Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet.

Transcriptie

1 BESLUIT Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet. Zaaknummer 1904/ Hotelplan - Reisburo Van Staalduinen I. MELDING 1. Op 1 mei 2000 heeft de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat Hotelplan Internationale Reisorganisatie B.V. voornemens is zeggenschap te verkrijgen, in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet, over Reisburo Van Staalduinen B.V.. 2. Van de melding is mededeling gedaan in Staatscourant 86 van 3 mei Naar aanleiding van de mededeling in de Staatscourant zijn geen zienswijzen van derden naar voren gebracht. II. PARTIJEN 3. Hotelplan Internationale Reisorganisatie B.V. (hierna: Hotelplan) is een besloten vennootschap naar Nederlands recht. Zij is de dochteronderneming van Hotelplan Internationale Reiseorganisation AG met als uiteindelijke moederonderneming de Zwitserse supermarktketen Migros. Hotelplan is actief op het gebied van de verkoop van reizen en de verlening van aanverwante diensten (functioneren als reis- en passagebureau) alsmede de organisatie van reizen (functioneren als touroperator), beide ten behoeve van toeristische reizen. Migros is uitsluitend via Hotelplan Internationale Reiseorganisation AG op dit gebied actief. 4. Reisburo Van Staalduinen B.V. (hierna: Van Staalduinen) is een besloten vennootschap naar Nederlands recht. Zij heeft als enig aandeelhouder Mieke Hoogeveen Beheer B.V. (hierna: Beheer B.V.). Van Staalduinen is actief op het gebied van de verkoop van reizen en de verlening van aanverwante diensten, zowel ten behoeve van zakelijke als van toeristische reizen (functioneren als reis- en passagebureau). III. DE GEMELDE OPERATIE 5. De gemelde operatie is neergelegd in een concept-koopovereenkomst van 11 april 2000 die de verkoop en levering door Beheer B.V. van het gehele geplaatste aandelenkapitaal in Van Staalduinen aan Hotelplan behelst. Dit wordt in de volgende stappen gerealiseerd. - Levering van 60% van de aandelen in 2000 (eerste tranche), - levering van 20% van de aandelen in 2003 (tweede tranche),

2 - levering van 20% van de aandelen in 2007 (derde tranche). De aandelen behorende tot de respectievelijke tranches zullen voor rekening en risico van Hotelplan zijn vanaf respectievelijk 1 januari 2000, 1 november 2002 en 1 november In de concept-koopovereenk0mst is eveneens bepaald dat partijen onverwijld na levering van de eerste tranche van de aandelen een aandeelhoudersovereenkomst zullen sluiten[1] waarin voor de periode tot de levering van de derde tranche van de aandelen, onder meer zullen worden geregeld: het te voeren beleid, het bestuur van Van Staalduinen, waaronder de benoeming van een tweede bestuurder uit de organisatie van Hotelplan naast de huidige bestuurder (die afkomstig is van Beheer B.V.) en de instelling van een Raad van Commissarissen bestaande uit vier personen, waarvan twee door Beheer B.V. en twee door Hotelplan zullen worden benoemd. Krachtens de statuten van Hotelplan[2] zullen besluiten in de directie en de Raad van Commissarissen worden genomen bij meerderheid van stemmen. Goedkeuring van de Raad van Commissarissen is onder meer vereist voor besluiten van de directie tot het vaststellen van de voor elk boekjaar op te maken exploitatie-, liquiditeits- en investeringsbegrotingen en tot het vaststellen van het voor ieder boekjaar op te maken ondernemingsplan. IV. TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT 7. De hierboven, onder de punten 5 en 6, omschreven transactie leidt ertoe dat Hotelplan na levering van de eerste tranche van de aandelen weliswaar beschikt over een meerderheid in de algemene vergadering van aandeelhouders[3], maar dat krachtens de aandeelhoudersovereenkomst voor strategische commercile beslissingen instemming van zowel Hotelplan als Beheer B.V. nodig is. In de periode tussen levering van de eerste tranche en de derde tranche van de aandelen, zullen Beheer B.V. en Hotelplan derhalve beschikken over gezamenlijke zeggenschap in Van Staalduinen. Omdat de periode van, naar verwachting, ongeveer zeven jaren tussen de levering van de eerste en de derde tranche van de aandelen een lange periode beslaat, bestaat de operatie uit twee afzonderlijke transacties.[4] 8. Het voorgaande betekent dat als gevolg van de voorgenomen transactie Hotelplan zeggenschap zal verkrijgen in Van Staalduinen, waarmee een concentratie tot stand komt in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet. Uit de bewoordingen van deze bepaling en uit de Memorie van Toelichting[5] daarbij blijkt duidelijk dat onder een concentratie in de zin van deze bepaling niet alleen wordt verstaan de situatie waarin uitsluitende zeggenschap wordt verkregen, maar ook de situatie waarin zeggenschap wordt verkregen, die gedeeld wordt met andere natuurlijke of rechtspersonen. [6] 9. Betrokken ondernemingen, in de zin van het Besluit vaststelling formulieren Mededingingswet (Staatscourant 1 van 2 januari 1998), zijn Migros en Van Staalduinen. 10. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt.

