VISIE OP HET SPOOR >>>

Transcriptie

1 VISIE OP HET SPOOR

2 ALGEMENE VISIE Als bureau voor landschapsarchitectuur en stedelijk ontwerp beschikt Buro Lubbers over de kennis en expertise om het spoor vanuit verschillende schaalniveaus te bekijken. Zo beschouwt het bureau het spoor in eerste instantie als een netwerk in het landschap dat (inter)nationale gebieden met elkaar verbindt. De (knoop)punten in dit netwerk kunnen vervolgens worden verankerd in het landschappelijke en stedelijke weefsel. Zoomen we nog meer in op de locatie, dan streeft Buro Lubbers ernaar de (knoop)punten niet alleen te ontwerpen als verspreidplek maar teven als verblijfsplek. Kortom, opgaven die het spoor betreffen, beschouwt Buro Lubbers altijd in de context van het groter geheel. Het doel hiervan is om een herkenbaar beeld van het spoor neer te zetten alsmede een zorgvuldige inpassing in landschap en stad te waarborgen.

3 BELEVING

4 BELEVING Het beleven van het spoor heeft betrekking op zeer uiteenlopende facetten. Buro Lubbers is met name geïnteresseerd in de landschappelijke ervaring van het reizen met de trein en de stedelijke ervaring van het stationsgebied. Beide ervaringen kunnen als ontwerpinstrument worden ingezet. smalle kavels delta Wanneer we van Groningen naar Maastricht of van Den Haag naar Winterswijk reizen met de trein, zien we het Nederlandse landschap in al haar verscheidenheid voorbij trekken. Naar de mening van Buro Lubbers zouden de landschappelijke kenmerken van de plek en de daarbij behorende typische streekgebonden verhalen goed beleefbaar gemaakt kunnen worden. Stappen we in Maastricht uit, dan maakt de inrichting van het station en de omgeving onmiddellijk duidelijk dat we in een heuvellandschap zijn aangekomen. Rijden we door het rivierengebied, dan wordt in de trein het verhaal van de Nederlandse strijd tegen het water verteld, bijvoorbeeld met behulp van nieuwe mediatoepassingen. bossen en heide bossen en kavels De beleving van een stedelijk stationsgebied zou volgens Buro Lubbers eveneens een belangrijk ontwerpuitgangspunt moeten zijn, mede met het oog op de aansluiting op het stadscentrum en de sociale veiligheid. Een stationsgebied zou idealiter ervaren kunnen worden als integraal onderdeel van de stad; niet als een breuk in het stedelijk weefsel. Het programma kan hierop inspelen rekening houdend met uiteenlopend gebruik (overdag, s nachts, spitsuur ). Waarom zouden we rond het station bijvoorbeeld geen programma s creëren (uitgaansgelegenheden, ), die de ervaring van het spoor ook s nachts stimuleren en voorkomen dat het een onaangename plek wordt in de stad? meren Kortom, Buro Lubbers streeft er in zijn ontwerpen naar zoveel mogelijk in te spelen op de beleving van het spoor door rekening te houden met het programma, de functionaliteit, de gebruiksgroepen, de geschiedenis van de plek etc. heuvels rationele kavels terpen Doorsnijden verschillende landschappen.

5 Stappen we in Maastricht uit, dan maakt de inrichting van het station en de omgeving onmiddellijk duidelijk dat we in een heuvellandschap zijn aangekomen. streekgebonden station heuvellandschap Maas

6 Rijden we door het rivierengebied, dan wordt in de trein het verhaal van de Nederlandse strijd tegen het water verteld, bijvoorbeeld met behulp van nieuwe mediatoepassingen.

