Advies over de voorstellen voor nieuwe modulaire opleidingen in het hoger onderwijs voor sociale promotie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Advies over de voorstellen voor nieuwe modulaire opleidingen in het hoger onderwijs voor sociale promotie"

Transcriptie

1 ADVIES Raad Levenslang en Levensbreed Leren 12 juni 2007 RLLL/MDR/ADV/012 Advies over de voorstellen voor nieuwe modulaire opleidingen in het hoger onderwijs voor sociale promotie VLAAMSE ONDERWIJSRAAD, KUNSTLAAN 6 BUS 6, 1210 BRUSSEL

2 Advies over de voorstellen voor nieuwe modulaire opleidingen in het hoger onderwijs voor sociale promotie 1 Situering De Vlor ontving op 21 maart 2007 van de Afdeling Instellingen en Leerlingen Secundair onderwijs en Volwassenenonderwijs een adviesvraag over 5 voorstellen voor nieuwe modulaire opleidingen in het hoger onderwijs voor sociale promotie (HOSP). De overheid had deze voorstellen in haar prioriteitenplan voor het schooljaar opgenomen 1 in uitvoering van artikel 15 van het decreet van 2 maart 1999 tot regeling van een aantal aangelegenheden van het volwassenenonderwijs. Art. 15, 1 van dat decreet bepaalt dat de Vlor, per afdeling, opleiding of optie, advies uitbrengt over: 1 het minimum aantal lestijden dat de afdelingen, opleidingen of opties moeten tellen; 2 of een module van deze afdeling, opleiding of optie 40 of 60 lestijden, of een veelvoud van 40 lestijden en maximaal 240 lestijden omvat; 3 het minimum aantal lestijden praktische vakken dat een module moet bevatten; 4 de basiscompetenties van elke module; 5 het vak of de vakken waarmee elke module gelijkgesteld wordt. Voor het hoger onderwijs zijn geen vakken bepaald. De bepaling zoals vermeld in art. 15 1, 5 van het decreet van 2 maart 1999, is dan ook zonder voorwerp voor modulaire opleidingen van het hoger onderwijs voor sociale promotie. Conform de afspraken in het prioriteitenplan, ontwikkelden de centra zowel het raamwerk voor de opleidingen als de verkaveling in modules. Zowel de Entiteit Curriculum als de Vlaamse Onderwijsraad formuleren een advies over deze ontwikkelingen. Indien de minister de geadviseerde opleidingen goedkeurt, zullen de opleidingsprofielen ter bekrachtiging voorgelegd worden aan de Vlaamse Regering. Pas na goedkeuring door de Vlaamse Regering en mits het beschikken over goedgekeurde leerplannen, kunnen de centra deze opleidingen inrichten. Op 6 juni 2007 heeft het Vlaams Parlement het nieuwe decreet volwassenenonderwijs goedgekeurd. Dit betekent dat de ter advies voorgelegde opleidingsprofielen onder het toepassingsgebied van het nieuwe decreet vallen, althans wat de verdere besluitvorming en de implementatie betreft. De raad heeft in onderstaand advies daarom al rekening gehouden met de minimale vereisten van de opleidingsprofielen, zoals bepaald in artikel 24 van het nieuwe decreet. Volgens art. 24 van het nieuwe decreet volwassenenonderwijs omvat een opleidingsprofiel ten minste: 1 Prioriteitenplan tot ontwikkeling van modulaire opleidingen voor het onderwijs voor sociale promotie vanaf het schooljaar

3 1 het minimale aantal lestijden van een opleiding 2 het aantal modules 3 het aantal lestijden per module dat in aanmerking genomen wordt voor de berekening van de financiering 4 de verdeling van de eindtermen, de specifieke eindtermen of basiscompetenties over de modules binnen een opleiding. Het nieuwe decreet bepaalt niet of een module minimum 40 of 60 lestijden moet omvatten; het bepaalt ook niet hoeveel lestijden een module maximaal kan omvatten. In het decreet van 2 maart 1999 was dit wel bepaald (minimum 40 of 60 lestijden, maximum 240 lestijden). Het nieuwe decreet bepaalt ook niet langer dat een module moet gelijkgesteld worden met één of meerdere vakken. Het nieuwe decreet bepaalt dat de opleidingen van het hoger onderwijs voor sociale promotie voortaan opleidingen van het hoger beroepsonderwijs zijn. In dit advies gebruikt de raad daarom nog enkel de term hoger beroepsonderwijs (HBO). Art. 9 van het nieuwe decreet bepaalt de concordantie tussen de categorieën van het hoger onderwijs voor sociale promotie en de studiegebieden van het hoger beroepsonderwijs. Bijlage I bepaalt welke HOSP-opleiding in welk studiegebied van het HBO thuishoort. Voor de nieuwe voorstellen formuleert de raad meteen ook een advies over het studiegebied van het HBO waarin de nieuwe opleiding thuishoort. De raad adviseert om de HBOopleidingen die verwant zijn met een professionele bacheloropleiding in de hogescholen, in hetzelfde studiegebied onder te brengen als de professionele bacheloropleiding. De voorstellen die de centra ontwikkelden, gebruiken soms de termen studiegebied en categorie door mekaar. Ook de benamingen van de (vroegere) categorieën en de (nieuwe) studiegebieden worden soms door elkaar gebruikt. De raad heeft in de gunstig geadviseerde opleidingsprofielen die als bijlage bij dit advies zijn gevoegd, systematisch de terminologie van het nieuwe decreet doorgevoerd. De Raad Levenslang en Levensbreed Leren keurde op 12 juni 2007 het hierna volgend advies met eenparigheid van stemmen goed. Er waren 18 stemgerechtigde leden aanwezig. 2 Totstandkoming van het advies De bevoegde sectorcommissies en werkgroepen hebben in opdracht van de Raad Levenslang en Levensbreed Leren dit advies voorbereid. De raad hanteerde de beoordelingscriteria zoals opgenomen in punt 3 hieronder. Daarenboven stelde de overheid ook de resultaten van de beoordeling die de Entiteit Curriculum op de voorliggende voorstellen uitvoerde, ter beschikking van de raad. De beoordelingselementen van de Entiteit Curriculum zijn: vormelijke aspecten, de decretale basis 2, eventuele reglementering vanuit het beroepsveld, het referentiekader, de instapvoorwaarden, de studiebekrachtiging, de inhoud van de modules en tenslotte het leertraject. 2 De Entiteit Curriculum toetste de voorstellen af aan art. 15 van het decreet van 2 maart Op het ogenblik dat deze afspraken werden gemaakt en dat de toetsing werd uitgevoerd, was het nieuwe decreet volwassenenonderwijs immers nog niet goedgekeurd. 2

4 Een deskundige van de Entiteit Curriculum was tijdens de adviesvoorbereiding op de vergaderingen aanwezig om de beoordeling toe te lichten. De raad heeft de bevindingen van de Entiteit Curriculum besproken en in een aantal gevallen een consensus bereikt om de voorstellen aan te passen. De raad nam deze aanpassingen op in de voorstellen zoals ze in bijlage bij dit advies zijn gevoegd. De raad vindt dit een goede manier van werken. De raad hoopt dat de verdere besluitvormingsprocedure mede daardoor vlot verloopt. 3 Beoordelingscriteria 3.1 Algemeen toetsingskader Vlor 3 De Vlaamse Onderwijsraad toetst de voorstellen van de overheid op grond van de criteria wenselijkheid, haalbaarheid en aanvaardbaarheid. Onder wenselijkheid wordt verstaan dat beleidsvoorstellen onderwijskundig, pedagogisch en/of maatschappelijk een meerwaarde bieden. Dit criterium wordt op de volgende manier geoperationaliseerd: 1 Onderwijskundig: dragen de voorstellen bij tot de organisatie van goed onderwijs in de instellingen? 2 Pedagogisch: heeft de maatregel positieve gevolgen voor de kwaliteit van het leerproces bij leerlingen, studenten of cursisten? 3 Maatschappelijk: heeft de maatregel positieve gevolgen voor de ouders en voor de ruimere samenleving? Onder haalbaarheid wordt verstaan dat beleidsvoorstellen onderwijskundig, pedagogisch en/of maatschappelijk realiseerbaar zijn. Dit criterium wordt op de volgende manier geoperationaliseerd: 1 Onderwijskundig: zijn de voorstellen organiseerbaar op het niveau van de instellingen? 2 Pedagogisch: sluiten de voorstellen aan bij de ontwikkelingsfase van de leerlingen, studenten en cursisten waarop de voorstellen betrekking hebben? 3 Maatschappelijk: is de maatregel haalbaar in relatie tot evoluties in andere maatschappelijke sectoren en in relatie tot de beschikbare overheidsmiddelen? Onder aanvaardbaarheid wordt verstaan dat er voor de beleidsvoorstellen een voldoende groot onderwijskundig, pedagogisch en/of maatschappelijk draagvlak is: 1 Onderwijskundig: is er voor de voorstellen een draagvlak in de betrokken instellingen? 2 Pedagogisch: sluiten de voorstellen aan bij de leefwereld van de leerlingen, studenten of cursisten voor wie ze bedoeld zijn? 3 Maatschappelijk: is de maatregel aanvaardbaar in de brede maatschappelijke context? 3 Uittreksel uit de beleidsovereenkomst met de minister van Onderwijs en Vorming, zoals door de Vlaamse Regering goedgekeurd op 2 maart

5 3.2 Specifieke beoordelingscriteria - Interne samenhang binnen het opleidingsaanbod van het hoger onderwijs voor sociale promotie: hoe verhoudt dit voorstel zich tot andere modulaire opleidingen in het HOSP? Is er een zekere congruentie met andere opleidingen binnen het HOSP; creëert het voorstel geen overlap binnen het HOSP (zelfde lading onder verschillende vlaggen);? - Is de finaliteit van de voorgestelde HOSP-opleiding geëxpliciteerd en onderbouwd? - Is er desgevallend congruentie met een professionele bacheloropleiding aan een hogeschool? - Draagvlak binnen het hoger onderwijs: is er betrokkenheid van een of meerdere hogescholen? Deze betrokkenheid kan blijken uit: - de aanwezigheid van één of meerdere deskundigen van een hogeschool die een aanverwante professionele bacheloropleiding aanbiedt; - de aanwezigheid in het dossier van het competentieprofiel dat een hogeschool hanteert voor een aanverwante professionele bacheloropleiding; - een gemeenschappelijke intentie tot raamakkoord tussen hogeschool en één of meerdere CVO s met het oog op eventuele aanvullingstrajecten in de hogeschool; - - Wat bepaalde de keuze voor hetzij een certificaatopleiding in het HOSP (minder dan 900 lestijden) hetzij een graduaatopleiding (meer dan 900 lestijden)? - Congruentie met eventuele adviezen die de Vlor aangaande deze of aanverwante dossiers eerder uitbracht. 4 Advies 4.1 Enkele beschouwingen bij de recente beleidsontwikkelingen Op 6 juni 2007 heeft het Vlaams Parlement het nieuwe decreet volwassenenonderwijs goedgekeurd. De raad is tevreden dat dit nieuwe decreet de opleidingen van het hoger onderwijs voor sociale promotie een duidelijke en herkenbare plaats verschaft binnen de Vlaamse hoger onderwijsruimte. De raad is ook tevreden dat de bestaande opleidingen van het hoger onderwijs voor sociale promotie in de nieuwe structuur van het hoger beroepsonderwijs zijn opgenomen, en dat de overheid vandaag ook vier nieuwe opleidingen ter advies voorlegt. De raad is ervan overtuigd dat dergelijke opleidingen een noodzakelijke aanvulling zijn op het bestaande aanbod en de kwalificatiekloof helpen dichten tussen het diploma secundair onderwijs en het bachelordiploma. Het volwassenenonderwijs kan deze opleidingen toegankelijk en flexibel aanbieden en zo soepel inspelen op nieuwe kwalificatienoden op de arbeidsmarkt. De raad verwacht dat de minister binnenkort zijn conceptnota voor een kaderdecreet over het hoger beroepsonderwijs aan de Vlor ter advies zal voorleggen. Deze conceptnota moet toelaten om met alle onderwijspartners, en meer bepaald de instellingen voor secundair onderwijs, de hogescholen en het volwassenenonderwijs, verder te praten over de vormgeving en de invulling van dat hoger beroepsonderwijs. 4

