RENDABILITEIT VAN HOEVEZUIVEL

Transcriptie

1 Studiegebied Biotechniek Opleiding Agro- en biotechnologie Campus Waas RENDABILITEIT VAN HOEVEZUIVEL Bachelorproef voorgelegd tot het behalen van het diploma van Bachelor in de Agro- en biotechnologie Afstudeerrichting Landbouw Door: Promotor: Projectmentor: Mieke Vander Schueren Mevr. Greet Van Avermaet Mevr. Ann Detelder Academiejaar

2

3 VOORWOORD Bij het schrijven van dit eindwerk wil ik graag een woordje van dank neerschrijven voor de mensen die mij geholpen hebben bij de uitwerking van deze bachelorproef. Allereerst wil ik Mevr. G. Van Avermaet bedanken voor de raad en steun die zij mij heeft geboden tijdens het schrijven van dit eindwerk. Maar ook tijdens andere opleidingsjaren was zij steeds de docent waar ik bij terecht kon. Ook tijdens de moeilijke periode van het overlijden van mijn vader, stond haar deur steeds open, wat mij bijzonder veel steun heeft geboden in dit verwerkingsproces. Daarnaast wil ik ook mijn dank richten aan mijn externe promotor Mevr. A.Detelder voor de tijd die ze heeft besteed aan het verwerken en uitschrijven van de verzamelde gegevens van dit eindwerk. Ik kon steeds bij haar terecht als ik vragen had over het project. Ook wil ik Dhr. G. Van Thillo bedanken voor het opstellen van de enquête die het richtpunt was van dit eindwerk. Graag wil ik ook een speciaal woordje van dank richten aan mijn familie en mijn vriend Ben, die mij tijdens deze opleiding in goede en kwade momenten hebben gesteund. Dit jaar was voor ons gezin geen gemakkelijk jaar door het overlijden van mijn vader. Toch hebben we doorgezet en blijven doorgaan om onze vooropgestelde doelen te bereiken. Het was immers de droom van mijn vader om zijn kinderen te zien afstuderen. Mieke Vander Schueren Bachelor in de Agro-en biotechnologie, afstudeerrichting Landbouw KaHo Sint-Lieven, Sint-Niklaas mei-2012

4 Rendabiliteit van hoevezuivel Samenvatting 4 SAMENVATTING De landbouwsector is de laatste jaren enorm geëvolueerd. Vroeger kreeg de landbouw alleen een productieve taak toegewezen. Vandaag moeten landbouwers met zoveel meer rekening houden. Het platteland ondergaat een verstedelijking en ook dat is voelbaar in de agrarische sector. Landbouwers krijgen nu naast een productieve taak, ook een maatschappelijke en ecologische taak toegewezen. Om hieraan te kunnen voldoen, moeten landbouwers grote investeringen doen en wordt het steeds moeilijker om het hoofd boven water te houden. Ze moeten dus op zoek naar alternatieve inkomstenbronnen om een extra inkomen te vergaren zodat de financiële situatie iets comfortabeler wordt. Landbouwers gaan als het ware hun landbouwactiviteiten verbreden. Er zijn veel vormen van verbreding, maar één van de relevantste vormen is hoevezuivel. Melkveehouders opteren steeds meer voor deze vorm van verbreding als nieuwe inkomstenbron en komen zo tegemoet aan nieuwe behoeften van de consument. Als landbouwers willen beginnen met zuivelproductie, is het belangrijk dat zij weten wat hun te wachten staat. Helaas is er weinig informatie bekend over de financiële aspecten van hoevezuivel. Ook Steunpunt Hoeveproducten werd geconfronteerd met de vele economisch gerichte vragen van kandidaat-hoevezuivelaars waarop ze geen antwoord konden geven. Daarom besloot Steunpunt Hoeveproducten een project op te starten om kostprijsgegevens van hoevezuivel te verzamelen, dit in samenwerking met Innovatiesteunpunt en KAHO Sint-Lieven. Ze besloten om gegevens te verzamelen door middel van het afnemen van een kostprijsenquête bij hoevezuivelaars. Door deze gegevens te verzamelen wou Steunpunt Hoeveproducten een beter inzicht krijgen in de kostenstructuur van hoevezuivel en meer te weten komen over de rendabiliteit hiervan. De kostprijsenquête leverde recente en realistische gegevens aan uit de praktijk. Wel moet er rekening gehouden worden met het feit dat het afnemen van kostprijsenquêtes steeds gepaard gaat met een minieme foutenmarge doordat niet alle gegevens concreet op papier terug te vinden zijn. De gegevens kunnen geen specifiek antwoord geven op de vele economische vragen van landbouwers, maar kunnen wel richtingaanwijzend zijn en een beter inzicht geven in de kostprijs, de kostenstructuur en de rendabiliteit van hoevezuivel. Toch geeft het onderzoek een duidelijk beeld aangezien er verschillende soorten bedrijven deelnamen aan dit project: grote en kleine bedrijven die een ruim productassortiment aanbieden of alleen ijs maken. Bij de verwerking van de kostprijsgegevens worden drie aspecten uitgebreid behandeld: arbeid, kostprijs en rendabiliteit. Arbeid is een belangrijke factor in het produceren van zuivelproducten. Het valt op dat het hoogseizoen voor alle bedrijven het grootste deel van de tijd in beslag neemt. Er wordt dan gemiddeld 77 uur per week gewerkt. De totale arbeidsbesteding in het middenseizoen is 66 uur en in het laagseizoen 60 uur. Het grootste deel van de arbeidstijd wordt besteed aan het uitbaten van de winkel en het maken van bereidingen. Promotie en administratie beslaan steeds een miniem deeltje van de totale arbeidsbesteding. De kostprijs van hoevezuivel is afhankelijk van verschillende factoren. Toch valt het op dat in de meeste gevallen de bereidingskost de zwaarste kostenpost is.

5 Rendabiliteit van hoevezuivel Samenvatting 5 De rendabiliteit van hoevezuivel is opnieuw heel bedrijfsafhankelijk. Het moet opgemerkt worden dat de rendabiliteit van hoevezuivel voor veel producten niet zo goed is. Dit komt omdat een product pas rendabel is als er op grote schaal kan geproduceerd worden om de niet-toewijsbare kosten voldoende te verdelen over grote volumes. Daarnaast is ook het producttype heel belangrijk. Producten die dure ingrediënten zoals chocolade bevatten zijn doorgaans moeilijker rendabel te maken. Grote en moderne bedrijven zijn in het algemeen meer rendabel dan kleinschalige landbouwbedrijfjes. De resultaten van dit onderzoek zullen in de toekomst gebruikt worden bij het opstellen van cursussen voor (startende) hoevezuivelaars en voor het geven van advies. Ook zullen de geënquêteerde bedrijven een individuele bespreking krijgen van de bekomen resultaten.

