Kunstmatige Intelligentie. Informatica en Informatiekunde

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Kunstmatige Intelligentie. Informatica en Informatiekunde"

Transcriptie

1 Kunstmatige Intelligentie

2 Definitie Kunstmatige Intelligentie Kunstmatige intelligentie (KI) of artificiële intelligentie (AI) is de wetenschap die zich bezighoudt met het creëren van een artefact dat een vorm van intelligentie vertoont Maar wat is nu intelligentie?

3 Definitie Intelligentie Spearman Brits pyscholoog 1923 Intellectueel functioneren bestaat uit een algemene intelligentie plus specifieke intelligenties voor verschillende mentale taken

4 Definitie intelligentie (2) Wechsler Amerikaans psycholoog 1939 Wechsler Adult Intelligence Scale Intelligentie is het vermogen doelgericht te handelen, rationeel te denken en effectief met de omgeving om te gaan

5 Definitie intelligentie (3) III studenten 2009

6 Tijdsaspect? Verandert intelligentie met de tijd? Noem een paar voorbeelden van wat vroeger intelligent was en nu niet meer

7 Voetballen of schaken? Welke sport vergt meer intelligentie? In welke sport zijn computers beter?

8 Deep(er) Blue 1996: : Speciale hardware en software met een IBM RS/6000 SP2 200 miljoen zetten per seconde Kasparov claimt dat mensen de computer hebben geholpen op grond van menselijke zetten

9 Deep Blue in 1770: The Turk Mechanische schaakmachine van Wolfgang von Kempelen Opvallend: Mensen geloofden dat het mogelijk was om een schaakmachine te maken!

10 Kunnen computers denken? Is er een wezenlijk verschil tussen wat wij mensen kunnen en wat machines kunnen? Kunnen machines intelligent zijn? Hoe zou je dit kunnen testen/meten?

11 Turingtest Turing 1936 Een machine is intelligent als deze niet te onderscheiden is van een mens in een geschreven vraag en antwoord sessie

12 Turingtest (2)

13 Turingtest (3)

14 Turingtest (4)

15 Turingtest (5) Omgekeerde Turingtest Laat een mens aantonen dat hij geen computer is

16 Chinese Room experiment Searle 1980 Is een computer die vragen in het Chinees interpreteert en vervolgens antwoorden genereert die zo goed zijn dat hij een (Chinese) Turingtest doorstaat intelligent? En wat als de computer door een persoon met handboeken wordt vervangen?

17 Chinese Room experiment (2)

18 Chines Room experiment (3) Als de taak niet begrepen wordt, kan het systeem niet intelligent worden genoemd

19 KI en programmeertalen Van oudsher gebruikt voor KI LISP Functionele programmeertaal Op lijsten gebaseerd PROLOG Logische programmeertaal Op predikaatlogica gebaseerd Recursief zoeksysteem Unificatie Backtracking

20 PROLOG voorbeeld Predikaten als database likes(george, kate). likes(george, susie). likes(george, wine). likes(susie, wine). likes(kate, gin). likes(kate, susie). U:?- likes(george, kate) P: yes U:?- likes(kate, susie) P: yes U:?- likes(george, X) P: X=kate U: ; P: X = susie U: ; P: X=wine U: ; P: no 2

21 3x3 paardenprobleem in PROLOG Is er een pad van geldige paardensprongen van veld 1 naar 3? 2

22 3x3 paardenprobleem in PROLOG (2) Specificeer de geldige zetten move(1,6). move(1,8). move(2,7). move(2,9). move(3,4). move(3,8). move(4,3). move(4,9). move(6,7). move(6,1). move(7,6). move(7,2). move(8,3). move(8,1). move(9,4). move(9,2). Specificeer paden path(z,z,l). path(x,y,l):- move(x,z), not(member(z,l)), path(z,y,[z L]) member(x,[x T]). member(x,[x T]):- member(x,t). 2

23 3x3 paardenprobleem in PROLOG (2) Is er een pad met geldige paardensprongen van veld 1 naar 3? U:?-path(1,3[1]). Welk pad wordt door dit programma gevonden? 2

24 Vragen? 2

Oriëntatie Kunstmatige Intelligentie. Inleidend College Niels Taatgen

Oriëntatie Kunstmatige Intelligentie. Inleidend College Niels Taatgen Oriëntatie Kunstmatige Intelligentie Inleidend College Niels Taatgen Inhoud vandaag! Wat is kunstmatige intelligentie?! Vakgebieden die bijdragen aan de AI! Kunnen computers denken?! Hoe denken mensen

Nadere informatie

Excerpt. Douglas R. Hofstadter, The Turing Test: A Coffeehouse Conversation. G.J.E. Rutten

Excerpt. Douglas R. Hofstadter, The Turing Test: A Coffeehouse Conversation. G.J.E. Rutten 1 Excerpt Douglas R. Hofstadter, The Turing Test: A Coffeehouse Conversation G.J.E. Rutten Dit artikel betreft een dialoog tussen Chris (natuurkunde student), Pat (biologie student) en Sandy (filosofie

Nadere informatie

Kunstmatige Intelligentie

Kunstmatige Intelligentie Kunstmatige Intelligentie Wat is kunstmatige intelligentie? Wat is de impact van artificial intelligence? Gaan we alle problemen hiermee oplossen? Coen Boot Industry Lead Education, Abecon Kunstmatige

Nadere informatie

Eindexamen filosofie havo I

Eindexamen filosofie havo I 4 Beoordelingsmodel Opgave 1 The Matrix 1 Een goed antwoord bevat de volgende elementen: een uitleg waarom Morpheus opvatting tot het materialisme gerekend kan worden 1 het verband tussen materialisme

