Kwartaalrapportage Q3-2012

Transcriptie

1 Kwartaalrapportage Q Disclaimer De informatie in deze rapportage is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid opgesteld. U kunt hieraan echter geen rechten ontlenen. Uw rechten zijn omschreven in het voor u geldende pensioenreglement. U vindt het pensioenreglement op de website van het pensioenfonds:

2 Inhoudsopgave Samenvatting, deel 1, inleiding en dekkingsgraad Samenvatting, deel 2, beleggingen en markten Samenvatting, deel 3, financiën en bestuurszaken Samenvatting, deel 4, kostendekkende premie 1. Pensioenuitkeringen en -premies 2. Aantal actieven, slapers en uitkeringsgerechtigden 3. Waarde-overdrachten 4. Indexatie 5. Indexatie Pensioenfonds OWASE 1991-Q Kerncijfers 7. Dekkingsgraad 8. Rendement, VPV en Dekkingsgraad 9. Vermogenspositie 10. Bepaling vereist eigen vermogen en minimaal vereist eigen vermogen 11. Ontwikkeling dekkingsgraad en rekenrente 12. Ontwikkeling voorziening pensioenverplichting en rekenrente 13. Renteschok en renteschok icm aandelenschok 14. Vermogensoverzicht 15. Rendement 16. Rendementen beleggingsportefeuille 1991-Q Mutaties 18. ALM- en SAA-benchmark 19. Fondsenoverzicht met bijbehorende rentegevoeligheid 20. Doorkijk valuta per Rating obligaties per Verdeling actief en passief beleggen per Liquiditeitsprognose Q4 2012

3 Samenvatting, deel 1 Kwartaalrapportage algemeen Deze kwartaalrapportage geeft inzicht in de ontwikkeling van de financiële situatie van Stichting Pensioenfonds OWASE. In de rapportage vindt u de voorziening pensioenverplichtingen, het minimaal vereist eigen vermogen (dekkingstekortgrens), het vereist eigen vermogen (reservetekortgrens), de reservepositie en de dekkingsgraad van het pensioenfonds over het afgelopen kwartaal, berekend op basis van de actuele rekenrente volgens de rentetermijnstructuur van De Nederlandsche Bank. Ter indicatie wordt ook aangegeven welk effect een lagere of hogere rente (plus of min 1%) op de financiële situatie van het pensioenfonds zou hebben gehad. Voorts vindt u in de rapportage een beknopt overzicht van de samenstelling van de beleggingsportefeuille van het pensioenfonds, van de mutaties in de beleggingsportefeuille en van de rendementen van de beleggingen over het afgelopen kwartaal. Tevens wordt aangegeven hoe de rentegevoeligheid (duration) van het pensioenfondsvermogen zich verhoudt tot de rentegevoeligheid van de verplichten van het pensioenfonds (de mate van afdekking van het zgn. renterisico). De beleggingsgegevens zijn ontleend aan de beleggingsrapportages die in opdracht van de beleggingscommissie van het pensioenfonds maandelijks worden opgesteld. Kwartaalrapportage Q Dekkingsgraad De dekkingsgraad is in het 3e kwartaal 2012 gestegen van 100,7% eind juni 2012 naar 107,3% eind september De rekenrente is in het 3e kwartaal met 17 basispunten gestegen naar 2,42%. De pensioenverplichtingen zijn gedaald met 12 mln naar een niveau van 569 mln. Het vermogen is gestegen van 586 mln naar 611 mln. De zakelijke waarden stegen met 11 mln, overige zakelijke waarden stegen met 3 mln. De vastrentende waarden stegen met bijna 19 mln o.a. door aankoop van Franse en Nederlandse staatsobligaties ( 20 mln) en de verkoop van Robeco Fondsen ( 9 mln). De valutatermijntransacties stegen met 4 mln. De aangehouden liquiditeiten daalden met 12 mln, naar ruim 28 mln, mede door de aankoop van de staatsobligaties. Per wordt er voor de bepaling van de rekenrente gebruik gemaakt van een combinatie van UFR en de driemaansrentemiddeling. De werkelijke RTS zou per ,28% zijn. De dekkingsgraad zou daarmee op 104,8% uitkomen. Renteschok (i.c.m. aandelenschok) Pensioenfonds OWASE heeft ultimo september 2012 een reservetekort. Dit tekort zal verder oplopen bij een rentedaling. Bij een rentedaling van 1% ontstaat zowel een dekkingstekort als een reservetekort. Wijzigingen in Q3 In juli is een aantal wijzigingen in de beleggingsrichtlijnen goedgekeurd waarbij het mandaat voor omvang liquiditeiten tijdelijk is verhoogd (van 5% naar 12,5% voor 6 maanden), het niet afdekken van de Chinese munt en aanscherping van het mandaat vastrentende waarden over de kwaliteiten (ratings) van beleggingen. Voortuitblik Q4 In oktober is uit de liquiditeiten een bedrag van 10 mln. geïnvesteerd in Europese aandelen en 5 mln. in Goud, waardoor de liquiditeiten weer minder dan 5% bedroegen van het totale vermogen.

