date 7 november 2012 page 1/6

Transcriptie

1 date 7 november 2012 page 1/6 Verslag Expertmeeting Modellen Design and Build/ Design Build Finance Maintain Operate (DBFMO) 3 oktober 2012, Berlagezaal Faculteit Bouwkunde, TU Delft Opening: Discussieleider: Sprekers: Prof.ir. Karin Laglas, decaan Faculteit Bouwkunde Prof.dr.ir. Hans Wamelink, hoogleraar en afdelingsvoorzitter Real Estate and Housing, Faculteit Bouwkunde, directeur kenniscentrum CPI Prof.dr.mr. Monika Chao, hoogleraar bouwrecht, directeur Instituut voor Bouwrecht ir. Freya van der Kroef, partner Tenman ir. Jos Rooijakkers, directeur BouwQ ir. Sander Sieswerda, directeur Iterfidelis ir. Jean Paul Schaaij, directeur PPS Support ir. Erik Naafs, projectdirecteur Volker Wessels Opening Een hartelijk welkom aan alle aanwezigen. Karin Laglas geeft aan dat het thema van de middag close to her heart ligt. Tijdens de bijeenkomst zijn ervaringsdeskundigen van DB(FMO) contractmodellen aanwezig. In ontwerpende kringen is er een toenemend positief gevoel te bespeuren ten aanzien van deze modellen en worden er kansen gezien bij modellen die het mogelijk maken om ook de exploitatiefase in opdrachten mee te nemen. De TU Delft en het kenniscentrum CPI zijn op dit veld bijzonder actief. Er is een rijkdom aan gedachten in het publiek, het verzoek aan de aanwezigen is kenbaar te maken welke onderzoeksvragen over het hoofd worden gezien?

2 page 2/6 Opzet en doel meeting Geconstateerd is dat de uitnodigingen voor de expertmeeting als een olievlek zijn verspreid. De Faculteit/de TU is dan ook verheugd dat er ca. 50 experts zich hebben aangemeld. Dit geeft aan dat het thema erg leeft en er belangstelling bestaat om dit onderwerp wetenschappelijk verder te brengen. Een van de centrale vragen bij onderzoek naar geïntegreerde contracten is te ontdekken wanneer welke variant wel of niet wordt toegepast. DBFM (O) kan van toepassing zijn in de toekomst, maar wanneer en voor welke toekomst? En: werken de modellen zoals de believers betogen? Deze vraag moet van een wetenschappelijk antwoord worden voorzien. Deze bijeenkomst is georganiseerd met als doel om gezamenlijk met een aantal deskundigen te starten met het nadenken over een onderzoeksopzet, waarin op het vlak van DBFMO een wisselwerking tussen wetenschap en praktijk bereikt wordt en waarvan beiden zullen profiteren. In dit kader passeren de volgende vragen de revue: Wat is er tot nu ontwikkeld aan kennis van het werken met de genoemde modellen bij de TU Delft? Hoe kunnen we bewerkstelligen dat de praktijk nog meer dan in het verleden gestructureerd meewerkt aan het verkrijgen van data over het werken met deze modellen (zuurstof in het bloed van het onderzoek)? Welke onderzoeksvragen worden over het hoofd gezien? Wat verwacht men van het onderzoek dat zich niet alleen richt op de wetenschap maar ook op de behoeften van de praktijk? Hoe zou een onderzoeksgroep nader vorm gegeven kunnen worden? Welke organisaties moeten vooral samenwerking zoeken? Dient een onderzoeksgroep ook in onderwijs te voorzien? Introductie van het onderzoeksprogramma procesinnovatie van de TU Delft en het kenniscentrum De TU Delft en het kenniscentrum CPI zijn met het onderzoeksprogramma bouwprocesinnovatie op zoek naar effectieve en efficiënte bouwprocessen die leiden tot een kwalitatief hoogwaardige gebouwde omgeving. Een belangrijke conclusie is dat in veel vormen van procesinnovatie een aantal thema s steeds terugkomt, zoals de samenwerkingscultuur (oa. respect en open communicatie), maar ook het thema procesintegratie. Voor de TU Delft en het kenniscentrum CPI zijn deze thema s leidend in het onderzoek en vertaald naar drie programmalijnen: 1. Ketensamenwerking 2. Geïntegreerde contracten 3. Bouw Informatie Modellen Deze thema s zijn reeds in verschillende dissertatie onderzoeken en afstudeeronderzoeken terug te vinden. Een overzicht van lopende en afgeronde afstudeeronderzoeken (ca. 30) en phd onderzoeken (5) is aan de deelnemers verstrekt en kan ook als pdf op de website van het CPI gedownload worden via:

3 page 3/6 Onderzoek geïntegreerde contracten TU Delft - afstudeerresultaten en PhD onderzoek Het huidige onderzoeksoverzicht met alle afstudeer- en promotieonderzoeken is aan de aanwezigen uitgereikt en zal nadien incl. het verslag tevens als PDF-file beschikbaar worden gesteld. De onderzoeksresultaten zijn gratis beschikbaar via de repository van de TU Delft. Monika Chao bespreekt in vogelvlucht de resultaten van afstudeer- en PhD onderzoek. Haar presentatie kan men downloaden via: Tijdens de discussie na afloop van de presentatie kwamen de volgende vragen aan bod: - is er een centrale overkoepelende/ universiteit brede database waar alle kennis terug te vinden is? Een dergelijke kennisbank is er nog niet, maar het lijkt verstandig om e.e.a. te initiëren. De TU Delft heeft wel een repository voor de beschikbaarstelling van haar onderzoeksresultaten (repository.tudelft.nl). - wat is de ultieme onderzoeksvraag van de TU Delft/ het CPI die vanmiddag voorligt? Welke voordelen leveren geïntegreerde contracten op en hoe werkt het nu in de bouwpraktijk? Heeft DBFM(O) meerwaarde in termen van tijd, geld en kwaliteit? Op zich is het vreemd dat deze vraag anno 2012 nog niet kan worden beantwoord. Het wetenschappelijke bewijs is vooralsnog niet overtuigend aangetoond. De TU Delft/ CPI is op zoek naar de nuance op basis waarvan uiteindelijk keuzes gemaakt kunnen worden: met welke aspecten dient rekening te worden gehouden indien men kiest voor geïntegreerde contracten? Aanbeveling publiek: het zou raadzaam zijn om nader onderzoek te doen naar de heersende weerstand bij vooral ontwerpers. Resultaten enquête, discussie op basis van presentaties div. genodigden Vijf deskundigen die betrokken zijn geweest bij de totstandkoming of uitvoering van geïntegreerde contracten, zijn bereid gevonden om per blok een korte inleiding te geven op hun praktijkervaringen. Op basis daarvan heeft een discussie plaatsgevonden, leidend tot uitspraken over de behoefte aan kennisontwikkeling (onderzoek) en kennisdeling 1. Blok 1 - Cultuuraspecten Blok 2 Borging technische kwaliteit Blok 3 Eisen geïntegreerde contracten Blok 4 Gebruik bij decentrale overheden Blok 5 Perspectief van de opdrachtnemer 1 De tijdens de discussies afgeleide onderzoeksvragen zijn gegroepeerd en gecombineerd met de resultaten van de gehouden internet enquête en vervolgens integraal weergegeven aan het eind van deze notitie.

4 page 4/6 Blok 1 - Cultuuraspecten, spreker Freya van der Kroef van Tenman DBFM(O): Wat houdt ons tegen? Freya Van der Kroef vertelt dat er ten aanzien van DBFM(O) verschillende contractvormen te onderscheiden zijn, die elk sterke en minder sterke kanten kennen. Als we kijken op internationaal niveau dan heeft de toepassing van DBFM(O) reeds een groot track record. Na een moeizame start in Nederland wordt nu ook hier steeds meer voor DBFM(O) gekozen en zijn de ervaringen ook bijzonder positief o.a. binnen de Rijksoverheid. Bij RWS en RGD wordt per project bekeken of er wel/ geen DBFM(O) toegepast zal worden. De toepassing bij decentrale overheden en bij semi publieke instellingen blijft nog sterk achter. Potentieel is er een grote markt voor geïntegreerde contractvormen met name bij de grote partijen in de vastgoed,- en infrasector. De kleine partijen zijn terughoudend en wellicht is het voor hen minder opportuun. De vraag is wat partijen tegenhoudt? Dit vraagstuk heeft vnl. te maken met cultuuraspecten. Wat is het kennisniveau ten aanzien van DBFM(O) en is er voldoende kennis aanwezig? Er zijn al veel kennisplatforms, een standaardisatie en er zijn evaluaties en handleidingen binnen handbereik. In feite is er voldoende kennis, echter deze is niet altijd op de juiste plek en bij de juiste persoon aanwezig. Op de vraag of er voldoende aan kennisdeling wordt gedaan legt zij vanuit haar eigen ervaring uit dat het probleem op decentraal niveau is dat daar veelal geen centraal aanspreekpunt is en dat er te veel initiatieven door elkaar lopen. Freya is ervan overtuigd dat DBFM(O) niet uitsluitend een theoretisch model is, maar dat de uitdaging zit in het in de praktijk leren. Daarnaast is de cultuuromslag de grootste uitdaging: men gaat op een andere manier werken voor de (semi) publieke opdrachtgever (focus op het sturen op hoofdlijnen, vooraf goed nadenken wat je doel is en niet zelf uitvoeren maar delegeren). Tegenstanders van DBFM(O) reageren vaak op basis van hun onderbuik gevoel. Als het gaat om de markt dan dient ook daar een omslag plaats te vinden (geen bestek maar eigen input, meerwerk is voor eigen risico en het is noodzakelijk om met consortiumpartners samen te kunnen werken). Blok 2 Borging technische kwaliteit, spreker Jos Rooijakkers van BouwQ Borging van technische kwaliteit bij geïntegreerde contracten Jos Rooijakkers geeft een inleiding over de borging van technische kwaliteit bij geïntegreerde contracten. Hij bespreekt daarbij de volgende aspecten: Onafhankelijkheid, transparantie, deskundigheid, integraliteit en risico s. Bij de technische kwaliteitsborging gaat het vnl. om het onafhankelijk beoordelen en inspecteren en niet om het zelf ontwerpen, adviseren, realiseren en directie voeren. Daarnaast is transparantie essentieel, inhoudende dat alle partijen voldoende inzicht in het project hebben. En als het gaat om deskundigheid dat er eisen worden gesteld ten aanzien van systemen/ procedures en aan medewerkers qua opleiding en ervaring. Het borgen van de (technische) kwaliteit in de levenscyclus van het project is essentieel met het oog op het verkrijgen van financiering. Het biedt de bank een belangrijke mate van zekerheid. De opdrachtgevers zijn huiverig om los te laten. Het verdient aanbeveling om vooral te leren van de ervaringen met de langst lopende operationele projecten die zich al in de onderhoudsfase bevinden. Blok 3 Eisen geïntegreerde contracten, spreker Sander Sieswerda van Iterfidelis Vraag en aanbod, kennisontwikkeling en kennisdeling Sander Sieswerda geeft aan dat zijn presentatie gebaseerd is op zijn ervaring bij de toepassing van geïntegreerde contracten in de Infrastructuur (nat/droog). Zijn bedrijf assisteert vnl. de opdrachtnemer op het vlak van Corporate Strategy, planning, life cycle optimalisatie, risicoanalyse, samenwerking en organisatie.

