Overstapinformatie in voertuigen Aanpak probleem 1 PvA Ketenintegratie. 21 december 2009

Transcriptie

1 Overstapinformatie in voertuigen Aanpak probleem 1 PvA Ketenintegratie 21 december 2009

2 .. Colofon Opgesteld door: Betty Haubrich Datum: 21 december 2009 Status: Definitief Versienummer: 1.2 2

3 INHOUDSOPGAVE pagina 1 Inleiding Aanleiding Doel Leeswijzer Gevraagde beslissing 4 2 Probleemverkenning Probleempunten Opgave 5 3 Uitwerking Input Functionele vormgeving Bestek tekst en beheer Schermen/software 8 4 Uitvoering 9 3

4 1 Inleiding 1.1 Aanleiding Het OV-bureau Randstad, onderdeel van het programma Randstad Urgent, speelt in op drie onderwerpen. Een van de drie onderwerpen is het verbeteren van de ketenintegratie. Aan de hand van een opgestelde lijst met vraagstukken heeft het OV-bureau Randstad problemen geselecteerd die worden aangepakt. Op 29 september 2009 heeft de directieraad deze problemen vastgesteld. Een van de implementatie vraagstukken is het verstrekken van informatie over aansluitend openbaar vervoer in het huidige vervoersmiddel. Specifiek gaat het over het tonen van actuele reisinformatie van aansluitend openbaar vervoer van de NS en andere vervoersmaatschappijen in de bus, tram en metro van de acht Randstad overheden bij aankomst op een station. De provincie Utrecht toont al aansluitinformatie van treinen in hun bussen (zie bijlage 1 voor meer informatie). De provincie heeft het initiatief genomen om de eis voor het tonen van actuele vertrekinformatie van aansluitende lijnen op te nemen in hun bestek. Ook de gemeente Almere heeft per 1 januari 2010 deze informatie in de bussen Overige concessies in de Randstad hebben deze eis nog niet opgenomen. Deze notitie dient ervoor om deze ontwikkeling in de Randstad af te stemmen. 1.2 Doel Het verstrekken van aansluitende vertrekinformatie kan de reiziger helpen bij het oriënteren tijdens zijn reis. Een reis bestaat veelal uit verschillende onderdelen. De reiziger begint per bus/tram/metro en stapt vervolgens over op een andere bus/tram/metro of trein. Richting de overstaplocatie ontstaat een spannend moment. De reiziger vraagt zich af of zijn huidige vervoersmiddel op tijd aankomt en of zijn vervolg vervoersmiddel op tijd vertrekt. Door het tonen van deze informatie zit de reiziger rustiger in het openbaar vervoer. Bovendien kan hij bepalen of hij rustig kan of snel moet overstappen. De beleving van de reis wordt hierdoor beter. De informatie die getoond wordt moet duidelijk zijn. De reiziger moet meteen snappen wat er op het scherm staat. Belangrijk is daarom dat informatie eenduidig wordt weergegeven in de verschillende concessies. 1.3 Leeswijzer Dit document is opgebouwd in drie delen. Het eerste deel geeft de problematiek en de opgave van het verstrekken van overstapinformatie in het voortransport weer. Het tweede deel geeft de te regelen zaken weer. Het laatste deel geeft een uitvoeringsstrategie. 1.4 Gevraagde beslissing In de directieraad van 3 december jl. is het voorstel om aansluitinformatie in voertuigen te tonen besproken. De directieraad onderschrijft de ambities. Gevraagd is om inzichtelijk te maken op welke wijze de uitvoering plaats kan vinden. Naar aanleiding van deze analyse (zie pagina 7) wordt gevraagd om in te stemmen met: de aanpak voor het realiseren van vertrekinformatie in voertuigen waarbij gebruik wordt gemaakt van data van ProRail en de databases van 9292 en GOVI. de opdrachtverlening aan Mijksenaar voor het opstellen van een advies over de presentatie van aansluitinformatie in voertuigen. de inventarisatie van deelname bij de acht decentrale Randstad overheden (zie bijlage 2). 4