6 Rendabiliteit van hoevezuivel Inhoudstafel 6 INHOUDSTAFEL Voorwoord... 3 Samenvatting... 4 Inleiding Doelstellingen Literatuurstudie Inleiding Verbreding, multifunctionaliteit en diversificatie Algemeen Multifunctionaliteit Diversificatie Verbreding Voorbeelden van verbreding Andere Motieven om voor multifunctionele landbouw te kiezen Hoevezuivel Wetgeving Hoeveproducenten in Vlaanderen Rendabiliteit Besluit Materiaal en methoden Het project Aanleiding Vorm van de kostprijsenquête Doelpubliek Uitvoering van het project Resultaten Algemeen Arbeid Totale arbeidsbesteding Arbeidsbesteding per seizoen Productiviteit per arbeidsuur Kostprijs Algemeen Boter Ijs (algemeen) Ijs (als onderdeel van het assortiment) Ijs (als enige verkoopsproduct) Choco Karnemelk Chocomelk, chocoladepudding, chocomousse, griesmeelpap, plattekaas, rijstpap,vanillepudding Yoghurt Rendabiliteit Boter Choco Chocolademelk... 73

7 Rendabiliteit van hoevezuivel Inhoudstafel Chocoladepudding Chocomousse Griesmeelpap IJs Karnemelk Plattekaas Rijstpap Vanillepudding Yoghurt Discussie Arbeid Kostprijs Rendabiliteit Besluit Lijst van tabellen en figuren Lijst van tabellen Lijst van figuren Bronnenlijst Artikels gevonden op internet Deskundigen Onuitgegeven materiaal Publicaties Websites Lijst van bijlagen Bijlage 1: Vulgariserend Artikel Bijlage

8 Rendabiliteit van hoevezuivel Inleiding 8 INLEIDING De landbouwsector speelt een belangrijke rol in elk mensenleven. Landbouw ligt als het ware aan de basis van het dagelijkse leven: voeding, industrie,enz. Toch is de landbouwsector een financieel onzekere sector. Elke landbouwer balanceert voortdurend op de financiële evenwichtsbalk. Deze innovatieve sector wordt steeds kapitaalkrachtiger, waardoor landbouwers steeds meer vreemd kapitaal aanspreken en dus meer risicovol ondernemen. Hierdoor moet een landbouwer heel spaarzaam omspringen met de overige financiële middelen. Een maandelijks inkomen dat voldoende hoog is om alle kosten te dekken, is dus een constante zorg. Als landbouwer komt het er op aan om inventief om te springen met nieuwe mogelijkheden op het landbouwbedrijf. Men gaat op zoek naar alternatieven om een goed inkomen te realiseren. Er zijn verschillende mogelijkheden om het maandelijkse landbouwinkomen te verhogen. Vaak wordt geopteerd voor verbreding binnen de landbouwactiviteiten. Voorbeelden van verbreding zijn: groene zorg, beheersovereenkomsten, kinderboerderij, hoevezuivel, enz. In deze bachelorproef bekijken we één van deze mogelijkheden tot verbreding van nabij, namelijk hoevezuivel. Hoevezuivel produceren is een verbredingsactiviteit die meer en meer wordt uitgeoefend door landbouwers. Toch krijgen instanties zoals Steunpunt Hoeveproducten vaak te horen dat hoevezuivelproducenten te weinig weten over de financiële kant van deze activiteit. Het is namelijk moeilijk om de totale kostprijs bij hoevezuivel te berekenen en bijgevolg is het ook moeilijk in te schatten welk inkomen deze verbreding aan een landbouwer verschaft. Deze bachelorproef wil aan hoevezuivelaars een antwoord bieden op deze vraag. Aan de hand van een enquête gaan we op zoek naar de reële kostprijs van ambachtelijke hoeveproductie. Op die manier hopen we een correct beeld te krijgen van het werkelijke inkomen dat deze verbredingsactiviteit een hoevezuivelaar verschaft.

9 Rendabiliteit van hoevezuivel Doelstellingen 9 1 DOELSTELLINGEN Hoevezuivelproductie is een neventak in de landbouw die de laatste jaren opnieuw in opmars is. De consument geeft steeds meer de voorkeur aan korteketenverkoop. Mensen willen verse producten, en willen daar gerust iets meer voor betalen. Het is dus vanzelfsprekend dat een groot aantal landbouwers kiest om hun landbouwinkomen te verbreden door het uitbaten van een hoevewinkel met zuivelproducten. Instanties die zich specifiek bezighouden met landbouwtakken zoals hoeveproductie, worden dus vaak bestookt met vragen omtrent kostprijs, kostenstructuur en rendabiliteit van hoeveproductie. Er zijn helaas maar een beperkt aantal gegevens verkrijgbaar omtrent dit onderwerp. Daarom besliste Steunpunt Hoeveproducten een project op te zetten om deze elementen van hoevezuivel te onderzoeken. Kaho Sint- Lieven was bereid om samen te werken met Steunpunt Hoeveproducten bij de uitwerking van dit project. Het doel van deze bachelorproef is om aan de hand van een enquête-onderzoek op zoek te gaan naar de financiële aspecten van thuisverkoop en verwerking van hoevezuivel. De resultaten van deze studie zullen dan verwerkt worden in een infobrochure voor beginnende en reeds actieve hoevezuivelaars. Volgende aspecten zullen in deze bachelorproef behandeld worden: wetgeving; kostprijsberekening en analyse; inkomen.

10 Rendabiliteit van hoevezuivel Literatuurstudie 10 2 LITERATUURSTUDIE 2.1 INLEIDING De landbouwsector is de laatste jaren geëvolueerd naar een heel onzekere sector. De landbouw is enorm veranderd door grote vernieuwingen, modernisering en automatisering. Daarnaast zijn ook de omgevingsfactoren binnen de landbouwsector enorm geëvolueerd. Hierdoor is het traditionele landbouwkader hervormd tot een sociaal, technologisch en maatschappelijk kader. De verstedelijking van het platteland, het groeiende bewustzijn van de consument, de kapitaalvragende investeringen zijn maar enkele voorbeelden van de veranderende factoren. Een landbouwer moet zich dus heel functioneel opstellen en zich steeds weten aan te passen aan nieuwe situaties. De consument die vroeger in de stad woonde, heeft het platteland herontdekt. Consumenten willen meer en kortere vakanties op het platteland doorbrengen. Er is een groter ecologisch bewustzijn waardoor mensen hernieuwbare brandstoffen willen hanteren. Daarnaast willen gewone mensen opnieuw de eetgewoonten van vroeger aannemen en liever verse producten rechtstreeks op het landbouwbedrijf aankopen. Het komt er dus als landbouwer op aan om het traditionele landbouwinkomen te verhogen door allerhande verbredingactiviteiten onder de loep te nemen. De uitdaging is om met het creatieve landbouwbrein weten in te spelen op de nieuwe consumentgewoonten en op de nieuwe maatschappelijke taken die aan de landbouw worden toegewezen. 2.1 VERBREDING, MULTIFUNCTIONALITEIT EN DIVERSIFICATIE Algemeen Er is heel wat verwarring tussen de drie begrippen: verbreding, multifunctionaliteit en diversificatie. Om een duidelijk beeld te geven in deze studie is een juiste definiëring van deze begrippen nodig Multifunctionaliteit Multifunctionaliteit duidt op de verschillende functies die kaderen binnen de landbouwsector: a Milieu Landbouw kan zowel een negatieve als positieve invloed hebben op het milieu. Positieve landbouwinvloeden kunnen uitgediept en benut worden. (bijvoorbeeld: behoud van diversiteit). (Calus et al,2005) b Economie De economie van ieder land steunt o.a. op de landbouwsector. Het is belangrijk dat alle baten van de landbouw in rekening worden gebracht om een beeld te hebben van de totale economische landbouwbijdrage. Belangrijke determinanten zijn hierbij het niveau van institutionele ontwikkeling en marktontwikkeling. (Calus et al,2005)