Nadere informatie

Les B-08 Kunstmatige intelligentie en logica

Les B-08 Kunstmatige intelligentie en logica 2004, David Lans Les B-08 Kunstmatige intelligentie en logica 8.1 De Turing test Toen halverwege de 20 e eeuw de computer zijn intrede deed, stelde de Brit Alan Turing (1912-1953) in een wetenschappelijke

Nadere informatie

Eindexamen Filosofie havo I

Eindexamen Filosofie havo I Opgave 2 Denken en bewustzijn 8 Een goed antwoord bevat de volgende elementen: een omschrijving van het begrip bewustzijn 2 argumentatie aan de hand van deze omschrijving of aan Genghis bewustzijn kan

Nadere informatie

Inhoud. AI Kaleidoscoop. Doel. Mededelingen. Mededelingen Doel Overzicht - onderwerpen Opgaven Samenvatting. Doel van werkcollege AI Kaleidoscoop

Inhoud. AI Kaleidoscoop. Doel. Mededelingen. Mededelingen Doel Overzicht - onderwerpen Opgaven Samenvatting. Doel van werkcollege AI Kaleidoscoop Inhoud AI Kaleidoscoop Werkcollege 1: AI Overzicht Mededelingen Doel Overzicht - onderwerpen Opgaven Samenvatting Radu Serban serbanr@cs.vu.nl Mededelingen Werkwijze: discussie, oefeningen met onlangs

Nadere informatie

Voor de beoordeling zijn de volgende passages van de artikelen 41, 41a en 42 van het Eindexamenbesluit van belang:

Voor de beoordeling zijn de volgende passages van de artikelen 41, 41a en 42 van het Eindexamenbesluit van belang: filosofie Correctievoorschrift HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs 20 05 Tijdvak 1 Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel

Nadere informatie

Kunstmatige intelligentie FILOSOFIE VAN DE KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE. Sterke AI These. Zwakke AI These. Denken en redeneren in AI

Kunstmatige intelligentie FILOSOFIE VAN DE KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE. Sterke AI These. Zwakke AI These. Denken en redeneren in AI Kunstmatige intelligentie FILOSOFIE VAN DE KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE n Artificial Intelligence is the science of making machines do things that would require intelligence if done by men Marvin Minsky Sterke

Nadere informatie

Verstandelijk beperkte pa0ënten

Verstandelijk beperkte pa0ënten Verstandelijk beperkte pa0ënten Michiel Vermaak Arts voor Verstandelijk Gehandicapten Cephir Seminar Erasmus MC Maandag 25 januari 2016 Disclosure belangen spreker Michiel (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Mens en machine. Gert-Jan Lokhorst

Mens en machine. Gert-Jan Lokhorst 1 Mens en machine Gert-Jan Lokhorst Centrum voor de Filosofie van de Informatie- en Communicatie Technologie, Faculteit der Wijsbegeerte, Erasmus Universiteit Rotterdam. 25 sept. 2002 2 Vraagstelling Is

Nadere informatie

Intelligente Spelen. Pieter Spronck. TouW Informatica Symposium, Open Universiteit, Universiteit van Tilburg

Intelligente Spelen. Pieter Spronck. TouW Informatica Symposium, Open Universiteit, Universiteit van Tilburg Intelligente Spelen Pieter Spronck Open Universiteit, Universiteit van Tilburg TouW Informatica Symposium, 13-11-2010 Wat is kunstmatige intelligentie? Kunstmatige intelligentie Kunstmatige intelligentie

Nadere informatie

Waarmaken van Leibniz s droom

Waarmaken van Leibniz s droom Waarmaken van Leibniz s droom Artificiële intelligentie Communicatie & internet Operating system Economie Computatietheorie & Software Efficiënt productieproces Hardware architectuur Electronica: relais

Nadere informatie

Vier de zomer met KPS!

Vier de zomer met KPS! Vier de zomer met KPS! 29 juni 2017 1 Agenda 14.00 14.10 Mr. Tim Zuiderman - voorzitter KPS Opening en inleiding 14.10 14.55 Pitch: Drs. Kees Groenewoud, partner bij Cmotions Big data in de Pensioensector

Nadere informatie

TIC TAC TERROR HET BOEK DAT NOOIT VAN JOU VERLIEST MET 3-OP-EEN-RIJ!

TIC TAC TERROR HET BOEK DAT NOOIT VAN JOU VERLIEST MET 3-OP-EEN-RIJ! TIC TAC TERROR HET BOEK DAT NOOIT VAN JOU VERLIEST MET 3-OP-EEN-RIJ! Oorspronkelijke titel: Tic Tac Tome; The Book That Will Beat You at Tic-Tac-Toe De oorspronkelijke Amerikaanse uitgave werd in 2011

Nadere informatie

Eindexamen Filosofie havo I

Eindexamen Filosofie havo I 4 Beoordelingsmodel Opgave 1 Gevoel en machine 1 Een goed antwoord bevat: Twee aan het ontologisch dualisme ontleende argumenten als ondersteuning van de visie dat een dier volgens Descartes geen pijn

Nadere informatie

Kunstmatige intelligentie

Kunstmatige intelligentie Zullen computers ooit de menselijke taal begrijpen? Kunstmatige intelligentie 2014 Menno Mafait (http://mafait.org) 1 Al zo n zestig jaar zijn wetenschappers bezig met kunstmatige intelligentie, ook wel

