Pensioenbulletin. Kijken naar de toekomst. Pensioenregeling aangepast. Lage rente beïnvloedt resultaat Veranderingen bij AOW.

Transcriptie

1 Pensioenbulletin pensioenfonds productschappen Juni 2012 Kijken naar de toekomst Pensioenregeling aangepast Lage rente beïnvloedt resultaat 2011 Veranderingen bij AOW Pensioenbulletin PFP 1

2 Inhoudsopgave Column Nico Dijkhuizen 2 Interview Ludde Hospers PFP bestuurslid 3 Evenwichtige aanpassing pensioenregeling 6 Interview Anne Marie Borgdorff en Annette Meeder 7 Financiele positie PFP 9 Interview Wim de Graaf en Jelle Buwalda 10 PFP jaarverslag 12 Interview Ruud Quik 14 Kerncijfers PFP 15 Verhoging van AOW leeftijd 16 Mogelijkheid uitstellen vroegpensioen verruimd 17 Werkgeversportal 17 Pensioenportal 17 Mijnpensioenoverzicht.nl 18 Unitprijzen 19 Omgaan met onzekerheid Dit nummer van het pensioenbulletin gaat voor een belangrijk deel over de toekomst van ons pensioen. Er zijn veel onzekerheden. Allereerst hebben we te maken met turbulente economische omstandigheden. Landen als Griekenland en Spanje kampen met enorme financiële problemen en ook in Nederland moeten we fors bezuinigen. De rente is nog nooit zo laag geweest en dat is nadelig voor pensioenfondsen. Ook PFP heeft daar last van. In dit bulletin kunt u lezen dat wij ons tot nu toe behoorlijk goed staande houden in de economische storm, maar de dekkingsgraad is desondanks sterk gedaald. Er is ook veel onzekerheid rond de toekomst van het Nederlandse pensioenstelsel. Er was een Pensioenakkoord, toen kwam dit voorjaar het Lenteakkoord waarbij besloten werd de AOW-leeftijd niet pas in 2020 te gaan verhogen, maar al in Een paar weken geleden heeft Minister Kamp voorstellen gestuurd naar de Tweede Kamer voor aanpassing van de aanvullende pensioenen. In september komen de verkiezingen eraan en mocht de SP, die nu in de peilingen bovenaan staat, winnen, dan kunnen er zo maar weer andere plannen komen. Colofon Het PFP Pensioenbulletin is een uitgave van PBO Dienstverlening voor (ex)deelnemers en pensioengerechtigden. Redactieadres Postbus GA Rijswijk Telefoon Telefax info@pbod.nl Website Redactie, fotografie en ontwerp Communicatie Montae B.V., Rijswijk Ten slotte hebben we te maken met een grote onzekerheid die ons specifiek treft: wat gaat er gebeuren met de productschappen? Het kabinet wil de taken fors verminderen en alle productschappen samenvoegen. Er is een motie om ze af te schaffen. De politieke beslissing daarover laat op zich wachten, waarschijnlijk tot na de verkiezingen en wellicht zelfs tot na de formatie. Die onzekerheid is vervelend voor de medewerkers van de productschappen en PBOD die dag in dag uit hun werk doen, maar niet weten of ze straks nog een baan hebben. Het betekent ook onzekerheid voor de deelnemers van PFP, niet alleen de actieven, maar ook de gepensioneerden en de slapers. Zoals PFP bestuurder Ludde Hospers in dit bulletin zegt, is de toekomst van het fonds nauw verweven met wat er met de productschappen gaat gebeuren. Pasklare antwoorden op alle vragen die er leven, hebben we nu niet. Het bestuur van PFP kijkt naar alle mogelijke scenario s om te zorgen dat de belangen van al onze deelnemers zo veel mogelijk worden veilig gesteld. Dat is in ieder geval een zekerheid die u te midden van alle onzekerheid heeft. Drukwerk Quantes/Artoos, Rijswijk Nico Dijkhuizen, secretaris PFP Oplage 3150 Rechten Niets van deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder toestemming van PBO Dienstverlening en/ of andere auteursrechthebbenden. Aan de inhoud van dit bulletin kunnen geen rechten worden ontleend. 2 Pensioenbulletin PFP

3 PFP bestuurslid Ludde Hospers: Toekomst PFP hangt nauw samen met wat er met de productschappen gebeurt Doorgaan met PFP in de huidige vorm is voor de nabije toekomst een optie. Voor de verdere toekomst liggen afhankelijk van de besluitvorming over de PBO andere opties meer voor de hand. We moeten dan ook kijken naar wat een goed alternatief is. Dat zou kunnen zijn: samenwerking zoeken met pensioenfondsen die mogelijk een vergelijkbare uitgangspositie hebben, waardoor er een goede match tot stand is te brengen en we kosten kunnen delen. Daardoor krijgen we een grotere schaal en kunnen we toch het maatwerk blijven leveren dat de deelnemers op prijs stellen. Een ander alternatief is overstappen naar een grote partij zoals het ABP. We zullen alle mogelijkheden nauwkeurig moeten onderzoeken. Wat gaat er gebeuren met PFP? Deze vraag brandde natuurlijk op onze lippen toen we aanklopten voor een interview bij Ludde Hospers, bestuurslid van PFP namens de werknemers. Een pasklaar antwoord op die vraag is er nog niet, maar Ludde gaat open en eerlijk in op de overwegingen die hierbij spelen. Er is in algemene zin een trend tot consolidatie in de pensioensector. Er zijn nu ongeveer 350 pensioenfondsen in ons land en De Nederlandsche Bank zou dat aantal graag teruggebracht zien tot ongeveer 100. Door de toegenomen kosten en de steeds strengere eisen denken veel kleinere fondsen erover na of zelfstandig voortbestaan verstandig is. Die vraag speelde al voor PFP, maar daar is de kwestie van het mogelijk afschaffen van de productschappen bijgekomen. Kijken naar levensvatbaarheid Als de politiek besluit om afscheid te nemen van de PBOsector, dan moeten we heel sterk kijken naar wat dan nog de toekomst en de levensvatbaarheid van PFP zijn, zegt Ludde. Ook als de politiek besluit dat er nog een toekomst is voor het PBO-stelsel in afgeslankte vorm, zal het bestuur de consequenties daarvan moeten bekijken, want dan wordt ons bestand van actieve deelnemers een stuk kleiner. Waar we nu nog meer dan 900 actieve deelnemers hebben, zal dat dan, uitgaande van de voorgestelde 300 fte, na verloop van tijd gaan afnemen naar maximaal 350 actieven. We hebben ongeveer gepensioneerden en ook ongeveer slapers. Die laatste groep zal nog toenemen doordat er van veel medewerkers afscheid genomen moet worden. Dan worden we dus een overrijp fonds. Moeten we ons dan volledig gaan richten op het uitkeren van pensioenen en gaat het fonds voor de rest op slot? Kostenniveau is prominent in de discussie Ludde vertelt dat het bestuur alle mogelijke toekomstscenario s bekijkt en beoordeelt. Voor een groot deel is het niet aan het pensioenfondsbestuur om daarover te beslissen, maar ligt het op het bord van de sociale partners. Zij beslissen over de pensioenregeling en benaderen een partij om die regeling uit te voeren. Zij kunnen besluiten die uitvoering weg te halen bij het fonds en bij een andere partij neer te leggen. Heel prominent in de discussie is, naast zaken zoals de inhoud van een eventueel andere pensioenregeling en het indexatiebeleid, het kostenniveau Ludde Hospers: Bij het afnemen van onze schaal, gaan onze kosten per deelnemer omhoog. Pensioenbulletin PFP 3