11 Rendabiliteit van hoevezuivel Literatuurstudie 11 c Sociaal Als duurzame landbouwontwikkeling in kaart moet worden gebracht, is het belangrijk dat er rekening wordt gehouden met het behoud en de dynamische ontwikkeling van het platteland. (Calus et al,2005) Diversificatie a Algemeen Volgens Calus et al (2005) slaat diversificatie op de verschillende methoden die landbouw diverser maken. Er kan onderscheid gemaakt worden tussen verschillende methodes: diversiteit aan productiewijzen; diversiteit aan producten; horizontale verbreding of functieverbreding: dit zijn activiteiten die buiten het landbouwgebeuren plaatsvinden; verticale verbreding: activiteiten stroomopwaarts of stroomafwaarts in de productieketen komen terug in handen van de landbouw. Diversiteit aan productiewijzen en diversiteit aan producten kunnen gerekend worden tot de primaire (plantaardige) en secundaire (dierlijke) productie. Horizontale en verticale verbreding worden gerekend tot verbreding. Figuur 1: Vormen van diversificatie (Calus et al,2005) b Diversiteit aan productiewijzen Diversiteit aan productiewijzen is het telen van gewassen en het fokken van diersoorten op een andere wijze. Voorbeelden hiervan zijn biologische landbouw, geïntegreerde landbouw, duurzame teelttechnieken, enz

12 Rendabiliteit van hoevezuivel Literatuurstudie 12 c Diversiteit aan producten Diversiteit aan producten betekent het starten en zoeken naar nieuwe teelten of diersoorten. Er wordt op zoek gegaan naar nieuwe mogelijkheden om bestaande teelten voor nieuwe doeleinden toe te passen. Voorbeelden hiervan zijn niet-voedingsgewassen zoals energiegewassen, kweken van exotische dieren, het aanbieden van streekproducten die voldoen aan labels en worden gepresenteerd onder een bepaald merk Verbreding a Algemeen Zoals in figuur 1 aangegeven zijn horizontale en verticale verbreding vormen van diversificatie die onder verbreding kunnen worden gerekend. Verbrede activiteiten zijn dus vormen van diversificatie, maar niet alle vormen van diversificatie kunnen tot verbreding gerekend worden. (Calus et al,2005) b Horizontale verbreding Horizontale verbreding omvat alle activiteiten die geen strikt verband houden met de landbouwproductie. Voorbeelden hiervan zijn landschaps-en natuurbeheer, hoevetoerisme, dagrecreatie, zorgtaken, horecazaak, energieproductie, monumentenzorg, enz. 2 c Verticale verbreding Met verticale verbreding bedoelen we de alternatieven voor de traditionele landbouwactiviteiten. (Van Avermaet, 2011, p.126) Voorbeelden van verticale verbreding zijn thuisverkoop en thuisverwerking van hoeveproducten, verkoop van producten op boerenmarkten, enz. (Calus et al,2005) Voorbeelden van verbreding a Hoevetoerisme Landbouwbedrijven kunnen diensten aanbieden aan toeristen zoals het verhuren van een verzorgde accommodatie, het verhuren van logies en fietsen. Daarnaast kunnen uitbaters in het kader van hoevetoerisme een aantal plattelandsactiviteiten organiseren zoals: teambuildings, fietstochten, enz.(platteau en Samborski, 2011) De landbouwer gaat als het ware het traditionele landbouwgebeuren uitbaten als een vorm van toerisme. Vaak worden oude hoeves gerestaureerd en omgebouwd tot verblijfsaccommodatie voor gezinnen. Uitbaters linken meestal een toeristische trekpleister aan de uitgebate accommodatie. Indien zo n trekpleisters niet aanwezig zijn, komt het erop aan om een eigen concept uit te werken dat aantrekkelijk is voor toeristen. (Devos,2012) Figuur 2: Voorbeeld van hoevetoerisme (

13 Rendabiliteit van hoevezuivel Literatuurstudie 13 b Kijkboerderijen en landbouweducatie Kijkboerderijen zijn op zich een vorm van educatie en dragen bij tot de imagovorming in de sector. Kijkboerderijen zijn bedrijven die hun deuren openzetten voor schoolgroepen of rondleidingen geven met didactische doeleinden. Deze bedrijven horen bij het netwerk van Plattelandsklassen vzw en de Landelijke Gilden. Zo worden op regelmatige basis boerderijkampen of plattelandsklassen georganiseerd voor schoolgroepen of individuele deelnemers. (Platteau en Samborski, 2011) c Zorgboerderijen Zorgboerderijen zijn een specifieke soort landbouwbedrijven die zich engageren voor speciale zorg voor verschillende groepen van hulpbehoevenden. De term hulpbehoevenden is heel breed: drugsverslaafden, mindervaliden, schoolgeschorsten, enz. Hulpbehoevenden kunnen worden ingezet als extra werkkracht op het bedrijf. Dit soort mensen wordt dus sociaal en praktisch geëngageerd op een landbouwbedrijf. Op deze manier krijgen de deelnemende zorgpatiënten een zekere agrarische vorming en zijn ze actief bezig. Zorgboerderijen kunnen begeleiding en financiële steun aanvragen. De subsidies van zorgboerderijen zijn een dervingsvergoeding voor de tijd die geïnvesteerd wordt in zorgbehoevenden en niet in de bedrijfsvoering. De subsidies variëren naargelang de inzet die wordt getoond op zorgniveau. Indien louter de bedrijfsinfrastructuur wordt aangeboden, ontvangt de zorgboerderij een subsidie van 15 euro per dag. Indien landbouwers zelf instaan voor de zorg van zorgvragers kan er gerekend worden op een subsidie van 40 euro per dag. (Platteau en Samborski, 2011) d Thuisverkoop/thuisverwerking van hoevezuivel Thuisverkoop en thuisverwerking van hoevezuivel zijn landbouwactiviteiten die de laatste jaren meer en meer worden toegepast. Binnen deze activiteit gaat een landbouwbedrijf eigen melk verwerken tot een variatie aan producten: chocolademelk, choco, yoghurt, plattekaas, ijscrème, enz. (Schelfout, 2007) Binnen deze activiteit is er steeds een werkatelier nodig met gespecialiseerde machines dat volgens bepaalde normen en wetten is ingericht. Daarnaast is er meestal een hoevewinkel en soms zelfs een terras aanwezig. Hoeveproducten worden aangeboden in meeneemvorm of kunnen worden geconsumeerd op het terras. (Schelfout, 2007) De verkoop kan ook gebeuren via automaten. Dit heeft als voordeel dat er ook inkomsten zijn als de winkel gesloten is, en dat de arbeidstijd zich alleen beperkt tot het opvullen en schoonmaken van deze automaten. (Schelfout, 2007) e Groene energie/hernieuwbare energie Het ecologische bewustzijn van de mens is de laatste jaren enorm gegroeid. Mensen willen steeds meer gebruik maken van hernieuwbare energiebronnen om zo hun ecologische voetafdruk te verkleinen. Daarom wordt er een enorme interesse getoond in zonne-, wind- en waterenergie. Dit is te merken aan de vele windmolens, zonnepanelen en waterturbines die overal te bespeuren zijn. 1 Daarnaast is er ook heel veel interesse in hernieuwbare energie uit biomassa, waarbij landbouwproducten gebruikt worden om elektriciteit of warmte te produceren. Energiegewassen zoals koolzaad of suikerbieten zijn voorbeelden van gewassen die worden aangewend voor de productie van vloeibare en hernieuwbare vormen van energie. 1