Nadere informatie

Bijlagen gentie. Bijlage. Bijlage. Bijlage - - vakgebied. Educatie en. Major van. Minor van

Bijlagen gentie. Bijlage. Bijlage. Bijlage - - vakgebied. Educatie en. Major van. Minor van n bacheloropleiding Kunstmatige Intellig gentie 2011-2012 I Eindtermen van de bacheloropleiding Met de opleiding wordt beoogd: - inhoudelijke kennis, vaardigheid en inzicht op het gebied van Kunstmatige

Nadere informatie

Tot dusverre hebben we telkens een bepaalde opvatting over de geest besproken en ons

Tot dusverre hebben we telkens een bepaalde opvatting over de geest besproken en ons V FUNCTIONALISME 1 De Turing test Tot dusverre hebben we telkens een bepaalde opvatting over de geest besproken en ons onder ander afgevraagd wat voor consequenties die opvatting heeft voor de suggestie

Nadere informatie

Waternet Datalab. KI in de praktijk. KI in de watersector, 25 juni 2019 Alex van der Helm

Waternet Datalab. KI in de praktijk. KI in de watersector, 25 juni 2019 Alex van der Helm Waternet Datalab KI in de praktijk KI in de watersector, 25 juni 2019 Alex van der Helm alex.van.der.helm@waternet.nl Waternet watercyclusbedrijf Amsterdam Ons werkgebied 18 gemeenten Ca 1,3 miljoen inwoners

Nadere informatie

Geest, brein en cognitie

Geest, brein en cognitie Geest, brein en cognitie Filosofie van de geest en Grondslagen van de cognitiewetenschap Fred Keijzer 1 Overzicht: Wat is filosofie en waarom is dit relevant voor cognitiewetenschap en kunstmatige intelligentie?

Nadere informatie

Utopia-avond. Onderzoekers uit diverse disciplines stellen hun utopische toekomstdroom voor de samenleving voor

Utopia-avond. Onderzoekers uit diverse disciplines stellen hun utopische toekomstdroom voor de samenleving voor Utopia-avond Onderzoekers uit diverse disciplines stellen hun utopische toekomstdroom voor de samenleving voor 19.30-21.30 uur, refter Hollands College Utopia Revisited 2016 = 500 jaar publicatie Thomas

Nadere informatie

slides6.pdf 16 nov

slides6.pdf 16 nov Inhoud Inleiding Algemeen 5 Waarom programmeertalen? Geschiedenis Abstractiemechanismen Programmeertalen Piet van Oostrum 16 november 2001 INL/Alg-5 1 X INL/Alg-5 1 X Machinecode Voor- en nadelen assemblercode

Nadere informatie

Een geschiedenis van de robotica

Een geschiedenis van de robotica Overzicht Een geschiedenis van de robotica Gert Kootstra, Kunstmatige Intelligentie G.Kootstra@ai.rug.nl http://www.ai.rug.nl/~gert 1. Kunstmatige intelligentie en robotica 2. Complete agent 3. Geschiedenis

Nadere informatie

Embedded systemen en kunstmatige intelligentie. Essay. W. van Bakel T. Weijers

Embedded systemen en kunstmatige intelligentie. Essay. W. van Bakel T. Weijers Embedded systemen en kunstmatige intelligentie Essay W. van Bakel T. Weijers Embedded systemen en kunstmatige intelligentie Essay Auteurs: Versie: Wouter van Bakel 08014469 Tjeerd Weijers 08021198 v1.0

Nadere informatie

Departement Computerwetenschappen G. Janssens, programmadirecteur CW

Departement Computerwetenschappen G. Janssens, programmadirecteur CW Departement Computerwetenschappen G. Janssens, programmadirecteur CW Fundamental driver? Moore s Law: number of transistors on a chip doubles every two years most spectacular change in technology ever

Nadere informatie

BIONISCHE TECHNOLOGIE. Tom Daniëls Business Development Manager West & South Europe. Welkom

BIONISCHE TECHNOLOGIE. Tom Daniëls Business Development Manager West & South Europe. Welkom BIONISCHE TECHNOLOGIE Tom Daniëls Business Development Manager West & South Europe Welkom INTRODUCTIE Wat is Bionische Technologie Toepassingen Voordelen Toekomst BIONICA Toepassing van biologische principes

Nadere informatie

Halma Bot: Monte Carlo versus Alpha-Beta

Halma Bot: Monte Carlo versus Alpha-Beta : Monte Carlo versus Alpha-Beta Inleiding Marijn Biekart-11032278, Artemis Çapari-11336390, Jesper van Duuren-10780793, Jochem Hölscher-11007729 en Reitze Jansen-11045442 Zoeken, Sturen en Bewegen 30 juni

Nadere informatie

Mens vs AI: intelligentie, denkwijzen en levend zijn Paper voor ICT en Samenleving 2

Mens vs AI: intelligentie, denkwijzen en levend zijn Paper voor ICT en Samenleving 2 Mens vs AI: intelligentie, denkwijzen en levend zijn Paper voor ICT en Samenleving 2 Renze Droog 26 juni 2013 Samenvatting: Deze paper vergelijkt mens en AI - een machine met kunstmatige intelligentie

Nadere informatie

Machine Learning IBM Watson. Eindhoven, High Tech Campus, 13 juni 2017

Machine Learning IBM Watson. Eindhoven, High Tech Campus, 13 juni 2017 Machine Learning IBM Watson Eindhoven, High Tech Campus, 13 juni 2017 Industriële revoluties Geneeskunde zit hier! Artificial Intelligence (AI) Onderdeel van de computerwetenschappen dat als doel heeft