4 Beslissing over toekomst ligt grotendeels op het bord van de sociale partners Productschappen Vee, Vlees en Eieren treft hij samen met collega s van andere productschappen voorbereidingen om in Zoetermeer de nieuwe organisatie onder één dak te brengen. Als hier straks collega s van andere locaties naartoe komen, moeten ze een werkplek hebben met een computer en een internetaansluiting. Er moet binnen enkele productschappen nog een bestuurlijke beslissing genomen worden, maar het plan is dat we, vooruitlopend op de politieke besluitvorming, in oktober al operationeel willen zijn vanuit Zoetermeer. van het pensioenfonds. Want bij het afnemen van onze schaal, gaan onze kosten per deelnemer omhoog. En als we dat afzetten tegen de kosten per deelnemer van het ABP, ja, dan heeft dat fonds een dusdanig grote schaal dat wij daar niet tegenop kunnen. Lokale kruidenier is verdwenen We confronteren Ludde met de uitspraak van Ruud Quik, die elders in dit bulletin de vergelijking maakt tussen de kruidenier op de hoek die al zijn klanten kent en de supermarkt waar je een nummer bent. Ja, dat klopt, zegt Ludde. Maar de kruidenier om de hoek bestaat intussen niet meer. Toen ik een jongetje was van een jaar of zes, kwam die kruidenier nog gewoon op de donderdag bij mijn moeder langs met zijn boekje en dan dipte hij zijn potloodje aan het puntje van zijn tong en nam hij op wat mijn moeder allemaal wilde hebben. Dat werd dan op vrijdagmiddag allemaal netjes bezorgd. Maar die kruidenier had ook een bepaald kostenniveau en die moest het uiteindelijk toch afleggen tegen die supermarkt. Natuurlijk heb je bij supermarkten verschillende formules en misschien moeten we er eens naar kijken welke formule dan eventueel passend is. Ik denk dat we straks vanuit de verschillende scenario s heel goed moeten gaan kijken naar: wat is haalbaar, wat is realistisch en wat kunnen we nog waarmaken? En wat is een passend kostenniveau? Niet op zaken vooruitlopen Er is dus veel onzekerheid. Nog een bijkomend aspect is dat bepaalde taken die de productschappen op dit moment doen, eventueel kunnen worden verzelfstandigd. Als dan het pensioenfonds is overgegaan naar een andere constructie, kan er misschien sprake van zijn dat je als deelnemer weer uit die constructie moet omdat jouw werk overgaat naar een private onderneming met een andere pensioenregeling. Aan die onzekerheid kunnen we als pensioenfonds weinig doen, want we hebben namelijk in Nederland het zo met elkaar afgesproken dat werknemers verplicht deelnemen aan de pensioenregeling van de werkgever. Er speelt al langere tijd een discussie of je niet gewoon zou mogen aankloppen bij een pensioenfonds dat bij je past, ongeacht bij wie je werkt. De gedachte spreekt me op zich aan, maar dan kom je bij de weerbarstige realiteit. Is het allemaal te realiseren is en is het wel wijs? De lokale kruidenier heeft het afgelegd tegen de supermarkt Voorbereidingen voor organisatie onder één dak Een probleem is dat de toekomst van de productschappen bijzonder ongewis is. Het Kabinet heeft zijn standpunt bekend gemaakt en een productschappenstelsel in afgeslankte vorm met maximaal 300 fte voorgesteld. Er is vervolgens een motie ingediend in de Tweede Kamer om de productschappen af te schaffen. Het Kabinet is gevraagd om aan te geven hoe de taken die blijven dan wel uitgevoerd kunnen worden. Wellicht dat er een nieuwe organisatie komt, die in elk geval veel kleiner zal zijn dan de huidige schappen samen. Minister Kamp moet zich daarover nog uitspreken, maar inmiddels is het kabinet demissionair en volgen er in september nieuwe verkiezingen. Wie weet hoe lang het duurt voor er dan een nieuwe regering is. Bovendien zal de toekomst van de productschappen zeker niet het eerste dossier zijn dat dan op de agenda van het nieuwe kabinet staat. Ludde Hospers vertelt dat de productschappen zich voorbereiden op het scenario van voortbestaan in afgeslankte vorm. Als manager Algemene Zaken van de 4 Pensioenbulletin PFP

5 Ludde vertelt dat het bestuur van PFP dit najaar verder gaat met de toekomstverkenning. Die zal sterk afhankelijk zijn van wat er precies met de productschappen gaat gebeuren. Daar hangt de toekomst van het fonds toch wel heel nauw mee samen. Dus PFP kan daarin niet op de zaken vooruitlopen. Nominaal of reëel pensioencontract Naast de toekomstverkenning spelen natuurlijk de plannen op nationaal niveau voor vernieuwing van het pensioenstelsel. Minister Kamp heeft net in een brief aan de Tweede Kamer uiteengezet hoe hij de aanpassingen van de aanvullende pensioenen ziet. We zullen volop moeten gaan discussiëren wat dat nu precies voor ons gaat betekenen, zegt Ludde. Je kunt kiezen om de huidige nominale regeling met een vastgesteld pensioenbedrag en voorwaardelijke indexatie voort te zetten met bijschaving op een aantal punten. Je kunt ook kiezen om van de huidige nominale regeling over te stappen op een reële regeling die meer afhankelijk is van de bewegingen op de financiële markten en waarin indexatie een vast onderdeel is. Daar zit wel een aantal haken en ogen aan, want kun je zomaar overstappen als individuele deelnemers, met name gepensioneerden, daar bezwaar tegen hebben? Minister Kamp zegt dat hij dat heeft onderzocht en dat het kan. Je kunt een individueel recht niet zomaar ontvreemden, tenzij het algemeen belang dusdanig groot is dat dit gerechtvaardigd is. Hij meent dat dit het geval is. Maar we hebben uiteindelijk nog de rechter die dan inderdaad ook die mening moet zijn toegedaan. De keuze om over te gaan van het nominale naar het reële stelsel, heeft Kamp neergelegd bij de CAO-partijen. Het bestuur van PFP zal hierin zeker een adviserende rol hebben. De keuze ligt nog helemaal open. Natuurlijk zal hier in de komende maanden binnen de Nederlandse pensioensector veel over worden gepraat en zal er een bepaalde consensus ontstaan. Ik ben benieuwd hoeveel fondsen uiteindelijk de overstap naar het reële contract zullen gaan maken. Ludde Hospers (46) is geboren in Stadskanaal in de provincie Groningen. Zijn ouders hadden eerst een kalvermesterij en daarna een bedrijf met scharrelkippen. Later verhuisde het gezin naar het Drentse Wijster, waar de oudste broer van Ludde nu het bedrijf van hun ouders heeft overgenomen en meer dan legkippen heeft. Ludde ging na de MAVO naar de MDS en de HEAO waar hij bedrijfseconomie studeerde. Na een aantal jaren op een accountantskantoor te hebben gewerkt, solliciteerde hij bij de Interne Accountantsdienst van het Productschap Tuinbouw. Hierna was hij daar acht jaar hoofd Financiën. Sinds vier jaar is hij manager Algemene Zaken bij de Productschappen Vee, Vlees en Eieren. Hij is verantwoordelijk voor vier teams met in totaal 34 medewerkers die zich bezighouden met personeelszaken en organisatie, ICT, finance, planning, control, heffingen en facilitaire zaken. Sinds 2004 zit hij in het bestuur van PFP namens de werknemers. PFP gaat inkomensgat niet repareren Met de verkiezingen op komst zal er ook in de politieke arena ongetwijfeld veel over de pensioenen worden gesproken. Het lijkt wel voor de hand te liggen dat de plannen om de AOW-leeftijd stapsgewijs te verhogen vanaf 2013 doorgaan. Dit betekent dat mensen die inmiddels met prepensioen zijn een gat van één of enkele maanden krijgen in hun inkomen omdat de AOW later ingaat dan wanneer ze 65 worden. Wie mocht denken dat bij PFP het fonds dat gat gaat repareren, komt van een koude kermis thuis. Dat is niet onze verantwoordelijkheid, zegt Ludde. Het zou ook niet juist zijn, want we hebben pensioengelden gekregen om een pensioenuitkering te kunnen waarmaken. Dan kunnen we niet zomaar zeggen dat we een aantal mensen dat wordt geconfronteerd met een overheidsmaatregel gaan compenseren vanuit de collectief verzamelde middelen van alle deelnemers. De evenwichtige behartiging van de belangen van alle deelnemers staat voorop bij alle uitdagingen waarvoor het bestuur van PFP zich geplaatst ziet. Ludde Hospers en zijn collega s zijn daarvan doordrongen. In oktober willen we operationeel zijn vanuit Zoetermeer Pensioenbulletin PFP 5