4 Samenvatting, deel 2 Kwartaalrapportage Q Beleggingen en rendementen Over het derde kwartaal is, exclusief valuta afdekking, een rendement gerealiseerd van 4,05% bij een benchmark van 3,83%. Inclusief valuta afdekking werd een rendement behaald van 4,07%. De valuta afdekking had een zeer licht positief effect op het rendement. De maandresultaten zijn in dit kwartaal: Rendement Excl Valuta Incl valuta SAA ALM Benchmark Benchmark ,94% 2,97% 4,64% -1,76% YTD ,34% 10,76% 11,98% 12,12% Q ,05% 4,07% 3,83% 5,47% juli 3,63% 2,96% 2,95% 3,71% augustus 0,12% 0,44% 0,52% 0,39% september 0,27% 0,62% 0,32% 1,29% De vastrentende waarden behaalden een rendement van 2,7% (BM 2,5%). Het rendement op zakelijke waarden bedroeg 5,8%, gelijk aan de BM. De overige zakelijke waarden (goud, vastgoed en high yield credits) noteerden een performance van 5,3% tegenover een BM van 6,2%. Opnieuw was het onroerend goed de grootste oorzaak voor deze underperformance met een performance van 3,5% en een BM van 5,7%. In het derde kwartaal is, in verband met de sterk gedaalde lange rente en de invoering van de Ultimate Forward rate, de positie in het LDI-40 fonds volledig afgebouwd. De liquide middelen die hieruit vrij kwamen ( 9 mln.) zijn gebruikt voor de aanschaf van Franse en Nederlandse staatsobligaties ( 20 mln.). De overige benodigde 11 mln. werd gefinancierd vanuit het deposito bij BNP, het kwartaaldeposito bij Deutsche Bank en aangehouden liquide middelen bij de Kasbank. Algemene marktontwikkelingen In het derde kwartaal zijn er de nodige belangrijke beslissingen genomen over de aanpak van de schuldencrisis. Met name in Europa heeft de Europese Centrale Bank er alles aan gedaan om de rust op de markten te herstellen. De grote verschillen op de obligatiemarkten verdwenen in de loop van september, omdat de ECB een nieuw opkoopprogramma van obligaties aankondigde. Ze had daarmee als doelstelling de beleggers weer naar Zuid-Europese landen te trekken. Spaanse en Italiaanse rentes daalden vervolgens flink. Aandelenmarkten lieten goede rendementen zien in de eerste maanden van dit kwartaal, maar die rendementen zwakten af naar het einde van september. Dit geeft aan dat de risicobereidheid bij beleggers nog niet erg hoog is. Ook in de VS was het de centrale bank die een nieuw opkoopprogramma van obligaties aankondigde. De arbeidsmarkt in de VS is volgens de centrale bankiers een grote zorg. Met het opkoopprogramma hoopt de FED de economie weer een positieve impuls te geven en zodoende ook de werkgelegenheid weer op niveau te krijgen. Vanuit de opkomende landen was er weinig positief nieuws. Zo viel in India de groei in de industriële productie nagenoeg stil en werd duidelijk dat in China de economische groei steeds verder vertraagt. Toch was er ook positief nieuws te melden: de huizenmarkt in de VS vertoont serieuze tekenen van herstel en China laat steeds betere exportcijfers zien. Daar lijkt de motor dus weer enigszins op gang te komen. De FED liet in het derde kwartaal de rente ongemoeid. Verder liet de FED weten de rentestand voorlopig (tot 2015) ongewijzigd te laten. De ECB verlaagde de rente met een kwart procent tot 0,75%, de laagste stand sinds het bestaan van de euro. Het beleid ten aanzien van de USD afdekking is ongewijzigd 80%.