Nadere informatie

Artificial Intelligence. Tijmen Blankevoort

Artificial Intelligence. Tijmen Blankevoort Artificial Intelligence Tijmen Blankevoort Een intelligente revolutie Live spraak vertaling (Skype 2015) Zelfrijdende auto s (Meerdere bedrijven) Jeopardy winst (IBM 2013) Professioneel Go (Google 2016)

Nadere informatie

Bijlagen bacheloropleiding Kunstmatige Intelligentie 2012-2013

Bijlagen bacheloropleiding Kunstmatige Intelligentie 2012-2013 Bijlagen bacheloropleiding Kunstmatige Intelligentie 2012-2013 Bijlage I Eindtermen van de bacheloropleiding Met de opleiding wordt beoogd: - inhoudelijke kennis, vaardigheid en inzicht op het gebied van

Nadere informatie

Zien, doen én verbeelden

Zien, doen én verbeelden Zien, doen én verbeelden Amsterdam, juni 2018 Beste Judea Pearl, Net in de week dat ik jouw zeer interessante The Book of Why. The New Science of Cause and Effect las, verscheen er bij ons in de kranten

Nadere informatie

Bijlage bacheloropleiding Informatica

Bijlage bacheloropleiding Informatica Bijlage bacheloropleiding Informatica 2011-2012 Bijlage I Eindtermen van de bacheloropleiding (artikel 1.3) De bachelor Informatica: a. kennis en inzicht a1. heeft kennis van en inzicht in de belangrijkste

Nadere informatie

Autiminds September 2015. Helmer van Weelderen

Autiminds September 2015. Helmer van Weelderen Autiminds September 2015 Helmer van Weelderen Wie ben ik? Levensloop Trauma s, thema Roeping Communities Missie, visie, droom Rollen Een monomane focus heeft ons zelf en allerlei systemen uit het lood

Nadere informatie

Waarmaken van Leibniz s droom

Waarmaken van Leibniz s droom Waarmaken van Leibniz s droom Artificiële intelligentie Communicatie & internet Operating system Economie Computatietheorie & Software Efficiënt productieproces Hardware architectuur Electronica: relais

Nadere informatie

Ontsluiten van gesproken documenten. Arjan van Hessen

Ontsluiten van gesproken documenten. Arjan van Hessen SpraakTech Ontsluiten van gesproken documenten Arjan van Hessen spraak tekst spraak verslag emotiedetectie emotiedetectie geeft GEEN antwoord op vragen herkennen van sprekers groeperen van verschillende

Nadere informatie

2. Syntaxis en semantiek

2. Syntaxis en semantiek 2. Syntaxis en semantiek In dit hoofdstuk worden de begrippen syntaxis en semantiek behandeld. Verder gaan we in op de fouten die hierin gemaakt kunnen worden en waarom dit in de algoritmiek zo desastreus

Nadere informatie

Flirtende robots en slimme computerartsen. HUGO BRANDT CORST1US, Nederlands schrijver en wetenschapper

Flirtende robots en slimme computerartsen. HUGO BRANDT CORST1US, Nederlands schrijver en wetenschapper Hoofdstuk4 Flirtende robots en slimme computerartsen machines "Een ding zai de computer nooit kunnen: van de open afstammen" HUGO BRANDT CORST1US, Nederlands schrijver en wetenschapper De turingtest Wanneer

Nadere informatie

Artificiële Intelligentie En De Menselijke Maatschappij

Artificiële Intelligentie En De Menselijke Maatschappij Artificiële Intelligentie En De Menselijke Maatschappij door : Carlo Tijmons CMGT1A docent: Maaike Harbers datum: 08-07-016 vak: Filosofie 01-3: Ons Brein en Bewustzijn Abstract De film Her is wat mij

Nadere informatie

Curriculum Informatica 2003/04

Curriculum Informatica 2003/04 Curriculum Informatica 2003/04 Curriculumcommissie Informatica 18 juni 2003 Inleiding, toelichting De voornaamste veranderingen ten opzicht van het curriculum 2002/03 staan hieronder aangeduid. Nieuwe

Nadere informatie

Nationaal verkeerskundecongres 2018

Nationaal verkeerskundecongres 2018 Nationaal verkeerskundecongres 2018 Een algoritme onderhoudt straks de openbare weg En dat is fantastisch nieuws R.J. van der Woude BAM Infraconsult S. Buningh BAM Infraconsult Samenvatting Asfaltschade

Nadere informatie

Bent u er al klaar voor? TMap dag 2016

Bent u er al klaar voor? TMap dag 2016 Robots testen Bent u er al klaar voor? TMap dag 2016 Heeft u al een robot? Over 10 jaar zeker! TMap dag 2016 2 Technologie verovert ons leven, steeds sneller! TMap dag 2016 3 Robots in de praktijk Meer

Nadere informatie

Jarno Duursma DE DIGITALE BUTLER

Jarno Duursma DE DIGITALE BUTLER Jarno Duursma DE DIGITALE BUTLER Eerste druk oktober 2017 Uitgeverij Haystack Postbus 308 5300 AH Zaltbommel 0418-680180 www.haystack.nl needle@haystack.nl Auteur: Jarno Duursma Corrector: Carolien van

Nadere informatie

What is het verschil tussen mens en machine? Pim Haselager w.haselager@nici.ru.nl www.nici.ru.nl/~haselag