6 4.2 Bemerkingen over de decretale context Goedkeuring en bekrachtiging van de nieuwe modulaire opleidingsprofielen De ontwikkelde modulaire opleidingen kaderen in de uitvoering van artikel 15 van het decreet van 2 maart 1999 tot regeling van een aantal aangelegenheden van het volwassenenonderwijs. Nadat de minister de opleidingen heeft goedgekeurd, zal de Vlaamse Regering ze bekrachtigen. Op dat ogenblik zal echter het nieuwe decreet volwassenenonderwijs al van toepassing zijn. Artikel 185 van dat nieuwe decreet bepaalt het volgende: De modulaire opleidingen waarvoor op 1 september 2007 door de Vlaamse Regering goedgekeurde opleidingsprofielen beschikbaar zijn, worden geacht te voldoen aan de bepalingen van artikelen 24 en De opleidingen die vandaag ter advies voorliggen, zullen voor 1/9/2007 nog niet in een BVR opgenomen zijn. Ook een aantal andere opleidingen die de Vlor dit werkjaar adviseerde 5 zijn nog niet door de Vlaamse Regering bekrachtigd. Artikel 184 van het nieuwe decreet bepaalt het volgende: De opleidingen die op het ogenblik van de inwerkingtreding van dit decreet niet voldoen aan de bepalingen van artikelen 24 en 25, worden voor 1 januari 2012 door de stuurgroep voorgedragen. De raad vraagt dat alle opleidingsprofielen die hij in uitvoering van art. 15 van het decreet van 2 maart 1999 adviseerde en die nog niet door de Vlaamse Regering zijn bekrachtigd, zouden geacht worden te voldoen aan de bepalingen van art. 24 en 25 van nieuwe decreet. De raad vraagt dat de minister deze opleidingen zou toevoegen aan bijlage I van het nieuwe decreet volwassenenonderwijs De onderwijsbevoegdheid voor het inrichten van de nieuwe modulaire opleidingen In het nieuwe decreet volwassenenonderwijs is de onderwijsbevoegdheid van de centra opgenomen in bijlage III. De bijlage I bij het nieuwe decreet deelt de opleidingen in in leergebieden of studiegebieden 7. De ter advies voorgelegde opleiding Assistent in de psychologie behelst de modularisering van een bestaande lineaire HOSP-opleiding. De opleiding is derhalve al opgenomen in Art Op voordracht van de stuurgroep en na advies van de Vlaamse Onderwijsraad bepaalt de Vlaamse Regering de opleidingsprofielen. Een opleidingsprofiel omvat ten minste: 1 het minimale aantal lestijden van een opleiding; 2 het aantal modules; 3 het aantal lestijden per module dat in aanmerking genomen wordt voor de berekening van de financiering; 4 de verdeling van de eindtermen, de specifieke eindtermen of basiscompetenties over de modules binnen een opleiding. 2. De Vlaamse Regering kan voor bijzondere doelgroepen afwijken van het in 1, 1, bedoelde minimale aantal lestijden van een opleiding. 3. De Vlaamse Regering bepaalt de procedure en de criteria om tot opleidingsprofielen te komen. Artikel 25 Voor de organisatie van het opleidingsaanbod hanteren de centra uitsluitend de door de Vlaamse Regering goedgekeurde opleidingsprofielen. Raad Levenslang en Levensbreed Leren, Advies over nieuwe modulaire structuurschema s Bouw, Hout en Voeding-hotel in uitvoering van art. 15 van het decreet volwassenenonderwijs. 19 december Cf. ook het advies over de modulaire opleiding Naaien BSO2 van het studiegebied Huishoudelijk onderwijs in het OSP van de Raad LLL van 24 januari Bijlage I bevat de indeling van leergebieden en studiegebieden in opleidingen. Voor de basiseducatie hanteert men de term leergebieden, voor het secundair volwassenenonderwijs en voor het hoger beroepsonderwijs spreekt men van studiegebieden. 5

7 bijlage I van het nieuwe decreet. Het centrum dat de modulaire opleiding ontwikkelde, richt vandaag de gelijknamige lineaire opleiding in, en bezit dus conform bijlage III van het nieuwe decreet, de nodige onderwijsbevoegdheid voor de gelijknamige modulaire opleiding. De vier andere ter advies voorgelegde HOSP-opleidingen zijn nieuw in het opleidingsaanbod van het volwassenenonderwijs. Indien de minister de voorgestelde opleidingen goedkeurt, moeten deze opleidingen via een BVR in bijlage I van het nieuwe decreet worden opgenomen. De centra die deze opleidingen in de toekomst wensen in te richten, moeten hiervoor de nodige onderwijsbevoegdheid aanvragen, conform de procedure die op het ogenblik van de goedkeuring van de opleidingsprofielen door de Vlaamse Regering, van toepassing zal zijn. Wat het schooljaar betreft, bepaalt art. 188 van het nieuwe decreet volwassenenonderwijs: Het bestuur van een Centrum voor Volwassenenonderwijs kan een aanvraag indienen bij de Vlaamse Regering voor het verkrijgen van onderwijsbevoegdheid voor een andere opleiding dan de opleidingen bedoeld in artikel 63, 1, 1 ( ). De Vlaamse Regering zal, voorafgaandelijk aan het nemen van een beslissing, het advies van de Vlaamse Onderwijsraad inwinnen. De Vlaamse Regering kan de aanvraag uitsluitend af- of goedkeuren bij een met redenen omklede beslissing. De aanvraag ( ) moet uiterlijk vóór 31 januari 2008 ingediend worden bij de bevoegde administratie. Dit artikel houdt op van kracht te zijn op 31 augustus Vanaf 1 september 2008 treedt art. 64 in werking. Dat artikel bepaalt o.m. dat de centra de onderwijsbevoegdheid voor HBO-opleidingen kunnen aanvragen bij de Vlaamse Regering. De Vlaamse Regering kan de aangevraagde onderwijsbevoegdheid uitsluitend weigeren of verlenen na advies van het betreffende consortium en met een met redenen omklede beslissing. De raad vraagt dat de overheid de centra zo snel mogelijk zou laten weten of de minister de nieuwe modulaire HBO-opleidingen goedkeurt. De overheid moet de centra ook meedelen welke procedure zij moeten volgen om de nodige onderwijsbevoegdheid aan te vragen. De raad vraagt dat de centra die onderwijsbevoegdheid willen verwerven voor de nieuwe opleidingen, deze onderwijsbevoegdheid voor 31 januari 2008 zouden kunnen aanvragen. 4.3 Bemerkingen over de voorstellen van opleidingsprofielen Assistent in de psychologie Het betreft een voorstel tot modularisering van de bestaande en gelijknamige lineaire opleiding. In het huidig decreet volwassenenonderwijs is deze opleiding ondergebracht in het hoger onderwijs voor sociale promotie; categorie Sociaal. In het nieuwe decreet behoort de opleiding tot het studiegebied Sociaal-agogisch werk van het hoger beroepsonderwijs. Eigen finaliteit Gegradueerde assistenten in de psychologie kunnen aan de slag in HRM-diensten van bedrijven, interimbureaus, vormingsinstellingen. Zij kunnen ook werk vinden in centra voor leerlingenbegeleiding, diensten voor studieadvies, en in de psychologische hulpverlening. Assistenten in de psychologie kunnen zowel in de private sector als in overheidsinstellingen 6

8 gaan werken. De Vlor verwacht evenwel dat steeds meer overheidsinstellingen in de toekomst minimum een diploma van professionele bachelor zullen eisen. De bestaande lineaire opleiding omvat 1880 lestijden, gespreid over 4 leerjaren. De voorgestelde modulaire HBO-opleiding omvat in totaal 1640 lestijden. Dit maakt de modulaire opleiding een stuk haalbaarder voor de cursist. Mogelijke doorstroom naar een aanverwante professionele bacheloropleiding De voorgestelde HBO-opleiding biedt aansluiting op de professionele bachelor Toegepaste psychologie. Het CVO heeft de modulaire opleiding in samenspraak met docenten uit de aanverwante hogeschoolopleiding ontwikkeld. De professionele bacheloropleiding Toegepaste psychologie heeft drie afstudeerrichtingen: Arbeids-en organisatiepsychologie, Klinische psychologie, School- en pedagogische psychologie. De graduaatopleiding van het volwassenenonderwijs legt een zwaarder accent op arbeids- en organisatiepsychologie. Maar de gegradueerden kunnen even goed doorstromen naar Klinische psychologie en naar School- en pedagogische psychologie. De doorstroom is zelfs noodzakelijk als zij later in de klinische psychologie willen gaan werken, omdat in die sector een bachelordiploma een minimumvereiste is. De afgestudeerden van de HBO-opleiding zullen in de hogeschool in principe kunnen instappen in het derde jaar van de professionele bachelor Toegepaste psychologie. De hogeschool zal hiervoor een EVK-procedure toepassen. De gegradueerden zullen nog maximum 60 studiepunten moeten verwerven om het diploma van professionele bachelor in de Toegepaste psychologie te behalen aan de hogeschool. Interne samenhang binnen het hoger beroepsonderwijs De opleiding Assistent in de psychologie heeft inhoudelijke raakvlakken met andere modulaire opleidingen in het hoger beroepsonderwijs. Die raakvlakken zijn het duidelijkst binnen het studiegebied Sociaal-agogisch werk, bijvoorbeeld Orthopedagogie en Maatschappelijk werk. Maar er zijn ook modules herkenbaar uit het studiegebied Handelswetenschappen en bedrijfskunde. Op vraag van de raad heeft het CVO aan dit voorstel van opleidingsprofiel een overzicht toegevoegd van aanverwante modules in de verschillende HBO-opleidingen, in het bijzonder de opleidingen van het studiegebied Sociaal-agogisch werk. Zo n overzicht biedt de centra een hulpmiddel om een gefundeerd en transparant vrijstellingsbeleid te voeren. De raad is van oordeel dat de interne samenhang tussen de opleidingen van het volwassenenonderwijs een aandachtspunt is voor de stuurgroep waarvan sprake in het nieuwe decreet. Het zal immers de stuurgroep zijn die voorstellen voor opleidingsprofielen voordraagt 8. Advies De raad geeft een gunstig advies over dit voorstel. 8 Art.24 1 van het nieuwe decreet volwassenenonderwijs. 7

9 4.3.2 Elektronica-ICT Het betreft een voorstel voor een nieuwe modulaire opleiding in het HBO. Wanneer de minister deze opleiding goedkeurt, zal de Vlaamse Regering het opleidingsprofiel bij besluit vastleggen. Eigen finaliteit Afgestudeerden van de graduaatopleiding Elektronica-ICT zullen in bedrijven en organisaties hoofdzakelijk technische functies vervullen die ook managementvaardigheden en organisatorische capaciteiten vereisen. Voor deze opleiding bestaat geen beroepsprofiel van de SERV. Het CVO gebruikte het profiel van ICT-architect van Agoria als referentiekader voor de ontwikkeling van de opleiding Elektronica-ICT. ICT-architecten ontwikkelen de ICT-infrastructuurplannen van de ondernemingen. Volgens Agoria zijn hiervoor vandaag zo n 2500 vacatures in de ondernemingen. Nog volgens Agoria pleit de technologische industrie al sedert 1999 voor opleidingen waarin de aandacht wordt verdeeld tussen informatica en management/bedrijfsbeheer 9. De raad vindt het belangrijk dat de cursisten tijdens de graduaatopleiding de competenties verwerven die een ICT-architect nodig heeft om op de arbeidsmarkt aan de slag te kunnen. Dit verhoogt immers het draagvlak voor de opleiding bij de sociale partners, en het bewerkstelligt het civiel effect van de opleiding. De Entiteit Curriculum kon niet nagaan in welke mate de voorgestelde opleiding aan het profiel van ICT-architect voldoet, omdat hij niet over dat profiel beschikte. Mogelijke doorstroom naar een aanverwante professionele bacheloropleiding De voorgestelde HBO-opleiding biedt aansluiting op de professionele bachelor in de Elektronica-ICT. Het CVO heeft de modulaire opleiding in samenspraak met docenten uit de aanverwante hogeschoolopleiding ontwikkeld. De afgestudeerden van de HBO-opleiding zullen in de hogeschool in principe kunnen instappen in het derde jaar van de professionele bachelor in de Elektronica-ICT. De hogeschool zal hiervoor een EVK-procedure toepassen. De gegradueerden zullen nog maximum 60 studiepunten moeten verwerven om het diploma van professionele bachelor in de Elektronica-ICT te behalen aan de hogeschool. Interne samenhang binnen het hoger beroepsonderwijs De voorgestelde graduaatopleiding Elektronica-ICT heeft inhoudelijke raakvlakken met andere modulaire opleidingen in het hoger beroepsonderwijs. Die raakvlakken zijn het duidelijkst binnen het studiegebied Industriële wetenschappen en technologie, bijvoorbeeld Elektronica, Industriële informatica, Elektromechanica. Maar er zijn ook modules herkenbaar uit het het studiegebied Handelswetenschappen en bedrijfskunde, voornamelijk uit de opleiding Informatica. De raad vindt het wenselijk dat het CVO aan dit voorstel van opleidingsprofiel een overzicht toevoegt van alle modules die in principe uitwisselbaar zijn over de verschillende HBOopleidingen heen. Zo n overzicht biedt de centra een hulpmiddel om een gefundeerd en transparant vrijstellingsbeleid te voeren. 9 Bron: 8