5 Samenvatting, deel 3 Kwartaalrapportage Q Indexaties Per 1 juli 2012 is een nieuwe Owase CAO afgesloten met een looptijd van 1 jaar. De CAO verhoging per 1 juli 2012 bedroeg 1,0%. Het pensioenfondsbestuur heeft besloten dat per 1 juli 2012 geen indexaties kunnen worden toegekend. De dekkingsgraad van het pensioenfonds was 105,7% op de ijkdatum van 1 juni De dekkingsgraad eind juni was 100,7%. Het pensioenfonds kan volgens het eigen indexatiebeleid en het door DNB goedgekeurde herstelplan niet indexeren als sprake is van een dekkingstekort. Eind mei lag de dekkingsgraad net boven de dekkingstekortgrens terwijl er per eind juni sprake was van een dekkingstekort. Het pensioenfonds heeft niet voldoende financiële middelen om de pensioenaanspraken te kunnen verhogen, ook niet gedeeltelijk. Kwartaalrapportage Q Pensioenreglement In bijlage 5 van het pensioenreglement staan de zgn. afkoop- en uitruilfactoren. Deze factoren werden berekend op basis van een rekenrente van 4%. De rente is echter sterk gedaald. Het pensioenfondsbestuur heeft daarom besloten de factoren aan te passen aan de hand van een rekenrente van 3%. De nieuwe factoren worden vanaf 1 juli 2012 toegepast en zijn in het pensioenreglement opgenomen. Actieve deelnemers ontvangen per 1 juli 2012 geen indexatie. De indexatieachterstand van aktieve deelnemers bedraagt 1,65% per en 1,0% per Cumulatief bedraagt de achterstand 2,67% De indexatieachterstand van slapers en gepensioneerden bedraagt 0,89% per en 1,20% per Cumulatief bedraagt de achterstand 2,10%. De slapers en gepensioneerden zijn over dit indexatiebesluit via een brief geïnformeerd. De actieve deelnemers zijn geïnformeerd via de publicatieborden. Het bestuur probeert de gemiste indexatie op een latere datum alsnog toe te kennen zodra de financiële situatie van het pensioenfonds dat weer toelaat. De eerstvolgende datum per wanneer het bestuur beoordeelt of geïndexeerd kan worden is 1 januari 2013.

6 Samenvatting, deel 4 Kwartaalrapportage Q Kostendekkende premie Werkgevers en werknemers betalen gezamenlijk een pensioenpremie van 30% van de pensioengrondslag(som). Deze 30% is de premie die het pensioenfonds daadwerkelijk in rekening brengt. De premie van 30% lag voorheen altijd wat hoger dan door de pensioenwet wordt voorgeschreven. Volgens de pensioenwet dient het pensioenfonds een premie in rekening te brengen die ten minste kostendekkend is. Het gaat hierbij om de kosten van de opbouw van de nominale pensioenaanspraken en om de uitvoeringskosten. Er dient onderscheid gemaakt te worden tussen de zuiver kostendekkende premie en de gedempte kostendekkende premie. De zuiver kostendekkende premie wordt jaarlijks op 31 december vastgesteld voor het gehele komende jaar op basis van de rekenrente over december. Ook de gedempte kostendekkende premie wordt jaarlijks op 31 december voor het komende jaar vastgesteld, maar op basis van de gemiddelde rekenrente over de voorliggende periode van 12 maanden (de zgn. dempingsperiode). De zuiver kostendekkende premie voor 2012 is vastgesteld op 31 december 2011 (rekenrente 2,76%). De zuiver kostendekkende premie voor 2012 is 34,4% en is dus (fors) hoger dan 30%. De gedempte kostendekkende premie voor 2012 is eveneens vastgesteld op 31 december 2011 (rekenrente 3,33%). De gedempte kostendekkende premie voor 2012 is 29,8%, hetgeen iets lager is dan 30%. Het gaat hierbij dan wel om een hele geringe marge. Kwartaalrapportage Q Per 31 december 2011 was de dekkingsgraad 104,0% en was er sprake van een (gering) dekkingstekort. De premie voor 2012 diende daardoor niet alleen kostendekkend te zijn. Voor het pensioenfonds geldt voor 2012 tevens - evenals voor alle pensioenfondsen met een dekkingstekort - de zgn. premiedekkingsgraadeis (PDG-eis). Volgens deze eis dient de premie bij te dragen aan het herstel van de financiële situatie. Volgens de PDG-eis zou de pensioenpremie voor het pensioenfonds voor 2012 ten minste 30,9% van de pensioengrondslag moeten bedragen. Het pensioenfonds voldoet dus niet aan de PDG-eis. Om aan de premiedekkingsgraadeis te voldoen, zou de feitelijke pensioenpremie voor 2012 opgehoogd moeten worden met 0,9%. Het pensioenfondsbestuur heeft bij De Nederlandse Bank (DNB) ontheffing gevraagd van de PDG-eis (een zgn. adempauze voor de duur van 1 jaar). DNB heeft het verzoek om een adempauze inmiddels gehonoreerd. De premie hoeft daarom vooralsnog niet aangepast te worden. Per 1 januari 2013 dient echter hoe dan ook sprake te zijn van een sluitende financiële opzet (de premie dient dan ten minste kostendekkend te zijn en - als sprake is van een dekkingstekort - dient de premie tevens bij te dragen aan het herstel). Inmiddels is de ervaring dat daarbij niet zonder meer uitgegaan kan worden van een optimistisch economisch herstelscenario, bijvoorbeeld van een verwachte rentestijging. Het bestuur zal in 2012 samen met CAO-partijen en met oog voor de belangen van alle stakeholders bekijken welke maatregelen genomen moeten worden om tot een sluitende financiële opzet te komen.