5 page 5/6 In de praktijk blijkt onder andere dat tijdens de aanbesteding de informatie-uitwisseling tussen gegadigde(n) en aanbestedende dienst nog niet optimaal verloopt. In geval van PPS gaat het om de hoofdlijnen: meten, analyseren, verantwoorden en afrekenen. Als het gaat om de functionele kwaliteit dan stelt Sander dat een onderscheid gemaakt dient te worden in Bouw en Infra. Het antwoord op de vraag welke onderzoeksbehoefte er bestaat is vnl. gericht op de formulering van de functionele eisen: welke functies moeten worden ingevuld, hoe vertaal je die in functionele eisen, hoe vertaal je daarvan de gewenste prestatie, hoe stel je de faaldefinities vast, welke verificatiemethodes kies je, hoe krijgen dit soort vraagstukken de vereiste centrale plek in het contractmanagement, maar ook in het ontwerp, realisatie en beheer? En verder: hoe vertalen we de in de Infra bedachte methodieken naar de B&U en vice versa (BIM, gezamenlijke ontwerpprocessen)? Blok 4 Gebruik bij decentrale overheden, spreker Jean Paul Schaaij van PPS Support Geïntegreerde contracten, hulpmiddel voor decentrale overheden en maatschappelijke ondernemingen Als het gaat om bovengenoemd onderwerp acht Jean Paul het van belang dat er in de praktijk toepasbare kennis wordt ontwikkeld. Volgens Jean Paul ligt de kern van het probleem in de betrokkenheid van de decentrale overheden. De centrale vraag is op welke wijze en met welke middelen PPS binnen de centrale overheden gestimuleerd kunnen worden? Wat zijn de problemen/belemmeringen en welke strategie en prioriteiten kunnen worden bepaald. Jean Paul Schaaij kwalificeert de decentrale overheden als onbewust onbekwaam als het gaat om de toepassing van DBFMO contracten. Hetgeen betekent dat: - Een verdergaande verdieping en verbreding van kennis nodig is en een betere verspreiding - Het introduceren van PPS is geen technische exercitie, maar een paradigma-wijziging - Steun op bestuurlijk niveau noodzakelijk is ( right tone at the top ) - Dit impliceert dat PPS/ geïntegreerde contracten alleen worden toegepast als er een concreet probleem is waarvoor PPS/ geïntegreerde contracten een oplossing biedt. - Praktijk pilotprojecten geïnitieerd moeten worden ( seeing is believing ) De cruciale vraag is wat de juiste strategie zou zijn om de ervaringen van zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers op zowel centraal als decentraal niveau te delen? Opgemerkt wordt dat men onderling te weinig inzicht heeft in wat er speelt, de bereidheid om inzicht te verschaffen in elkaars ervaringen is essentieel, maar verloopt moeizaam. Blok 5 Perspectief van de opdrachtnemer, spreker Erik Naafs van Volker Wessels Een aannemers perspectief op integrale contractvormen. Erik Naafs geeft een beknopte toelichting op de ontwikkeling van DBFMO van consortium naar contract. Belangrijk daarbij is het evenwicht tussen de verschillende deelnemers van een DBFM(0)-contract en de zorg dat de onderbouwing van de meerwaarde van het DBFM(O)-contract er komt. De veronderstelde voordelen zijn o.a. een superieure aanbestedingsvorm in vergelijking met klassieke modellen (binnen budget, tijdige oplevering etc.). De focus ligt op de gebruiker in plaats van op de bouw van het project. Het onderhoud wordt veiliggesteld wanneer het besluit tot investeren eenmaal is genomen. Significant lagere life cycle kosten in vergelijking met klassieke modellen. Erik Naafs stelt dat deze vorm van geïntegreerde contracten niet voor iedereen geschikt is en dat er nog maar weinig onderzoek is gedaan naar de private kant van geïntegreerde contractvormen.