7 VERBLIJFS- KWALITEIT

8 Verblijfskwaliteit van publieke ruimten Buro Lubbers heeft ruime ervaring met het ontwerpen van publieke ruimten, van kleine buitenruimten tot grote openbare gebieden. Centraal in deze ontwerpen staan een aangename sfeer en het geheugen van de plek. Verblijven en ontmoeten zijn daarbij belangrijke speerpunten. Het bureau beschouwt het station en de stationsomgeving niet slechts als een doorgangsplek. De gebouwen en hun doorgaans centrale ligging in stad of dorp bezitten juist de potentie om ontwikkeld te worden tot prettige verblijfs- en ontmoetingsplekken. Daarbij dient rekening te worden gehouden met de wensen en behoeften van de uiteenlopende publieksgroepen: de reiziger die snel zijn informatie moet krijgen om de trein te halen, de forens die zijn avondboodschappen doet bij de supermarkt, de passant die via het station het spoor wil oversteken. Te midden van de stationsdynamiek zijn eilanden van rust onontbeerlijk; plekken waar men kan zitten om even uit te rusten, een boek te lezen of in te loggen op een draadloos netwerk. Het veelzijdige gebruik van het station door diverse groepen vraagt volgens Buro Lubbers om een heldere, geordende inrichting van de publieke ruimte. Een efficiënt en uitgekiend ruimtegebruik zorgt ervoor dat grote en kleine stromen mensen moeiteloos hun weg vinden. Een uitnodigende vormentaal en materiaalgebruik zorgen ervoor dat zij zich prettig voelen. Gebruiksvriendelijkheid en -gemak zijn ook belangrijke uitgangspunten voor het onderhoud en beheer van de publieke ruimte. Tot slot, Buro Lubbers laat zich voor de inrichting van publieke ruimten altijd inspireren door het geheugen van de plek. De specifieke kenmerken van de plek zouden ook in het station of de stationsomgeving vertaald kunnen worden, bijvoorbeeld door de locatie en het materiaal van inrichtingselementen en het gebruik van gebiedseigen beplanting. winkelen passant werken Het station als verblijfs- en ontmoetingsplek.

9 STEDELIJKE INPASSING

10 STEDELIJKE INPASSING Stationsgebieden vormen vaak een breuk in het stedelijk weefsel, terwijl de centraal gelegen knooppunten juist ook een enorme potentie bezitten. In plaats van te scheiden kan een stationsgebied ook verbinden. De vaak lelijke achterkanten van stations kunnen worden getransformeerd tot nieuwe stadsdelen en er kunnen nieuwe functies worden ontwikkeld voor wonen, werken en recreatie. Door stationsgebieden op deze manier te transformeren worden ze onderdeel van de stad. Dat geeft niet alleen een positieve impuls aan de stad zelf, maar ook aan het station, dat van slechts een doorgangsgebied verandert in een omgeving met een aangename verblijfskwaliteit. Het stationsgebied als brugfunctie bezit ook nog een andere specifieke kwaliteit die een interessante bijdrage kan leveren aan de stad: het tweede maaiveld. De niveauverschillen tussen station en omgeving zorgen voor een unieke gelaagdheid in de stad. Buro Lubbers zou deze gelaagdheid willen integreren in het stedelijk ontwerp van de stationsomgeving. Waarom ontwikkelen we geen multi-dimensionale en multifunctionele omgeving waarin station, bebouwing en openbare ruimte optimaal van elkaar kunnen profiteren? Zou de integratie van infrastructuur, stedenbouw en architectuur niet een visionaire meerwaarde kunnen opleveren? Het meervoudige grondgebruik is in ieder geval een uitgekiend voorbeeld van duurzaamheid. Buro Lubbers zou de potenties van de achterkanten en de bijzondere gelaagdheid willen benutten om een zorgvuldige stedelijke inpassing te realiseren. Daarbij is, tot slot, de routing naar het stationsgebied van groot belang. Een aangename route tussen de verschillende stadsdelen en het station zorgt voor een vloeiende over- en doorgang en een ruimtelijk evenwicht in de stad. Het stationsgebied als brugfunctie en de inzet van het tweede maaiveld. station als schakel station als breuk in stedelijk weefsel < Een stationsgebied zou idealiter ervaren kunnen worden als integraal onderdeel van de stad; niet als een breuk in het stedelijk weefsel.