10 Advies De raad bereikte nog geen consensus over de opbouw van het modulaire traject. Bijkomend overleg is nodig om de instapvoorwaarden van een aantal modules te verfijnen, en de samenhang tussen een aantal modules nader te onderzoeken. Het CVO dat het voorstel ontwikkelde, vraagt wat meer tijd om het ontwerp bij te sturen. Het CVO zal eind augustus aan de Vlor een aangepast ontwerp bezorgen. De raad geeft aan de overheid het advies om de beslissing over dit voorstel uit te stellen. De raad wil hiermee aan de indieners de kans geven het voorstel bij te sturen. De raad zal later over het aangepaste voorstel een advies uitbrengen Groen- en landschapsmanagement Het betreft een voorstel voor een nieuwe modulaire opleiding in het HBO. Wanneer de minister deze opleiding goedkeurt, zal de Vlaamse Regering het opleidingsprofiel bij besluit vastleggen. Eigen finaliteit De voorgestelde opleiding vormt een mix van diverse basismodules. Het is voor de raad niet duidelijk waar de afgestudeerden met hun graduaatsdiploma aan de slag kunnen. De raad acht het aangewezen dat het CVO nog verder overlegt met de sectoren om de arbeidsmarktgerichte finaliteit van de opleiding nader te omschrijven. Mogelijke doorstroom naar een aanverwante professionele bacheloropleiding De voorgestelde HBO-opleiding biedt aansluiting op de professionele bachelor in de Agroen biotechnologie, afstudeerrichting Groenmanagement 10. Het is voor de raad niet duidelijk hoe de graduaatsopleiding zich verhoudt tot die professionele bacheloropleiding aan de hogescholen. Aan de Provinciale Hogeschool Limburg omvat de afstudeerrichting Groenmanagement vier functieprofielen: assistent onderzoeker-planner; coördinatorbedrijfsleider; ploegbaas-monitor-uitvoerder; adviseur-voorlichter 11. Assistent onderzoeker-planner De student kan na het uitvoeren van een voorstudie en een terreinstudie, een beheersvisie ontwikkelen en beheersmaatregelen voor allerhande groengebieden voorstellen: o.a. natuurgebieden, bosgebieden, agrarische gebieden, openbaar groen, parken en tuinen. Coördinator-bedrijfsleider De student kan, rekening houdend met technische, economische, juridische, sociale en ecologische aspecten een groen- of natuurproject coördineren en een bedrijf leiden. Ploegbaas-monitor-uitvoerder De student kan leiding geven aan een groep medewerkers, kan medewerkers motiveren en een groen- en natuurproject op een duurzame en veilige manier uitvoeren en de werken coördineren. Adviseur-voorlichter In het hogeronderwijsregister ( is nog sprake van Groen- en landschapsmanagement. De deskundige van de hogeschool wijst er evenwel op dat deze benaming inmiddels is achterhaald. Die afstudeerrichting heet nu Groenmanagement. Doelstellingen van de professionele bacheloropleiding Agro- en biotechnologie, afstudeerrichting Groenmanagement, Provinciale Hogeschool Limburg. 9

11 De student kan technisch en/of commercieel advies en voorlichting verlenen aan betrokkenen binnen de sector en aan buitenstaanders zoals studenten, vrijwilligers en geïnteresseerden. Er zijn echter vijf hogescholen in Vlaanderen die deze bacheloropleiding aanbieden. Vier ervan bieden de afstudeerrichting Groenmanagement aan, maar elk met een iets andere benadering. De raad vindt het noodzakelijk dat het CVO in samenspraak met de hogeschool, de voorgestelde HBO-opleiding duidelijker zou profileren ten opzichte van de hogeschoolopleiding. Interne samenhang binnen het hoger beroepsonderwijs De voorgestelde opleiding kan raakvlakken hebben met de bestaande modulaire opleiding Biotechnologie. Of die samenhang er effectief is, zal pas duidelijk zijn nadat het CVO de voorgestelde opleiding duidelijker heeft geprofileerd in functie van de arbeidsmarkt en in relatie tot de professionele bacheloropleiding. Advies De raad bereikte over de voorgestelde opleiding nog geen consensus. Het CVO dat het voorstel ontwikkelde, vraagt wat meer tijd om het ontwerp bij te sturen. Het CVO zal eind juni aan de Vlor een aangepast ontwerp bezorgen. De raad geeft aan de overheid het advies om de beslissing over dit voorstel uit te stellen. De raad wil hiermee aan de indieners de kans geven het voorstel bij te sturen. De raad zal later over het aangepaste voorstel een advies uitbrengen Hotel- en cateringmanagement Het betreft een voorstel voor een nieuwe modulaire opleiding in het HBO. Wanneer de minister deze opleiding goedkeurt, zal de Vlaamse Regering het opleidingsprofiel bij besluit vastleggen. De raad adviseert om de opleiding onder te brengen in het studiegebied Handelswetenschappen en bedrijfskunde. Voorgeschiedenis De raad bracht eerder al een gunstig advies uit over een voorstel voor voorlopig modulaire opleiding Hotel- en cateringmanagement voor het Economisch hoger onderwijs voor sociale promotie 12. Het voorstel dat vandaag ter advies voorligt, is een technische hertaling van datzelfde voorstel naar een opleidingsprofiel. De minister vraagt de raad om dit voorstel nu te beoordelen ter uitvoering van artikel 15 van het decreet volwassenenonderwijs. In een schrijven dat de Vlor op 21 mei 2007 ontving 13, geeft de minister aan dat de oorspronkelijk voorgestelde opleiding inhoudelijk verder moet uitgewerkt worden. De minister heeft o.m. vragen bij de samenhang tussen de professionele bacheloropleiding Hotelmanagement en de inhouden van de voorgestelde opleiding Hotel- en cateringmanagement. De minister vraagt ook wat precies met de component cateringmanagement wordt beoogd en welk referentiekader ervoor is gehanteerd. Het is voor Raad Levenslang en Levensbreed Leren, advies over de voorstellen van voorlopige modulaire structuurschema s in het hoger OSP. 26 april Blz. 4. Antwoord van de minister op het advies van de Raad Levenslang en Levensbreed Leren van 19 december 2006 over nieuwe modulaire structuurschema s Bouw, Hout en Voeding in uitvoering van art. 15 van het decreet volwassenenonderwijs. 16 mei Blz

12 de minister ook niet duidelijk of het luik cateringmanagement zich op het niveau van het secundair of hoger onderwijs situeert. In het advies hieronder geeft de raad een antwoord op die vragen. In hetzelfde schrijven vermeldt de minister ook dat hij aan de Entiteit Curriculum de opdracht gaf om een onderzoekscommissie op te starten. Volgens de deskundige van de Entiteit Curriculum interfereert de opdracht van die onderzoekscommissie niet met het dossier Hotelen cateringmanagement. De raad hoopt dan ook dat na zijn advies, de goedkeuring van het opleidingsprofiel geen vertraging meer oploopt. Eigen finaliteit Afgestudeerden van de graduaatopleiding kunnen een managementfunctie opnemen in hotelketens, evenementenhallen, grootkeukens en in de commerciële restauratiesector. Op 25 april 2006 adviseerde de raad een eerste maal het voorstel. Vermits er geen beroepsprofielen zijn, gebruikte het initiatiefnemend CVO de curricula en de vakinhouden van de professionele bacheloropleiding Hotelmanagement als referentiekader. De component cateringmanagement vormt een antwoord op een vraag vanuit de sector van de commerciële restauratie. Fedis, de Belgische federatie van distributie, die ook een belangrijk deel van de horeca vertegenwoordigt, schetst de noden op de arbeidsmarkt als volgt: Voor heel wat jobs op de werkvloer volstaat een korte beroepsopleiding, aangevuld met stage op de werkvloer. Daarnaast is er in de sector ook plaats voor mensen met een beroepsopleiding restauratie, keuken of zaal op het niveau hoger secundair onderwijs, en voor bachelors en masters in horeca, management,. Volgens Fedis is de professionele bacheloropleiding Hotelmanagement evenwel te veel gericht naar hotels. Studenten die kiezen voor de richting hotel, verwachten dat zij ook in die sector terecht komen. Zij zijn vaak snel uitgekeken op een functie in de commerciële restauratie. Voor dat soort leidinggevende en managementfuncties zoekt Fedis mensen met enige maturiteit, bij voorkeur mensen die al in de restauratiesector werken en die de ambitie en de capaciteiten hebben om door te groeien. De voorgestelde graduaatopleiding biedt die mogelijkheid. De component cateringmanagement omvat drie modules (Voeding en drank, Horecareglementering en voedingsmiddelenhygiëne en Management: voeding en drank). De component hotelmanagement omvat eveneens drie modules (Receptie en hotelhuishouding, Management: receptie en hotelhuishouding en Hotelmanagement en managementtechnieken). Alle andere modules zijn gemeenschappelijk voor de beide profielen. Fedis kan nog geen uitgeschreven functieprofiel aanreiken, maar onderschrijft de basiscompetenties zoals ze in dit voorstel zijn geformuleerd. Fedis benadrukt dat basiscompetenties uit de modules die specifiek voor hotelmanagement zijn uitgewerkt, ook voor ketens als Carestel, relevant zijn. De voorgestelde opleiding omvat in totaal 1440 lestijden. 11

13 Mogelijke doorstroom naar een aanverwante professionele bacheloropleiding De voorgestelde HBO-opleiding biedt aansluiting op de professionele bachelor in het Hotelmanagement. Het CVO heeft de modulaire opleiding in samenspraak met docenten uit de aanverwante hogeschoolopleiding ontwikkeld. De afgestudeerden van de HBO-opleidingen zullen in de hogeschool via een aanvullingstraject het bachelordiploma kunnen behalen. De omvang van dit aanvullingstraject vergt nog verder overleg. De voorgestelde graduaatopleiding en de professionele bacheloropleiding zijn complementair. Van de professionele bachelors zal de meerderheid aan de slag gaan in de hotelsector, een minderheid in de catering. Voor de gegradueerden zal dit net omgekeerd zijn: de meerderheid zal aan de slag gaan in de catering, een minderheid in de hotelsector. Deze complementariteit, gekoppeld aan een perspectief van doorstroom van gegradueerde naar bachelor, is interessant voor het afnemend veld, voor de cursisten en voor de onderwijsinstellingen zelf. Het modulair traject De Entiteit Curriculum wijst erop dat het traject nog sterk lineair is opgevat. Ook andere centra ervaren een aantal van de voorgestelde volgorderelaties als te rigide. De raad onderzocht daarom de instapvoorwaarden van alle modules. Hij paste het leertraject aan zodat de modules niet méér instapvereisten opgelegd krijgen dan echt nodig zijn. Over dit aangepaste traject bereikte de raad een consensus. De basiscompetenties De Entiteit Curriculum merkt op dat de basiscompetenties niet altijd voldoende duidelijk zijn. De raad nam daarom nog eens kritisch alle basiscompetenties door. Op één uitzondering na (in de module Voeding en Drank), wijzigde de raad de voorgestelde formuleringen echter niet. De basiscompetenties moeten immers steeds gelezen en geïnterpreteerd worden in relatie tot de situering van de module in de opleiding en tot het niveau van de opleiding. In de meeste andere nieuwe modulaire opleidingsprofielen die de Vlaamse Regering inmiddels bekrachtigde, is dit niet anders 14. Interne samenhang binnen het hoger beroepsonderwijs De voorgestelde opleiding heeft geen raakvlakken met bestaande modulaire opleidingen in het hoger beroepsonderwijs. Advies De raad geeft een gunstig advies over dit voorstel Tandartsassistent Het betreft een voorstel voor een nieuwe modulaire opleiding in het HBO. Wanneer de minister deze opleiding goedkeurt, zal de Vlaamse Regering het opleidingsprofiel bij besluit vastleggen. De raad adviseert om de opleiding onder te brengen in het studiegebied Gezondheidszorg. 14 Bijv. in de studiegebieden Auto, Grafische technieken, Koeling en warmte, Voeding, Textiel enz. 12