6 Evenwichtige aanpassing van de pensioenregeling Met ingang van 1 januari van dit jaar is de pensioenregeling van PFP op enkele belangrijke punten aangepast. De wijzigingen in de regeling zijn via een gezamenlijk bericht van de werkgevers- en werknemersorganisaties al bekendgemaakt. Het leek ons goed om PFP bestuurslid Ludde Hospers te vragen de maatregelen toe te lichten. De wijzigingen waren nodig om te voorkomen dat de kostendekkende premie in één keer zou stijgen van 21% naar 32%, zegt Ludde. Zowel de werkgevers als de werknemers vonden dat een te grote stijging en gingen met elkaar in gesprek over hoe de regeling versoberd zou kunnen worden om een dergelijke grote premiestijging te voorkomen. Als lid van het FNV ben ik gevraagd om in de pensioencommissie een rol te spelen in de aanpassing van de regeling. Het belang van dit pakket maatregelen zit in het evenwicht in de effecten voor alle deelnemers. We hebben te maken met jongere en oudere actieve deelnemers, met gepensioneerden, slapers en met de werkgevers die de regeling voor een belangrijk deel financieren. Het pensioenfonds had zelf in een brief aan de sociale partners aangegeven dat de regeling een prima regeling is, maar dat er wel een paar dure elementen in zitten. Een ervan was de indexatie voor actieve deelnemers. Op het moment dat je de indexatie ten laste van de premie eruit zou halen, zou de pensioenregeling een stuk goedkoper worden. De werknemers wilden er wel over praten om dit op te geven, mits ze er op andere punten een verbetering voor terug zouden kunnen krijgen. Dat is toen gebeurd. We zetten de aanpassingen nog even op een rij: 1. De indexatie die voor actieve deelnemers uit de premie werd gefinancierd, wordt voortaan volledig afhankelijk van de ontwikkeling van de dekkingsgraad en wordt gefinancierd uit het beleggingsrendement. Dit is een versobering van de regeling. Tevens wordt de indexatie voor gepensioneerden en slapers, die vroeger plaatsvond op basis van de CBS-prijsindex voortaan net als bij de actieve deelnemers gebaseerd op de loonindex voor de PBO-sector. Door de indexatie voor de actieve deelnemers uit het beleggingsrendement te financieren, is de regeling goedkoper geworden en kon de premiestijging beperkt blijven, zegt Ludde. Verder is de indexatie voor actieve deelnemers en voor gepensioneerden en slapers gelijkgetrokken. In normale omstandigheden is het zo dat indexatie op basis van loonindex beter is. Alleen zitten we nu in een situatie waarin de loonaanpassingen zeer gematigd zijn, dan wel op de nullijn worden gehouden, terwijl we wel een stijging hebben van ons huishoudboekje. Maar over de langere termijn zal aanpassing aan de loonindex beter zijn, want dan krijg je niet alleen koopkrachtbehoud, maar ook welvaartsgroei. Begin dit jaar hebben alle deelnemers op basis van de dekkingsgraad van eind 2011 een indexatie gekregen van 1%, terwijl de loonindex voor de PBO-sector is gestegen met 1,7%. Voor het eerst is er dus niet volledig geïndexeerd. Volgens Ludde hebben de deelnemers daar begrip voor. Ze zien wat er nu in Nederland en in Europa met de economie gebeurt en ze zien ook dat bijvoorbeeld het ABP al een hele tijd een zeer beperkte indexatie of geen indexatie heeft gegeven en dat daar waarschijnlijk begin 2013 gekort moet gaan worden. Wij kennen nog steeds een behoorlijke indexatie en hoeven nog geen noodmaatregelen uit de kast te halen. 2. Door de franchise (het deel van het salaris waarover men geen pensioen opbouwt omdat er later AOW wordt ontvangen) te verlagen van naar wordt de pensioengrondslag (het jaarinkomen min de franchise) verhoogd met Dit is een verbetering van de regeling omdat de deelnemers daardoor over een groter deel van hun salaris pensioen opbouwen. Dit is vooral voor de lagere inkomens en voor starters die net begonnen zijn gunstig, legt Ludde uit. Die krijgen sneller een stuk pensioenopbouw en ook over een iets groter bedrag. Daardoor gaat de premie wel iets omhoog. Dat zie je niet zozeer in het premiepercentage terug, maar wel in het bedrag dat werkgever en werknemer betalen. Dit werkt dus wel iets kostenverhogend, maar de deelnemers bouwen meer pensioen op en dat is een verbetering. 6 Pensioenbulletin PFP

7 3. Het jaarlijkse opbouwpercentage (het percentage van de pensioengrondslag dat de jaarlijkse pensioenopbouw bepaalt) wordt verhoogd van 1,9% naar 2,0%. Ook dit is een verbetering van de regeling voor alle actieve deelnemers. Zij bouwen namelijk elk jaar een stukje meer pensioen op. 4. Een andere verdeling in de premie tussen de werkgever en de werknemer: van 2/3: 1/3 naar 70% : 30%. De werkgevers gaan een iets groter stuk van de premienota voor hun rekening nemen. Waar de werknemers vroeger 33% van de premie betaalden, is dat met ingang van dit jaar 30% geworden. De totale pensioenpremie is gestegen van 21% van de pensioengrondslag in 2011 tot 25% in Maar door de verandering in de premieverdeling, blijft de premiestijging voor de werknemers met ingang van 1 januari 2012 beperkt van 7% tot 7,5% van de pensioengrondslag. Voor de werkgevers stijgt de premie van 14% naar 17,5% van de pensioengrondslag. Anne Marie Borgdorff en Annette Meeder: Maak pensioencommunicatie meer beeldend Als ik zo n pensioenoverzicht zie met allemaal tekst dan zoek ik meteen naar het tabblad met de p van pensioen in mijn map en berg het op. Er staan wel tabellen in waaruit ik opmaak dat ik nog niet veel heb opgebouwd, maar verder is het toch vooral tekst, die ook nog eens niet erg toegankelijk is. Ik kan me er niet toe zetten om het allemaal door te nemen. Als het aan Anne Marie Borgdorff en Annette Meeder van het Productschap Tuinbouw ligt, zou de pensioencommunicatie, anders mogen: minder tekst, meer beeldend en meer afgestemd op de social media. Maak een app die je op je smartphone of I-pad kunt zetten met een grafiek waarin je in één oogopslag kunt zien hoeveel pensioen je later krijgt, zegt Annette. In de loop van het gesprek blijkt waarom deze vroege dertigers zo het accent leggen op visuele aspecten: die spelen een belangrijk rol in hun dagelijks werk als marktonderzoekers. Verschillen in consumentengedrag Anne Marie is projectleider Marktonderzoek groente en fruit. Dagelijks vraagt ze 50 andere consumenten wat ze eten aan groenten en fruit en hoe ze groenten bereiden. We hebben een vragenlijst ontwikkeld, waarbij mensen op hun scherm een bord in beeld krijgen, daar schuiven ze dan plaatjes op van de groenten en fruit die ze hebben gegeten, legt Anne Marie uit. Ze studeerde bedrijfs- en consumentenwetenschappen en werkte bij C1000 voordat ze bij het Productschap Tuinbouw kwam. Annette studeerde international business en talen. Ze werkt inmiddels tien jaar bij het productschap. Zij is ook projectleider Marktonderzoek, maar dan voor bloemen en planten. Het onderzoek dat zij doet, is heel internationaal Pensioenbulletin PFP 7

8 georiënteerd. Er zijn grote verschillen in het gedrag van consumenten in verschillende landen. In Nederland vinden mensen het bijvoorbeeld fijn als bloemen nog in de knop staan als ze die kopen, want dan staan ze nog lekker lang. In Rusland, daarentegen, zijn bloemen echt een luxeartikel. Daar moeten ze volop in bloei staan als ze cadeau worden gegeven. Een ander verschil is dat in Engeland planten vooral bij supermarkten worden gekocht. In Nederland hebben tuincentra een groot marktaandeel. Nog geen zorgen over pensioen Voor Anne Marie en Annette is het pensioen nog ver weg. Tegen de tijd dat ik zo ver ben, zal de pensioenleeftijd wel ongeveer op 70 liggen, zegt Anne Marie. Er kan in de komende 35 jaar nog zo veel gebeuren. Daar maak ik me nu geen zorgen over. Ook Annette is niet actief bezig met haar pensioen. De pensioenbulletins bladert ze snel door. Anne Marie en Annette zouden dus meer grafieken en beeldende informatie willen zien. Overigens wisten ze niet dat die wel te vinden zijn op de pensioenportal van PFP. Ze hadden die op dag van het interview nog even willen bekijken maar konden zo snel het wachtwoord niet vinden om in te loggen. Aandacht voor waardeoverdracht Het is niet zo dat de dames helemaal niet geïnteresseerd zijn in het onderwerp pensioen. Ze weten dat PFP er in vergelijking met de meeste fondsen goed voorstaat en ze weten van de dekkingsgraad. Vorig jaar hebben ze een voorlichtingsbijeenkomst van PFP door Nico Dijkuizen bijgewoond, die ze als heel verhelderend omschrijven. Binnenkort krijgen ze gedwongen te maken met een belangrijk aspect van de pensioenmaterie: waardeoverdracht. Ze weten namelijk nu al dat hun functie bij het productschap aan het eind van het jaar vervalt. De stelregel is dat taken die privaat gedaan kunnen worden, ook inderdaad door de private sector worden gedaan en marktonderzoek hoort daarbij. Anne Marie en Annette weten wat waardeoverdracht is en dat het belangrijk is. Destijds heb ik mijn bij C1000 opgebouwde pensioen meegenomen naar PFP, zegt Anne Marie. Pas geleden hoorde ik nog van iemand dat het verstandig is deskundig advies in te winnen als je moet beslissen of je je pensioenrechten laat staan of meeneemt naar een nieuwe werkgever. Open sollicitatie Ze begrijpen de beslissing dat hun baan vervalt wel, maar vinden het erg jammer dat er een eind komt aan hun dienstverband bij het Productschap Tuinbouw. We hebben een hele leuke afdeling, zegt Annette. Ook buiten het werk ondernemen we activiteiten met onze collega s. Ik ben bang dat het contact toch wat verwatert als je elkaar minder ziet. Als dit interview meteen als een open sollicitatie kan gelden, graag, lacht ze. Twee slimme en enthousiaste marktonderzoekers bieden zich aan! Anne Marie Borgdorff (rechts) en Annette Meeder: Maak een app die je op je smartphone of I-pad kunt zetten met een grafiek waarin je in één oogopslag kunt zien hoeveel pensioen je later krijgt. 8 Pensioenbulletin PFP