5 2 Probleemverkenning 2.1 Probleempunten Er zijn al concessiegebieden die tegemoetkomen aan het doel om informatie van aansluitend openbaar vervoer aan de reiziger te geven. Bij het verlenen van een nieuwe concessie wordt als basis vaak het bestek van de laatst verleende concessie gebruikt. Concessieverleners leren zodoende van elkaar waardoor de bestekken iedere keer worden verbeterd. Logisch zou daarom zijn dat het verstrekken van informatie over aansluitend openbaar vervoer zichzelf gemakkelijk zou moeten uitbreiden. Toch is dit nog niet het geval. Hierdoor ontstaat de vraag waarom nog niet alle concessieverleners deze eis hebben opgenomen. Hieraan liggen een aantal probleempunten aan ten grondslag: NS/ProRail levert nog geen actuele reisinformatie aan databases zoals, GOVI, 9292, enz. Op het moment dat de NS net als alle andere vervoerders zijn actuele informatie via de afgesproken standaarden (BISON) levert kunnen deze worden opgenomen in de databases. De databases kunnen vervolgens de informatie leveren aan de schermen. Er zijn echter wel tussen oplossingen mogelijk zoals het leveren van de informatie via XML formaat (screenshots). Op dit moment werkt ProRail aan het standaardiseren van de InfoPlus database (koppelvlakken 7 en 8). InfoPlus is de database waar alle NS-trein informatie in is verwerkt op 5 min. nauwkeurigheid. VenW heeft opdracht gegeven tot het uitwerken van een Nationale Databank OV (NDOV) gegevens. Hierin moet ook NS/ProRail informatie worden opgenomen. Op dit moment loopt de discussie wie NDOV gaat ontwikkelen. Bovendien is het nog onzeker wanneer NDOV gereed is. Op dit moment is politiek wel vastgesteld dat de informatie gratis geleverd moet worden. Door bovenstaande ontwikkelingen verouderen bestekteksten zeer snel. Om de bestekken up to date te houden wordt aangeraden om de bestekstekst bij een organisatie onder te brengen voor beheer. 2.2 Opgave Input Trein-info + info overig vervoer Middel Techniek (BISON-koppelvlakken) Actueel bestekstekst Output Werkende schermen (functionele vormgeving) 5