What is het verschil tussen mens en machine? Pim Haselager w.haselager@nici.ru.nl www.nici.ru.nl/~haselag What is het verschil tussen mens en machine? Pim Haselager w.haselager@nici.ru.nl www.nici.ru.nl/~haselag Wat is Artificiële Intelligentie (AI)? Bestudeert en ontwikkelt intelligentie met behulp van: Psychologie,

Nadere informatie

Jarno Duursma DE DIGITALE BUTLER

Jarno Duursma DE DIGITALE BUTLER Jarno Duursma DE DIGITALE BUTLER VOORWOORD De toekomstige relatie tussen mensen en machines wordt nog veel genuanceerder, fluïde en persoonlijker wanneer kunstmatige intelligentie zich heeft aangepast

Nadere informatie

Inleiding Programmeren 2

Inleiding Programmeren 2 Inleiding Programmeren 2 Gertjan van Noord November 26, 2018 Stof week 3 nogmaals Zelle hoofdstuk 8 en recursie Brookshear hoofdstuk 5: Algoritmes Datastructuren: tuples Een geheel andere manier om te

Nadere informatie

Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 1 Dinsdag 31 mei uur

Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 1 Dinsdag 31 mei uur filosofie Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 1 Dinsdag 31 mei 9.00 12.00 uur 20 05 Voor dit examen zijn maximaal 40 punten te behalen; het examen bestaat uit 14 vragen. Voor elk vraagnummer

Nadere informatie

Module 4 Hoofdstuk 1. Programmeertalen

Module 4 Hoofdstuk 1. Programmeertalen Module 4 Hoofdstuk 1 Programmeertalen Programmeertalen Een programmeertaal is een taal waarin de opdrachten worden geschreven die een computer moet uitvoeren Reeksen van die opdrachten of instructies vormen

Nadere informatie

IQ weten? Doe de test! Sterker in de samenleving.

IQ weten? Doe de test! Sterker in de samenleving. IQ weten? Doe de test! Sterker in de samenleving. Powered by Pluryn Marc is een jongen met complexe problemen. Om de juiste ondersteuning te krijgen, wil zijn omgeving weten wat zijn intelligentieniveau

Nadere informatie

De Syntax-Semantiekredenering van Searle

De Syntax-Semantiekredenering van Searle De Syntax-Semantiekredenering van Searle Seminar AI Eline Spauwen 22 mei 2007 Searles kritiek op Harde KI Inleiding Ik Mijn afstudeeronderzoek: Student-assistentschappen Searles kritiek op KI Filosofie

Nadere informatie

Artificial intelligence verbetert communicatie en dienstverlening

Artificial intelligence verbetert communicatie en dienstverlening Artificial intelligence verbetert communicatie en dienstverlening De mogelijkheden van AI (artificial intelligence, kunstmatige intelligentie) zijn enorm. We staan aan het begin van een nieuw tijdperk,

Nadere informatie

INNOVATIES & FUNCTIONEEL BEHEER. Bij welke innovaties heeft Functioneel Beheer een rol?

INNOVATIES & FUNCTIONEEL BEHEER. Bij welke innovaties heeft Functioneel Beheer een rol? INNOVATIES & FUNCTIONEEL BEHEER Bij welke innovaties heeft Functioneel Beheer een rol? ROBOTICA Robotica is de tak van de mechatronica die zich bezighoudt met theoretische implicaties en praktische toepassingen

Nadere informatie

Materie en geest. Grenzen aan het fysische wereldbeeld. Gerard Nienhuis. Universiteit Leiden. Workshop Conferentie SCF, 20 januari 2018

Materie en geest. Grenzen aan het fysische wereldbeeld. Gerard Nienhuis. Universiteit Leiden. Workshop Conferentie SCF, 20 januari 2018 Materie en geest Grenzen aan het fysische wereldbeeld Gerard Nienhuis Universiteit Leiden Workshop Conferentie SCF, 20 januari 2018 Natuurwetenschap: Natuurwetenschap is basis van wereldbeeld geworden.

Nadere informatie

College 6: Skills. Anderson, hoofdstuk 9 Ingmar Visser

College 6: Skills. Anderson, hoofdstuk 9 Ingmar Visser College 6: Skills Anderson, hoofdstuk 9 Ingmar Visser Vragen Vragen vorige colleges? Overzicht college Introductie, behaviorisme versus cognitivisme Psychologie & AI Overzicht cursus Hoofdstuk 9 Anderson,

Nadere informatie

Logische Complexiteit

Logische Complexiteit Logische Complexiteit Universele Turing machines College 12 Donderdag 18 Maart 1 / 11 Hoog-niveau beschrijvingen en coderen Vanaf nu: hoog-niveau beschrijvingen van TM s. Daarbij worden objecten die geen

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO. filosofie

Correctievoorschrift HAVO. filosofie filosofie Correctievoorschrift HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs 20 04 Tijdvak 1 inzenden scores Verwerk de scores van de alfabetisch eerste tien kandidaten per school in het programma Wolf of vul

Nadere informatie

Kunstmatige intelligentie. John Paul Mueller Luca Massaron

Kunstmatige intelligentie. John Paul Mueller Luca Massaron Kunstmatige intelligentie John Paul Mueller Luca Massaron Amersfoort, 2018 Inhoud in vogelvlucht Inleiding........................................................ 1 Deel 1: Kennismaken met AI............................

Nadere informatie

Stelling. SAT is NP-compleet.