9 Financiële positie PFP nog relatief goed De Nederlandse pensioensector maakt turbulente tijden door. Veel pensioenfondsen moesten aankondigen dat zij per 1 april 2013 de pensioenen zullen moeten gaan korten als de financiële positie in 2012 niet verbetert. Vooral de extreem lage rente speelt de pensioenfondsen parten, want hoe lager de rente, des te meer kapitaal fondsen moeten aanhouden om in de toekomst aan hun verplichtingen te kunnen voldoen. Ook zijn de verplichtingen toegenomen doordat de levensverwachting sterker is gestegen dan verwacht, waardoor fondsen langer pensioen moeten uitkeren. Ten slotte doet het slechte beursklimaat als gevolg van de economische problemen in Europa de financiële positie van de fondsen geen goed. pensioengerechtigden en slapers nog met 1,0% kunnen verhogen. Deze indexatie was wel lager dan de loonindex voor de PBO-sector, die met 1,7% was gestegen. PFP staat er dus in vergelijking met de meeste fondsen goed voor. Maar ook wij voelen de druk van de bovengenoemde ontwikkelingen. Ter vergelijking: een jaar geleden was onze dekkingsgraad nog 129%. Uitzicht op herstel is er op korte termijn niet. De economische problemen in Europa zijn ernstig en grote beleggers zoeken hun toevlucht tot staatsobligaties van stabiele landen als Duitsland en Nederland. Door die grote vraag is de rente historisch laag. Dekkingsgraad eind april 115% Ook PFP heeft last van deze ontwikkelingen, maar vergeleken met de meeste fondsen staan wij er nog behoorlijk goed voor. Per eind april 2012 was onze dekkingsgraad (de verhouding tussen de bezittingen en de verplichtingen uitgedrukt in een percentage) 115%. Dat is ruim boven de minimumgrens van 105% die De Nederlandsche Bank voor alle pensioenfondsen hanteert. Het is ook boven de voor ons op basis van ons beleggingsbeleid vereiste dekkingsgraad van 111%. Eind 2011 was de dekkingsgraad 116%. Op basis van dat percentage heeft PFP de pensioenen van zowel actieven als Behoorlijke beleggingsprestaties Op beleggingsgebied heeft PFP het in 2011 goed gedaan. Het totale rendement op de beleggingsportefeuille bedroeg 8,1%, waarbij de vastrentende beleggingen veel beter presteerden dan de aandelen, het onroerend goed en de alternatieve beleggingen. Het rendement was ook beter dan de maatstaf die voor onze beleggingsportefeuille gold en die was gesteld op 7,7%. In 2012 is het beleggingsklimaat aanzienlijk verslechterd. Niettemin heeft PFP tot en met eind april 2012 nog een positief rendement van 3,3% weten te behalen. Pensioenbulletin PFP 9

10 Wim de Graaf en Jelle Buwalda van de Vereniging van Gepensioneerden: Onze vereniging staat voor het veiligstellen van de pensioenuitkeringen Het geldt niet op korte termijn, nu de loonontwikkeling zeer gematigd is, maar op lange termijn is aanpassing van de pensioenen aan de loonindex beter dan aan de prijsindex. We krijgen nu voor het eerst 0,7% indexatie minder, maar we hebben altijd volledige indexatie gehad en soms zelfs meer. Wim de Graaf en Jelle Buwalda blijven ook in een tijd dat de kranten weer vol staan met sombere berichten over de pensioenen optimistisch gestemd. We praten met hen over een punt dat lang een onderwerp van discussie is geweest binnen de achterband van PFP: het verschil in indexatie tussen actieve en gepensioneerde deelnemers. Tot voor kort werd de indexatie voor actieve deelnemers uit de premie gefinancierd en vond plaats op basis van de loonindex. Voor gepensioneerden en slapers was de indexatie afhankelijk van de dekkingsgraad en werd gebaseerd op de prijsindex van het CBS. Nu is de indexatie voor alle deelnemers gelijkgetrokken, namelijk voorwaardelijk en op basis van de loonindex. Wim en Jelle kunnen er als vertegenwoordigers van de gepensioneerden in het bestuur wel mee leven, ook al betekent dit, zoals ze het zelf omschrijven, dat alle deelnemers nu uit dezelfde ruif moeten eten. De achterban kan er ook mee leven, want er zijn nauwelijks reacties binnengekomen van gepensioneerden die commentaar hadden op deze verandering. Terug in de studieboeken Wim de Graaf (70) is voorzitter van de Vereniging van Gepensioneerden. Hij is gepokt en gemazeld in de PBO-sector. Na zich eerst met margarine, vetten en oliën te hebben bezig gehouden, ging hij over naar koffie, cacao en wijn. Hij stond aan de basis van het Productschap Wijn, waarvan hij secretaris was. Jelle Buwalda was secretaris van het Productschap Zuivel, waar hij diverse reorganisaties moest doorvoeren. Daarnaast was hij vele jaren betrokken bij het pensioenfonds PFP, waaronder 13 jaar als voorzitter. Eind vorig jaar deden de gepensioneerden een beroep op hem om in deze turbulente tijden voor de pensioensector terug te keren in het bestuur. Zo zit hij nu op 79-jarige leeftijd weer in de studieboeken om aanvullende cursussen te doen. Er is veel veranderd, zegt hij. De dynamiek is enorm toegenomen en de eisen zijn terecht aanmerkelijk verhoogd. Ook het vermogensbeheer is uitgebreider en scherper geworden. Vroeger deden we dat zelf, nu is het uitbesteed aan MN en ligt het accent bij het beleggingsbeleid vooral op het risicobeheer. Wim, die in de beleggingscommissie zit, vult aan dat het bestuur in de discussies over het beleggingsbeleid wel behoorlijk dominant is. Het bestuur is tenslotte uiteindelijk verantwoordelijk voor het beleggingsbeleid. Om daarin de juiste weg te vinden, huren we externe deskundigen in om ons te ondersteunen. Wim de Graaf (rechts) en Jelle Buwalda: Ook in het huidige systeem zijn er nooit garanties geweest Combinatie van eigen en externe deskundigheid Hiermee komt het gesprek op de governance van pensioenfondsen. In de voorstellen van minister Kamp van SZW over de inrichting van het bestuur van pensioenfondsen wordt het mogelijk dat besturen louter uit externe deskundigen bestaan. Jelle en Wim zijn daar geen voorstander van. Een nadeel van een bestuur dat uitsluitend uit externe deskundigen bestaat, is dat de betrokkenheid minder wordt, zegt Jelle. De combinatie van eigen mensen uit de productschappen met specifieke kennis en ervaring en externe deskundigen, werkt heel goed. De politieke discussie richt zich op schaalvergroting en externe bestuurders, vult Wim aan. Maar, kijk maar naar het onderwijs, daar begint men ook al terug te komen van de gigantisch grote scholen die in de afgelopen jaren door fusies zijn ontstaan. Schaalvergroting zou in theorie veel voordelen moeten opleveren, maar in de praktijk blijkt soms het tegendeel. Jelle vindt dat je je als bestuurder 10 Pensioenbulletin PFP