14 Voorgeschiedenis De Vlor bracht in 2006 een positief advies uit over de opportuniteit van een opleiding tot tandartsassistent en op latere termijn van mondhygiënist in het onderwijs 15. De Vlor formuleerde daarbij een aantal aandachtspunten: de wenselijkheid van beroepsprofielen, de erkenning van de beroepen op Vlaams en federaal niveau, de stagemogelijkheden. De eerste twee elementen maken deel uit van de beoordeling die de Entiteit Curriculum uitvoerde. Over de stageproblematiek in het volwassenenonderwijs formuleert de raad onder punt 4.4 enkele aandachtspunten. De eigen finaliteit van de opleiding en het referentiekader De afgestudeerden van deze opleiding kunnen aan de slag als tandartsassistent. In 2005 beschreef het Verbond der Vlaamse Tandartsen (VVT) de beroepsactiviteiten van een tandartsassistent. Deze beschrijving is als bijlage gevoegd bij het Vlor-advies van Bij de voorbereiding van het advies over het voorgestelde opleidingsprofiel van tandartsassistent, waren twee vertegenwoordigers van het VVT aanwezig. Zij benadrukten dat de tandheelkunde zelf onbetwistbaar een academische opleiding moet blijven. Het is enkel voor hun praktijkorganisatie dat tandartsen nood hebben aan goed opgeleide hulpkrachten. Bij die hulpkrachten onderscheiden zij twee profielen: een praktijkassistent en een tandartsassistent. De praktijkassistent vervult administratieve en logistieke taken. Dit profiel situeert zich volgens hen op het niveau van het secundair onderwijs. De tandartsassistent assisteert daarenboven ook bij tandheelkundige handelingen 17. Dit profiel vereist volgens hen een opleiding die verder gaat dan het diploma hoger secundair onderwijs. De raad acht het wenselijk dat de sector de verschillende kwalificatieniveaus duidelijker omschrijft in termen van competenties. Het VVT stuurde op 1 maart 2007 een schrijven naar de SERV met de vraag om een beroepsprofiel te maken. Tot nog toe ontving het VVT geen antwoord van de SERV. Het voorgestelde opleidingsprofiel steunt op de beschrijving van het VVT en op de VDABberoepenfiche van tandartsassistent. Dit referentiekader beantwoordt aan de criteria van de Entiteit Curriculum. Het decreet bepaalt dat de basiscompetenties van een opleiding in het volwassenenonderwijs worden afgeleid van een referentiekader. Indien er (nog) geen door de SERV gevalideerd beroepsprofiel beschikbaar is, kan het volwassenenonderwijs ook andere referentiekaders gebruiken. In het voorstel dat de raad als bijlage bij dit advies voegt, heeft de raad in de rubriek relatie opleiding-beroep, de term beroepsprofiel dan ook geschrapt. De raad heeft ook de verwijzing naar een proefproject van het departement Onderwijs in het kader van de kwalificatiestructuur, geschrapt. De deskundige van de dienst Strategisch onderwijs en vormingsbeleid gaf aan dat de resultaten van die proefprojecten niet als referentiekader voor nieuwe opleidingen kunnen gebruikt worden. De voorgestelde opleiding omvat in totaal 440 lestijden en leidt tot het certificaat van tandartsasistent Algemene Raad, Advies over een mogelijke opleiding tot tandartsassistent en mondhygiënist. 30 maart Blz. 1 Idem, blz Idem, blz

15 Mogelijke doorstroom naar een aanverwante professionele bacheloropleiding De raad ziet op termijn de mogelijkheid om vanuit de opleiding Tandartsassistent, verder door te stromen naar een professionele bacheloropleiding Mondhygiëne. Vandaag bestaat die professionele bacheloropleiding nog niet. De opleiding Tandartsassistent kan echter wel al beschouwd worden als een opstap naar andere opleidingen van het studiegebied Gezondheidszorg aan de hogescholen, bijv. Verpleegkunde. Het voorstel is in nauwe samenwerking met de Arteveldehogeschool tot stand gekomen. Wenselijkheid, haalbaarheid en aanvaardbaarheid van het voorstel De minister van Onderwijs, vorming en werk ontving in 2005 al een vraag vanwege het VVT om samen naar middelen te zoeken om de professionele dienstverlening van de tandartsen te verbeteren. Eén van de prioriteiten daarbij was de uitbouw van een degelijke opleiding voor tandartsassistenten. Omwille van de hoogdringendheid sloegen de VDAB en het VVT begin dit schooljaar de handen in elkaar om op korte termijn een oplossing te bieden. De VDAB organiseert vandaag op 5 plaatsen in Vlaanderen een opleiding tandartsassistent. De VDAB werkt hiervoor samen met onderwijsinstellingen. Het VVT verwacht dat onderwijs een reguliere opleiding voor tandartsassistenten kan aanbieden van zodra de sector het beroepsprofiel heeft op punt gesteld. Het VVT verwacht van onderwijs een flexibel model dat kan inspelen op de noden van de sector. De raad is van oordeel dat het opleidingsprofiel dat de overheid voor advies voorlegt, zowel onderwijskundig, pedagogisch als maatschappelijk een meerwaarde biedt. Onderwijskundig en pedagogisch, omdat het op een transparante manier de basiscompetenties vastlegt die op het einde van de opleiding en van elke module moeten bereikt worden, ongeacht welk centrum de opleiding aanbiedt. Het laat ook toe de opleiding verder te professionaliseren, en de kwaliteit ervan te garanderen. Op maatschappelijk vlak, onderscheidt de raad voor deze opleiding drie doelgroepen. Jongeren die na het verlaten van het leerplichtonderwijs, een hogere kwalificatie willen behalen. Studenten die in de loop van hun bachelor-of masteropleiding afhaken, en in het HBO een kwalificatie willen behalen die zij op de arbeidsmarkt te gelde kunnen maken. Tenslotte ook volwassenen die in de feiten al de tandarts assisteren, zonder daarvoor te zijn opgeleid. Het volwassenenonderwijs kan voor elk van die doelgroepen het aanbod zo organiseren dat het ook haalbaar is: intensief en overdag voor werkzoekenden, of meer gespreid in de tijd en s avonds of in het week-end voor werkenden. De afgestudeerden behalen in het volwassenenonderwijs een van rechtswege geldend studiebewijs. De raad pleit voor verdere dialoog en samenwerking tussen alle betrokken onderwijsniveaus. Zo kan de onderwijsoverheid tot een opleidingsconcept komen dat de leerling cursist student trapsgewijs naar een hogere kwalificatie leidt: van praktijkassistent naar tandartsassistent naar mondhygiënist. Op elke trap van die ladder verwerft de cursist een studiebewijs dat hij op de arbeidsmarkt kan valoriseren. Vormelijke aspecten De Entiteit Curriculum merkte op dat het voorstel enkele modules van 100 lestijden omvat. Volgens het decreet van 1999 kan dit niet. De raad vond een consensus om met modules van kleinere omvang te werken, omdat die meer flexibiliteit geven. 14

16 De Entiteit Curriculum wees er ook op dat het voorstel niet conform de sjabloon is opgemaakt. De raad paste het voorstel aan (zie bijlage 3 bij dit advies). De basiscompetenties De Entiteit Curriculum formuleerde enkele bemerkingen bij de inhoud van de modules. Hun bemerking over dentaaltechniek was ingegeven vanuit het proefproject kwalificatiestructuur. De raad gaat op deze bemerking niet in, gezien het proefproject niet als referentiekader kan gebruikt worden. Voorts ontbreken volgens de Entiteit Curriculum basiscompetenties voor sociale en communicatieve competenties, EHBO, crisisopvang en geruststelling. De raad verduidelijkt evenwel dat de cursist in de module algemene medische noties en patiënteninformatie wel degelijk de basiscompetentie eerste hulp bieden in noodsituaties verwerft. Sociale en communicatieve vaardigheden komen geïntegreerd aan bod in de omgang met patiënten (cf. module stage). Daarnaast heeft de raad nu ook duidelijker zichtbaar sociale en communicatieve vaardigheden geformuleerd (module B). Interne samenhang binnen het hoger beroepsonderwijs De voorgestelde opleiding heeft geen raakvlakken bestaande modulaire opleidingen in het hoger beroepsonderwijs. Advies De raad geeft een gunstig advies over dit voorstel. 4.4 Bemerkingen aangaande de stagecomponent van de opleidingen De opleidingsprofielen waarover de raad vandaag een gunstig advies formuleert bevatten allemaal één of meerdere stagemodules. Ook andere opleidingen van het volwassenenonderwijs bevatten een stagecomponent. Daarover leven bij de centra vragen en onduidelijkheden. De raad nam contact op met het Agentschap hoger onderwijs en volwassenenonderwijs om na te gaan of er voor het volwassenenonderwijs daarover regelgeving bestaat, en zo ja, welke. De deskundige van het agentschap lichtte toe dat het K.B. van 21 september 2004 betreffende de bescherming van stagiairs, gewijzigd bij het koninklijk besluit van 30 september 2005, ook van toepassing op cursisten van het volwassenenonderwijs. Ook de bijlage 1 Welzijn op het werk voor leerlingen, studenten en cursisten die stage lopen bij de omzendbrief SO/2002/09 Leerlingenstages in het voltijds secundair onderwijs is van toepassing voor de cursisten van de centra. Het departement Onderwijs en Vorming heeft de directies geïnformeerd via Schooldirect 18. Die communicatie was evenwel niet zo duidelijk. De raad vraagt dat het departement Onderwijs en Vorming de centra voor volwassenenonderwijs zou attenderen op de bijlage 1 Welzijn op het werk voor leerlingen, studenten en cursisten die stage lopen bij de SO/2002/09. Verder hebben de centra ook vragen over de controle op de regelmatige aanwezigheid van stagelopende cursisten, over het inschrijvingsgeld voor de stagemodules, over het feit dat 18 Schooldirect, editie 7 december

17 cursisten voor stages geen recht hebben op betaald educatief verlof, over sociale inspectie, enz. De raad neemt zich voor de stageproblematiek in het volwassenenonderwijs op een later tijdstip verder uit te klaren. 4.5 Horizontale en verticale mobiliteit in het opleidingsaanbod Horizontale mobiliteit Bij de advisering van modulaire opleidingen, heeft de raad er altijd naar gestreefd een zo transparant mogelijk opleidingsaanbod tot stand te brengen in het volwassenenonderwijs. Wanneer de raad vaststelt dat een voorstel inhoudelijke raakvlakken vertoont met bestaande modulaire opleidingen, vraagt hij dat de opleidingsverstrekkers via onderling overleg de modules of eenheden op elkaar afstemmen en afspraken maken over de minimale doelstellingen en leerinhouden per eenheid 19. Op die manier bekomt men een maximale uitwisselbaarheid van deelcertificaten, wat voor de cursisten een voordeel is. Ook voor de centra zelf biedt deze afstemming voordelen. Een centrum dat verschillende inhoudelijk verwante opleidingen aanbiedt (bijv. Elektromechanica en Elektronica), hoeft de gemeenschappelijke modules slechts één keer aan te bieden. Verticale mobiliteit Wanneer de HBO-opleiding ook de doorstroom naar een aanverwante bacheloropleiding beoogt, is het minstens even belangrijk dat de centra met één of meerdere hogescholen afspraken maken over mogelijke credits en studieduurverkorting. Voor de hogeschool is het wenselijk dat de opleidingsonderdelen herkenbaar zijn. De raad stelt vast dat de centra bij het ontwikkelen van de voorgestelde opleidingsprofielen, gepoogd hebben de horizontale uitwisselbaarheid van deelcertificaten (binnen het HBO) te verzoenen met de verticale uitwisselbaarheid van opleidingsonderdelen (tussen de HBOopleiding en de aanverwante bacheloropleiding). De raad is van oordeel dat de interne samenhang tussen de opleidingen van het volwassenenonderwijs een aandachtspunt is voor de stuurgroep waarvan sprake in het nieuwe decreet. Het zal immers de stuurgroep zijn die voortaan voorstellen voor opleidingsprofielen voordraagt. 4.6 Timing Wanneer de minister de geadviseerde opleidingsprofielen goedkeurt, zal de Vlaamse Regering ze bij besluit vastleggen voor het volwassenenonderwijs. Vanaf dat ogenblik kunnen de centra de nieuwe modulaire opleidingen inrichten, op voorwaarde dat zij over de onderwijsbevoegdheid beschikken om die opleiding te mogen inrichten. Indien zij die onderwijsbevoegdheid vandaag niet hebben, moeten zij die eerst aanvragen. Dit betekent dat de centra de nieuwe modulaire opleidingen die de raad vandaag adviseert, ten vroegste in het schooljaar zullen kunnen starten. 19 Bij de voorlopige modulaire structuurschema s gebruikte men de term minimale doelstellingen en leerinhouden per module i.p.v. opleidingsprofielen, en de term eenheid i.p.v. module. 16