14 Rendabiliteit van hoevezuivel Literatuurstudie 14 Daarnaast zijn er ook andere teelten die geschikt zijn om vaste brandstoffen voort te brengen zoals populier of om te vergisten tot biogas (maïs). 1 Zo worden landbouwers en tuinders energieleveranciers in plaats van grote energieverbruikers. De taak van voedselproductie wordt verruimd door een aantal maatschappelijke en ecologische aspecten, waarbij energieproductie uit landbouwgewassen of natuurlijke elementen in de lift zit. 2 f Agrarisch natuur- en landschapsbeheer Het woord agromilieumaatregelen klinkt bekend in de oren van de moderne boer. Binnen het kader van Plattelandsontwikkeling biedt de Vlaamse Overheid landbouwers de kans om zich te engageren voor een aantal milieumaatregelen. Op deze manier wordt de landbouwproductie verzoend met milieu- en natuurdoelstellingen. (Platteau en Samborski, 2011) De meest gekende vorm is het aangaan van beheersovereenkomsten. Dit is een vijfjarig contract dat o.a. wordt afgesloten met de Vlaamse Landmaatschappij. In dergelijk contract staan beheersmaatregelen waaraan de gecontracteerde landbouwer zich de komende vijf jaar moet houden. In ruil voor deze beheerstaken ontvangt de landbouwer een vergoeding. Gekende beheersovereenkomsten zijn: erosiebestrijding, weidevogelbeheer, verschraling van grasland, enz. In dergelijke contracten staat duidelijk vermeld wat verwacht wordt van de landbouwer en welke vergoeding er wordt uitbetaald. 3 Vaak staan oudere landbouwers negatief tegenover agromilieumaatregelen en beheersovereenkomsten. Als oudere landbouwer heeft men immers geleerd dat natuurbeheer en landbouw niet samengaan. Toch moet de landbouwer zich steeds meer integreren in de verstedelijking van het platteland waarbij de landbouw nieuwe maatschappelijke taken krijgt toegekend. Daarom is het belangrijk om als landbouwer hiervoor open te staan Andere Het komt er op aan om als landbouwer zo creatief mogelijk om te springen met opties voor verbreding. Hierboven zijn een aantal ingeburgerde mogelijkheden tot verbreding opgesomd. Toch kan een landbouwer steeds creatief uit de hoek blijven komen en zo een nieuwe wending geven aan het landbouwgebeuren; bijvoorbeeld hoevehotel, hoevecafé en boerengolf. Je kunt het nog zo raar niet bedenken. Figuur 3: Boerengolf (

15 Rendabiliteit van hoevezuivel Literatuurstudie Motieven om voor multifunctionele landbouw te kiezen Volgens DeRegt et al. (2010) zijn er verschillende motieven die landbouwers aanzetten om aan multifunctionele landbouw te doen: mogelijkheid om een extra inkomen te voorzien en hierdoor financiële risico s te vermijden; een gegarandeerde continuïteit van het bedrijf; mogelijkheid om lokale markten te veroveren via rechtstreekse thuisverkoop; nieuwe uitdagingen op vlak van bedrijfsvoering, ondernemerschap en creativiteit; nieuwe arbeidsmogelijkheden zorgen voor extra arbeidsvoldoening; het benutten van overtollige arbeid (bijvoorbeeld ouders die nog steeds werkzaam zijn op het bedrijf). 2.2 HOEVEZUIVEL Wetgeving a Algemeen Indien een landbouwbedrijf wil starten als hoeveproducent, is het belangrijk dat het bedrijf op de hoogte is van alle wettelijke verplichtingen waaraan er moet voldaan worden. Om hierover een duidelijk beeld te krijgen, worden de belangrijkste reglementeringen, verplichtingen en wetgevingen hieronder opgelijst. b Verplichtingen tegenover FAVV Bij het starten met thuisverwerking moet er bij het FAVV (Federaal Agentschap voor de Voedselveiligheid) een registratie, toelating of erkenning aangevraagd worden. Ook al is het bedrijf reeds geregistreerd bij het FAVV als land-of tuinbouwbedrijf, moet de opstart van een nieuwe nevenactiviteit steeds gemeld worden. De jaarlijkse bijdrage die moet betaald worden aan het FAVV zal niet verhogen, zolang de hoofdinkomsten afkomstig zijn uit reguliere landbouwactiviteiten. (Steunpunt Hoeveproducten,2012) Het is activiteitsafhankelijk of je een toelating, registratie of erkenning moet aanvragen. Bij de verkoop van primaire producten (onverwerkte producten) volstaat het om een registratie aan te vragen, terwijl bij verwerkte producten ( gevoelige producten ) een toelating of zelfs erkenning nodig is. (Steunpunt Hoeveproducten, 2012) Het is belangrijk dat thuisverkopers zich hier aan houden want het FAVV is een nationale organisatie die er moet voor zorgen dat alle levensmiddelen die in België vermarkt worden, voldoen aan de wettelijke verplichtingen en voedselveilig zijn. Deze organisatie voert dus een controle uit op alle bedrijven, organisaties en ook bij andere initiatieven in de voedselketen. Hieronder worden land- en tuinbouwers dus ook gerekend. (Steunpunt Hoeveproducten, 2012) Figuur 4: Logo FAVV (