11 niet alleen bewust moet zijn van je kwaliteiten, maar ook van je beperkingen. Daarom is de samenstelling van het bestuur en de combinatie van de specifieke deskundigheid die de individuele leden inbrengen van groot belang. Het gaat erom dat je met elkaar in control kunt zijn. Invloed is beperkt PFP was een van de eerste pensioenfondsen in Nederland die vertegenwoordigers van gepensioneerden opnam in het bestuur en de Raad van Toezicht. Inmiddels is er een wetsvoorstel aangenomen dat de invloed van gepensioneerden in het bestuur regelt. Bij PFP hebben de bestuursleden namens de gepensioneerden samen met de werknemersvertegenwoordigers evenveel stemmen als de werkgeversvertegenwoordigers in het bestuur. Overigens geven Jelle en Wim aan dat de invloed beperkt is. Neem bijvoorbeeld de wijzigingen die onlangs in de regeling zijn afgesproken: de verandering van het indexatiebeleid, de franchise, de pensioengrondslag en de verdeling van de premie tussen werkgevers en werknemers. Die is aan de CAO-tafel afgesproken. Daar zaten wij niet bij, zegt Wim. Zij begrijpen wel dat die aanpassingen nodig waren om te zorgen dat de kostendekkende premie niet in één keer zou stijgen naar 32%. De vertegenwoordigers van de vakbonden worden geacht aan de CAO-tafel ook de belangen van de gepensioneerden te vertegenwoordigen. Maar, voegt Jelle eraan toe, als er in het CAO-overleg nog meer maatregelen zouden worden genomen die risico s inhouden voor de gepensioneerden, dan vind ik dat wij daarin ten minste een adviserende stem zouden moeten hebben. Afstand wordt groter De Vereniging van Gepensioneerden telt ongeveer 600 leden. Daarvan bezocht ongeveer 10% de meest recente jaarvergadering. Met het onderwerp pensioen is het zo dat actieve deelnemers zich daar meestal pas vlak voor hun pensionering in gaan verdiepen, schetst Wim. Als ze net met pensioen zijn, is de betrokkenheid aanvankelijk groot, maar langzaam aan wordt de afstand steeds groter en de betrokkenheid dus ook weer minder. Voor de gepensioneerden telt vooral dat de uitkering van de pensioenen wordt veiliggesteld. Daar staan de Vereniging en haar vertegenwoordigers in het bestuur voor. Wij houden de vinger aan de pols, zegt Jelle. We volgen alles wat er rond het pensioenfonds gebeurt nauwlettend, dus ook de ontwikkelingen met betrekking tot de productschappen en het Pensioenakkoord. We zijn attent om te bewaken dat onze pensioenen zo veel mogelijk behouden blijven. Toekomstverkenning De politieke discussie over de productschappen is van grote invloed op de toekomst van het pensioenfonds. Jelle is lid van een werkgroep Toekomstverkenning binnen PFP. Daarin gaat het vooral om de continuïteit van het fonds en ik zit daar dan niet alleen in voor de belangen van de gepensioneerden, maar van alle deelnemers. Het kabinet heeft voorgesteld te komen tot één productschap. De Tweede Kamer heeft echter een motie aangenomen die voorziet in het opheffen van de productschappen. De minister moet zich daar nog over uitspreken. De uitkomst zal mede bepalend zijn voor de toekomst van het pensioenfonds. Blijven we zelfstandig voortbestaan, of zoeken we aansluiting bij het ABP of een andere partij? En wat gebeurt er met de pensioenrechten van de gepensioneerden, gaan die mee of blijven die in het eigen fonds? We kijken ook naar onze uitvoeringsorganisatie PBOD. We hebben binnen ons fonds een groot klantbewustzijn naar zowel de gepensioneerden als de actieve deelnemers toe. De service is heel goed. Persoonlijk vind ik het gerechtvaardigd dat die service dan iets duurder is. Groot vertrouwen in PFP Een eventuele overgang naar het ABP is ook binnen de kringen van gepensioneerden onderwerp van gesprek. De reacties zijn volgens Wim wat ambivalent. Ik hoor positieve geluiden over aansluiting bij zo n grote organisatie die op beleggingsgebied natuurlijk meer mogelijkheden heeft. Maar we horen ook ongerustheid over het verlies aan indexatie bij het ABP, in tegenstelling tot PFP, en de dreiging van een korting. Bij een eventuele aansluiting gaat het erom het grote verschil in dekkingsgraad gecompenseerd te krijgen. Het liefst zien de gepensioneerde deelnemers het eigen fonds voortbestaan. Het vertrouwen in PFP is groot. Pas dit jaar heeft PFP besloten iets minder indexatie te geven dan volgens de maatstaf zou mogen, maar in de afgelopen jaren heeft het fonds, in tegenstelling tot de meeste fondsen, steeds volledig de pensioenen kunnen indexeren. Ook met de huidige dekkingsgraad van 115% behoort PFP nog steeds tot de top van Nederland. Maar er is voldoende realiteitszin dat de ontwikkelingen in de PBO-sector en de pensioensector een andere oplossing noodzakelijk kunnen maken. Er zijn nooit garanties geweest Ook speelt nog het Pensioenakkoord en het vervolg daarvan. Juist op de dag voor het interview heeft Minister Kamp een brief naar de Tweede Kamer gestuurd met zijn plannen voor het pensioenstelsel. Cruciaal daarin is de keuze tussen voortzetten van het huidige nominale kader met voorwaardelijke indexatie of overgaan naar een reëel kader waarin de mee- en tegenvallers meteen doorwerken in de pensioenen, maar wel over tien jaar kunnen worden uitgesmeerd. Jelle benadrukt dat er ook in het huidige systeem nooit garanties zijn geweest. In ons pensioenreglement staat duidelijk dat er alleen geïndexeerd wordt als daar de financiële mogelijkheden voor zijn. Ook de mogelijkheid van een korting heeft er altijd in gestaan. Men realiseert zich dat niet omdat het bij PFP altijd goed is gegaan. De discussie voor een nominaal of een reëel kader zal binnen het PFP bestuur zeker aan de orde komen en Jelle en Wim vinden dat dit ook binnen de Vereniging van Gepensioneerden een onderwerp van gesprek moet zijn. Er liggen dus belangrijke uitdagingen voor de toekomst op tafel. Jelle en Wim treden die tegemoet met een positieve instelling en een duidelijk doel voor ogen: het verzekeren van de rechten van zowel de actieve deelnemers als de gepensioneerden en slapers met een maximale kans op indexatie. Pensioenbulletin PFP 11

12 PFP JAARVERSLAG 2011 Lage rente beïnvloedt resultaat over 2011 Een hoger beleggingsresultaat ( 34,8 miljoen tegenover 30,4 miljoen in 2010) kon niet voorkomen dat PFP het jaar 2011 afsloot met een negatief resultaat van 23 miljoen (2010: - 11,3 miljoen). Dit was vooral te wijten aan de daling van de rente, waardoor de verplichtingen in 2011 toenamen met 47,5 miljoen, tegenover 27, 5 miljoen in Deze ontwikkelingen leidden ertoe dat de dekkingsgraad van PFP daalde van 124,7% aan het eind van 2010 tot 116,0% ultimo Dit is nog wel boven de vereiste dekkingsgraad van 111,0%. Toeslagverlening De actieve deelnemers hebben per 1 januari 2011 een toeslag ontvangen van 1,40%. Pensioengerechtigden en slapers ontvingen een toeslag van 1,57%. Per 1 januari 2012 is het toeslagbeleid gewijzigd (zie de volgende paragraaf). Pensioenregeling aangepast om premielast te beperken In 2011 hebben de sociale partners besloten tot enkele aanpassingen van de pensioenregeling die per 1 januari 2012 van kracht zijn geworden. Werkgevers en werknemers kwamen tot de conclusie dat aanpassing van de regeling noodzakelijk was om te voorkomen dat de premie door de daling van de dekkingsgraad te sterk zou stijgen. Zo is afgesproken om de kosten van de indexatie van actieve deelnemers voortaan niet meer op te nemen in de premie maar, net zoals de indexatie voor de inactieve deelnemers, volledig uit de dekkingsgraad te halen, waardoor de premie aanmerkelijk lager wordt. Tevens wordt de indexering van de inactieven voortaan gebaseerd op de loonindex van de PBO-sector in plaats van op de CBS-prijsindex. Dit houdt in dat in de toekomst alle pensioenen (actieven en inactieven) volgens dezelfde maatstaf aangepast worden. Naast deze versobering van de regeling, zijn er ook enkele verbeteringen afgesproken zoals een verlaging van de franchise, waardoor de pensioengrondslag stijgt en deelnemers dus over een groter deel van het inkomen pensioen opbouwen. Ook is het jaarlijkse opbouwpercentage verhoogd van 1,9% naar 2,0%. Ten slotte is de verdeling van de premiekosten gewijzigd van 33% werknemer en 67% werkgever naar 30% werknemer en 70% werkgever. slotinventarisatie in 2012 sprake van een continu proces van risicobeheersing. Informatie op maat In 2011 is de aansluiting van de PFP administratie op het Pensioenregister gerealiseerd. Daarnaast heeft PFP een nieuwe deelnemersportal ingevoerd, inclusief een vernieuwde pensioenplanner. Voor de werkgevers is in begin 2012 een werkgeversportal beschikbaar gekomen, waarmee alle mutaties integraal aan de pensioenadministratie worden doorgegeven. Elk jaar krijgen de deelnemers de mogelijkheid voor een individueel, op maat gesneden pensioengesprek. Veel deelnemers hebben van deze mogelijkheid gebruik gemaakt. Positief beleggingsrendement Het totale beleggingsresultaat van PFP in 2011 was 8,1%, vergeleken met 7,6% in Om het gerealiseerde rendement per beleggingscategorie op waarde te schatten, wordt dit afgezet tegen een maatstaf (een normportefeuille). Het resultaat van 8,1% lag iets boven deze maatstaf van 7,7%. De beleggingsportefeuille is ingedeeld in een matchinggedeelte (62%) met vastrentende beleggingen en een returngedeelte (38%) met hoogrentende obligaties, aandelen, vastgoed en alternatieve beleggingsinstrumenten. De totale matchingsportefeuille liet een positief resultaat zien van 14,3%. Met name langlopende obligaties zorgden, als gevolg van de verder gedaalde rente, voor een hoog rendement (17,8%). De returnportefeuille liet een negatief rendement van 1,1% zien. Een goed resultaat van 11,5% op de vastgoedbeleggingen werd tenietgedaan door dalingen bij de andere beleggingscategorieën. Onzeker toekomstperspectief Voor de PBO-sector is het nog steeds onduidelijk of er in de toekomst drastisch afgeslankt gaat worden of dat er zelfs sprake van opheffing zal zijn. Deze ontwikkelingen zullen mede bepalend zijn voor de toekomst van PFP. In dit bulletin kunt u er meer over lezen. Ook de politieke ontwikkelingen met betrekking tot het Nederlandse pensioenstelsel brengen veel onzekerheid met zich mee. Het bestuur van PFP volgt alle bewegingen nauwlettend en zal waar nodig alert reageren om de belangen van de alle deelnemers zo goed mogelijk te behartigen en veilig te stellen. Risico s goed in kaart gebracht In 2011 heeft het Bestuur een uitgebreide en gedetailleerde inventarisatie van de verschillende risico s uitgevoerd. Daarbij is de Financiële Instellingen Risicoanalyse Methode (FIRM) van De Nederlandsche Bank als uitgangspunt gehanteerd. Deze methode is een leidraad en richtlijn voor pensioenfondsen en andere financiële instellingen om al hun risico s goed in kaart te hebben en te kunnen beheersen. Bij deze inventarisatie worden de partijen aan wie het bestuur taken heeft uitbesteed nauw betrokken. Het bestuur heeft dit project in 2011 afgerond. Inmiddels is er na een 12 Pensioenbulletin PFP