6 page 6/6 Onderzoeksvragen en vervolg Op basis van de discussie tijdens de bijeenkomst en de in een eerder stadium uitgezette enquête zijn diverse onderzoeksvragen te formuleren: A. Best practices DBFMO t.b.v. kennisoverdracht Onderzoek DBFM(O) projecten die in de markt bekend staan als succesvol. Richt je daarbij op projecten uit de verschillende sectoren en maak onderlinge vergelijkingen. Focus tijdens het onderzoek op aspecten als (lifecycle) kosten van de projecten, doorlooptijd ontwerp- en bouwfase, aard en aantal van scopewijzigingen, reductie onderhouds-, lifecycle kosten. Maak op deze onderwerpen een vergelijking met de traditionele projecten. B. Rollen bij DBFMO - Welke afwegingsmodellen kunnen worden toegepast/ontwikkeld voor kleinere projecten? - Wat is de rol van banken/financiers en wat is de waarde die zij toevoegen en hoe doelmatig is de inzet? - Op welke wijze stellen opdrachtnemers hun consortium samen en hoe organiseren zij dit? - Welke verdienmodellen binnen consortia bestaan er en hoe goed functioneren die? - op welke wijze kunnen ontwerpers een goede rol vervullen binnen consortia? Wat veroorzaakt de weerstand tegen geïntegreerde contracten bij veel ontwerpers? - Wat zijn de transactiekosten bij DBFMO? C. Overige aspecten toepassing DBFMO - Welke stappen zijn noodzakelijk om tot de vereiste cultuuromslag te komen bij zowel opdracht gevende (inclusief decentrale overheden) als opdracht nemende partijen? - Welke besluitvormingsprocedures worden (in de verschillende sectoren) toegepast (welke redenen worden aangevoerd om wel of niet DBFMO contracten toe te passen)? - Welke risico s zijn reeds bekend bij DBFMO tijdens ontwerp en bouw, wat zijn de verwachtingen hieromtrent tijdens de exploitatie? - Wat zijn de ervaringen bij de toepassing van geïntegreerde contracten bij gereguleerde assets, zoals gas, water en electriciteitsnetwerken? - Hoe dient product kwaliteit gegarandeerd te worden bij een DBFMO? Is private kwaliteitscontrole de juiste oplossing? - Hoe vindt informatieoverdracht binnen het project (tussen opdrachtgever en opdrachtnemer, maar ook binnen het consortium) plaats? - Is het mogelijke om architectonische kwaliteit functioneel te specificeren? Zo ja, hoe. Zo nee, wat is het alternatief? - Welke financieringsvormen zijn bekend en hoe universeel zijn deze toepasbaar? - Welke ervaringen zijn er tijdens de exploitatiefase inmiddels bekend?\ De omvang en diversiteit aan onderzoeksvragen, gecombineerd met de vraag om best practices te kunnen gebruiken in het proces van kennis delen, pleiten voor een breed gedragen, nationaal onderzoek, waarbij bestaande projecten eenduidig en gestructureerd geanalyseerd worden. Deze empirische data zijn van belang om een deel van bovenstaande vragen te kunnen beantwoorden. Vanuit het CPI zal een vervolg bijeenkomst georganiseerd worden met een beperkt aantal stakeholders (vertegenwoordigers van opdrachtgevers, opdrachtnemers, financiers en kennismakelaars bij DBFMO) om het concept van een mogelijk nationaal onderzoeksprogramma en de bijbehorende financiering te bespreken. Het onderzoeksprogramma zal zodanig opgesteld worden dat het mogelijk is de toekomstige onderzoeksresultaten te kunnen verspreiden via de bestaande organisaties (bv. Pianoo, PPSSupport).