16 Rendabiliteit van hoevezuivel Literatuurstudie 16 c Handelswetgeving c.1 Handelaarstatuut Alvorens een landbouwer moet voldoen aan de handelswetgeving is het belangrijk te weten of een landbouwer al dan niet onder het handelaarsstatuut valt. Volgens Steunpunt Hoeveproducten (2012) zijn land-of tuinbouwers geen handelaars bij de rechtstreekse verkoop van eigen land- of tuinbouwproducten aan de consument. De producten bevinden zich in de staat waarin ze zijn voortgebracht of hebben hoogstens een primaire verwerking ondergaan. Voorbeelden van primaire verwerking zijn: maken van boter, kaas of yoghurt; vellen van bomen; drogen van granen, enz. Volgens Steunpunt Hoeveproducten (2012) is een land- en tuinbouwer wel handelaar bij de verkoop van producten van collega land- en tuinbouwers; als er extra ingrediënten moeten worden aangekocht om de verwerking en productie van een aantal producten mogelijk te maken; bij de verkoop van producten die een secundaire verwerking hebben ondergaan zoals het maken van hoeve-ijs, pudding, rijstpap, enz. c.2 Verplichtingen Steunpunt Hoeveproducten (2012) geeft aan dat als je als landbouwer het handelaarsstatuut verwerft, er moet voldaan worden aan enkele verplichtingen: inschrijven in de KBO; aanvragen van een leurkaart. KBO KBO staat voor Kruispuntbank voor Ondernemingen. Elke handelaar is verplicht zich in te schrijven alvorens er kan gestart worden met het uitbaten van de zaak (in dit geval dus de hoevewinkel). Een handelaar kan zich inschrijven via een erkend ondernemingsloket. Vervolgens krijgt de handelaar een eigen ondernemingsnummer en vestigingseenheidsnummer toegekend. Per vestiging is één vestigingseenheidsnummer vereist. (Steunpunt Hoeveproducten, 2012) Leurkaart Het is belangrijk dat een handelaar die ambulante handel verricht, een leurkaart aanvraagt. Ambulante handel is elke verkoop of het te koop aanbieden of uitstallen van producten met het oog op verkoop aan consument door een handelaar buiten de vestigingen vermeld in de KBO of door een persoon die niet over dergelijke vestiging beschikt. (Steunpunt Hoeveproducten, 2012) Het komt er dus op aan om bij het uitoefenen van een ambulante activiteit een leurkaart aan te vragen, alvorens er effectief met deze activiteit kan gestart worden. (Steunpunt Hoeveproducten, 2012)

17 Rendabiliteit van hoevezuivel Literatuurstudie 17 d Ruimtelijke ordening d.1 Algemeen Bouwwerken Het is steeds verplicht om bij het verbouwen, opbouwen of herbouwen van een gebouw of andere vormen van bouwwerken een stedenbouwkundige vergunning aan te vragen. Er kan een uitzondering gemaakt worden voor instandhoudings- en onderhoudswerken die geen betrekking hebben op de stabiliteit van het gebouw in kwestie. (Steunpunt Hoeveproducten, 2012) Onder de noemer van instandhoudings-en onderhoudswerken die geen betrekking hebben op de stabiliteit verstaat men werken die het gebruik van het gebouw in de toekomst ongewijzigd veilig stellen door het bijwerken, herstellen of vervangen van geërodeerde of versleten materialen en onderdelen. (Steunpunt Hoeveproducten, 2012) Functiewijzigingen Het is steeds verplicht om een bouwvergunning aan te vragen wanneer de hoofdfunctie van een onroerend bebouwd goed gewijzigd wordt. Ook als er geen verbouwingswerken worden uitgevoerd, is het verplicht om bij elke functieverandering een stedenbouwkundige vergunning aan te vragen. 1 Volgens de website van Ruimtelijke Ordening (2012) kan een bebouwd goed volgende hoofdfuncties bezitten: wonen; verblijfrecreatie; dagrecreatie; landbouw in ruime zin handel, horeca, kantoorfunctie en diensten; industrie en ambacht; gemeenschapsvoorzieningen en openbare nutsvoorzieningen. Het is wel mogelijk dat men vrijgesteld wordt van het aanvragen van een bouwvergunning indien er in een woongebouw functies worden uitgeoefend die gelijklopend zijn met het wonen zoals vrije beroepen, horeca, handel, dienstverlening, ambacht en kantoorfunctie. Volgens de website van Ruimtelijke Ordening (2012) is er in deze gevallen een vrijstelling van vergunning, als er wordt voldaan aan volgende vereisten: het bebouwd goed ligt in een woongebied of gelijkaardig gebied; wonen blijft de hoofddoelstelling van het gebouw; aanvullende functies beslaan minder oppervlakte dan de woonfunctie. De maximumoppervlakte beslaat nooit meer dan 100 vierkante meter; de aanvullende functie is niet strijdig met de voorschriften van stedenbouwkundige verordeningen, ruimtelijke uitvoeringsplannen, plannen van aanleg en verkavelingsvergunningen. Een tijdelijke gebruikswijziging van een gebouw, met een maximale duur van negentig dagen per jaar, is altijd van vergunning vrijgesteld. 1

18 Rendabiliteit van hoevezuivel Literatuurstudie 18 d.2 Uitbouw van een thuisverkoop Bij het opbouwen en inrichten van thuisverwerking met bijhorende hoevewinkel, verwerkingsruimte en/of consumptieruimte is het verplicht een stedenbouwkundige vergunning aan te vragen, ook als het om een functiewijziging van een actief land- of tuinbouwbedrijf gaat. Algemeen kan gezegd worden dat hoeveverkoop toegelaten is in agrarische gebieden, indien er alleen eigen hoeveproducten worden verkocht. Maar de meeste thuisverwerkers verkopen ook hoeveproducten die ze niet zelf hebben gemaakt of zelfs niet-hoeveproducten. Wettelijk gezien houden ze zich dus niet aan de regel. Maar de controlerende instanties laten de verkoop van producten die niet zelf werden vervaardigd toe, indien bij de totale verkoopcijfers meer dan 50 % van de verkochte hoeveproducten afkomstig is van eigen productie. (Steunpunt Hoeveproducten, 2012) Stedenbouwkundige aanvragen worden doorgaans goedgekeurd indien het om kleinschalige initiatieven gaat. In zo n gevallen gaat het om landbouwbedrijven die starten met hoevezuivel en thuisverkoop als nevenactiviteit waarbij het traditionele landbouwgebeuren voor de hoofdinkomsten zorgt. Het is immers niet de bedoeling dat een hoevewinkel uitgroeit tot een supermarkt of een horecazaak. (Steunpunt Hoeveproducten, 2012) e Milieuvergunning e.1 Algemeen Er moet steeds een milieuvergunning worden aangevraagd alvorens er inrichtingen plaatsvinden die hinderlijk zijn voor de mens of het milieu. Al deze inrichtingen die schadelijk zijn voor mens en/of milieu zijn opgenomen in een lijst die bij Vlarem 1 is bijgevoegd. (Steunpunt Hoeveproducten, 2012) Vlarem staat voor Vlaams Reglement betreffende de Milieuvergunning. Steunpunt Hoeveproducten (2012) zegt dat inrichtingen die hinderlijk zijn voor mens of milieu volgens Vlarem onderverdeeld worden in drie klassen: klasse 1 en klasse 2: hiervoor is een milieuvergunning nodig; klasse 3: hiervoor volstaat een melding. De meeste bedrijven doen meer dan één hinderlijke inrichting. Daarom geldt altijd de procedure van de hoogste klasse. e.2 Thuisverkoop en milieuvergunning In de land- en tuinbouwsector beschikken de meeste bedrijven over een milieuvergunning, aangezien ze deze nodig hebben voor verschillende activiteiten die rechtstreeks in contact staan met het bedrijf. 1 Met betrekking tot de verkoop en de verwerking van hoeveproducten vinden we in de indelingslijst onder rubriek 45 Voedings- en genotsmiddelenindustrie (opslag, bewerking of verwerking van dierlijke en plantaardige producten), volgende hinderlijke inrichtingen terug: 1. Inrichtingen met installaties voor het bewerken en verwerken van zuivelproducten: milieuvergunningklasse is afhankelijk van de drijfkracht: >5 en <100kW: klasse 3 wanneer de inrichting gelegen is in een gebied industriezone 1