6 3 Uitwerking In de probleemverkenning is naar voren gekomen dat er meerdere onderdelen zijn die geregeld moeten worden voordat de aansluitinformatie getoond kan worden in alle vervoersmiddelen. Deze onderdelen zijn: Data stroom van ProRail/NS of direct aan vervoerder of tijdelijk via GOVI/9292 en later via NDOV Ontwikkeling en beheer functionele vormgeving Ontwikkeling en beheer bestekstekst Plaatsen schermen/software in bus/tram/metro 3.1 Input Om de actuele vertrektijden van de treinen in het voortransport te laten zien moeten met ProRail of NS afspraken gemaakt worden over het leveren van de data. ProRail verdeelt de ruimte op het spoor tussen de verschillende spoorvervoerders. Bij verstoringen/vertragingen informeert zij ook de reizigers op de perrons. ProRail kan met haar informatie ook de reizigers in het voortransport op de hoogte brengen. Ook is het technisch mogelijk om de vertrektijden van de NS te verkrijgen. Omdat ook andere spoorvervoerder in de Randstad rijden moet ook met deze vervoerders een overeenkomst gesloten worden. In eerste instantie gaat de voorkeur van het OV-bureau Randstad daarom uit naar één data stroom met ProRail. ProRail heeft in overeenstemming met NS aangegeven dit initiatief te steunen, omdat dit de mogelijkheid biedt dat de reiziger beter wordt geïnformeerd gedurende zijn reis. De data stroom kan op meerdere manieren verzorgd worden. Ten eerste van ProRail direct naar de vervoerders. Ten tweede van ProRail via een database naar de vervoerders. In hoofdstuk twee is aangegeven dat er aan een landelijke database wordt gewerkt. Onduidelijk is wanneer deze wordt gebouwd en wanneer deze gaat draaien. De verwachting is dat dit nog minimaal 3 jaar gaat duren. Voor een snelle invoering zal daarom gebruik moeten worden gemaakt van bestaande databases. Bestaande databases in de Randstad zijn GOVI en Met uitzondering van Stadsgewest Haaglanden maken alle decentrale overheden in de Randstad gebruik van de bovengenoemde databasen. Het vullen van de bestaande databasen met actuele ProRail reisinformatie zorgt ervoor dat de databasen completer worden en actuele multimodale informatie kunnen verstrekken. Dit pleit ervoor om de reisinformatie van ProRail niet direct naar de vervoerders te laten stromen. GOVI integreert de actuele bustijden, aangeleverd door de vervoerders, tot actuele informatie. Die informatie gaat van de centrale server naar verdeelservers en vervolgens naar de displays. GOVI bewaakt de kwaliteit van de informatiestromen en monitort de hele keten. Als de displays niet naar behoren functioneren, zoekt GOVI de oorzaak en assisteert alle partijen bij de oplossing van het probleem. De provincies Noord-Holland en Utrecht, de Stadsregio Amsterdam en het Bestuur Regio Utrecht werken met dit systeem koppelt de verwachte aankomsttijden, die de vervoerders continu aanleveren, aan de tijden van de OV-reisplanner. Die gegevens verwerkt 9292 in een centrale database en stuurt ze vervolgens door naar de concessieverlener met een eigen server. De dataverversing gebeurt binnen enkele seconden. De provincie Zuid-Holland en de stadsregio Rotterdam werken op deze wijze. Om te bepalen welk systeem op de korte termijn het meest efficiënt is, zijn de argumenten voor beide systemen naast elkaar gezet, zie volgende pagina. Deze vergelijking geeft een indicatie van de verschillen en overeenkomsten weer, het is nadrukkelijk geen wetenschappelijke vergelijking van partijen. Hieruit komt geen duidelijke voorkeur naar voren voor alle Randstad overheden. De provincie Zuid-Holland heeft een contract lopen met 9292 waardoor voor hun deze database de voorkeur heeft. Voor de Noordvleugel overheden heeft GOVI de voorkeur omdat zij deze hebben opgericht. In het vervolg traject wordt onderzocht of beide databasen gevuld kunnen worden met ProRail reisinformatie. 6