7 Rapportage deelnemersadministratie 1. Pensioenuitkeringen en -premies Q maand aantal uitkering premie juli augustus september totaal Ultimo september 2012 was er aan pensioenpremie nog een bedrag van te ontvangen. Inmiddels zijn alle pensioenpremies ontvangen. De inkomsten uit pensioenpremie zijn de laatste maanden redelijk constant. De premie inkomsten zijn echter al geruime tijd lager dan de pensioenuitkeringen. Q Q3-2012* Kwartaal aantal uitkering premie Q Q Q Q Totaal Q Q Q totaal YTD Aantallen Q Q Q Q Deelnemers Aantallen Aantallen Aantallen Aantallen actieven slapers pensioen op pensioen wdp pensioen wzp Totaal *Het aantal uitkeringen komt niet overeen met het aantal uitkeringsgerechtigden in de kolom pensioen op, wdp en wzp in tabel "2. Aantallen". Er is sprake van dubbeltellingen. Een arbeidsongeschikte werknemer kan een uitkering ontvangen en actieve deelnemer zijn. De trend van het dalende aantal actieve deelnemers houdt mede verband met reorganisaties bij de aangesloten bedrijven (mn. RPC) als gevolg van de economische crisis (outplacement). Het aantal pensioengerechtigden blijft stijgen. Dit houdt enerzijds verband met de vergrijzing van het deelnemersbestand, maar anderzijds ook met de hiervoor genoemde reorganisaties bij de aangesloten bedrijven (vroegpensioen). Slapers: vanaf 1 januari 2010 worden kleine pensioenaanspraken van gewezen deelnemers afgekocht (2 jaar na uitdiensttreding). Voor 2012 is de afkoopgrens kleine pensioenen bepaald op 438,44. Elke laatste maand van het kwartaal worden de voor dat kwartaal aangeschreven deelnemers afgekocht.

8 Rapportage deelnemersadministratie 3. Waarde-overdrachten inkomend uitgaand Kwartaal aantal bedrag aantal bedrag totaal Q Q Q Q totaal Q Q Q Indexatie - Actieven Begin 2012 is er een CAO-akkoord bereikt welke inging met terugwerkende kracht naar Overeengekomen stijging van de lonen bedroeg 1,65%. Ten aanzien van de aanpassing van de pensioensalarissen hebben CAO partners ervoor gekozen deze door te voeren per Gezien de lage dekkingsgraad eind 2011 kon er geen indexatie worden toegekend. Per 1 juli 2012 is een nieuwe Owase CAO afgesloten met een looptijd van 1 jaar. De CAO verhoging per 1 juli 2012 bedroeg 1,0%. Als gevolg van de lage dekkingsgraad ontvange actieve deelnemers per 1 juli 2012 geen indexatie. De indexatieachterstand van aktieve deelnemers bedraagt 1,65% per en 1,0% per Cumulatief bedraagt de achterstand 2,67% Er is geen achterstand in de verwerking van waarde overdrachten, wel staan veel waardeoverdrachten 'on hold' in verband met een te lage dekkingsgraad bij het andere betrokken pensioenfonds. Waarde overdracht mag alleen worden uitgevoerd als beide pensioenfondsen een dekkingsgraad hebben boven de 100%. Achterstand indexaties per actieven 2,67% 1 januari ,65% 1 juli ,00% niet-actieven 2,10% 1 januari ,89% 1 juli ,20% - Slapers en gepensioneerden Begin juli is beoordeeld of aan deze groep een indexatie van 1,20% toegekend kon worden. Gezien de lage dekkingsgraad eind juni kon er geen indexatie worden toegekend. De indexatieachterstand van slapers en pepensioneerden bedraagt 0,89% per en 1,20% per Cumulatief bedraagt de achterstand 2,10%.