19 Rendabiliteit van hoevezuivel Literatuurstudie 19 >100 en <500kW: klasse 2 wanneer de inrichting gelegen is in een gebied industriezone >500kW: klasse 1 wanneer de inrichting gelegen is in een gebied industriezone 2. Inrichtingen voor het behandelen van andere producten van dierlijke oorsprong, vb. hoeveslagerij met verbonden uitsnijderij: klasse Inrichtingen voor het bereiden van confituren, siropen, geleien : milieuvergunningklasse is afhankelijk van de drijfkracht. 4. Inrichtingen voor het behandelen, bewerken of verwerken van groenten, fruit, zaden en andere plantaardige producten: milieuvergunningklasse is afhankelijk van de drijfkracht. (Steunpunt Hoeveproducten, 2012: 34) f Wetgeving met betrekking tot etikettering van hoeveproducten 1 Hoeveproducten moeten verplicht geëtiketteerd worden om de juiste informatie aan de verbruiker te verschaffen. (Steunpunt Hoeveproducten, 2012) Steunpunt Hoeveproducten (2012) vermeldt dat er voor een aantal producten een specifieke wetgeving geldt: g eieren; primeur- en consumptieaardappelen; wijn en druivenmost; brood. Prijsreglementering Bij de verkoop van hoeveproducten, geldt een strenge prijsreglementering zodat elke verwarring bij koper en verkoper omtrent prijsregeling wordt vermeden. Volgens Steunpunt Hoeveproducten (2012) zijn de algemene regels van prijswetgeving gemakkelijk weer te geven in een aantal aandachtspunten: elk aangeboden product moet voorzien zijn van een duidelijke en ondubbelzinnige prijsaanduiding in euro; bij uitstalling van producten moeten de prijsaanduidingen gemakkelijk en goed leesbaar zijn; de prijsaanduiding moet op het product zelf of op de verpakking ervan bevestigd zijn; de prijsaanduiding mag in de nabijheid van het product zelf aangebracht worden, indien er geen verwarring kan ontstaan over welke prijs bij welk product hoort; indien al dan niet identieke producten samen worden uitgestald en aan dezelfde prijs verkocht worden, mag één prijsaanduiding aangebracht worden; voor alle gelijke producten geldt eenzelfde prijs. Indien meerdere prijsaanduidingen, betaalt de klant de laagste prijs; de aangeduide prijs, is de te betalen prijs inclusief extra kosten zoals BTW; er moet steeds een prijslijst kunnen worden voorgelegd, onafhankelijk van de verkoopsituatie (winkel, huis-aan-huisverkoop). 1 ettering/tabid/777/language/nl-nl/default.aspx

20 Rendabiliteit van hoevezuivel Literatuurstudie 20 h Wetgeving met betrekking tot te koelen voedingsmiddelen Bij de verkoop van hoeveproducten is koeling een heel belangrijke factor. Indien producten niet (goed) worden gekoeld, gaat het snel bergaf met de houdbaarheid van de producten. Elke koelruimte waar producten in worden opgeslagen, bewaard of vervoerd met als einddoel verkoop, moet beschikken over een thermometer, met nauwkeurigheid op 1 C en waarop de temperatuur duidelijk af te lezen is. De thermometers in de koelruimtes moeten op regelmatige basis worden gekalibreerd. (Steunpunt Hoeveproducten, 2012) Zuivelproducten die gekoeld moeten worden, mogen slechts verkocht worden indien deze opgeslagen en vervoerd worden in een koelruimte waar de temperatuur van 7 C niet wordt overschreden. Gekoelde zuivelproducten mogen pas worden vervoerd, indien de temperatuur van alle producten de temperatuur van 7 C niet overschrijdt. Een overschrijding van de voorgeschreven temperatuur is toegelaten, indien de temperatuur van 10 C niet overgeschreden wordt bij de zuivelproducten die zich in de minst gunstige voorwaarden van het vervoermiddel bevinden. (Steunpunt Hoeveproducten, 2012) i Wetgeving met betrekking tot fiscaliteit Het is belangrijk dat een hoevezuivelaar op de hoogte is van de wetgeving die betrekking heeft op fiscaliteit. Het is immers zo dat als je als landbouwer producten rechtstreeks aan de consument verkoopt je geconfronteerd wordt met een aantal fiscale gevolgen. Het is belangrijk om rekening te houden met een aantal gegevens zoals directe belastingen en BTW. (Steunpunt Hoeveproducten, 2012) i.1 Aangifte van directe belastingen Fiscale boekhouding Indien een landbouwer een fiscale boekhouding hanteert, zijn er geen wijzigingen bij het aangeven van inkomsten en uitgaven van de rechtstreekse thuisverkoop van zuivelproducten aan de consument. Al deze gegevens kunnen dus gewoon mee ingeschreven worden. (Steunpunt Hoeveproducten, 2012) Forfaitaire boekhouding Indien een landbouwer een forfaitaire boekhouding voert, is hij verplicht een daginkomstenboek bij te houden. Aan de hand van dit boek heeft men een degelijk overzicht van alle inkomsten die afkomstig zijn uit rechtstreekse verkoop van zuivelproducten. De extra winst van de hoeveverkoop moet dan worden toegevoegd aan de semi-brutowinst. Winst afkomstig van verkoop van een aantal productcategorieën moet niet apart aangegeven worden, en zit al vervat in het forfaitaire systeem. Bijvoorbeeld: verkoop van rauwe melk of aardappelen aan particulieren. (Steunpunt Hoeveproducten, 2012) i.2 BTW Normale BTW-regeling Bij thuisverkoop van hoeveproducten van landbouwers die onder normale BTW-regeling vallen, verandert er niets bij het uitvoeren van deze activiteit en zijn de normale regels van toepassing. (Steunpunt Hoeveproducten, 2012)