7 Afweging GOVI vs 9292 Argumenten voor GOVI Argumenten voor 9292 GOVI is al in overleg met ProRail over businfo op stations en treininfo in bussen. Verder zijn er al afspraken tussen GOVI en ProRail als het gaat om info voor bermdrips. GOVI dekt in één keer het grootste deel van Nederland. GOVI praat met alle vervoerders muv RET en HTM. GOVI is opgericht door Noord-Holland en Stadsregio Amsterdam. Utrecht en Almere zijn al partners van GOVI. GOVI heeft financiële dekking omdat haar partners deze ontwikkeling al hebben ingezet. Het maakt niet uit of er enkele partijen bijkomen. Prorail en GOVI zijn beiden overheidsorganen, in de toekomst is het de bedoeling dat ook het NDOV een overheidsaangestuurd instituut wordt. Vooruitlopend op de fusie van GOVI (en 9292) in NDOV ligt het daarom voor de hand dat GOVI deze rol oppakt. GOVI verzorgt ook het beheer (beheerorganisatie is al ingericht). 3.2 Functionele vormgeving 9292 heeft alle geplande vertrektijden van alle bus-, tram- of metrolijnen en treinverbindingen volgens de meest recente dienstregeling. Door middel van RSS feed te combineren met actuele informatie van verstoringen en vertragingen in het openbaar vervoer worden de vertrektijden actueel gemaakt heeft alle statische vertrektijden in Nederland. Zuid-Holland is aangesloten bij Informatie verzameld door 9292 is van de vervoerders en vraagt een vergoeding voor het verspreiden van data is een samenwerkingsverband tussen de vervoerders. Er moeten afspraken gemaakt worden over het wat en wanneer tonen van de overstapinformatie. Deze afspraken kunnen in de functionele vormgeving plaatsvinden. Mijksenaar heeft ervaring opgedaan met functionele vormgeving bij de panelen op de halte. Voor dit project kan gebruik worden gemaakt van hun ervaringen. Ook NS wil input leveren op de functionele vormgeving, zodat consistentie van de presentatie van reisinformatie wordt geborgd. 3.3 Bestek tekst en beheer Aansturing van de vervoerders vindt plaats via de concessieverlening. Invoering kan daarom plaats vinden via het opnemen van eisen in bestekken. Om de invoering eenduidig te laten plaatsvinden is een besteksvoorstel gemaakt. Uitgezocht moet worden of de invoering kan plaatsvinden voordat er een concessieovergang plaats vindt. De in bijlage 1 gegeven voorbeelden van besteksteksten verschillen van elkaar. In de tekst van de provincie Utrecht wordt bijvoorbeeld niet aangegeven hoe de vervoerder aan de trein informatie kan komen en op welke manier dit wordt ontvangen. De tekst van de gemeente Almere geeft wel aan op welke manier de informatie ter beschikking komt, maar niet wie voor de overdracht van de informatie zorgt. Zo zijn er diverse manieren om een tekst op te leveren. De tekst zal minimaal moeten ingaan op: Een verwijzing naar hoe en door wie de data wordt aangeleverd. Een verwijzing naar een protocol met hoe, wanneer en welke gegevens in de voertuigen moeten worden getoond. Dit protocol is nodig zodat in de verschillende concessies op dezelfde wijze de informatie wordt getoond. 7

8 Voorbeeld optimaal nu: Het is gewenst via de displays in het voertuig reisinformatie afkomstig van andere lijnen en/of andere modaliteiten, waaronder de trein, te tonen. Doel hiervan is om naast eigen reisinformatie ook informatie over mogelijke aansluitingen (bijvoorbeeld trein) te kunnen laten zien. De concessiehouder ontvangt desgewenst informatie van de (GOVI of 9292) server over aansluitende lijnen van andere vervoerders op knooppunten conform de definitie van TMI koppelvlak 7 en 8. Informatie over de dienstuitvoering van de NS-treinen wordt per station ter beschikking gesteld uit het Infoplus systeem in XML formaat, zoals dit thans o.a. wordt gebruikt voor de mobiele website van NS met vertragingen in 1 minuut nauwkeurigheid. De concessiehouder bepaalt in overleg met de concessieverlener hoe, wanneer en welke gegevens in de voertuigen worden getoond. Voorbeeld optimaal als alles geregeld is: Het is gewenst via de displays in het voertuig reisinformatie afkomstig van andere lijnen en/of andere modaliteiten, waaronder de trein, te tonen. Doel hiervan is om naast eigen reisinformatie ook informatie over mogelijke aansluitingen (bijvoorbeeld trein) te kunnen laten zien. De concessiehouder ontvangt desgewenst informatie van de (GOVI of 9292) server over aansluitende lijnen van andere vervoerders op knooppunten conform de (definitie van TMI koppelvlak 7 en 8 of BISON standaarden). In protocol Z wordt voorgeschreven hoe, wanneer en welke gegevens in de voertuigen moeten worden getoond. Door de ontwikkelingen op het gebied van reisinformatie verouderen bestekteksten over dit onderwerp zeer snel. Om de bestekken up to date te houden wordt aangeraden om de bestekstekst bij een organisatie onder te brengen voor beheer. Er heeft overleg met GOVI plaatsgevonden om dit op zich te nemen. GOVI heeft aangegeven dat dit binnen hun takenveld past en daarom dit onderdeel kunnen beheren. De overheden die niet bij GOVI zijn aangesloten kunnen ook gebruik maken van deze dienst. De enige aanpassing die deze overheden moeten maken is het aanpassen van de juiste naam van de server. 3.4 Schermen/software Om de informatie te kunnen laten zien zijn geschikte schermen nodig in het voortransport. Sommige vervoerders hebben deze schermen; andere niet. Bovendien moet de juiste software in de bussen worden geïnstalleerd. In samenwerking met het ministerie van Verkeer en Waterstaat wordt gekeken of het mogelijk is om subsidie te verlenen voor het aanschaffen van de benodigde schermen/software, bijvoorbeeld uit het programma Groei op het spoor. 8