3 V. BEOORDELING A. Relevante markten Relevante productmarkten Verkoop van toeristische reizen en verlening van aanverwante diensten (reisen passagebureau) 11. Hotelplan en Van Staalduinen zijn beide actief op het gebied van de verkoop van toeristische reizen; alleen Van Staalduinen is tevens actief op het gebied van verkoop van zakelijke reizen. Eerder is geconcludeerd dat de verschillen tussen zakelijke en toeristische reizen leiden tot afzonderlijke markten bij de verkoop van toeristische en zakelijke reizen.[7] Gelet op het feit dat toeristen meestal een compleet vakantiepakket willen boeken, terwijl zakelijke reizigers slechts belang hebben bij tickets en accommodatie, is er sprake van verschillen in de dienstverlening door het reisbureau. De structuur van het aanbod en de afnemers zijn verschillend al naar gelang het gaat om zakelijke of toeristische reizen. Gelet op het voorgaande wordt in onderhavige zaak uitgegaan van de markt voor verkoop van toeristische reizen en verlening van aanverwante diensten als relevante markt. Verticale relatie, organisatie van toeristische reizen (touroperator) 12. Hotelplan is eveneens actief als touroperator ten aanzien van het organiseren van toeristische reizen[8]. Van Staalduinen is niet actief als touroperator. Van Staalduinen verkoopt reizen van verschillende touroperators, waaronder Hotelplan. Als touroperator staat Hotelplan derhalve in een verticale relatie tot Van Staalduinen op de markt voor verkoop van toeristische reizen. Relevante geografische markten Verkoop van toeristische reizen en verlening van aanverwante diensten (reisen passagebureau) 13. Partijen stellen dat de markt voor verkoop van toeristische reizen en verlening van aanverwante diensten nationaal is. Er zou kunnen worden uitgegaan van een nationale markt, omdat een groot deel van de reisbureaus behoort tot ondernemingen met vestigingen in geheel Nederland of tot franchise-organisaties, met in geheel Nederland een identieke uitstraling, een uniform prijs- en marketingbeleid en nationale reclameactiviteiten. Eventueel zou het bestaan van regionale markten kunnen worden aangenomen, omdat afnemers gewoonlijk gebruik zullen maken van de diensten van reisbureaus die in of rond hun woonplaats gevestigd zijn. 14. De markt voor de verkoop van toeristische reizen is derhalve hooguit nationaal, mogelijkerwijs zelfs regionaal of lokaal. Er zijn in ieder geval geen aanwijzingen voor een markt, die groter is dan nationaal. In deze zaak kan het in het midden blijven of de markt voor verkoop van toeristische reizen nationaal of kleiner is, omdat dit de uiteindelijke beoordeling niet benvloedt (zie punt 16). Verticale relatie, organisatie van toeristische reizen (touroperator)

