Vroegste en laatste datum van gebruik takjestempels, franco takjestempels en open takjestempels

Transcriptie

1 Vroegste en laatste datum van gebruik takjestempels, franco takjestempels en open takjestempels Samengesteld door Cees Janssen, Nederlandse Academie voor Filatelie Bijgewerkt tot en met 30 augustus 2013 Inleiding Het zoeken naar de vroegste en laatst bekende data van gebruik is door verzamelaars van afdrukken van stempels een bekende bezigheid. Vele verzamelaars hebben voor zichzelf al overzichtjes gemaakt met de door hen gevonden data. Ten behoeve van verzamelaars van stempelafdrukken van de zogenoemde takjestempels is een overzicht samengesteld waarin de data zijn opgenomen die voorkomen in de eigen verzameling. Tevens zijn vele data ontvangen van andere verzamelaars. Graag verzoek ik verzamelaars van afdrukken van deze stempels hun gegevens te controleren en latere data van gebruik of ontbrekende data en kleuren te melden voor opname in dit overzicht. Het takjestempel In 1865 werd op proef een nieuw type stempel in gebruik genomen. Dit stempel, met een middellijn van 22 mm, was het eerste stempel, waarbij de losse karakters uitsluitend in een binnencirkel werden gemonteerd. De eerste verstrekkingen vonden plaats in mei 1865 aan postkantoren, die tot dan toe geen dagtekeningstempel met uurkarakters hadden ontvangen. Het stempel werd ook verstrekt aan postkantoren die in 1865, 1866 en 1867 werden opgericht. Verder werd het stempel verstrekt aan het tijdelijke kantoor in het Kamp bij de Bildt. Het in 1872 opgerichte postkantoor Sliedrecht ontving eveneens een takjestempel. Verder werd het takjestempel verstrekt als trajectstempel. Kleur van de stempelinkt Bij de introductie van het nieuwe stempeltype met takje werden de voorschriften omtrent de stempeling niet gewijzigd. Volgens voorschrift moest de afdruk van het tweeletterstempel in rode stempelinkt worden aangebracht. Het diende eerst als vertrekstempel op brieven en monsters alsmede als aankomststempel op alle poststukken. In het jaar 1869 en begin 1870 werd veel paarse inkt gebruikt. Omdat de rode en paarse inkt niet voldeed, kwam daarin wijziging. In Circulaire No. 766 van 9 december 1869 werd voorgeschreven, dat alle stempels met zwarte inkt moesten worden afgedrukt. Daarmee moest op 15 december 1869 worden begonnen en uiterlijk 1 februari 1870 moest dit op alle kantoren gebeuren. R = rood V = violet Z = zwart Copyright 2013 De gegevens betreffende de vroegst en laatst bekende datum van gebruik in deze inventarisatie mogen uitsluitend voor privédoeleinden worden gebruikt. Duplicatie of heruitgave van de in deze inventarisatie aanwezige gegevens - geheel of gedeeltelijk - is verboden zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur (Cees Janssen). Het copyright is uitdrukkelijk ook van toepassing op het gehanteerde nummersysteem. Dankwoord Met bijzondere dank aan het Museum voor Communicatie voor het gebruik van de stempelboeken en stempelkaarten van De Munt en het Staatsbedrijf der P.T.T. met afdrukken van de stempels. De vroegst en laatst bekende data zijn naast de gegevens uit de stempelboeken en uit de collectie van de auteur tevens beschikbaar gesteld door enkele verzamelaars. In bijzonder dank aan de heer Ad de Goede voor zijn bijdrage. 1