9 4 Uitvoering De uitrol van het tonen van de aansluitinformatie is afhankelijk van bovenstaande verkenningen en overname van de decentrale overheden. De verwachting is dat bij een concessievernieuwing de eis wordt meegenomen in het bestek. Onderstaand schema wordt gehanteerd. December 2009 Inventariseren deelname van de acht decentrale Randstad overheden Januari/februari 2010 Uitwerken data stroom ProRail GOVI/9292 Januari/februari 2010 Functionele vormgeving uitwerken Mijksenaar NS OV-bureau Randstad Maart 2010 Randstad overheden informeren 2010 en verder Opnemen in bestekken en uitrol 9

10 Bijlage 1 Huidige situatie In de provincie Utrecht wordt aansluitinformatie van treinen getoond in hun bussen. De provincie heeft het initiatief genomen om de eis voor het tonen van actuele vertrekinformatie van aansluitende lijnen op te nemen in hun bestek. De gemeente Almere eiste niet, maar wenste in hun nieuwe concessie (stad en streek in één concessie) om actuele vertrekinformatie te tonen. Connexxion zal per 1 januari 2010 in de bussen de informatie gaan weergeven. Overige concessies in de Randstad hebben deze eis nog niet opgenomen. De provincie Utrecht en de gemeente Almere hebben er voor gekozen om vertrekinformatie van treinen in de bussen te tonen. De displays laten ook de vertrektijden van aansluitende Connexxion bussen zien. Bussen van andere vervoerders worden echter niet geëist en daardoor ook niet getoond. Afspraken hierover met de vervoerders (in beide gevallen Connexxion) staan in het bestek. Hieronder is beschreven welke bestektekst de decentrale overheden hebben gebruikt. Doordat NS/ProRail informatie nog niet via een algemeen systeem (zoals 9292 en GOVI) beschikbaar is moet de vervoerder zelf de benodigde informatie zien te vergaren van de NS/ProRail. Connexxion heeft hiervoor zelfstandig afspraken gemaakt met de NS. Het is daarom de vraag of andere vervoerders dezelfde afspraak kunnen maken met de NS/ProRail. De schermen in de Connexxion bussen onder de concessie van de provincie Utrecht geven op de volgende wijze aansluitende vertrek informatie van NS treinen weer. Op het scherm staat de verwachte aankomsttijd van deze bus, de vertrektijd en het spoornummer van de trein. De Connexxion bussen onder de concessie gemeente Almere gaan rijden bij ingang van de nieuwe concessie periode. Tekst provincie Utrecht: Alle bussen beschikken over een goed functionerend automatisch systeem dat op een goed leesbare display in ieder geval de volgende halte(s) aan de reiziger toont. Tevens toont dit display de actuele te verwachten aankomsttijd van de bus op het eerstvolgende treinstation dat de bus aandoet. Tevens geeft het display informatie over de actuele vertrektijden van aansluitende treinen (minimaal drie treinbestemmingen moeten op het display getoond kunnen worden). Tekst gemeente Almere: De concessiehouder ontvangt desgewenst informatie van de GOVI server over aansluitende lijnen van andere vervoerders op knooppunten conform de definitie van TMI koppelvlak 7 en 8. Informatie over de dienstuitvoering van de NS-treinen wordt per station ter beschikking gesteld uit het Infoplus systeem in XML formaat, zoals dit thans o.a. wordt gebruikt voor de mobiele website van NS met vertragingen in 1 minuut nauwkeurigheid. De concessiehouder bepaalt in overleg met de concessieverlener hoe, wanneer en welke gegevens in de voertuigen worden getoond. 10