13 KENGETALLEN EN KERNCIJFERS PFP (bedragen x 1.000) Aantallen Deelnemers Gewezen deelnemers Pensioengerechtigden Pensioenen Kostendekkende RTS premie Kostendekkende toetspremie nvt nvt Doorsneepremie Feitelijk betaalde premie Premie 21% 15% 12% 3% 3% Uitvoeringskosten Pensioenuitkeringen Grondslag waarover de premie wordt geheven Franchise (in Euro s) Toeslagverlening Deelnemers 1,40% 1,21% 1,67% 2,39% 4,76% Pensioengerechtigden 1,57% 0,71% 2,78% 1,81% 1,33% Vermogen en solvabiliteit Aanwezig vermogen Minimaal vereist vermogen Vereist vermogen Pensioenverplichtingen Algemene reserve Dekkingsgraad 116,0% 124,7% 130,8% 117,8% 187,0% Vereiste dekkingsgraad 111,0% 111,8% 113,2% 119,5% 127,0% Interne rekenrente 2,7% 3,4% 3,8% 3,6% 4,9% Beleggingen Belegd vermogen Matchings portefeuille 62% 59% 61% Return portefeuille 38% 41% 39% Beleggingsopbrengsten Beleggingen VP/IAP-regeling Beleggingsportefeuille Vastgoedbeleggingen Aandelen Vastrentend Derivaten Overige beleggingen Beleggingsrendement Totale portefeuille 8,1% 7,6% 16,6% -17,0% 2,1% Gemiddeld afgelopen 5 jaar 2,8% 4,0% 5,3% 4,0% 9,5% Pensioenbulletin PFP 13

14 Ruud Quik: In de kleinheid van PFP zit ook de kracht In de kleine omvang van ons pensioenfonds, zit ook de kracht. De benadering is persoonlijker, de service is uitstekend en het fonds kan heel precies werken. Vergelijk het met de kruidenier op de hoek die zijn klanten allemaal goed kent en de Jumbo supermarkt in de stad, die waarschijnlijk wel iets goedkoper is, maar waar je wel een nummer bent. Ruud Quik (56) is heel tevreden over PFP, over hoe het fonds er in deze economisch turbulente tijden verhoudingsgewijs nog heel behoorlijk voorstaat, over de openheid van het bestuur en over de verstrekte informatie. PFP heeft fantastische jaren gekend en wij hebben daarvan mee geprofiteerd via de premievrijstelling. De laatste jaren is die premiekorting vrij snel afgebouwd en dat merk je natuurlijk wel in je nettosalaris. Toch hoor je daar niet zo veel klachten over. De medewerkers snappen het wel en we realiseren ons dat PFP het nog steeds veel beter doet dan de meeste fondsen. Het fonds is altijd bestuurd door mensen die financieel goed onderlegd zijn en die zelfs in moeilijke tijden goede beleggingsprestaties weten te behalen. Veteraan Met zijn 33 dienstjaren is Ruud een veteraan binnen het Productschap Zuivel. Het plan was om onderwijzer te worden, maar in de jaren zeventig waren daar weinig vacatures voor en veel sollicitanten. Dus begon hij in 1979 bij de Interne Accountantsdienst van het productschap. Voor je het weet, werk je er vijf jaar en dan blijf je hangen, zegt Ruud, die lang de enige niet is met zo n lang dienstverband. Dat komt omdat we hier een hele prettige werksfeer hebben. De warmte en de intimiteit van het Productschap Zuivel spreekt mensen aan en daarom blijven ze. Na de IAD en de Superheffingsafdeling kwam Ruud in de jaren 90 op de afdeling Personeelszaken. Hij houdt zich bezig met de personeels- en de salarisadministratie, met verzekeringen, ziektebeleid en ook met pensioenen. 14 Pensioenbulletin PFP In die zin is hij dus geen gewone deelnemer, maar iemand die veel van de pensioenregeling weet en geregeld contact heeft met de mensen van PBOD. Dat geeft ons meteen de gelegenheid om hem te vragen naar zijn ervaringen met de nieuwe Werkgeversportal waar we elders in dit bulletin over schrijven. Die werkt uitstekend, zegt Ruud. We zijn een keer een middag langs geweest bij PBOD om uitleg te krijgen over de portal en dat was nuttig. In de praktijk gaat het invoeren en uitwisselen van gegevens heel soepel. Sociaal bezig zijn Het is fijn als systemen goed werken, maar het liefst is Ruud met mensen bezig. Vragen beantwoorden van collega s en problemen oplossen. Ook buiten het Productschap Zuivel is Ruud heel sociaal bezig. Hij is voorzitter van SV Nootdorp, een voetbalclub met 800 leden die speelt in de eerste klasse. Daar is altijd veel te doen: vergaderen met trainers, contact met de leden, toespraken houden, als vertegenwoordiger van het bestuur uitwedstrijden van het eerste elftal bezoeken en conflicten oplossen. Het is intensief, maar prachtig werk. Ruud staat volop in het leven en ondanks dat hij inmiddels 56 is, denkt hij eigenlijk helemaal niet na over zijn pensioen. Natuurlijk bekijk ik mijn pensioenoverzichten goed en als ik dan zie wat ik straks krijg, stemt mij dat tevreden. Mijn vrouw werkt bij de gemeente Pijnacker/Nootdorp en als ik over zo n 10 jaar met pensioen ga, dan zullen onze kinderen die nu 23 en 19 zijn, wel de deur uit zijn, dus financieel zullen we het best redden. Spannend Kijkend naar de toekomst, speelt natuurlijk ook de vraag naar wat er gebeuren gaat met de productschappen. Ruud vertelt dat er op de werkvloer wel geregeld over wordt gesproken, maar dat het niet de sfeer beheerst en dat de medewerkers gewoon doorgaan met hun werk. Met enige ironie meldt Ruud dat VVD Tweede Kamerlid Charlie Aptroot, die heeft voorgesteld de productschappen af te schaffen, juist is voorgedragen om burgemeester te worden van Zoetermeer, waar het Productschap Zuivel en enkele andere productschappen zijn gevestigd. Ruud wacht de ontwikkelingen af. In de loop der jaren heb ik heel wat reorganisaties meegemaakt. Vroeger hadden we hier 260 medewerkers, nu nog bijna 70. Reorganisaties zijn nooit leuk. Het is spannend wat er gaat gebeuren. Er is sprake van dat we hier in oktober met alle productschappen onder één dak komen. Ruud is een positief ingesteld mens en ziet de toekomst met vertrouwen tegemoet. Het pensioen is in zijn beleving nog ver weg. Mijn vrouw houdt van reizen. Ik vind twee weken op Curaçao ook heel leuk, maar dan denk ik daarna wel: gelukkig, lekker terug naar Nootdorp. Ruud Quik: Ik bekijk mijn pensioenoverzichten goed en als ik dan zie wat ik straks krijg, stemt mij dat tevreden.