Stelling. SAT is NP-compleet. Het bewijs van de stelling van Cook Levin zoals gegeven in het boek van Sipser gebruikt niet-deterministische turing machines. Het is inderdaad mogelijk de klasse NP op een alternatieve wijze te definiëren

Nadere informatie

Excerpt. A. M. Turing, Computing Machinery and Intelligence. G.J.E. Rutten

Excerpt. A. M. Turing, Computing Machinery and Intelligence. G.J.E. Rutten 1 Excerpt A. M. Turing, Computing Machinery and Intelligence G.J.E. Rutten In genoemd artikel gaat Turing in op de vraag of machines kunnen denken. In plaats van een analytische betekenisanalyse van de

Nadere informatie

Presentatie Michiel. Informaticastage najaar 2004

Presentatie Michiel. Informaticastage najaar 2004 Presentatie Michiel michielborkent@gmail.com Informaticastage najaar 2004 Inhoud presentatie: Wie ben ik? Over mijn stage Informatie over Lisp Wie/wat ben ik? Student Technische Informatica, Universiteit

Nadere informatie

Artificiële intelligentie: les van 21 november 2002

Artificiële intelligentie: les van 21 november 2002 Artificiële intelligentie: les van 21 november 2002 Nys Wim, wim.nys@vub.ac.be Gybels Kim, kim.gybels@vub.ac.be Leuse Tom, tom.leuse@vub.ac.be Heyse Wouter, wouter.heyse@vub.ac.be Frank Joris, frank.joris@vub.ac.be

Nadere informatie

Vragen deel 0. Wat moet je kennen/kunnen na dit deel? Begrippen verklaren en uitleggen:

Vragen deel 0. Wat moet je kennen/kunnen na dit deel? Begrippen verklaren en uitleggen: De onderstaande vragen moet je kunnen beantwoorden om uw examen goed te kunnen oplossen. De antwoorden vind je in de cursus. Zorg ervoor dat je volledige antwoorden formuleert en een vlot doorlopend verhaal

Nadere informatie

Voor de beoordeling zijn de volgende passages van de artikelen 41, 41a en 42 van het Eindexamenbesluit van belang:

Voor de beoordeling zijn de volgende passages van de artikelen 41, 41a en 42 van het Eindexamenbesluit van belang: filosofie Correctievoorschrift HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs 20 06 Tijdvak 1 Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel

Nadere informatie

Smart Vision! Van Neuroscience naar Deep Learning (en terug) Sander Bohté CWI Life Sciences VIA AwesomeIT, April 10th 2015

Smart Vision! Van Neuroscience naar Deep Learning (en terug) Sander Bohté CWI Life Sciences VIA AwesomeIT, April 10th 2015 Smart Vision! Van Neuroscience naar Deep Learning (en terug) Sander Bohté CWI Life Sciences VIA AwesomeIT, April 10th 2015 Deep Learning SIR EDMUND / 28 MAART 2015 Braaf, computer De Facebooks en Googles

Nadere informatie

AI Kaleidoscoop. College 1. Wat gaan we vandaag doen? Huishoudelijke Zaken. Huishoudelijke Zaken

AI Kaleidoscoop. College 1. Wat gaan we vandaag doen? Huishoudelijke Zaken. Huishoudelijke Zaken AI Kaleidoscoop College 1 Huishoudelijke zaken Overzicht van cursus College 1: Definitie van AI Overzicht van AI Leeswijzer: Hoofdstuk 1 1 2 Huishoudelijke Zaken Docent: Frank van Harmelen email: Frank.van.Harmelen@cs.vu.nl

Nadere informatie

- Denkt zoals een mens (activiteiten die we associëren met menselijk denken.)

- Denkt zoals een mens (activiteiten die we associëren met menselijk denken.) Samenvatting door S. 942 woorden 19 maart 2017 4,8 6 keer beoordeeld Vak Informatica Hoofdstuk 1: Een entiteit is intelligent wanneer het: - Denkt zoals een mens (activiteiten die we associëren met menselijk

Nadere informatie

n filosofie n wetenschapsfilosofie n soorten wetenschap n filosofie van de informatica n inhoud college n werkwijze college

n filosofie n wetenschapsfilosofie n soorten wetenschap n filosofie van de informatica n inhoud college n werkwijze college Filosofie van de Informatica FILOSOFIE VAN DE INFORMATICA Prof. Dr. John-Jules Meyer Dr. R. Starmans Dr. J. Broersen n n wetenschaps n soorten wetenschap n van de informatica n inhoud college n werkwijze

Nadere informatie

Computerspellen in soorten en maten

Computerspellen in soorten en maten in soorten en maten dr. Walter Kosters, Universiteit Leiden Toptoets, Universiteit Leiden, Informatica woensdag 4 juni 2008 www.liacs.nl/home/kosters/ 1 School basisschool middelbare school universiteit

Nadere informatie

Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art van de wet, heeft betrekking op de volgende vakken op VWO-niveau: Wiskunde A of B en Engels.

Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art van de wet, heeft betrekking op de volgende vakken op VWO-niveau: Wiskunde A of B en Engels. Opleidingsspecifieke deel OER, 2012-2013 BA Kunstmatige intelligentie Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art. 7.29 van de wet, heeft betrekking op de volgende vakken

Nadere informatie

EVEN VOORSTELLEN. Jan Groothedde. Manager sales en design engineering

EVEN VOORSTELLEN. Jan Groothedde. Manager sales en design engineering AUTOMATISERING CSA EVEN VOORSTELLEN Jan Groothedde Manager sales en design engineering INHOUD Wie zijn wij? Wat is automatisering? Automatisering CSA Afsluiting WIE ZIJN WIJ? WIE ZIJN WIJ? MKB bedrijf

Nadere informatie

Wat kan klantcontact met kunstmatige intelligentie?