11 DUURZAAMHEID

12 DUURZAAMHEID Waar reizen met de trein een voorbeeld is van duurzame mobiliteit, vindt Buro Lubbers dat ook het ontwerp van andere aspecten van het spoor op duurzaamheid gericht moet zijn. Innovatie en experiment schuwt het bureau daarbij niet. Naast de meest gebruikelijke duurzame middelen (energiebesparing, waterbeheer, materiaalgebruik, ) zou Buro Lubbers willen pleiten voor meervoudig grondgebruik. Een voorbeeld daarvan is het ontwerp van stationsgebieden op meerdere niveaus waarbij infrastructuur, stedenbouw en architectuur optimaal worden geïntegreerd. Het meervoudig gebruik kan dan zelfs functioneren als ontwikkelingsmotor voor stadsdelen (zie ook de paragraaf over stedelijke inpassing). Noch beschouwt Buro Lubbers de ruimtes rond het spoor als onbruikbare restruimtes, noch wil het zijn ontwerpen afkeren van het spoor. In tegendeel. Buro Lubbers wil het dubbelgebruik van het spoor stimuleren en daarmee tevens de toekomstwaarde van het spoor garanderen. Zoals er eeuwen geleden werd gebouwd op de bruggen in onder meer Venetië en Parijs, stelt Buro Lubbers zich voor dat er boven, onder of tegen het spoor aan programma s worden geraliseerd. Op het ondergrondse spoor is bijvoorbeeld een park denkbaar, een woonwijk, een sportgelegenheid... Bovengronds biedt een spoor op poten duurzame perspectieven: het landschap trekt onder de poten door en de ecologische hoofdstructuur wordt niet onderbroken. Het laatste geldt ook bij een ondergronds spoor. In het kader van duurzaamheid ziet Buro Lubbers netwerken niet als belemmeringen, maar juist als ontwikkelingsmogelijkheden. Zou het niet duurzaam zijn wanneer verschillende netwerken en tracés spoor, snelwegen, water, elektriciteit, worden gebundeld? Buro Lubbers brengt haar kennis en expertise graag in om innovatieve en visionaire plannen te ontwikkelen voor een duurzaam spoor in de toekomst.

13 LANDSCHAPPELIJKE INPASSING

14 LANDSCHAPPELIJKE INPASSING Buro Lubbers beschouwt het spoor en de aangrenzende stations niet als solitaire, op zichzelf staande elementen in het landschap. Juist de relatie tussen het spoor, het landschap en de bebouwde omgeving is een interessant uitgangspunt. Daarbij wordt het spoor niet per se gezien als een storende factor en/of barrière, maar eerder als een bron van mogelijkheden, die een constructieve invloed kan hebben op het ontwerp van bijvoorbeeld een woonwijk, een recreatiegebied, natuurontwikkeling. Zo kan het spoor als ruggengraat van het landschap de ontwikkeling van een recreatief gebied aanjagen (zie Duits Lijntje in de documentatie). De verschillende stations zijn dan de verbindende knooppunten en vormen tezamen een logische reeks in het landschap. Ook de restruimtes naast het spoor kunnen op een landschappelijke manier ingepast worden. De veiligheidszones naast het spoor kunnen bijvoorbeeld een meerwaarde opleveren voor woonwijken. Deze restruimtes beschikken immers vaak over ecologisch waardevolle flora, die een aanleiding kunnen zijn voor ontwerpprincipes. Buro Lubbers stelt zich bovendien voor dat innovatieve en duurzame ontwerpconcepten kwesties als geluidsoverlast en veiligheid een positieve impuls kunnen geven. Projecten als Boschkens en het Walpark (zie documentatie) bewijzen dat. Hoewel deze projecten gerelateerd zijn aan de snelweg in plaats van aan het spoor, laten ze zien dat de infrastructuur juist een inspirerende context kan bieden voor bijvoorbeeld het ontwerp van een uniek landschappelijk-architectonisch woonconcept of een park dat dient als geluidswal. Buro Lubbers heeft landschappelijke inpassing hoog in haar vaandel staan. Specifieke landschappelijke en culturele kwaliteiten van het gebied vormen in zijn plannen de basis voor het creëren van een duurzaam raamwerk waarbinnen stedenbouwkundige ontwikkelingen een plaats krijgen. Het spoor kan als ruggengraat van het landschap de ontwikkeling van een recreatief gebied aanjagen. < Restruimtes naast het spoor kunnen op een landschappelijke manier ingepast worden en groene buitengebieden verbinden.