18 De raad hoopt dat de overheid in de verdere besluitvormingsprocedure rekening houdt met deze timing. 5 Bijlagen De opleidingsprofielen waarover de raad een gunstig advies geeft zijn als bijlage toegevoegd Bijl1 Opleidingsprofiel Assistent in de psychologie HBO Bijl2 Opleidingsprofiel Hotel- en cateringmanagement HBO Bijl3 Opleidingsprofiel Tandartsassistent HBO Monique De Ridder secretaris Gunther Degroote voorzitter 17

Advies over bijkomende opleidingsprofielen voor de studiegebieden Bouw en Hout van het secundair volwassenenonderwijs

Advies over bijkomende opleidingsprofielen voor de studiegebieden Bouw en Hout van het secundair volwassenenonderwijs ADVIES Raad Levenslang en Levensbreed Leren 18 december 2007 RLLL/MDR/ADV/003 Advies over bijkomende opleidingsprofielen voor de studiegebieden Bouw en Hout van het secundair volwassenenonderwijs VLAAMSE

Nadere informatie

Advies over een voorstel van opleidingsprofiel volwassenenonderwijs Studiegebied Slagerij

Advies over een voorstel van opleidingsprofiel volwassenenonderwijs Studiegebied Slagerij Raad Levenslang en Levensbreed Leren 13 maart 2018 RLLL-RLLL-ADV-1718-004 Advies over een voorstel van opleidingsprofiel volwassenenonderwijs Studiegebied Slagerij Vlaamse Onderwijsraad Koning Albert II-laan

Nadere informatie

Dit document legt de procedure en de criteria vast om te komen tot dit advies.

Dit document legt de procedure en de criteria vast om te komen tot dit advies. Raad levenslang en levensbreed leren RHE / 20 september 2011 RLLL-RLLL-BSL-001 RLLL-RLLL-ADV-002Bijl29 Procedure en criteria voor de beoordeling van opleidingsprofielen in het volwassenenonderwijs 1 Situering

Nadere informatie

ADVIES. Raad Levenslang en Levensbreed Leren. 9 december 2008 RLLL/LSO-MDR /ADV/004. www.vlor.be

ADVIES. Raad Levenslang en Levensbreed Leren. 9 december 2008 RLLL/LSO-MDR /ADV/004. www.vlor.be ADVIES Raad Levenslang en Levensbreed Leren 9 december 2008 RLLL/LSO-MDR /ADV/004 Advies over de voorstellen van opleidingsprofielen - Schoonheidsspecialist, - Schoonheidsspecialist-salonbeheerder, - Voetverzorger,

Nadere informatie

Advies over voorstellen van opleidingsprofielen en van referentiekader voor het leergebied wiskunde voor de basiseducatie

Advies over voorstellen van opleidingsprofielen en van referentiekader voor het leergebied wiskunde voor de basiseducatie ADVIES Raad Levenslang en Levensbreed Leren 4 november 2008 RLLL/MDR /ADV/003 Advies over voorstellen van opleidingsprofielen en van referentiekader voor het leergebied wiskunde voor de basiseducatie VLAAMSE

Nadere informatie

Advies over een voorstel van opleidingsprofiel volwassenenonderwijs (OP Bibliotheekmedewerker informatiebemiddelaar )

Advies over een voorstel van opleidingsprofiel volwassenenonderwijs (OP Bibliotheekmedewerker informatiebemiddelaar ) Raad Levenslang en Levensbreed Leren 14 maart 2017 RLLL-RLLL-ADV-1617-006 Advies over een voorstel van opleidingsprofiel volwassenenonderwijs (OP Bibliotheekmedewerker informatiebemiddelaar ) Vlaamse Onderwijsraad

Nadere informatie

ADVIES. Raad Volwassenenonderwijs. 24 mei 2005 RVOL/MDR/ADV/015

ADVIES. Raad Volwassenenonderwijs. 24 mei 2005 RVOL/MDR/ADV/015 ADVIES Raad Volwassenenonderwijs 24 mei 2005 RVOL/MDR/ADV/015 Advies over modulaire opleidingen in het studiegebied Boekbinden van het secundair OSP, in uitvoering van artikel 15 van het decreet volwassenenonderwijs

Nadere informatie

Advies over de voorstellen van opleidingsprofielen voor het secundair volwassenenonderwijs

Advies over de voorstellen van opleidingsprofielen voor het secundair volwassenenonderwijs Raad Levenslang en Levensbreed Leren 28 april 2015 RLLL-RLLL-ADV-14-15-005 Advies over de voorstellen van opleidingsprofielen voor het secundair volwassenenonderwijs Vlaamse Onderwijsraad Kunstlaan 6 bus

Nadere informatie

Advies over de voorstellen van opleidingsprofielen volwassenenonderwijs voordrachten januari, februari en maart 2016

Advies over de voorstellen van opleidingsprofielen volwassenenonderwijs voordrachten januari, februari en maart 2016 Raad Levenslang en Levensbreed Leren 19 april 2016 RLLL-RLLL-ADV-1516-006 Advies over de voorstellen van opleidingsprofielen volwassenenonderwijs voordrachten januari, februari en maart 2016 Vlaamse Onderwijsraad

Nadere informatie

Advies over de keuzemodule 'armoede en sociale uitsluiting' in enkele opleidingsprofielen basiseducatie

Advies over de keuzemodule 'armoede en sociale uitsluiting' in enkele opleidingsprofielen basiseducatie Raad Levenslang en Levensbreed Leren 24 februari 2015 RLLL-RLLL-ADV-1415-003 Advies over de keuzemodule 'armoede en sociale uitsluiting' in enkele opleidingsprofielen basiseducatie Vlaamse Onderwijsraad

Nadere informatie

Advies over de voorstellen van opleidingsprofielen Secretariaatsmedewerker en Secretariaat-talen voor het secundair volwassenenonderwijs

Advies over de voorstellen van opleidingsprofielen Secretariaatsmedewerker en Secretariaat-talen voor het secundair volwassenenonderwijs ADVIES Raad Levenslang en Levensbreed Leren 9 september 2008 RLLL/MDR /ADV/001 Advies over de voorstellen van opleidingsprofielen Secretariaatsmedewerker en Secretariaat-talen voor het secundair volwassenenonderwijs

Nadere informatie

Advies over de voorstellen van opleidingsprofiel voor het secundair volwassenenonderwijs

Advies over de voorstellen van opleidingsprofiel voor het secundair volwassenenonderwijs Raad Levenslang en Levensbreed Leren 18 november 2014 RLLL-RLLL-ADV-1415-001 Advies over de voorstellen van opleidingsprofiel voor het secundair volwassenenonderwijs Vlaamse Onderwijsraad Kunstlaan 6 bus

Nadere informatie

ADVIES. Raad Volwassenenonderwijs. 28 juni 2005 RVOL/MDR/ADV/017

ADVIES. Raad Volwassenenonderwijs. 28 juni 2005 RVOL/MDR/ADV/017 ADVIES Raad Volwassenenonderwijs 28 juni 2005 RVOL/MDR/ADV/017 Advies over modulaire opleidingen in de studiegebieden Talen en NT2 van het secundair OSP, in uitvoering van artikel 15 van het decreet volwassenenonderwijs

Nadere informatie

Advies over enkele voorstellen van opleidingsprofielen volwassenenonderwijs

Advies over enkele voorstellen van opleidingsprofielen volwassenenonderwijs Raad Levenslang en Levensbreed Leren 20 december 2016 RLLL-RLLL-ADV-1617-004 Advies over enkele voorstellen van opleidingsprofielen volwassenenonderwijs Vlaamse Onderwijsraad Kunstlaan 6 bus 6 BE-1210

Nadere informatie

Advies over de projectoproep proeftuin Opleiding voor Opleiders van Volwassenen

Advies over de projectoproep proeftuin Opleiding voor Opleiders van Volwassenen 4 ADVIES Raad Levenslang en Levensbreed Leren 23 mei 2006 RLLL/PCA/ADV/012 Advies over de projectoproep proeftuin Opleiding voor Opleiders van Volwassenen VLAAMSE ONDERWIJSRAAD, LEUVENSEPLEIN 4, 1000 BRUSSEL

Nadere informatie

Programmatiecriteria CVO - onderwijsbevoegdheid 2010 2011

Programmatiecriteria CVO - onderwijsbevoegdheid 2010 2011 Vlaamse Onderwijsraad Raad Levenslang en Levensbreed Leren Kunstlaan 6 bus 6 27 oktober 2009 1210 Brussel RLLL/MDR/DOC/021 Programmatiecriteria CVO - onderwijsbevoegdheid 2010 2011 1 Situering Het decreet

Nadere informatie

Advies over de modulaire opleiding NT2 alfa R1, traject 1.2 voor de basiseducatie

Advies over de modulaire opleiding NT2 alfa R1, traject 1.2 voor de basiseducatie 4 ADVIES Raad Levenslang en Levensbreed Leren 21 maart 2006 RLLL/PCA/ADV/007 Advies over de modulaire opleiding NT2 alfa R1, traject 1.2 voor de basiseducatie VLAAMSE ONDERWIJSRAAD, LEUVENSEPLEIN 4, 1000

Nadere informatie

Advies over de decreetwijziging betreffende de Regionale Technologische Centra (RTC)

Advies over de decreetwijziging betreffende de Regionale Technologische Centra (RTC) ALGEMENE RAAD 25 november 2010 AR-AR-KST-ADV-005 Advies over de decreetwijziging betreffende de Regionale Technologische Centra (RTC) Vlaamse Onderwijsraad Kunstlaan 6 bus 6 BE-1210 Brussel T +32 2 219

Nadere informatie

Advies ten gronde over certificaatsupplementen

Advies ten gronde over certificaatsupplementen ADVIES Algemene Raad 27 november 2008 AR/KST/ADV/012 Advies ten gronde over certificaatsupplementen VLAAMSE ONDERWIJSRAAD, KUNSTLAAN 6 BUS 6, 1210 BRUSSEL www.vlor.be Advies ten gronde over certificaatsupplementen

Nadere informatie

Advies over het voorstel van onderwijskwalificatie graduaat in het winkelmanagement

Advies over het voorstel van onderwijskwalificatie graduaat in het winkelmanagement Algemene Raad 20 december 2012 AR-AR-ADV-010 Advies over het voorstel van onderwijskwalificatie graduaat in het winkelmanagement Vlaamse Onderwijsraad Kunstlaan 6 bus 6 BE-1210 Brussel T +32 2 219 42 99

Nadere informatie

Advies over de uitreiking van het getuigschrift over de basiskennis van het bedrijfsbeheer in het OSP

Advies over de uitreiking van het getuigschrift over de basiskennis van het bedrijfsbeheer in het OSP ADVIES Raad Volwassenenonderwijs 24 mei 2005 RVOL/MDR/ADV/012 Advies over de uitreiking van het getuigschrift over de basiskennis van het bedrijfsbeheer in het OSP VLAAMSE ONDERWIJSRAAD, LEUVENSEPLEIN