21 Rendabiliteit van hoevezuivel Literatuurstudie 21 Forfaitaire BTW-regeling Landbouwers die in het forfaitair systeem zitten, moeten geen periodieke BTW-aangiften doen of geen BTW aanrekenen. Anderzijds kan men in het forfaitaire systeem het BTWpercentage op aankopen voor de zaak niet terugvorderen. Wel is het mogelijk om van het forfaitaire systeem over te stappen naar de normale regeling of de BTW-boekhouding. Deze overstap wordt meestal in acht genomen, wanneer landbouwers zware investeringen menen te doen en de aftrekbare BTW hoog zal zijn. (Steunpunt Hoeveproducten, 2012) j Hygiënewetgeving j.1 Algemeen Voedselhygiëne is een heel actueel item aangezien er jaarlijks heel wat mensen ziek worden door het eten van voedingsmiddelen die niet hygiënisch werden geproduceerd of verpakt. Daarom is het dus belangrijk dat elke voedingsmiddelenproducent wordt onderworpen aan een strenge hygiënewetgeving die wordt voorgeschreven door de overheid en controlerende instanties. Onder die voedselproducenten vallen dus ook hoevezuivelaars. (Steunpunt Hoeveproducten, 2012) Hoevezuivelproducten zijn producten die vaak een beperkte houdbaarheid hebben en daarnaast ook zeer gevoelig zijn voor allerhande negatieve invloeden die voortkomen uit slechte voedselhygiëne. Hoevezuivelproducten zijn daarnaast ook producten die geen of een minimum aan bewaarmiddelen bevatten, waardoor een hygiënische verwerking een grote noodzaak is. ( Steunpunt Hoeveproducten, 2012) Hoevezuivelaars moeten dus voldoen aan GHP-regels (Goede Hygiënepraktijken) en daarnaast ook een autocontroleplan opstellen op basis van HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points). (Steunpunt Hoeveproducten, 2012) j.2 Autocontrole Sinds 2005 zijn voedingsproducenten verplicht een autocontrolesysteem in te voeren dat uitgewerkt is op basis van de HACCP-regels. Autocontrole is een zekerheid in de voedingssector. Dit systeem zorgt er voor dat de voedselproducent verantwoordelijk is voor alle eventuele fouten die afkomstig zijn van zijn eigen bedrijf. 1 Volgens ILVO Vlaanderen bestaat autocontrole of zelfcontrole uit verschillende stappen. De stappen zien er als het volgt uit: 1)elk mogelijk gevaar moet geanalyseerd worden en indien mogelijk volledig uit de weg geruimd worden of minstens gereduceerd worden tot een aanvaardbaar niveau; 2) de identificatie van de kritische controlepunten (KCP s); 3) de vastlegging van kritische grenswaarden voor de KCP s; 4) de invoering en toepassing van bewakingsprocedures voor de KCP s; 5) de invoering en toepassing van corrigerende maatregelen als blijkt dat er niet wordt voldaan aan deze grenswaarden; 6) de invoering en toepassing van verificatieprocedures om na te gaan of deze maatregelen behoorlijk functioneren en de herziening van de procedures bij aanzienlijke wijzigingen in het productieproces; 1

22 Rendabiliteit van hoevezuivel Literatuurstudie 22 k 7) de opstelling van documenten en registers waaruit blijkt dat alle voorgaande punten ook daadwerkelijk worden toegepast; 8) de opstelling van een bemonstering- en analyseplan om zo de geldigheid van het zelfcontroleplan te verzekeren. Traceerbaarheid Traceerbaarheid is een heel belangrijke factor in de voedingproducerende sector. Een product moet steeds traceerbaar zijn, dit wil zeggen dat de voorgeschiedenis van elk verkocht product bekend moet zijn. Kortom elk klein detail moet kunnen nagegaan worden. Het bijhouden van alle gegevens omtrent traceerbaarheid, is in de ogen van vele landbouwers heel tijdrovend en nutteloos. Dat is ook zo, maar op het moment dat er echt problemen opduiken, is dit toch van groot belang. Een mooi voorbeeld hiervan is de dioxinecrisis in Dan hebben onderzoekers weken gezocht naar de oorzaak van dit grote probleem. Daarom is het bijhouden van traceerbaarheidsgegevens vooral een preventieve zaak. Als er ooit een probleem zou zijn, kan de bron van het probleem snel getraceerd worden en het probleem bij de bron aangepakt worden. (Steunpunt Hoeveproducten, 2012) l Meldingsplicht In geval dat een hoeveproducent/hoeveverkoper vermoedt dat er iets mis is met een product dat verkocht wordt in de hoevewinkel of dat hij zelf geproduceerd of verwerkt heeft, is de producent/verkoper verplicht hier onmiddellijk melding van te maken bij het FAVV. Elk risico dat het product en/of ingrediënt schade kan toebrengen aan de consument en dus schadelijk is voor volksgezondheid, moet gemeld worden. Indien het risico beperkt blijft op het bedrijf zelf, en kan opgelost worden binnen de bedrijfsmuren, moet het niet gemeld worden. (Steunpunt Hoeveproducten, 2012) Hoeveproducenten in Vlaanderen a Aantallen a.1 Periode van 2000 tot 2007 Het is moeilijk om een eenduidig aantal op alle hoeveproducenten en - verkopers in Vlaanderen te plakken. Er zijn verschillende instanties die elk een eigen definitie hebben voor de term hoevezuivelaar waardoor het aantal volgens elke instantie sterk verschillend is. De instanties die beschikken over cijfers zijn: Steunaanvragen van VLIF, Vlaams Landbouw Investeringsfonds (vanaf 2000); Meitellingen van ADSEI, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, (in 2000,2003 en 2005); adressenlijst van Fermweb (2007); VLAM, lijst van erkende verkooppunten, hoeveproducenten en IKM, Integrale Kwaliteitszorg Melk(2005). (Idea Consult, 2007) Volgens de meitelling van ADSEI (Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie) in 2005 waren er ongeveer 258 Vlaamse land- en tuinbouwbedrijven die zichzelf hoeveproducten noemen. Dit is dus 0,75 % van alle landbouwers in Vlaanderen. In vergelijking met het jaar 2000, is het aantal hoeveproducenten dus sterk gedaald, maar het percentage (verhouding hoeveproducenten/landbouwers) is gelijk gebleven. (Idea Consult, 2007) Wat niet over het hoofd mag worden gezien, is dat ADSEI in zijn meitellingen alleen rekening houdt met bedrijven die primaire onverwerkte producten verwerkt tot verkoopsklare producten. Bedrijven die producten verkopen aan de consument, zonder deze te verwerken worden niet meegerekend in deze tellingen. (Idea Consult,2007)