11 Bijlage 2 Het Dagelijks Bestuur van Contactpersoon Doorkiesnummer Mw. B. Haubrich Datum Bijlage.. januari 2009 Rapport Overstapinformatie in voertuigen Ons kenmerk Uw kenmerk xxx Onderwerp Geacht Dagelijks Bestuur, Op 18 november jl. heeft u het Plan van Aanpak Ketenintegratie van het OV-bureau Randstad ontvangen. Naar aanleiding van dit plan van aanpak is een start gemaakt met het eerste onderwerp Overstapinformatie in voertuigen. In deze brief wordt u gevraagd mee te werken met dit project. Het project Het verstrekken van overstapinformatie kan de reiziger helpen bij het oriënteren tijdens zijn reis. Een reis bestaat veelal uit verschillende onderdelen. De reiziger begint per bus/tram/metro en stapt vervolgens over op een andere bus/tram/metro of trein. Richting de overstaplocatie ontstaat een spannend moment. De reiziger vraagt zich af of zijn huidige vervoersmiddel op tijd aankomt en of zijn vervolg vervoersmiddel op tijd vertrekt. Door het tonen van deze informatie zit de reiziger rustiger in het openbaar vervoer. Bovendien kan hij bepalen of hij rustig kan of snel moet overstappen. De beleving van de reis wordt hierdoor beter. De informatie die getoond wordt moet duidelijk zijn. De reiziger moet meteen snappen wat er op het scherm staat. Belangrijk is daarom dat informatie eenduidig wordt weergegeven in de verschillende concessies. Wat is er geregeld? Data stroom van ProRail Om het project vorm te geven moet de actuele reisinformatie van de treinen verkregen worden. ProRail heeft in overeenstemming met NS aangegeven dit initiatief te steunen, omdat dit de mogelijkheid biedt dat de reiziger beter wordt geïnformeerd gedurende zijn reis. In het vervolg van het project zal uitgezocht worden of de data van ProRail via de 9292 en GOVI server zal worden verzameld en worden doorgestuurd naar de vervoerders of direct van ProRail naar de vervoerders. 11

12 Ontwikkeling en beheer functionele vormgeving Om de informatie eenduidig weer te geven in de verschillende concessies gaat het OV-bureau een opdracht verlenen voor het samenstellen van een advies voor de presentatie van overstapinformatie in voertuigen. Ontwikkeling en beheer bestekstekst Aansturing van de vervoerders vindt plaats via de concessieverlening. Invoering kan daarom plaats vinden via het opnemen van eisen in bestekken. Om de invoering eenduidig te laten plaatsvinden is een besteksvoorstel gemaakt. De projectgroep van GOVI heeft aangegeven het beheer van deze tekst op zich te willen nemen. De overheden die niet bij GOVI zijn aangesloten kunnen ook gebruik maken van deze dienst. De enige aanpassing die deze overheden moeten maken is het aanpassen van de juiste naam van de server. Wat wordt er van ons gevraagd? Aan de acht decentrale Randstad overheden wordt gevraagd mee te werken met het project om de reiziger beter te informeren in het openbaar vervoer. Concreet stellen wij u de volgende vragen: - Bent u bereid de eis voor het tonen van overstapinformatie op te nemen in uw concessies? - In welke periode kunnen uw concessies met bovenstaande eis ingaan? - Ziet u mogelijkheden om de overstapinformatie voor de concessieovergang in te voeren? - Wie is de contactpersoon binnen uw organisatie om het project verder vorm te geven? Reacties kunt u deze richten aan Stadsregio Amsterdam, t.a.v. mevrouw B. Haubrich, Postbus 626, 1000 AP Amsterdam. Met vriendelijke groet, drs. W.J. Benschop, directeur OV-bureau Randstad 12