2 Takjestempels Postkantoren: Nummer: Kantoor: Verstrekt: Vroegste Laatste TSPK 0001 APPINGADAM TSPK 0002aR BERGEN OP ZOOM TSPK 0002aV BERGEN OP ZOOM 18?? TSPK 0002bZ BERGEN OP ZOOM TSPK 0003 BRUMMEN TSPK 0004Z DE LEMMER TSPK 0005 DELFSHAVEN TSPK 0006 DOESBORGH TSPK 0007R DOETINCHEM TSPK 0008Z DOKKUM TSPK 0009R DRAGTEN TSPK 0010R DRIEBERGEN TSPK 0011R EINDHOVEN TSPK 0011Z EINDHOVEN TSPK 0012 FRANEKER TSPK 0013R GEERTRUIDENBERG TSPK 0013Z GEERTRUIDENBERG TSPK 0014 GOES TSPK 0015R GOUDA TSPK 0015V GOUDA TSPK 0016 HAARLEMMERMEER TSPK 0017Z HATTEM TSPK 0018R HEERENVEEN TSPK 0019 HEERLEN TSPK 0020Z HENGELO TSPK 0021R HOOGEVEEN TSPK 0021Z HOOGEVEEN TSPK 0022R MAARSSEN TSPK 0023R MEPPEL TSPK 0024 NAARDEN TSPK 0025 NOORDWIJK TSPK 0026R OOSTERHOUT TSPK 0027R OUD-BEIJERLAND TSPK 0028 OUDENBOSCH TSPK 0029 TER-NEUZEN TSPK 0030R VEENENDAAL TSPK 0031R VLAARDINGEN TSPK 0032 ZWARTSLUIS

3 Trajecten: Expeditie Moerdijk was géén traject, doch is voor het overzicht wel bij de trajecten opgenomen. Het traject Rotterdam-Hellevoetsluis was een boottraject. De overige trajecten waren spoorwegtrajecten. Nummer: Traject : Verstrekt: Vroegste Laatste TSTR 0001Z ALMELO-ENSCHEDE TSTR 0002 AMSTERD:-BREDA TSTR 0003Z AMSTERD:-EMM: TSTR 0004R ARNH.-OLDENZ TSTR 0004Z ARNH.-OLDENZ. na TSTR 0005 ARNH. OLDENZ: (zonder - ) TSTR 0006 ARNH.-OLDENZ: (met -) TSTR 0007Z BREDA-MAASTR: TSTR 0008Z EINDH-MAASTR TSTR 0009 ENSCHEDE-ALMELO TSTR 0010Z EXP. MOERDIJK TSTR 0011R EXP: MOERDIJK TSTR 0011Z EXP: MOERDIJK TSTR 0012Z HAARL:-HELDER TSTR 0013R HARL:-WINSCH: TSTR 0013Z HARL:-WINSCH: TSTR 0014 MEPPEL-GRON: TSTR 0015Z MOERD-EINDH TSTR 0016 ROTTERD:-HELLEV: TSTR 0017 UTR:-BOXTEL TSTR 0018Z ZAANDAM-UITG: TSTR 0019 ZUTPH:-LEEUW: (met -) TSTR 0020Z ZUTP: LEEUW: (zonder -) Militair Kamp: Nummer: Kamp : Verstrekt: Vroegste Laatste TSKA 0001 KAMP BIJ DE BILDT Open takjestempels B = blauwe of blauwgroene afdrukken R = rode afdrukken V = violette afdrukken Z = zwarte afdrukken 3