Wat kan klantcontact met kunstmatige intelligentie? 13 oktober 2016 Wat kan klantcontact met kunstmatige intelligentie? De gemiddelde smartphone van nu is al viermaal zo krachtig als de computers die nodig waren om in 1969 de Apollo11- raket op de maan

Nadere informatie

Apparatuurontwikkeling voor, in en met de. kliniek

Apparatuurontwikkeling voor, in en met de. kliniek Apparatuurontwikkeling voor, in en met de ZIE 2013 7 maart 2013 Delft Alex Vernooij Jan Jaap Baalbergen Leids Universitair Medisch Centrum kliniek Ontwikkeling apparatuur voor het LUMC Apparatuur voor

Nadere informatie

Samenvatting Filosofie Wijsgerige antropologie

Samenvatting Filosofie Wijsgerige antropologie Samenvatting Filosofie Wijsgerige antropologie Samenvatting door Cristel 1201 woorden 26 juni 2016 3,5 3 keer beoordeeld Vak Methode Filosofie Cogito Wijsgerige antropologie 1 Verschillen tussen mens en

Nadere informatie

Sneller ritsen met internet applicaties?

Sneller ritsen met internet applicaties? VERRICHTEN INRICHTEN RICHTEN Sneller ritsen met internet applicaties? BESTURING PRODUCTEN PROCESSEN ORGANISATIE APPLICATIES GEGEVENS van de bedrijfsvoering van de bedrijfsvoering Door : Rimko van den Bergh

Nadere informatie

(Kunst)Matige intelligentie

(Kunst)Matige intelligentie (Kunst)Matige intelligentie programmeren, α-β, nonogrammen, Tetris dr. Walter Kosters, Informatica β-dag Leiden, donderdag 11 februari 2016 www.liacs.leidenuniv.nl/ kosterswa/ 1 Jeopardy! 2011 2 Informatica

Nadere informatie

Het computationeel denken van een informaticus Maarten van Steen Center for Telematics and Information Technology (CTIT)

Het computationeel denken van een informaticus Maarten van Steen Center for Telematics and Information Technology (CTIT) Het computationeel denken van een informaticus Maarten van Steen Center for Telematics and Information Technology (CTIT) 2-2-2015 1 Computationeel denken vanuit Informatica Jeannette Wing President s Professor

Nadere informatie

Tussen angst en onverschilligheid: het juiste perspectief op de opkomst van artificiële intelligentie

Tussen angst en onverschilligheid: het juiste perspectief op de opkomst van artificiële intelligentie Tussen angst en onverschilligheid: het juiste perspectief op de opkomst van artificiële intelligentie Jan Broersen Masterclass Ministerie van Infrastructuur en Milieu Den Haag 18 mei 2016 We moeten niet

Nadere informatie

Drie domeinen als basis voor onze toekomstige veiligheid De genoemde trends en game changers raken onze veiligheid. Enerzijds zijn het bedreigingen, anderzijds maken zij een veiliger Nederland mogelijk.

Nadere informatie

De Opmars van Cognitieve Agenten in Kunstmatige Intelligentie

De Opmars van Cognitieve Agenten in Kunstmatige Intelligentie De Opmars van Cognitieve Agenten in Kunstmatige Intelligentie Stel je hebt geld nodig en er zijn twee dingen die je kan doen om aan het nodige geld te komen: werken of meespelen met de lotto. Waarop zou

Nadere informatie

Zelftest Informatica-terminologie

Zelftest Informatica-terminologie Zelftest Informatica-terminologie Document: n0947test.fm 01/07/2015 ABIS Training & Consulting P.O. Box 220 B-3000 Leuven Belgium TRAINING & CONSULTING INTRODUCTIE Deze test is een zelf-test, waarmee u

Nadere informatie

Algoritme noteren? Algoritmen voor de computer worden vastgelegd met behulp van een programmeertaal.

Algoritme noteren? Algoritmen voor de computer worden vastgelegd met behulp van een programmeertaal. Programmeertalen Algoritme noteren? Algoritmen voor de computer worden vastgelegd met behulp van een programmeertaal. Taal // machine De geschiedenis van de programmeertalen loopt parallel met de geschiedenis

Nadere informatie

Kunstmatige intelligentie (AI) dr. Walter Kosters, Universiteit Leiden Gouda woensdag 17 oktober 2007 www.liacs.nl/home/kosters/gastlessen/ 1 Films 2 Introductie Kunstmatige intelligentie (AI, Artificial

Nadere informatie

Bijlage 8. Testprogramma brandreactiemodulen LBK

Bijlage 8. Testprogramma brandreactiemodulen LBK Bijlage 8 Testprogramma brandreactiemodulen LBK INHOUDSOPGAVE 1 Algemeen... 1 1.1 Introductie... 1 2 Algemene Setup Instructies... 2 2.1 Setup instructies... 2 2.2 Programma start... 2 3 Configureren...

Nadere informatie

Les Formele Logica 05-03 - 2004

Les Formele Logica 05-03 - 2004 Les Formele Logica 05-03 - 2004 Benjamin De Leeuw Departement Zuivere Wiskunde en Computer Algebra Galglaan 2, B-9000 Gent bdeleeuw@cage.ugent.be Gent University, Belgium March 9, 2004 1 Doelstelling 1.