23 Rendabiliteit van hoevezuivel Literatuurstudie 23 Hoeveproducenten kunnen zich aansluiten bij VLAM, Vlaams Centrum voor Agro- en Visserij marketing. Door zich bij deze instantie aan te sluiten, dient de landbouwer een aanvraag in als Erkend verkooppunt Hoeveproducten. Hierdoor kunnen hoeveproducenten zichzelf aanprijzen bij de consument, en de zichtbaarheid van het verkooppunt verhogen. Hier gaat het dus vooral om het verkooppunt, en niet over de hoeveproducten. Volgens VLAM zijn er in erkende verkooppunten van hoeveproducten. Maar niet alle hoeveproducenten wensen zich bij VLAM aan te sluiten aangezien ingeschreven bedrijven hiervoor moet voldoen aan een aantal voorwaarden. Daarnaast worden de gegevens van de aangesloten landbouwbedrijven openbaar gesteld, en dit is niet wenselijk voor alle bedrijven. Het werkelijke aantal hoeveproducenten ligt dus vermoedelijk een stuk hoger. (De Regt et al., 2010) Naast voorgaande instanties zijn er nog andere mogelijkheden om naambekendheid te verwerven. Fermweb is hiervan één van de beste voorbeelden. Bij deze instantie moet er niet aan criteria worden voldaan, waardoor landbouwers zich sneller gaan registreren. Volgens Fermweb zijn er ongeveer 341 producenten geregistreerd. (De Regt et al., 2010) VLIF, Vlaams Landbouw Investeringsfonds, staat in voor het bijdragen van steun bij investeringen in materieel of gebouwen die in de toekomst moeten dienen voor hoeveverkoop of detailverkoop. Eén landbouwer kan dus meerdere aanvragen indienen. Volgens VLIF zijn er in 2007 ongeveer 483 bedrijven sinds 2000 die minstens één steunaanvraag hebben ingediend voor de productie en verwerking van hoeveproducten en detailverkoop. (Idea Consult, 2007) Tabel 1. Hoeveproducten en - verkopers, in aantallen en % in tijdsperiode (Idea Consult, 2007) Indicator Bron verkoop- Erkende punten Producenten verkopers en Landbouwers met een eerste aanvraag tot steun pro- Hoevezuivel ductie Verwerking van landbouwproducten Verwerking van landbouwproducten VLAM 179 (0.52%) VLAM 1082 (1.9%) VLIF (483) IKM 498 (5.6%) Meitelling 336 (0.8%) 258 (0.8%) 1150 (3.3 %) Fermweb 305 (0.89%)

24 Rendabiliteit van hoevezuivel Literatuurstudie 24 a.2 Periode na 2007 Ook het Federaal Agentschap voor de Voedselveiligheid beschikt over cijfers. Volgens het FAVV moeten alle bedrijven die actief zijn in de voedselketen, zich verplicht laten registreren bij het FAVV. Voor het verkopen van voedselproducten is een toelating of erkenning verplicht. Dit werd reeds eerder besproken in het hoofdstuk Wetgeving. Aan de hand van deze erkenningen en extra gegevens van Steunpunt Hoeveproducten kon er in 2010 een zo exact mogelijke balans van hoeveproducenten opgemaakt worden. Het cijfer is en blijft een inschatting aangezien er een hoop landbouwers zijn die niet identificeerbaar zijn, omdat er aan ambulante verkoop gedaan wordt. Ambulante verkoop is het verkopen van producten op plaatselijke manifestaties of langs druk bezochte plaatsen. (Platteau en Samborski, 2011) Als alle gegevens samen gelegd worden zijn er in Vlaanderen 935 hoeveverkopers en verwerkers. Daarvan zouden zo n 115 landbouwers aan vleesverwerking en verkoop doen. Rechtstreekse verkoop op de hoeve zit enorm in de lift en voorziet ongeveer 80 % van de verkoop via korte keten. Het is immers bewezen dat ongeveer 21 % van de Vlaamse bevolking wel eens producten op de boerderij koopt. (Platteau en Samborski, 2011) Tabel 2. Aantal erkende landbouwers die actief zijn in hoeveproductie en verkoop in 2009 en 2010 volgens FAVV en Steunpunt Hoeveproducten (Platteau en Samborski, 2011) Bedrijfsactiviteit Directe verkoop aan consument in melkproductiebedrijf Directe verkoop aan consument in fruitbedrijf Directe verkoop aan consument in groentebedrijf Directe verkoop aan consument van planten bestemd voor consumptie Directe verkoop van pluimvee of konijnen op de markten aan consument Directe verkoop in de productie-eenheid van consumptie-eieren aan de consument Hoevezuivelaars Vervaardigen en verpakken van vleesproducten Totaal

25 Rendabiliteit van hoevezuivel Literatuurstudie 25 a.3 Hoevezuivel Uit voorgaande alinea kunnen we besluiten dat thuisverkoop en hoeveproductie een heel breed begrip is. Hoeveproducenten kunnen globaal omschreven worden als land- of tuinbouwers die actief zijn in het verwerken en verkopen van primaire en secundaire producten. Naast algemene cijfers over hoeveproducenten, kan er een verdere onderverdeling gemaakt worden. Hoevezuivel is hiervan een onderdeel. In het kader van dit eindwerk, is het belangrijk dat we een beeld krijgen van het aantal hoevezuivelaars in Vlaanderen. Uit tabel 2 kunnen we concluderen dat er zo n 288 hoevezuivelaars waren in Dit zijn cijfers die afkomstig zijn van FAVV en Steunpunt Hoeveproducten. Aangezien Steunpunt Hoeveproducten een bredere definitie toepast voor de term hoevezuivelaar, is dit totaal aantal verschillend dan de cijfers in tabel 3. Als Steunpunt Hoeveproducten haar eigen definitie toepast, zonder rekening te houden met het FAVV of andere instanties, kunnen we besluiten dat er 394 hoevezuivelaars in Vlaanderen zijn in Steunpunt Hoeveproducten stelde een tabel op waarin alle voor hun bekende hoevezuivelaars zijn opgenomen per Vlaamse provincie (zie tabel 3). De cijfers dateren van november Tabel 3: Aantal hoevezuivelaars per Vlaamse provincie volgens FAVV en Steunpunt Hoeveproducten in 2010 (Steunpunt Hoeveproducten, 2010) Provincie Antwerpen 37 Limburg 34 Aantal Oost-Vlaanderen 126 Vlaams-Brabant 33 West-Vlaanderen 164 Vlaanderen Totaal 394 hoevezuivelaars Uit tabel 3 kan geconcludeerd worden dat er in elke provincie hoevezuiverlaars actief zijn. Wat opvalt, is dat vooral in de provincies Oost- en West-Vlaanderen beduidend meer hoevezuivelaars actief zijn.