Nadere informatie

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING DE VLAAMSE MINISTER VAN ONDERWIJS NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: - Ontwerp van besluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van de indeling van studiegebieden in opleidingen van het secundair volwassenenonderwijs

Nadere informatie

ADVIES. Raad Volwassenenonderwijs. 24 mei 2005 RVOL/MDR/ADV/013

ADVIES. Raad Volwassenenonderwijs. 24 mei 2005 RVOL/MDR/ADV/013 ADVIES Raad Volwassenenonderwijs 24 mei 2005 RVOL/MDR/ADV/013 Advies over de modulaire opleidingen voor het studiegebied Koeling en warmte van het secundair OSP, in uitvoering van artikel 15 van het decreet

Nadere informatie

Advies over de voorstellen van opleidingsprofielen voor het secundair volwassenenonderwijs

Advies over de voorstellen van opleidingsprofielen voor het secundair volwassenenonderwijs Raad Levenslang en Levensbreed Leren 22 oktober 2013 RLLL-RLLL-ADV-001 Advies over de voorstellen van opleidingsprofielen voor het secundair volwassenenonderwijs Vlaamse Onderwijsraad Kunstlaan 6 bus 6

Nadere informatie

Advies over de tweede fase van de modularisering basiseducatie

Advies over de tweede fase van de modularisering basiseducatie ADVIES Raad Levenslang en Levensbreed Leren 24 juni 2008 RLLL/MDR/ADV/009 Advies over de tweede fase van de modularisering basiseducatie VLAAMSE ONDERWIJSRAAD, KUNSTLAAN 6 BUS 6, 1210 BRUSSEL www.vlor.be

Nadere informatie

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING DE VLAAMSE MINISTER VAN ONDERWIJS NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: - Ontwerp van besluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van de regelgeving betreffende de modulaire structuur van het secundair

Nadere informatie

Rapport over de screening van ontwerpcertificaatsupplementen

Rapport over de screening van ontwerpcertificaatsupplementen EINDDOCUMENT Algemene Raad 23 april 2009 AR/VB/KST/END/001 Rapport over de screening van ontwerpcertificaatsupplementen VLAAMSE ONDERWIJSRAAD, KUNSTLAAN 6 BUS 6, 1210 BRUSSEL www.vlor.be Rapport over de

Nadere informatie

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING DE VLAAMSE MINISTER VAN ONDERWIJS NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: - Ontwerp van besluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van de indeling van studiegebieden in opleidingen van het secundair volwassenenonderwijs

Nadere informatie

Advies over de erkenning van een nieuw structuuronderdeel in het gewoon voltijds secundair onderwijs: Productontwerpen - tweede graad

Advies over de erkenning van een nieuw structuuronderdeel in het gewoon voltijds secundair onderwijs: Productontwerpen - tweede graad Raad Secundair Onderwijs 18 februari 2016 RSO-RSO-ADV-1516-009 Advies over de erkenning van een nieuw structuuronderdeel in het gewoon voltijds secundair onderwijs: Productontwerpen - tweede graad Vlaamse

Nadere informatie

Advies over de voorstellen van opleidingsprofiel voor het secundair volwassenenonderwijs en de basiseducatie

Advies over de voorstellen van opleidingsprofiel voor het secundair volwassenenonderwijs en de basiseducatie Raad Levenslang en Levensbreed Leren 11 maart 2014 RLLL-RLLL-ADV-004 Advies over de voorstellen van opleidingsprofiel voor het secundair volwassenenonderwijs en de basiseducatie Vlaamse Onderwijsraad Kunstlaan

Nadere informatie

Leuvenseplein 4 Dinsdag, 13 mei Brussel RVOL/PCA/ADV/006

Leuvenseplein 4 Dinsdag, 13 mei Brussel RVOL/PCA/ADV/006 Vlaamse Onderwijsraad Raad Volwassenenonderwijs Leuvenseplein 4 Dinsdag, 13 mei 2003 1000 Brussel RVOL/PCA/ADV/006 Advies over de modulaire opleidingsprofielen basiseducatie voor de opleidingen Nederlands

Nadere informatie

Advies over de voorstellen van opleidingsprofielen volwassenenonderwijs

Advies over de voorstellen van opleidingsprofielen volwassenenonderwijs Raad Levenslang en Levensbreed Leren 17 november 2015 RLLL-RLLL-ADV-1516-002 Advies over de voorstellen van opleidingsprofielen volwassenenonderwijs Vlaamse Onderwijsraad Kunstlaan 6 bus 6 BE-1210 Brussel

Nadere informatie

Advies over de implementatie van ISCED 2011 in Vlaanderen

Advies over de implementatie van ISCED 2011 in Vlaanderen Algemene Raad PCA / 26 januari 2012 AR-AR-ADV-007 Advies over de implementatie van ISCED 2011 in Vlaanderen Vlaamse Onderwijsraad Kunstlaan 6 bus 6 BE-1210 Brussel T +32 2 219 42 99 F +32 2 219 81 18 www.vlor.be

Nadere informatie

Relevante regelgeving. 1. Europese en Vlaamse doelstellingen inzake levenslang leren 1 2

Relevante regelgeving. 1. Europese en Vlaamse doelstellingen inzake levenslang leren 1 2 Relevante regelgeving 1. Europese en Vlaamse doelstellingen inzake levenslang leren 1 2 In 2001 werd in Vlaanderen het Pact van Vilvoorde ondertekend, dat vernieuwd werd in 2005. In navolging van het Europese

Nadere informatie

Tussen Vlaams minister van Onderwijs en Vorming, de heer Frank V ANDENBROUCKE

Tussen Vlaams minister van Onderwijs en Vorming, de heer Frank V ANDENBROUCKE Vlaamse overheid RLLL/EXT/ADV/005 bijl2 INTENTIEVERKLARING TOT ONTWIKKELING V AN MODULAIRE OPLEIDINGEN VOOR HET ONDERWIJS VOOR SOCIALE PROMOTIE, IN UITVOERING V AN ARTIKEL 15 V AN HET DECREET V AN 2 MAART

Nadere informatie

Advies over nieuwe opleidingen in het dbso voor textielverzorging en de groensector

Advies over nieuwe opleidingen in het dbso voor textielverzorging en de groensector Raad Secundair Onderwijs 9 maart 2017 RSO-RSO-ADV-1617-008 Advies over nieuwe opleidingen in het dbso voor textielverzorging en de groensector Vlaamse Onderwijsraad Koning Albert II-laan 37 B-1030 Brussel

Nadere informatie

Advies over de gewenste ontwikkelingen in de basiseducatie voor het schooljaar

Advies over de gewenste ontwikkelingen in de basiseducatie voor het schooljaar ADVIES Raad Volwassenenonderwijs 28 juni 2005 RVOL/MDR/ADV/016 Advies over de gewenste ontwikkelingen in de basiseducatie voor het schooljaar 2005-2006 VLAAMSE ONDERWIJSRAAD, LEUVENSEPLEIN 4, 1000 BRUSSEL

Nadere informatie

Advies over de modulaire opleidingen Maatschappijoriëntatie, NT1, Opstap Frans, Opstap Engels voor de basiseducatie

Advies over de modulaire opleidingen Maatschappijoriëntatie, NT1, Opstap Frans, Opstap Engels voor de basiseducatie ADVIES Raad Volwassenenonderwijs 26 april 2005 RVOL/MDR/ADV/006 Advies over de modulaire opleidingen Maatschappijoriëntatie, NT1, Opstap Frans, Opstap Engels voor de basiseducatie VLAAMSE ONDERWIJSRAAD,

Nadere informatie

Advies over voorstellen van opleidingsprofielen secundair volwassenenonderwijs

Advies over voorstellen van opleidingsprofielen secundair volwassenenonderwijs Raad Levenslang en Levensbreed Leren 9 oktober 2018 1819 ADV-15302 over voorstellen van opleidingsprofielen secundair volwassenenonderwijs Studiegebieden Ambachtelijk erfgoed, Auto, Bedrijfsbeheer, Horeca,

Nadere informatie

De Vlaamse kwalificatiestructuur

De Vlaamse kwalificatiestructuur De Vlaamse kwalificatiestructuur Onderwijskwalificaties 3 februari 2008 Rita Dunon en Kaat Huylebroeck Strategisch Onderwijs- en Vormingsbeleid Hoe worden kwalificaties gemaakt? Drie aspecten: Beschrijven

Nadere informatie

Advies over de voorstellen van opleidingsprofielen voor het secundair volwassenenonderwijs

Advies over de voorstellen van opleidingsprofielen voor het secundair volwassenenonderwijs Raad Levenslang en Levensbreed Leren 10 juni 2014 RLLL-RLLL-ADV-008 Advies over de voorstellen van opleidingsprofielen voor het secundair volwassenenonderwijs Vlaamse Onderwijsraad Kunstlaan 6 bus 6 BE-1210

Nadere informatie

Advies over de voorstellen van voorlopige modulaire structuurschema s in het hoger OSP

Advies over de voorstellen van voorlopige modulaire structuurschema s in het hoger OSP 4 ADVIES Raad Levenslang en Levensbreed Leren 25 april 2006 RLLL/MDR/ADV/008 Advies over de voorstellen van voorlopige modulaire structuurschema s in het hoger OSP VLAAMSE ONDERWIJSRAAD, LEUVENSEPLEIN

Nadere informatie

Advies over het voorstel van de lijst opleidingen voor het deeltijds beroepssecundair onderwijs

Advies over het voorstel van de lijst opleidingen voor het deeltijds beroepssecundair onderwijs ADVIES Raad Secundair Onderwijs 12 februari 2009 RSO/ADV/JVR/006 Advies over het voorstel van de lijst opleidingen voor het deeltijds beroepssecundair onderwijs VLAAMSE ONDERWIJSRAAD, KUNSTLAAN 6 BUS 6,

Nadere informatie

Advies over de opleiding Algemene vorming BSO3 en over de opleidingen Opfris tot derde graad (ASO en TSO) in het volwassenenonderwijs

Advies over de opleiding Algemene vorming BSO3 en over de opleidingen Opfris tot derde graad (ASO en TSO) in het volwassenenonderwijs ADVIES Raad Volwassenenonderwijs 20 december 2005 RVOL/MDR/ADV/002 Advies over de opleiding Algemene vorming BSO3 en over de opleidingen Opfris tot derde graad (ASO en TSO) in het volwassenenonderwijs

Nadere informatie

Advies over de procedure voor de actualisering en schrapping van beroepskwalificaties

Advies over de procedure voor de actualisering en schrapping van beroepskwalificaties Algemene Raad 30 maart 2017 AR-AR-ADV-1617-017 Advies over de procedure voor de actualisering en schrapping van beroepskwalificaties Vlaamse Onderwijsraad Koning Albert II-laan 37 B-1030 Brussel T +32

Nadere informatie

Advies over het voorontwerp van decreet over de uitbouw van de graduaatsopleidingen

Advies over het voorontwerp van decreet over de uitbouw van de graduaatsopleidingen Algemene Raad 28 september 2017 AR-AR-ADV-1718-002 Advies over het voorontwerp van decreet over de uitbouw van de graduaatsopleidingen Vlaamse Onderwijsraad Koning Albert II-laan 37 BE-1030 Brussel T +32

Nadere informatie

Advies over de voorstellen van nieuwe kwalificatiebenamingen in het deeltijds beroepssecundair onderwijs vanaf het schooljaar 2007-2008

Advies over de voorstellen van nieuwe kwalificatiebenamingen in het deeltijds beroepssecundair onderwijs vanaf het schooljaar 2007-2008 ADVIES Raad Secundair Onderwijs 23 januari 2007 RSO/GCO/ADV/003 Advies over de voorstellen van nieuwe kwalificatiebenamingen in het deeltijds beroepssecundair onderwijs vanaf het schooljaar 2007-2008 VLAAMSE

Nadere informatie

Gelet op het decreet van 30 april 2009 betreffende de kwalificatiestructuur, inzonderheid op artikel 15/1, 15/2 en 15/3;

Gelet op het decreet van 30 april 2009 betreffende de kwalificatiestructuur, inzonderheid op artikel 15/1, 15/2 en 15/3; Nota van de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie betreffende de validatie van de gezamenlijke domeinspecifieke leerresultaten van de HBO5-opleidingen in de Vlaamse Gemeenschap Gelet op het decreet

Nadere informatie

Advies over de voorstellen van nieuwe kwalificatiebenamingen in het deeltijds beroepssecundair onderwijs vanaf het schooljaar 2006-2007

Advies over de voorstellen van nieuwe kwalificatiebenamingen in het deeltijds beroepssecundair onderwijs vanaf het schooljaar 2006-2007 ADVIES Raad Secundair Onderwijs 21 februari 2006 RSO/GCO/ADV/004 Advies over de voorstellen van nieuwe kwalificatiebenamingen in het deeltijds beroepssecundair onderwijs vanaf het schooljaar 2006-2007

Nadere informatie

Besluit van de Vlaamse Regering betreffende curriculumdossiers en leerplannen in het onderwijs

Besluit van de Vlaamse Regering betreffende curriculumdossiers en leerplannen in het onderwijs Besluit van de Vlaamse Regering betreffende curriculumdossiers en leerplannen in het onderwijs DE VLAAMSE REGERING, Gelet op het decreet basisonderwijs van 25 februari 1997, artikel 45, vervangen bij het

Nadere informatie

Het HBO5 platform HBO5 in cijfers Belang van HBO5 Het nieuwe decreet: een nieuwe start?