9 Indexaties Pensioenfonds Owase (tot eindloonregeling) 180 Aktief 170 pensioen CPI periode Voorwaardelijkheidsverklaring Op de pensioenrechten en pensioenaanspraken wordt (half-) jaarlijks toeslag* verleend van maximaal de stijging van de OWASE-loonindex voor de actieve deelnemers en maximaal de stijging van de CBS consumentenprijsindex (CPI alle huishoudends, afgeleid) voor de slapers en gepensioneerden. Het bestuur beslist evenwel (half-) jaarlijks in hoeverre pensioenrechten en pensioenaanspraken worden aangepast. Voor deze voorwaardelijke toeslagverlening is geen reserve gevormd en wordt geen premie betaald. De toeslagverlening wordt uit beleggingsrendement gefinancierd. * Indexatie wordt ook wel toeslagverlening genoemd. In 2002 verkeerde het pensioenfonds in onderdekking. Zowel werkgevers, actieven en niet-actieven hebben een bijdrage geleverd. De premie is in 2 stappen verhoogd tot het huidige niveau van 30%. De eindloonregeling is omgezet naar een middelloonregeling. Er is eenmalig geen indexatie toegekend aan pensioengerechtigden.

10 6. Kerncijfers (bedragen euro * 1.000) Nieuwe AG tafels Q4-09 Q1-10 Q2-10 Q3-10 Q4-10 Q1-11 Q2-11 Q3-11 Q4-11 Q1-12 Q2-12 maand dec-07 dec-08 dec-09 mrt-10 jun-10 sep-10 dec-10 mrt-11 jun-11 sep-11 dec-11 mrt-12 jun-12 jul-12 aug-12 sep-12 Q3-12 vermogen VPV overige voorzieningen dekkingsgraad 147,3% 105,9% 119,2% 117,9% 111,4% 107,5% 116,8% 121,9% 121,4% 100,2% 104,0% 105,4% 100,7% 102,3% 102,9% 107,3% dekkingstekortgrens reservetekortgrens schatting gemidd. FTK rente 4,80 3,50 3,90 3,60 3,10 2,80 3,45 3,82 3,78 2,71 2,74 2,54 2,25 2,17 2,18 2,42 dekkingstekort reservepositie In september 2011 is een dekkingstekort ontstaan. Hierdoor is het kortetermijnherstelplan van toepassing. Het herstelplan blijft van toepassing totdat er drie kwartaaleinden geen sprake is geweest van een tekort. Ultimo maart 2012 was er geen dekkingstekort, echter in juni ontstond weer een dekkingstekort. Per 30 september 2012 is dit dekkingstekort weer opgeheven, maar het kortetermijnherstelplan blijft dus nog wel van toepassing. Vanaf december 2011 is de VPV berekend op basis van een door DNB voorgeschreven 3 maandsgemiddelde rente. Vanaf september 2012 wordt de Ultimate Forward Rate gebruikt ter bepaling van de rekenrente. Dit heeft er voor gezorgd dat de verplichtingen zijn gedaald met ongeveer 16 mln. Het vermogen is ten opzichte van Q2 toegenomen met 25 mln. Indien de VPV vastgesteld zou worden aan de hand van de werkelijke RTS zou de dekkingsgraad eind september 104,8% bedragen. Deze ontwikkelingen resulteren in een toename van de dekkingsgraad eind Q3 naar een niveau van ruim 107%. Hierin is de nieuwe stijging van de overlevingskansen nog niet verwerkt. Naar verwachting zal de dekkingsgraad dalen met ongeveer 1% punt bij toepassing van de nieuwe tafels van het Actuarieel Genootschap.