4 Postkantoren/hulppostkantoren: Nummer: Kantoor : Vroegste Laatste OTPH 0001Z AARDENBURG (Sluis) OTPH 0002R AMERSFOORT (voor Baarn) OTPH 0003B DINXPERLO (Terborgh) OTPH 0004aR DIRKSLAND (Den Bommel) OTPH 0004aZ DIRKSLAND (Den Bommel) OTPH 0004bR DIRKSLAND (Goedereede) OTPH 0004bZ DIRKSLAND (Goedereede) OTPH 0004cR DIRKSLAND (Melissant) OTPH 0004cZ DIRKSLAND (Melissant) OTPH 0004dR DIRKSLAND (Middelharnis) OTPH 0004dZ DIRKSLAND (Middelharnis) OTPH 0004eR DIRKSLAND (Nieuwe Tonge) OTPH 0004eZ DIRKSLAND (Nieuwe Tonge) OTPH 0004fR DIRKSLAND (Ooltgensplaat) OTPH 0004fZ DIRKSLAND (Ooltgensplaat) OTPH 0004gR DIRKSLAND (Ouddorp) OTPH 0004gZ DIRKSLAND (Ouddorp) OTPH 0004hR DIRKSLAND (Oude Tonge) OTPH 0004hZ DIRKSLAND (Oude Tonge) OTPH 0004jR DIRKSLAND (Sommelsdijk) OTPH 0004jZ DIRKSLAND (Sommelsdijk) OTPH 0004kR DIRKSLAND (Stad aan t Haringvliet) OTPH 0004kZ DIRKSLAND (Stad aan t Haringvliet) OTPH 0004lR DIRKSLAND (Stellendam) OTPH 0004lZ DIRKSLAND (Stellendam) OTPH 0005Z GENDRINGEN (Terborgh) OTPH 0006Z GENNEP (Veghel) OTPH 0007R HAARLEM (voor Bennebroek) OTPH 0007Z HAARLEM (voor Bennebroek) OTPH 0008Z HARDERWIJK (voor Nunspeet) OTPH 0009Z SHEERENBERG (Zevenaar) OTPH 0010Z IJZENDIJKE (Breskens) OTPH 0011Z LEIDEN (voor Lisse) OTPH 0012R LEIDEN (voor Sassenheim) OTPH 0012Z LEIDEN (voor Sassenheim) 18?? OTPH 0013R LEIDEN (voor Voorschoten) OTPH 0013Z LEIDEN (voor Voorschoten) OTPH 0014R LEIDEN (voor Warmond) OTPH 0015R MAASTRICHT (voor Eijsden) OTPH 0016Z MAASTRICHT (voor Meerssen) OTPH 0017Z MAASTRICHT (voor Valkenburg) OTPH 0018B MEPPEL (voor Smilde) OTPH 0019Z NIJMEGEN (voor Gennep) OTPH 0020Z SLUIS (voor Aardenburg) OTPH 0021Z SUSTEREN (Roermond) OTPH 0022V WINTERSWIJK (voor Aalten) OTPH 0022Z WINTERSWIJK (voor Aalten) OTPH 0023B WINTERSWIJK (voor Groenlo) Het open takjestempel DIRKSLAND werd door het postkantoor te Hellevoetsluis gebruikt. 4

5 Franco takjestempels (afdrukken in zwart) Postkantoren: Nummer: Kantoor: Verstrekt: Vroegste Laatste FTPK 0001 ALKMAAR FTPK 0002 ALMELO FTPK 0003 ALPHEN FTPK 0004 AMERSFOORT FTPK 0005 AMSTERDAM FTPK 0006 APELDOORN FTPK 0007 APPINGADAM FTPK 0008 ARNHEM FTPK 0009 ASSEN FTPK 0010 BERGEN OP ZOOM FTPK 0011 BEVERWIJK FTPK 0012 BODEGRAVEN FTPK 0013 BOLSWARD FTPK 0014 BOMMEL FTPK 0015 BOSKOOP FTPK 0016 BOXMEER FTPK 0017 BOXTEL FTPK 0018 BREDA FTPK 0019 BRESKENS FTPK 0020 BRIELLE FTPK 0021 BRUMMEN FTPK 0022 CULEMBORG FTPK 0023 DE LEMMER FTPK 0024 DE RIJP FTPK 0025 DELFSHAVEN FTPK 0026 DELFT FTPK 0027 DELFZIJL FTPK 0028 DEN HELDER FTPK 0029 DEVENTER FTPK 0030 DIRKSLAND FTPK 0031 DOESBORGH FTPK 0032 DOETINCHEM FTPK 0033 DOKKUM FTPK 0034 DORDRECHT FTPK 0035 DRAGTEN FTPK 0036 DRIEBERGEN FTPK 0037 DRUTEN FTPK 0038 EDAM FTPK 0039 EINDHOVEN FTPK 0040 ELBURG FTPK 0041 ENKHUIZEN FTPK 0042 ENSCHEDE FTPK 0043 FRANEKER FTPK 0044 GEERTRUIDENBERG FTPK 0045 GINNEKEN FTPK 0046 GOES