Het HBO5 platform HBO5 in cijfers Belang van HBO5 Het nieuwe decreet: een nieuwe start? Het HBO5 platform HBO5 in cijfers Belang van HBO5 Het nieuwe decreet: een nieuwe start? 1 Gestart 30/04/2014, 15 keer vergaderd heel wat problemen moeten opgelost worden om het decreet betreffende de versterking

Nadere informatie

Advies over het uitvoeringsbesluit over de erkenning van beroepskwalificaties en van onderwijskwalificaties voor se-n-se en hbo5

Advies over het uitvoeringsbesluit over de erkenning van beroepskwalificaties en van onderwijskwalificaties voor se-n-se en hbo5 Algemene Raad 27 september 2012 AR-AR-ADV-002 Advies over het uitvoeringsbesluit over de erkenning van beroepskwalificaties en van onderwijskwalificaties voor se-n-se en hbo5 Vlaamse Onderwijsraad Kunstlaan

Nadere informatie

Begeleidende informatie bij het structuurschema onderwijs aan gedetineerden

Begeleidende informatie bij het structuurschema onderwijs aan gedetineerden Begeleidende informatie bij het structuurschema onderwijs aan gedetineerden Het volwassenenonderwijs in Vlaanderen De centra Het volwassenenonderwijs in Vlaanderen (en Brussel) wordt ingericht door centra

Nadere informatie

Advies over het voorstel van nieuwe opleidingen en opleidingenstructuren in het dbso vanaf 1 september 2015

Advies over het voorstel van nieuwe opleidingen en opleidingenstructuren in het dbso vanaf 1 september 2015 Raad Secundair Onderwijs 7 mei 2015 RSO-RSO-ADV-1415-006 Advies over het voorstel van nieuwe opleidingen en opleidingenstructuren in het dbso vanaf 1 september 2015 Vlaamse Onderwijsraad Kunstlaan 6 bus

Nadere informatie

Advies over het ontwerp van besluit van de Vlaamse Regering betreffende de organisatie van tijdelijke projecten in het basis- en secundair onderwijs

Advies over het ontwerp van besluit van de Vlaamse Regering betreffende de organisatie van tijdelijke projecten in het basis- en secundair onderwijs ADVIES Algemene Raad 18 mei 2006 AR/PCA/ADV/014 Advies over het ontwerp van besluit van de Vlaamse Regering betreffende de organisatie van tijdelijke projecten in het basis- en secundair onderwijs VLAAMSE

Nadere informatie

Specifieke bevoegdheden

Specifieke bevoegdheden Specifieke bevoegdheden Wet van 6 juli 1970 op het buitengewoon en geïntegreerd onderwijs Art. 20 Adviesbevoegdheid over de regels waaronder de Vlaamse Regering de reiskosten van gehandicapten ten laste

Nadere informatie

Ondernemerschap. Algemene opleiding Studiegebied Bedrijfsbeheer AO BB Opleidingsprofiel secundair volwassenenonderwijs

Ondernemerschap. Algemene opleiding Studiegebied Bedrijfsbeheer AO BB Opleidingsprofiel secundair volwassenenonderwijs Bijlage 13 bij het besluit van de Vlaamse Regering van.../.../... tot wijziging van de indeling van studiegebieden in opleidingen van het secundair volwassenenonderwijs en van de regelgeving betreffende

Nadere informatie

Studiegebied Gezondheidszorg

Studiegebied Gezondheidszorg Vlaamse Onderwijsraad Raad Levenslang en Levensbreed Leren Kunstlaan 6 bus 6 24 juni 2008 1210 Brussel RLLL/EXT/ADV/010bijl1 Studiegebied Gezondheidszorg Opleidingsprofiel Tandartsassistent 1 Hoger beroepsonderwijs

Nadere informatie

Commissie Hoger Onderwijs Vlaanderen

Commissie Hoger Onderwijs Vlaanderen Commissie Hoger Onderwijs Vlaanderen Oordeel bij de aanvraag tot inrichting van een anderstalige equivalente initiële bachelor- of masteropleiding (Codex Hoger Onderwijs dd. 20 december 2013, deel 2. Structuur

Nadere informatie

Advies over nieuwe modulaire structuurschema s voor de studiegebieden Talen en NT2

Advies over nieuwe modulaire structuurschema s voor de studiegebieden Talen en NT2 Vlaamse Onderwijsraad Raad Volwassenenonderwijs Leuvenseplein 4 11 mei 2004 1000 Brussel RVOL/MDR/ADV/011 Advies over nieuwe modulaire structuurschema s voor de studiegebieden Talen en NT2 1 Situering

Nadere informatie

VR DOC.0177/1BIS

VR DOC.0177/1BIS VR 2019 1502 DOC.0177/1BIS DE VLAAMSE MINISTER VAN ONDERWIJS NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: - Ontwerp van besluit van de Vlaamse Regering betreffende de toegang tot en organisatie van de educatieve

Nadere informatie

Advies. Uitbouw hoger beroepsonderwijs. Brussel, 23 mei 2016

Advies. Uitbouw hoger beroepsonderwijs. Brussel, 23 mei 2016 Advies Uitbouw hoger beroepsonderwijs Brussel, 23 mei 2016 SERV_20160523_CNhogerberoepsonderwijs_ADV.docx Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen Wetstraat 34-36, 1040 Brussel T +32 2 209 01 11 info@serv.be

Nadere informatie

Netwerkdag volwassenenonderwijs: VOL-OP Levenslang Leren. Inzetbaar op de arbeidsmarkt door Levenslang Leren TITEL. subtitel. 14 juni 2011 - Antwerpen

Netwerkdag volwassenenonderwijs: VOL-OP Levenslang Leren. Inzetbaar op de arbeidsmarkt door Levenslang Leren TITEL. subtitel. 14 juni 2011 - Antwerpen Netwerkdag volwassenenonderwijs: VOL-OP Levenslang Leren Inzetbaar op de arbeidsmarkt door Levenslang Leren TITEL 14 juni 2011 - Antwerpen subtitel Het programma 09.30 10.00u 10.00 10.10u 10.10 10.45u

Nadere informatie

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING DE VICEMINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING EN VLAAMS MINISTER VAN ONDERWIJS NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: Ontwerp van besluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van het besluit van de

Nadere informatie

Op Stapel januari Onderwijsorganisatie en -personeel Huis van het GO! Willebroekkaai Brussel

Op Stapel januari Onderwijsorganisatie en -personeel Huis van het GO! Willebroekkaai Brussel Op Stapel 2016-01 25 januari 2016 25-01-2016 Onderwijsorganisatie en -personeel Huis van het GO! Willebroekkaai 36 1000 Brussel In de rubriek Op Stapel geven de collega's van de afdeling Onderwijsorganisatie

Nadere informatie

ONTWERP VAN DECREET. betreffende de kwalificatiestructuur AMENDEMENTEN

ONTWERP VAN DECREET. betreffende de kwalificatiestructuur AMENDEMENTEN Zitting 2008-2009 25 maart 2009 ONTWERP VAN DECREET betreffende de kwalificatiestructuur AMENDEMENTEN Zie: 2158 (2008-2009) Nr. 1: Ontwerp van decreet 5571 OND 2 AMENDEMENT Nr. 1 Artikel 7 In a), tweede

Nadere informatie

Advies ter opvolging van het nieuwe afsprakenkader Nederlands tweede taal

Advies ter opvolging van het nieuwe afsprakenkader Nederlands tweede taal ADVIES Raad Levenslang en Levensbreed Leren 8 juni 2010 RLLL/MDR/ADV/005 Advies ter opvolging van het nieuwe afsprakenkader Nederlands tweede taal VLAAMSE ONDERWIJSRAAD, KUNSTLAAN 6 BUS 6, 1210 BRUSSEL

Nadere informatie

HERVORMING LERARENOP LEIDINGEN - BASISUITGANGSPUNTE N -

HERVORMING LERARENOP LEIDINGEN - BASISUITGANGSPUNTE N - HERVORMING LERARENOP LEIDINGEN - BASISUITGANGSPUNTE N - Werkdocument 02.10.2002 1. Woord vooraf...2 2. Basiscompetenties...2 3. Karakterisering van de opleiding...2 4. Stage...3 5. Soorten opleidingen...3

Nadere informatie

Basiseducatie LEERGEBIED Maatschappijoriëntatie (MO)

Basiseducatie LEERGEBIED Maatschappijoriëntatie (MO) Basiseducatie LEERGEBIED Maatschappijoriëntatie () Opleiding Maatschappijoriëntatie - Mobiliteit 022 Opleidingsprofiel Volwassenenonderwijs: Basiseducatie Mobiliteit Versie 1.0 - BVR Pagina 1 van 14 Inhoud

Nadere informatie

Hilde Bottu Kristel Grondelaers Evi Neven

Hilde Bottu Kristel Grondelaers Evi Neven Oriënteren naar HBO5 Hilde Bottu beleidsadviseur HBO5 UC Leuven-Limburg Kristel Grondelaers Docent/stagebegeleider/coördinator Promotie HBO Verpleegkunde Genk Evi Neven Beleidsmedewerker HBO5 Limburg/IKZmedewerker

Nadere informatie

Beroepsopleiding Studiegebied Handel BO HA Bedrijfsbeheer. Opleidingsprofiel secundair volwassenenonderwijs

Beroepsopleiding Studiegebied Handel BO HA Bedrijfsbeheer. Opleidingsprofiel secundair volwassenenonderwijs VR 2016 0912 DOC.1344/7 Bijlage 5 bij het besluit van de Vlaamse Regering van.../.../... tot wijziging van de indeling van studiegebieden in opleidingen van het secundair volwassenenonderwijs en van de

Nadere informatie

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING DE VICEMINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING EN VLAAMS MINISTER VAN ONDERWIJS NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: Definitieve goedkeuring van het besluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van

Nadere informatie

Advies over het ontwerp van decreet houdende diverse bepalingen inzake wonen, inburgering en stedelijk beleid

Advies over het ontwerp van decreet houdende diverse bepalingen inzake wonen, inburgering en stedelijk beleid ADVIES Raad Volwassenenonderwijs 22 februari 2005 RVOL/MDR/ADV/005 Advies over het ontwerp van decreet houdende diverse bepalingen inzake wonen, inburgering en stedelijk beleid VLAAMSE ONDERWIJSRAAD, LEUVENSEPLEIN

Nadere informatie

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING DE VICEMINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING EN VLAAMS MINISTER VAN ONDERWIJS NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: Ontwerp van besluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van het besluit van de

Nadere informatie

Advies over de voorstellen van nieuwe kwalificatiebenamingen in het deeltijds beroepssecundair onderwijs vanaf het schooljaar 2008-2009

Advies over de voorstellen van nieuwe kwalificatiebenamingen in het deeltijds beroepssecundair onderwijs vanaf het schooljaar 2008-2009 ADVIES Raad Secundair Onderwijs 26 februari 2008 RSO/JVR/ADV/003 Advies over de voorstellen van nieuwe en in het deeltijds beroepssecundair onderwijs vanaf het schooljaar 2008-2009 VLAAMSE ONDERWIJSRAAD,