Nadere informatie

1. Meervoudige realisatie als argument tegen MBIT

1. Meervoudige realisatie als argument tegen MBIT Grondslagen van de Psychologie college 12 philosophy of mind & cognition 13-03-2009 Functionalisme Deel I recapitulatie Blok II: Philosophy of Mind; We hebben drie typen mentale toestanden; We willen weten

Nadere informatie

Mensachtige robots Met de focus op denken

Mensachtige robots Met de focus op denken Mensachtige robots Met de focus op denken Bas Zalmstra 8 juli 2010 1 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Wat is een mensachtige robot? 4 3 Voorbeelden van mensachtige robots 5 3.1 Fietsende robots...........................

Nadere informatie

faculteit wiskunde en natuurwetenschappen Bijlagen bachelopleiding Informatica

faculteit wiskunde en natuurwetenschappen Bijlagen bachelopleiding Informatica en natuurwetenschappen Bijlagen bachelopleiding Informatica 1 6 Bijlage I Eindtermen van de bacheloropleiding (artikel 1.3) De bachelor Informatica: a. kennis en inzicht a1. heeft kennis van en inzicht

Nadere informatie

SMA Hoog Salestarget? Geen Probleem!

SMA Hoog Salestarget? Geen Probleem! SMA 14-03-2019 Hoog Salestarget? Geen Probleem! Koen Meeusen Oprichter NeurOp BV Toegepaste kunstmatige intelligentie Concreet inzetbare toepassingen Korte terugverdientijd Ervaring sales toename van 10%

Nadere informatie

Computercommunicatie B: Informatiesystemen

Computercommunicatie B: Informatiesystemen Computercommunicatie B: Informatiesystemen Markus Egg Rijksuniversiteit Groningen Voorjaar 2007 Introductie: doelen van de cursus definitie van informatiesystemen voorbeelden van informatiesystemen klassieke

Nadere informatie

Master in de toegepaste informatica

Master in de toegepaste informatica LEUVEN t Master in de toegepaste informatica + schakelprogramma Specialisaties: softwareontwikkeling en gedistribueerde systemen multimedia artificiële intelligentie Rubik s Cube used by permission of

Nadere informatie

Kunnen machines denken?

Kunnen machines denken? Rebecca Hendriks 3029700 Leon de Bruin 12.562 woorden 21 augustus 2017 Kunnen machines denken? Intentionaliteit, kunstmatige intelligentie en de Chinese kamer Scriptie ter verkrijging van de graad Master

Nadere informatie

Kletsen met computers. Ontmasker de robot!

Kletsen met computers. Ontmasker de robot! Kletsen met computers D Ontmasker de robot! Alan Turing is een beroemde computerwetenschapper en wiskundige. Hoe kun je computergegevens opslaan en weer gebruiken? Kunnen computers zo slim zijn als mensen?

Nadere informatie

1 De geschiedenis van de AI per decennium

1 De geschiedenis van de AI per decennium Encyclopedie van de AI, opdracht 2 0440949 Andreas van Cranenburgh 0045101 Jesse Mak Sat Jan 13 12:26:30 CET 2007 1 De geschiedenis van de AI per decennium 1.1 1956-1965 1956: Het ontstaan van de kunstmatige

Nadere informatie

Wat is JAVA? Peter van Rijn

Wat is JAVA? Peter van Rijn Wat is JAVA? Peter van Rijn Wat is JAVA? een concept een platform een ontwikkelomgeving een mentaliteit 2 Het ontstaan van JAVA Patrick Naughton ergernis over de verschillende programma bibliotheken schrijft

Nadere informatie

AI en Software Testing op de lange termijn

AI en Software Testing op de lange termijn AI en Software Testing op de lange termijn Is het een appel? Traditioneel programmeren AI Kleur = rood, groen, geel Vorm = rond Textuur = glad Artificial Intelligence Machine Learning Methods Technologies

Nadere informatie

Kunstmatige intelligentie FILOSOFIE VAN DE KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE. Sterke AI These. Zwakke AI These. Denken en redeneren in AI

Kunstmatige intelligentie FILOSOFIE VAN DE KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE. Sterke AI These. Zwakke AI These. Denken en redeneren in AI Kunstmatige intelligentie FILOSOFIE VAN DE KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE n Artificial Intelligence is the science of making machines do things that would require intelligence if done by men Marvin Minsky Sterke

Nadere informatie

Richtlijn / info voor ouders. Samen met ouders en jeugdige beslissen over passende hulp. Richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming.

Richtlijn / info voor ouders. Samen met ouders en jeugdige beslissen over passende hulp. Richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming. Richtlijn / info voor ouders Samen met ouders en jeugdige beslissen over passende hulp Richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming NVO, BPSW en NIP Inleiding In elk gezin is wel eens wat. Het is heel normaal

Nadere informatie

Hidden Markov Models

Hidden Markov Models Artificiële Intelligentie 1 Hidden Markov Models January 8, 2003 Opgave 1 Sjakie werkt in een chocoladefabriek. Zijn taak bestaat erin de lopende band in het oog te houden. De chocoladefabriek produceert

Nadere informatie

Curriculum 2014-2015 Afkortingen Bachelor Informatica Propedeuse Postpropedeuse Start Vervolg Afsluiting 60,0 Gebonden keuze (8,6 EC) Afsluiting

Curriculum 2014-2015 Afkortingen Bachelor Informatica Propedeuse Postpropedeuse Start Vervolg Afsluiting 60,0 Gebonden keuze (8,6 EC) Afsluiting Curriculum 2014-2015 Opleidingen Open Universiteit, faculteit Management, Science & Technology, wetenschapsgebied Informatica en informatiekunde, geldig vanaf 1-9-2014 Afkortingen European Credits (studiepunten)

Nadere informatie