4 15. Zoals in een eerder besluit[9] is geconcludeerd, verkopen touroperators in het algemeen geheel verzorgde reizen met een bepaald land als vertrekpunt, waarbij de marketingactiviteiten gericht zijn op het land van vertrek. Ook vanuit het consumentenperspectief bestaat er een voorkeur voor een nationale aanbieder. Hierdoor kunnen extra kosten in verband met het bereiken van het vertrekpunt van de reis en taal- en andere communicatieproblemen worden voorkomen. In onderhavige zaak wordt derhalve uitgegaan van een nationale markt voor de organisatie van toeristische reizen.[10] B. Gevolgen van de concentratie 16. Op een nationale markt voor de verkoop van toeristische reizen en de verlening van aanverwante diensten (reis- en passagebureaus) hebben partijen een gezamenlijk marktaandeel van minder dan 5%.[11] Hotelplan is landelijk actief; Hotelplan heeft vestigingen in Utrecht, Noord-Holland, Zuid-Holland, Zuid-Limburg en Noord-Brabant.[12] Van Staalduinen is uitsluitend actief in het zuid-westen van Zuid-Holland, met name in het Westland. Wanneer op lokaal niveau wordt gekeken neemt, volgens opgave van partijen, het marktaandeel van partijen niet toe, omdat ter plaatse telkens slechts n van de partijen een vestiging heeft. Er is geen reden aan de opgave van partijen te twijfelen. Op regionaal niveau is het gezamenlijke marktaandeel van partijen naar schatting kleiner dan 15%. Verticale relatie 17. Op de Nederlandse markt voor de organisatie van toeristische reizen heeft Hotelplan een marktaandeel van minder dan 10%.[13] Op dit gebied zijn nog enkele sterke ondernemingen in Nederland actief, zoals Travel Unie en Neckermann. Reis- en passagebureaus bieden in het algemeen reizen van verschillende touroperators aan. Van Staalduinen verkoopt voor circa 6% reizen van Hotelplan. Dit percentage zal als gevolg van de voorgenomen concentratie volgens partijen wellicht stijgen met een paar procent; echter, ook de reisbureaus van Hotelplan verkopen slechts voor 10-12% reizen van Hotelplan naast de reizen van andere touroperators. Het is derhalve niet aannemelijk dat de voorgenomen concentratie zal leiden tot verticale marktafsluiting. 18. Gelet op het bovenstaande is er geen reden om aan te nemen dat door de voorgenomen concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd. VI. NEVENRESTRICTIES 19. Partijen hebben verzocht om een non-concurrentiebeding, zoals opgenomen in artikel 15 van de concept-koopovereenkomst[14], aan te merken als nevenrestrictie. Krachtens dit artikel is het Beheer B.V. verboden gedurende drie jaren na de ondertekening van de koopovereenkomst direct of indirect een onderneming in stand te houden gelijk aan of concurrerend met Van Staalduinen of daarin feitelijk of financieel betrokken te zijn zonder toestemming van Hotelplan binnen een straal van 100 kilometer van de