15 Kerncijfers PFP Als gevolg van de wijzigingen in de pensioenregeling is het beleidskader per 1 januari 2012 gewijzigd. De indexatiekoopsom voor actieve deelnemers is niet langer onderdeel van de kostendekkende premie, waardoor de premie lager uitkomt. Beleidskader Dekkingsgraad Premie als % Toeslag pensioengrondslag 185% of meer 0% Volledig (eventueel inhaal) % 12% Volledig (eventueel inhaal) % 21% Volledig (eventueel inhaal) % 25% Volledig % 25% Lineair tussen 0% en volledig Lager dan 105% Kostendekkende premie Geen Franchise PFP kent een leeftijdsafhankelijke franchise voor deelnemers die in dienst zijn getreden vóór 1 januari Geboortejaar Franchise 1957 en eerder t/m en later Voor deelnemers die in dienst zijn getreden na 1 januari 2006 bedraagt de franchise ongeacht hun leeftijd. Beleggingsportefeuille in % Matching portefeuille Vastrentende waarden 62,0 59,1 Return portefeuille Hoogrentende obligaties 14,1 13,0 Aandelen 13,2 17,2 Onroerend goed 5,1 4,9 Alternatieve beleggingen 5,6 5,8 Sub returnportefeuille 38,0 40,9 Kerncijfers per eind december 2011 Vermogen: eur 462 miljoen Pensioenverplichtingen: EUR 397 miljoen Beleggingsrendement: 8,1% Dekkingsgraad: 116% Vereiste dekkingsgraad: 111% Premie in 2012 De te betalen premie bedraagt in %, waarvan 7,5% door de werknemers en 17,5% door de werkgevers wordt betaald. Toeslagverlening per 1 januari 2012 De opgebouwde pensioenaanspraken van actieve- en inactieve deelnemers (gepensioneerden en slapers) zijn per 1 januari 2012 verhoogd met 1,0%. Deze toeslagverlening betekent een achterstand van 0,7% ten opzichte van de stijging van de loonindex in de PBOsector die 1,70% bedroeg. Totaal portefeuille 100,0 100,0 Rentebewegingen hebben een grote invloed op de waarde van de pensioenverplichtingen en de vastrentende waarden en daardoor op de dekkingsgraad. Als de rente daalt neemt de waarde van de pensioenverplichtingen toe, waardoor de dekkingsgraad daalt. De beleggingsportefeuille bestaat uit twee deelportefeuilles. Met de Matching portefeuille wordt de daling van de rente gedeeltelijk gecompenseerd. Hierdoor daalt de dekkingsgraad minder snel. Met de Returnportefeuille wordt getracht extra rendement te behalen waardoor de dekkingsgraad stijgt en het mogelijk wordt om toeslagen te kunnen financieren en de premie betaalbaar te houden. Pensioenbulletin PFP 15

16 Al vanaf 2013 verhoging van AOW-leeftijd De AOW blijft de gemoederen bezighouden. Jarenlang was het een vast gegeven: op 65-jarige leeftijd kreeg je een levenslange pensioenuitkering van de overheid: de AOW. Na vele, vaak felle maatschappelijke discussies over de vergrijzing en de betaalbaarheid van de AOW, werd vorig jaar het besluit genomen vanaf 2020 de AOW leeftijd te verhogen naar 66 jaar en in 2025 naar 67 jaar. Iedereen had zich daarop ingesteld. Maar dit voorjaar viel het kabinet door onenigheid over forse bezuinigingsmaatregelen om het financieringstekort terug te dringen. Wat de regeringspartijen in zeven weken niet lukte, kregen de fracties van VVD, CDA, D66, GroenLinks en ChristenUnie in twee dagen voor elkaar. Ze kwamen met een pakket maatregelen waarvan een eerdere verhoging van de AOWleeftijd een belangrijk onderdeel was. Overigens zijn dit plannen waarvan de uitvoering nog niet vaststaat. Ook heeft de Raad van State inmiddels een advies uitgebracht dat kanttekeningen plaatst bij enkele onderdelen van de plannen. Het kan dus nog zijn dat er aanpassingen komen. Stapsgewijze verhoging Volgens de plannen van het zogenoemde Lenteakkoord zal een eerste stap voor het verhogen van de pensioenleeftijd al in 2013 worden gezet door de AOW-leeftijd in dat jaar met één maand te verhogen. Datzelfde gebeurt in 2014 en Van 2016 tot en met 2018 wordt de AOW-leeftijd jaarlijks met twee maanden verhoogd en vanaf 2019 met drie maanden per jaar. Dit betekent dat de AOW-leeftijd in 2019 op 66 jaar uitkomt en in 2023 op 67 jaar. Vanaf 2024 wordt de AOW-leeftijd gekoppeld aan de ontwikkeling van de levensverwachting. Voor mensen die op dit moment al met de VUT of prepensioen zijn, maar die nog geen 65 jaar zijn, betekent dit dat er een gat van één of enkele maanden in het inkomen ontstaat omdat de VUT of het prepensioen eindigt op 65-jarige leeftijd en de pensioenuitkering vanaf 65-jarige leeftijd dus in het begin nog zonder de AOW is. Voor wie dat zelf niet kan opvangen, is er via het UWV een voorschotregeling waarbij men dan vanaf de 65ste verjaardag AOW krijgt. Dit voorschot van maximaal drie maanden dient binnen 1,5 jaar te worden terugbetaald. De voorschotregeling geldt tot en met Meer veranderingen rond AOW Het eerder beginnen met de verhoging van de AOW-leeftijd is de meest recente wijziging rond de AOW. Er zijn nog twee belangrijke veranderingen rond het staatspensioen die al eerder bekend zijn gemaakt. Wie nu 65 jaar is en een jongere partner heeft, krijgt een aanvulling op zijn of haar AOW totdat de partner ook 65 wordt. Vanaf 2015 wordt die partnertoeslag afgeschaft. Iedere partner krijgt dan een individuele AOW uitkering vanaf het moment dat hij of zij de AOW-leeftijd bereikt. In het Lenteakkoord is afgesproken dat de AOW partnertoeslag beschikbaar blijft voor hen die alleen als gevolg van de versnelde verhoging van de AOW-leeftijd geen partnertoeslag meer zouden ontvangen. Concreet gaat het om mensen die in november en december jaar worden en onder de bestaande regelingen recht hadden op de toeslag. De tweede verandering is dat de AOW tegenwoordig pas ingaat op uw 65ste verjaardag. Vroeger was dat de eerste dag van de maand waarin u 65 werd. Als u dus aan het eind van de maand jarig bent, scheelt u dat bijna een maand AOW. Tabel: Bruto maandbedragen per 1 januari 2012 AOW Vakantie-uitkering Alleenstaande 1.046,28 60,87 Alleenstaande ouder met kind tot 18 jaar 1.327,00 78,25 Gehuwde/samenwonende (per persoon) 718,47 43,47 Gehuwde/samenwonende met maximale partnertoeslag, partner jonger dan 65 jaar 1.436,94 86,94 16 Pensioenbulletin PFP

17 Mogelijkheid vroegkapitaal/ vroegpensioen uitstellen (voor slapers) is verruimd Het vroegpensioenkapitaal kan op restrictie dat uitstellen alleen mogelijk de 62-jarige leeftijd omgezet worden is als het een dienstbetrekking met een in een vroegpensioenuitkering. Een van de productschappen betreft, is nu eerdere ingang dan de 62-jarige komen te vervallen. De restrictie dat er leeftijd is op basis van een individueel een dienstbetrekking moet bestaan is verzoek ook mogelijk, echter niet gebleven maar dat mag ook met elke eerder dan de 60-jarige leeftijd. Later andere werkgever zijn. Het hoeft niet dan de 62-jarige leeftijd gebruik meer uitsluitend een dienstbetrekking maken van het vroegpensioenkapitaal met een van de productschappen te kan ook maar dan onder de zijn. Hiermee worden de mogelijkheden (fiscale) restrictie dat er nog een om het vroegpensioen uit te stellen dienstbetrekking aanwezig is met een verruimd. van de productschappen. Deze laatste Pensioenportal voorziet in behoefte De in het vorige bulletin aangekondigde Wat dit betreft, is de Pensioenportal Pensioenportal is inmiddels volop in veel uitgebreider dan de website bedrijf. Het is een instrument dat veel meer mogelijkheden biedt dan de oude die weliswaar de gegevens van pensioenplanner van PBOD. Met deze alle pensioenuitvoerders bevat, portal is het mogelijk in één oogopslag maar niet van zelf aangekochte te zien wat de financiële consequenties pensioenproducten. Ook is het via die zijn van bijvoorbeeld een jaar eerder site niet mogelijk de bovengenoemde of later met pensioen gaan, van eerst berekeningen te maken. een aantal jaren een hoger en daarna De Pensioenportal blijkt duidelijk een lager pensioen of andersom, van in een behoefte te voorzien. We het uitruilen van nabestaandenpensioen krijgen veel positieve reacties van de voor meer ouderdomspensioen. Ook productschappen en ook vragen van is het mogelijk gegevens van andere medewerkers die hun wachtwoord pensioenuitvoerders dan PFP en van kwijt of vergeten zijn, zegt hoofd zelf afgesloten lijfrenteverzekeringen in Pensioenadministratie Marc Mertens. te voeren, zodat u uw pensioensituatie Wij merken dat mensen er actief mee volledig in kaart heeft. bezig zijn. Werkgeversportal in bedrijf Na de Pensioenportal voor werknemers van de productschappen is er in maart 2012 een portal gekomen voor de werkgevers. Daarmee kunnen zij al hun mutaties in de gegevens van deelnemers doorgeven aan PBOD. Na controle van de gegevens fiatteert PBOD ze in de pensioenadministratie. Er is veel werk verzet om de Werkgeversportal tot stand te brengen, zegt Marc Mertens. Er zijn heel wat sessies geweest met de werkgevers om de wensen en mogelijkheden te inventariseren en ze in het systeem te vertalen. Het grote voordeel is dat alles digitaal nu zonder fouten verwerkt wordt waar we vroeger vaak gegevens moesten overtypen omdat ze uit verschillende systemen kwamen. Via de Werkgeversportal kunnen de productschappen makkelijk mutaties in de persoonlijke gegevens en de salarisgegevens van hun medewerkers invoeren en ook overzichten van relevante gegevens opvragen en uitprinten. De mogelijkheid om diverse bestanden ( bijv. Word of Excel) te up-downloaden is tevens aanwezig. Werkgevers hebben alleen toegang tot de gegevens van hun eigen werknemers. Pensioenbulletin PFP 17