Nadere informatie

Advies over de voorstellen van nieuwe kwalificatiebenamingen vanaf het schooljaar in het deeltijds beroepssecundair onderwijs

Advies over de voorstellen van nieuwe kwalificatiebenamingen vanaf het schooljaar in het deeltijds beroepssecundair onderwijs Vlaamse Onderwijsraad Raad Secundair Onderwijs Leuvenseplein 4 23 maart 2004 1000 Brussel RSO/GCO/ADV/006 Advies over de voorstellen van nieuwe kwalificatiebenamingen vanaf het schooljaar 2004-2005 in

Nadere informatie

Advies. Onderwijsdecreet XXVII - Volwassenenonderwijs. Brussel, 25 januari 2017

Advies. Onderwijsdecreet XXVII - Volwassenenonderwijs. Brussel, 25 januari 2017 Advies Onderwijsdecreet XXVII - Volwassenenonderwijs Brussel, 25 januari 2017 SERV_20170125_ODXXVIIVolwassenenonderwijs_ADV.docx Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen Wetstraat 34-36, 1040 Brussel T

Nadere informatie

Advies over een ontwerp van vernieuwd afsprakenkader Nederlands tweede taal

Advies over een ontwerp van vernieuwd afsprakenkader Nederlands tweede taal . ADVIES Raad Levenslang en Levensbreed Leren 12 mei 2009 RLLL/MDR/ADV/009 Advies over een ontwerp van vernieuwd afsprakenkader Nederlands tweede taal VLAAMSE ONDERWIJSRAAD, KUNSTLAAN 6 BUS 6, 1210 BRUSSEL

Nadere informatie

Advies over het ontwerp van besluit over de vrijstelling van beschikbaarheid voor een opleiding

Advies over het ontwerp van besluit over de vrijstelling van beschikbaarheid voor een opleiding Raad Levenslang en Levensbreed Leren 22 november 2016 RLLL-RLLL-ADV-1617-002 Advies over het ontwerp van besluit over de vrijstelling van beschikbaarheid voor een opleiding Vlaamse Onderwijsraad Kunstlaan

Nadere informatie

VR DOC.0535/1BIS

VR DOC.0535/1BIS VR 2017 0206 DOC.0535/1BIS DE VLAAMSE MINISTER VAN ONDERWIJS NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: - Ontwerp van besluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van de indeling van studiegebieden in opleidingen

Nadere informatie

Advies over het voorstel van opleidingenstructuren voor het deeltijds beroepssecundair onderwijs

Advies over het voorstel van opleidingenstructuren voor het deeltijds beroepssecundair onderwijs ADVIES Raad Secundair Onderwijs 24 maart 2009 RSO/ADV/JVR/011 Advies over het voorstel van opleidingenstructuren voor het deeltijds beroepssecundair onderwijs VLAAMSE ONDERWIJSRAAD, KUNSTLAAN 6 BUS 6,

Nadere informatie

ERKENNING NIEUWE OPLEIDING VLAANDEREN SJABLOON AANVRAAGDOSSIER AMBTSHALVE GEREGISTREERDE INSTELLINGEN MACRODOELMATIGHEIDSTOETS TOETS NIEUWE OPLEIDING

ERKENNING NIEUWE OPLEIDING VLAANDEREN SJABLOON AANVRAAGDOSSIER AMBTSHALVE GEREGISTREERDE INSTELLINGEN MACRODOELMATIGHEIDSTOETS TOETS NIEUWE OPLEIDING ERKENNING NIEUWE OPLEIDING VLAANDEREN SJABLOON AANVRAAGDOSSIER AMBTSHALVE GEREGISTREERDE INSTELLINGEN MACRODOELMATIGHEIDSTOETS TOETS NIEUWE OPLEIDING Opzet en structuur De sjabloon van het aanvraagdossier

Nadere informatie

Advies over de voorstellen van modulaire opleidingenstructuren dbso voor lasopleidingen en opleidingen gericht op transport

Advies over de voorstellen van modulaire opleidingenstructuren dbso voor lasopleidingen en opleidingen gericht op transport Raad Secundair Onderwijs KST / 28 februari 2012 RSO-RSO-ADV-007 Advies over de voorstellen van modulaire opleidingenstructuren dbso voor lasopleidingen en opleidingen gericht op transport Vlaamse Onderwijsraad

Nadere informatie

Advies over voorstellen van opleidingsprofielen voor het secundair volwassenenonderwijs

Advies over voorstellen van opleidingsprofielen voor het secundair volwassenenonderwijs Raad Levenslang en Levensbreed Leren 5 maart 2013 RLLL-RLLL-ADV-004 Advies over voorstellen van opleidingsprofielen voor het secundair volwassenenonderwijs Vlaamse Onderwijsraad Kunstlaan 6 bus 6 BE-1210

Nadere informatie

Advies over de procedure bij voorstellen van nieuwe kwalificatiebenamingen in het deeltijds beroepssecundair onderwijs

Advies over de procedure bij voorstellen van nieuwe kwalificatiebenamingen in het deeltijds beroepssecundair onderwijs ADVIES Raad Secundair Onderwijs 23 november 2004 RSO/RLE/ADV/002 Advies over de procedure bij voorstellen van nieuwe kwalificatiebenamingen in het deeltijds beroepssecundair onderwijs VLAAMSE ONDERWIJSRAAD,

Nadere informatie

Advies over de definitie van werkstudenten in het hoger onderwijs naar aanleiding van de conceptnota hbo5

Advies over de definitie van werkstudenten in het hoger onderwijs naar aanleiding van de conceptnota hbo5 Raad Hoger Onderwijs 13 december 2016 RHO-RHO-ADV-1617-002 Advies over de definitie van werkstudenten in het hoger onderwijs naar aanleiding van de conceptnota hbo5 Vlaamse Onderwijsraad Kunstlaan 6 bus

Nadere informatie

VR DOC.0579/1

VR DOC.0579/1 VR 2019 2604 DOC.0579/1 DE VLAAMSE MINISTER VAN ONDERWIJS NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: - Ontwerp van besluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van de puntenenveloppe voor de centra voor basiseducatie

Nadere informatie

in Vlaams-Brabant en Brussel (2009-2010) Het hoger beroepsonderwijs van het volwassenenonderwijs

in Vlaams-Brabant en Brussel (2009-2010) Het hoger beroepsonderwijs van het volwassenenonderwijs Het hoger beroepsonderwijs in Vlaams-Brabant en Brussel (2009-2010) Het hoger beroepsonderwijs van het volwassenenonderwijs in Vlaams-Brabant en Brussel www.zeevanmogelijkheden.be (2009-2010) Deze brochure

Nadere informatie

Verpleegkunde HBO 5. 1. Situatie van de HBO 5 opleiding verpleegkunde

Verpleegkunde HBO 5. 1. Situatie van de HBO 5 opleiding verpleegkunde 1. Situatie van de HBO 5 opleiding verpleegkunde 1.1. Aantal scholen in Vlaanderen: 20 met regionale spreiding, waarvan 16 uit het katholieke net, 2 gemeenschapsonderwijs, 1 stedelijke en 1 van het provinciaal

Nadere informatie

Publicatie KB omtrent zorgkundige

Publicatie KB omtrent zorgkundige Publicatie KB omtrent zorgkundige Op 3 februari 2006 verscheen in het Staatsblad het KB van 12 januari 2006 omtrent de verpleegkundige activiteiten die zorgkundigen mogen uitvoeren en de voorwaarden waaronder

Nadere informatie

STUDIEGEBIED Handelswetenschappen en bedrijfskunde

STUDIEGEBIED Handelswetenschappen en bedrijfskunde STUDIEGEBIED Handelswetenschappen en bedrijfskunde Hoger Beroepsonderwijs Modulaire opleiding Hotel- en BO HB 001 Versie 1.0 BVR Pagina 1 van 26 Inhoud 1 Opleiding... 4 1.1 Relatie opleiding referentiekader...

Nadere informatie

Advies over de voorstellen van voorlopige modulaire structuurschema s in het secundair OSP

Advies over de voorstellen van voorlopige modulaire structuurschema s in het secundair OSP 4 ADVIES Raad Levenslang en Levensbreed Leren 25 april 2006 RLLL/MDR/ADV/009 Advies over de voorstellen van voorlopige modulaire structuurschema s in het secundair OSP VLAAMSE ONDERWIJSRAAD, LEUVENSEPLEIN

Nadere informatie

Brussel, 10 december _Advies_accreditatieverdrag. Advies. Accreditatieverdrag met Nederland

Brussel, 10 december _Advies_accreditatieverdrag. Advies. Accreditatieverdrag met Nederland Brussel, 10 december 2003 111903_Advies_accreditatieverdrag Advies Accreditatieverdrag met Nederland Inhoud Inhoud... 2 1. Inleiding en situering adviesvraag... 3 2. Samenvatting... 4 3. Advies...5 2 1.

Nadere informatie

De Vlaamse kwalificatiestructuur

De Vlaamse kwalificatiestructuur De Vlaamse kwalificatiestructuur Onderwijskwalificaties niveau 1-5 11 mei 2009 Rita Dunon en Kaat Huylebroeck Strategisch Onderwijs- en Vormingsbeleid Onderwijskwalificaties Een onderwijskwalificatie is:

Nadere informatie

Advies. Wijzigingen HBO en hoger onderwijs. Brussel, 12 juni 2017

Advies. Wijzigingen HBO en hoger onderwijs. Brussel, 12 juni 2017 Advies Wijzigingen HBO en hoger onderwijs Brussel, 12 juni 2017 SERV_20170612_SenSeHBO_ADV.docx Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen Wetstraat 34-36, 1040 Brussel T +32 2 209 01 11 info@serv.be www.serv.be

Nadere informatie

Advies over de vernieuwing van het studiegebied Grafische technieken

Advies over de vernieuwing van het studiegebied Grafische technieken ADVIES Raad Secundair Onderwijs 26 april 2005 RSO/GCO/ADV/010 Advies over de vernieuwing van het studiegebied Grafische technieken VLAAMSE ONDERWIJSRAAD, LEUVENSEPLEIN 4, 1000 BRUSSEL www.vlor.be Advies

Nadere informatie

Advies over eindtermen natuurwetenschappen ASO (tweede graad) en BSO (tweede en derde graad)

Advies over eindtermen natuurwetenschappen ASO (tweede graad) en BSO (tweede en derde graad) RAAD SECUNDAIR ONDERWIJS 9 juni 2011 RSO-RSO-JVR-ADV-015 Advies over eindtermen natuurwetenschappen ASO (tweede graad) en BSO (tweede en derde graad) Vlaamse Onderwijsraad Kunstlaan 6 bus 6 BE-1210 Brussel

Nadere informatie

Advies over programmatie in hbo5

Advies over programmatie in hbo5 Algemene Raad 26 februari 2015 AR-AR-ADV-1415-010 Advies over programmatie in hbo5 Vlaamse Onderwijsraad Kunstlaan 6 bus 6 BE-1210 Brussel T +32 2 219 42 99 F +32 2 219 81 18 www.vlor.be info@vlor.be Advies

Nadere informatie

VLAAMSE OUDERENRAAD Advies 2011/2 over de aanpassing van het Decreet ouderenbeleidsparticipatie

VLAAMSE OUDERENRAAD Advies 2011/2 over de aanpassing van het Decreet ouderenbeleidsparticipatie VLAAMSE OUDERENRAAD Advies 2011/2 over de aanpassing van het Decreet ouderenbeleidsparticipatie Vlaamse Ouderenraad vzw 26 augustus 2011 Koloniënstraat 18-24 bus 7 1000 Brussel VLAAMSE OUDERENRAAD Advies

Nadere informatie

Basiseducatie LEERGEBIED Maatschappijoriëntatie (MO)

Basiseducatie LEERGEBIED Maatschappijoriëntatie (MO) RLLL-RLLL-EXT-ADV-007bijl11 Basiseducatie LEERGEBIED Maatschappijoriëntatie (MO) Opleiding Rechten AO BE 028 (Ontwerp) Versie {1.0} (Ontwerp) Pagina 1 van 11 Inhoud Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming

Nadere informatie