5 gemeente Naaldwijk. Het verbod heeft geen betrekking op financiering in de vorm van het verstrekken van leningen. Partijen stellen dat door de restrictie wordt gewaarborgd dat de waarde van de verworven activa ten volle wordt overgedragen. 20. De koper dient tot op zekere hoogte te worden beschermd tegen het concurrerend handelen van de verkoper, in casu Beheer B.V.. Het in punt 19 beschreven beding kan als rechtstreeks verbonden met en noodzakelijk voor de verwezenlijking van de concentratie en derhalve als nevenrestrictie worden beschouwd, voor zover het geografische bereik daarvan is beperkt tot het gebied waar Van Staalduinen tot op heden actief is. VII. CONCLUSIE 21. Na onderzoek van deze melding is de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat als gevolg van die concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd. 22. Gelet op het bovenstaande deelt de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist. 23. Gelet op de overwegingen 19 en 20 is de directeur-generaal van oordeel dat, voorzover de in punt 19 omschreven clausule een overeenkomst vormt als bedoeld in artikel 6 van de Mededingingswet, dat artikel ingevolge artikel 10 van de Mededingingswet, niet geldt voor deze overeenkomst, voorzover de geografische reikwijdte daarvan is beperkt tot het gebied waarin Van Staalduinen tot op heden activiteiten ontplooit. Datum: 16 juni 2000 De directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit, voor deze: w.g. Drs R.J.P. Jansen Hoofd Concentratiecontrole Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, binnen zes weken na bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd beroepschrift indienen bij de arrondissementsrechtbank te

6 Rotterdam, sector bestuursrecht, Postbus 50951, 3007 BM, Rotterdam [1] Indien en zolang de bedoelde aandeelhoudersovereenkomst nog niet is aangegaan geldt het gestelde in de concept-koopovereenkomst als aandeelhoudersovereenkomst. [2] Krachtens de aandeelhoudersovereenkomst zullen na levering van de eerste tranche van de aandelen de statuten van Van Staalduinen zodanig worden gewijzigd dat zij gelijk zullen zijn aan de statuten van Hotelplan. [3] Krachtens de statuten van Hotelplan geeft ieder aandeel recht op het uitbrengen van n stem en worden besluiten in de algemene vergadering van aandeelhouders genomen met volstrekte meerderheid van uitgebrachte stemmen. [4] Zie de Mededeling van de Europese Commissie betreffende het begrip concentratie (Pb. C 66 van , pagina 5), punt 38. Verkrijging van uitsluitende zeggenschap door Hotelplan zal te zijner tijd afzonderlijk gemeld en aan het concentratietoezicht getoetst moeten worden. [5] Memorie van Toelichting bij het wetsvoorstel voor een Mededingingswet (Kamerstukken II , , nr. 3). [6] Ingeval gezamenlijke zeggenschap wordt verkregen door twee of meer ondernemingen kan sprake zijn van een gemeenschappelijke onderneming, zie de Memorie van Toelichting (zie voetnoot 5). [7] Zie het besluit van in zaak 1107/TUI - Panta, punt 15 en het besluit van in zaak 1556/Travel Unie - Kras Holding, punt 16. Vergelijk ook de beschikkingenpraktijk van de Europese Commissie in de zaken IV/M.564 Havas Voyage/American Express van en IV/M.867 Wagon-Lits/Carlson van [8] In eerdere besluiten is geconcludeerd dat de vraag naar en het organiseren van toeristische reizen kan worden onderscheiden van de vraag naar en het organiseren van zakelijke reizen (besluit van in zaak 1107/TUI Panta, punt 11, besluit van in zaak 1257/Airtours Traveltrend, punt 11, besluit van in zaak 1340/Airtours Marysol, punt 11 en het besluit van in zaak 1556/Travel Unie Kras Holding, punt 11 e.v.). [9] Besluit van in zaak 1107/TUI Panta, punt 16. [10] In hoeverre de relevante geografische markt mede Belgi omvat kan in het midden blijven, omdat Van Staalduinen niet in Belgi actief is en de markt voor verkoop van toeristische reizen hooguit nationaal is (zie punt 14). [11] De marktaandelen van partijen zijn gebaseerd op DIT Reismanagement augustus [12] De groep van ondernemingen waarvan Hotelplan deel uitmaakt is actief in diverse landen.

7 [13] Zie voetnoot 8. [14] Artikel 15 is aangepast ten opzichte van het concept van 11 april 2000; de laatste versie van artikel 15 dateert van 16 mei Aan de inhoud van deze pagina's kunt u geen rechten ontlenen.