18 Website mijnpensioenoverzicht.nl uitgebreid De website die u inzicht geeft in uw totale opgebouwde pensioen, inclusief de AOW, is verder uitgebreid. Tot voor kort kon u alleen zien wat u later bruto per jaar of per maand aan pensioen gaat krijgen op basis van wat u bij al uw pensioenuitvoerders (pensioenfondsen en verzekeraars) heeft opgebouwd. Nu is de door de pensioensector en de Sociale Verzekeringsbank ontwikkelde site uitgebreid met een geschatte nettoberekening van het te bereiken pensioen, inclusief AOW. De schatting is gemaakt op basis van de meest recente rekenregels van de Belastingdienst. Alle pensioeninformatie in één hand Ook is op de site een link opgenomen naar de website die in 2004 met steun van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is opgericht door een groot aantal overkoepelende organisaties van werkgevers, werknemers, pensioenfondsen en verzekeraars. Sinds 1 mei van dit jaar gaat de Stichting Pensioenregister ook deze site beheren zodat alle centrale pensioeninformatie in één hand komt. Om uw pensioengegevens op te kunnen inzien, hebt u een DigiD nodig. Dit is uw digitale identiteitscode van de overheid. Als u die nog niet heeft, kunt u die aanvragen via de website Hoe werkt de site in de praktijk? Hoe werkt het inzien van uw pensioengegevens nu in de praktijk? U gaat op internet naar www. mijnpensioenoverzicht.nl. U logt in met de aan u verstrekte gebruikersnaam en het wachtwoord. Vervolgens worden de gegevens ingeladen van alle uitvoerders waar u in de loop der jaren pensioenaanspraken hebt opgebouwd. Ook de gegevens van PFP zijn opgenomen in het systeem. Vervolgens krijgt u twee vragen te beantwoorden: of u in de afgelopen twee jaar van werkgever bent veranderd en of u ooit bent gescheiden. Dit heeft namelijk gevolgen voor de hoogte van uw pensioen. Daarna krijgt u in een tabel en in een grafiek te zien hoeveel u bruto per jaar aan AOW en pensioen gaat ontvangen. Dan volgt een overzicht met zowel de bruto als de nettobedragen per jaar en per maand. De volgende stap is een overzicht van de bruto bedragen per jaar gesplitst naar de afzonderlijke pensioenuitvoerders. Vervolgens krijgt u te zien wat uw partner en kinderen (tot 18 jaar) krijgen als u overlijdt. Voor uw partner ziet u het bedrag dat hij of zij krijgt als u voor de 65-jarige leeftijd overlijdt en ook het bedrag bij overlijden na die leeftijdsgrens. Ten slotte is er een samenvattend overzicht van de pensioenuitvoerders waar u pensioenaanspraken heeft opgebouwd. Er is ook en rubriek met veel gestelde vragen. 18 Pensioenbulletin PFP

19 Ontwikkeling unitprijzen VP- en IAP Regeling Voor deelnemers aan de VP-regeling die geboren zijn voor 1 januari 1950 en voor deelnemers aan de IAP-regeling worden, iedere keer dat zij (via een inhouding op het salaris) een bedrag storten, units gekocht in het Aandelendepot en/of het Obligatiedepot. Voor de overige deelnemers aan de VP-regeling worden geen bedragen meer gestort. De leeftijdstabel bepaalt de verhouding hoeveel er in het Aandelendepot en in het Obligatiedepot wordt belegd. Daarbij is het zo dat het beleggingsrisico wordt verminderd naarmate de deelnemer ouder wordt. Totdat de deelnemer 35 jaar is wordt het bedrag voor 100% belegd in het Aandelendepot, het jaar daarna wordt 96% belegd in het Aandelendepot en 4% in het Obligatiedepot. Het volgende jaar 92% in het Aandelendepot en 8% in het Obligatiedepot en zo verder. Als de deelnemer 60 jaar is, wordt het volledige bedrag belegd in Obligaties. De deelnemer heeft de mogelijkheid om ook het risico van een obligatiebelegging te verminderen door alles over te brengen naar het Depositodepot. Verder heeft de deelnemer de mogelijkheid om zelf te beslissen het risico te verminderen door sneller minder in aandelen en meer in obligaties en/of deposito te beleggen. Dit is wel een onherroepelijke beslissing. Het beste is om een dergelijke beslissing te nemen in overleg met de afdeling Personeelszaken of met PBOD. Het aandelendepot en het obligatiedepot bestaan uit indexfondsen. Dit type fondsen belegt gespreid tegen zeer lage kosten. Het aandelendepot bestaat voor 80% uit het Vanguard-Wereld fonds en voor 20% uit het Vanguard-Emerging Markets fonds. Het obligatiedepot bestaat sinds eind maart 2012 uit het Delta Lloyd Institutioneel Obligatiefonds MT. De middelen in het Depositodepot worden aangehouden bij twee of meer Nederlandse banken. Het depositogarantiestelsel is daarbij niet van toepassing. Aandelendepot De koers van de aandelenunits is, na het herstel in 2009 en 2010, gedaald van 8,83 naar 8,10. Dit is een daling van 8,3%. Kenmerkend voor 2011 was de vlucht naar veiligheid. Niet het te behalen rendement maar de grootst mogelijke zekerheid dat het ingelegd vermogen terug ontvangen wordt, bepaalde de prijs van een belegging. In die sfeer deden Amerikaanse beleggingen het beter dan Europese en Emerging Markets beleggingen. Eind mei 2012 was de koers 8,28. Dit is 2,2% hoger dan eind Obligaties De eurocrisis verdiepte zich verder in De rente bleef laag en de vlucht naar veiligheid zorgden er voor dat koersen van de sterke landen zoals Nederland en Duitsland steeg terwijl de koersen van de zwakke(re) landen daalden. Per saldo steeg de koers van de obligatie-units van 8,97 naar 9,23. Dit is een stijging van 2,9%. Sinds vele jaren is het vermogen binnen het Obligatiedepot belegd in het Vanguard-Eurobond indexfonds. Dit is een passief fonds waarvan de rendementen nagenoeg gelijk zijn aan de waardeontwikkeling van de onderliggende index. In deze index zijn staatsleningen vertegenwoordigd gerelateerd naar de omvang van de schuld van een land. Dat betekent dat hoe meer schuld hoe groter het belang in dat land. Dit acht het bestuur niet meer gewenst. Sinds eind maart 2012 is het vermogen van het Obligatie-depot daarom belegd in het Delta Lloyd Institutioneel Obligatiefonds MT. Dit fonds belegt voornamelijk in leningen van overheden die behoren tot de eurolanden, leningen gegarandeerd door de overheden binnen deze Europese landen en leningen van supranationale instellingen, voor zover deze in euro s zijn genoteerd. De leningen kunnen zijn uitgegeven in de vorm van obligaties en Medium Term Notes en zullen in principe een looptijd hebben van maximaal zeven jaar. Daarnaast kan (tijdelijk) tot maximaal 20% in valuta buiten de EMU worden belegd indien dit ten goede komt aan de risicorendementsverhouding van het fonds. In dit fonds komen echter de zwakke landen niet voor. Positionering per Verdeling naar top 10 landen in % Duitsland 20,73 Oostenrijk 19,23 Nederland 16,48 Finland 13,22 Supranational 7,42 Canada 5,73 Frankrijk 4,54 Polen 2,89 Slowakije 2,81 Tsjechië 2,37 Eind mei 2012 was de koers 9,99. Dit is 8,2% hoger dan eind Deposito s De depositorente bleef laag. De koers van de units steeg van 6,82 naar 6,95. Dit is een stijging van 1,9%. Eind mei 2012 was de koers 7,00. Dit betekent een stijging van 0,7% ten opzichte van eind Pensioenbulletin PFP 19

20 Pensioenfonds Productschappen P/a PBO Dienstverlening Laan van Zuid Hoorn DD Rijswijk Tel: Fax: Pensioenbulletin PFP