6 FTPK 0047 GOOR FTPK 0048 GORINCHEM FTPK 0049 GOUDA FTPK 0050 GRAVE FTPK 0051 sgravenhage FTPK 0052 GRONINGEN FTPK 0053 HAARLEM FTPK 0054 HAARLEMMERMEER FTPK 0055 HARDERWIJK FTPK 0056 HARLINGEN FTPK 0057 HATTEM FTPK 0058 HEERENVEEN FTPK 0059 HEERLEN FTPK 0060 HELLEVOETSLUIS FTPK 0061 HELMOND FTPK 0062 HENGELO FTPK 0063 shertogenbosch FTPK 0064 HEUSDEN FTPK 0065 HILVERSUM FTPK 0066 HOOGEVEEN FTPK 0067 HOOGEZAND FTPK 0068 HOORN FTPK 0069 HULST FTPK 0070 JOURE FTPK 0071 KAATSHEUVEL FTPK 0072 KAMPEN FTPK 0073 KOEVORDEN FTPK 0074 LEERDAM FTPK 0075 LEEUWARDEN FTPK 0076 LEIDEN FTPK 0077 LOENEN FTPK 0078 MAARSSEN FTPK 0079 MAASSLUIS FTPK 0080 MAASTRICHT FTPK 0081 MAKKUM FTPK 0082 MEDEMBLIK FTPK 0083 MEPPEL FTPK 0084 MIDDELBURG FTPK 0085 MONNIKENDAM FTPK 0086 NAARDEN FTPK 0087 NIJKERK FTPK 0088 NIJMEGEN FTPK 0089 NOORDWIJK FTPK 0090 OISTERWIJK FTPK 0091 OLDENZAAL FTPK 0092 ONDERDENDAM FTPK 0093 OOSTERHOUT FTPK 0094 OSS FTPK 0095 OUD-BEIJERLAND FTPK 0096 OUDENBOSCH FTPK 0097 OUDEWATER FTPK 0098 PURMEREND FTPK 0099 RHENEN FTPK 0100 RIJSSEN FTPK 0101 ROERMOND FTPK 0102 ROTTERDAM FTPK 0103 ROZENDAAL FTPK 0104 SAPPEMEER FTPK 0105 SAS VAN GEND FTPK 0106 SCHAGEN

7 FTPK 0107 SCHEVENINGEN FTPK 0108 SCHIEDAM FTPK 0109 SCHOONHOVEN FTPK 0110 SITTARD FTPK 0111 SLIEDRECHT FTPK 0112 SLUIS FTPK 0113 SNEEK FTPK 0114 STEENBERGEN FTPK 0115 STEENWIJK FTPK 0116A TER NEUZEN (type I) FTPK 0116B TERNEUZEN (type II) FTPK 0117 TERBORGH FTPK 0118 TEXEL FTPK 0119 THOLEN FTPK 0120 TIEL FTPK 0121 TILBURG FTPK 0122 UTRECHT FTPK 0123 VAALS FTPK 0124 VEENDAM FTPK 0125 VEENENDAAL FTPK 0126 VEGHEL FTPK 0127 VELP FTPK 0128 VENLO FTPK 0129 VIANEN FTPK 0130 VLAARDINGEN FTPK 0131 VLISSINGEN FTPK 0132 VOORSCHOTEN FTPK 0133 WAALWIJK FTPK 0134 WAGENINGEN FTPK 0135 WEERT FTPK 0136 WEESP FTPK 0137 WIJHE FTPK 0138 WIJK BIJ DUURSTEDE FTPK 0139 WILLEMSTAD FTPK 0140 WINSCHOTEN FTPK 0141 WINTERSWIJK FTPK 0142 WOERDEN FTPK 0143 WORKUM FTPK 0144 WORMERVEER FTPK 0145 WOUDRICHEM FTPK 0146 ZAANDAM FTPK 0147 ZALT-BOMMEL FTPK 0148 ZEIST FTPK 0149 ZEVENAAR FTPK 0150 ZEVENBERGEN FTPK 0151 ZIERIKZEE FTPK 0152 ZUTPHEN FTPK 0153 ZWARTSLUIS FTPK 0154 ZWIJNDRECHT FTPK 0155 ZWOLLE Trajecten: Nummer: Traject: Verstrekt: Vroegste Laatste FTTR 0001 AMSTERD:-EMM: FTTR 0002 ARNH.-OLDENZ: FTTR 0003 EXP.MOERDIJK FTTR 0004 MOERD:-ANTW: FTTR 0005 ROTTERD:-ANTW:

8 Pseudo takjestempels Zie artikel van de heer A.P. de Goede in De Postzak, uitgave van Po&Po, nummer 192. Het franco ornament werd van het 'FRANCO takjestempel' afgeschroefd om het stempel als takjestempel te kunnen gebruiken. Dat kan om diverse redenen gedaan zijn. De meest voor de hand liggende redenen waren: 1 Het beschadigd raken van het vrij kwetsbare franco ornament. 2 Het bewust afschroeven van het FRANCO ornament om het stempel als gewoon dagtekeningstempel te kunnen gebruiken wanneer het gewone dagtekeningstempel in het ongerede was geraakt (spoedbestelling). 3 De noodzaak een extra dagtekeningstempel beschikbaar te hebben in de tijd nadat het FRANCO takjestempel officieel in januari 1876 was afgeschaft. Van veel van deze stempels is het gebruik dan ook bekend na Pseudo takjestempels zijn niet bekend als vernietigingsstempels op postzegels op complete brieven. Losse postzegels met afdrukken van de stempels zijn wel bekend. Nummer: Kantoor: Vroegste Laatste PTPK 0001 AMSTERDAM PTPK 0002 BOLSWARD?? PTPK 0003 DRIEBERGEN 1884 PTPK 0004 DRUTEN?? PTPK 0005 ENSCHEDE PTPK 0006 GOOR PTPK 0007 GRAVE PTPK 0008 HARLINGEN?? PTPK 0009 HILVERSUM PTPK 0010 HULST?? PTPK 0011 LEIDEN?? PTPK 0012 OUDENBOSCH 1877 PTPK 0013 PURMEREND 1873 PTPK 0014 ROZENDAAL PTPK 0015 SCHEVENINGEN?? PTPK 0016 SLIEDRECHT 1873 PTPK 0017 SNEEK 1879 PTPK 0018 STEENBERGEN?? PTPK 0019 TERBORGH 1879 PTPK 0020 TEXEL 1878 PTPK 0021 VEENENDAAL 1884 PTPK 0022 VEGHEL PTPK 0023 VIANEN PTPK 0024 WOUDRICHEM 1881 PTPK 0025 ZWIJNDRECHT PTPK 0026 ZWOLLE 1873 Proeven met afdrukken van FRANCO takjestempels FTPR 0001 HAARLEM 24 MRT 69 Door de fa. Joh. Enschede & Zonen te Haarlem werden drukproeven vervaardigd van post- en portzegels. Deze werden opgeplakt op papier met daaronder de tekst: DRUKPROEVEN. Deze proeven werden daarna van een stempelafdruk voorzien. De stempels werden eveneens vervaardigd door de fa. Joh. Enschede & Zonen, als proeve van bekwaamheid om te trachten een opdracht binnen te krijgen voor het vervaardigen van poststempels. Ook een FRANCO takjestempel werd vervaardigd. Bekend is het FRANCO takjestempel Haarlem met de datum 24 MRT 69. 8