15 CULTUREEL ERFGOED

16 CULTUREEL ERFGOED Het spoor, het reizen met de trein en het stationsgebouw spreken sinds hun ontstaan grote groepen mensen tot de verbeelding. De maatschappelijke impact van het spoor in de negentiende eeuw personen konden zich nog nooit zo snel over lange afstanden verplaatsen is vergelijkbaar met de impact van informatie- en communicatietechnologie in onze tijd. Zoals in de landschappelijke en stedenbouwkundige projecten van Buro Lubbers het geheugen van de plek centraal staat, vindt het bureau het ook belangrijk een brug te slaan tussen het heden en het verleden van het spoor. Afhankelijk van de plek en de opgave kan dat op verschillende manieren. Zo is het op grote schaal denkbaar om bestaande maar vervallen spoorlijntjes nieuw leven in te blazen, bijvoorbeeld door de spoorroute en bijbehorende stationnetjes aan te sluiten op een recreatienetwerk (zie Duits Lijntje in de documentatie) of door tussen in onbruik geraakte rails een fiets- en/of wandelroute te situeren. Op een kleiner schaalniveau kan het interessant zijn om historische stedenbouwkundige structuren zichtbaar te maken en/of een nieuwe functie te geven (zie Strijp R in de documentatie). Ook een vernieuwd gebruik van historische relicten van stationsgebouwen kan leiden tot cultuurhistorisch besef. Buro Lubbers streeft daarbij naar een functionele en/of esthetische inpassing van het cultureel erfgoed waarbij de grenzen van erfgoed en relicten als louter decoratie kritisch worden onderzocht. Om het rijke verleden van het spoor zichtbaar te maken voor het publiek schroomt het bureau niet om nieuwe ICTmiddelen in te zetten. Uiteindelijk gaat het om het ontwerpen van een zorgvuldige balans tussen het verleden, het heden en de toekomst van het spoor. Over het oude tracé kunnen fiets- en/of wandelroutes lopen. Spoorroutes en bijbehorende stationnetjes kunnen worden aangesloten op een recreatienetwerk. < Relicten kan nieuw leven worden ingeblazen.

17 REFERENTIES

18 Duits Lijntje: Het herstel van de spoorlijn wordt beschouwd als katalysator van tal van ontwikkelingen op het gebied van 0 natuur, - RELICTEN waterberging, wonen, werken en recreëren. Strijp R: De structuur en relicten van het voormalige Philipsterrein worden op zorgvuldige wijze ingepast bij de transfomatie tot woongebied. Mezenpark: De doorsnedes tonen verschillende manieren van omgaan met geluidsoverlast. Respectievelijk met een hoge dijk, een lage dijk met geluidsscherm en onze voorkeur: een stadspark en woningen met geluidswerende gevels. Belval-Ouest, Luxemburg: Het specifieke karakter van het voormalige hoogoventerrein blijft behouden door het opnemen van de geschiedenis en de bijzondere vegetatiestructuur in het nieuwe ontwerp. 43m 43m 43m

19

20 Oude Dieze 17 postbus BN s-hertogenbosch T: +31 (0) F: +31 (0) E: December 2009