11 7. Dekkingsgraad Dekkingsgraad Pensioenfonds Owase 125% 120% 115% 110% 105% 100% 95% dec-08 mrt-09 jun-09 sep-09 dec-09 percentage mrt-10 jun-10 sep-10 dec-10 mrt-11 jun-11 sep-11 dec-11 mrt-12 jun-12 sep-12 maand dekkingsgraad minimaal eigen vermogen vereist eigen vermogen Dekkingsgraad: de nominale dekkingsgraad van het pensioenfonds is de nominale waarde van de bezittingen minus de kortlopende schulden gedeeld door de voorziening pensioenverplichtingen, bepaald op basis van de rentetermijnstructuur. Minimaal vereist eigen vermogen of dekkingstekort-grens: de dekkingstekort-grens van het pensioenfonds ligt bij een nominale dekkingsgraad waarbij net geen sprake is van een dekkingstekort. Er is sprake van een dekkingstekort als de middelen van het pensioenfonds niet toereikend zijn om de voorziening pensioenverplichtingen en de reserve voor algemene risico s te dekken. De dekkingstekort-grens ligt bij een nominale dekkingsgraad van 104,25%. Vereist eigen vermogen of reservetekortgrens: de reservetekortgrens van het pensioenfonds ligt bij een nominale dekkingsgraad waarbij net geen sprake is van een reservetekort. Van een reservetekort is sprake als de middelen van het pensioenfonds niet toereikend zijn om naast de voorziening pensioenverplichtingen en de reserve voor algemene risico s, ook nog de vereiste reserve beleggingsrisico s, en andere - door het Financiële Toetsingskader voorgeschreven - reserves te dekken.

12 8. Rendement, VPV en Dekkingsgraad Overzicht rendementen, VPV en dekkingsgraad 140,00% Bedrag ,00% 100,00% 80,00% 60,00% %-dekking ,00% ,00% Per kwartaal vanaf 2008 Rentend Zakelijk Overig Mutatie VPV G-RTS %dekking 0,00% In bovenstaande grafiek wordt op hoofdlijnen de ontwikkeling van de dekkingsgraad toegelicht. De gele lijn is de dekkingsgraad. Vanaf december 2011 wordt de VPV op gemiddelde RTS berekend. De staafgrafiek geeft per assetclass het resultaat per kwartaal weer. De mutatie in VPV geeft de toename of afname van de pensioen-verplichtingen op basis van werkelijke RTS weer. De staaf G-RTS geeft aan wat het effect is van de toepassing van de gemiddelde rente. Q3-Q4-2008: sterke daling DG door daling beurzen en daling rente. Q3-2010: daling rente. Q4-2010: stijging rente. Q3-2011: sterke daling rente Q4-2011: DNB stelt wijziging naar Gemiddelde RTS voor. Q3-2012: DNB voert UFR in per

13 9. Vermogenspositie Miljoenen Grafiek Vermogenspositie Pensioenfonds Owase op basis van werkelijke belegginsmix kwartaal voorziening pensioenverplichting dekkingstekort dekkingstekortgrens reservetekortgrens reservepositie Q3-2012: Door onder meer een stijging van de rekenrente door toepassing van de ultimate forward rate (UFR) zijn de verplichtingen (3 maandsgemiddelde, voorgeschreven door DNB) met 16 mln. afgenomen. Het pensioenfondsvermogen steeg met 25 mln. De vastrentende waarden stegen met 19 mln., onder andere door aankoop van staatsobligaties ( 20 mln) en verkoop van LDI-40 fonds ( 9 mln.) Zakelijke waarden stegen met 10,9 mln, overige zakelijke waarden met 2,9 mln en de valutatermijntransacties met 3,7 mln. Liquiditeiten namen daarentegen met 12,5 mln af. Eind derde kwartaal van 2012 is er sprake van een dekkingstekort. Rekeninghoudend met de werkelijke RTS per zou de dekkingsgraad 104,8% bedragen. Algemeen: In de grafiek worden de verplichtingen van het pensioenfonds per kwartaal afgezet tegen de omvang van het pensioenfondsvermogen. De gehele staaf geeft de omvang van het vermogen weer (voor zover de staaf onder de nullijn ligt, dient dit gedeelte in mindering te worden gebracht op het gedeelte dat boven de nullijn ligt). Op de staaf wordt de omvang van de voorziening pensioenverplichtingen (blauw), van het minimaal vereist eigen vermogen (wit) en van het vereist eigen vermogen weergegeven (groen). De ruimte op de staaf die overblijft geeft de reservepositie van het pensioenfonds weer (paars). Als deze boven de nullijn (aan de top) wordt weergegeven is sprake van een positieve rservepositie. Als deze onder de nullijn wordt weergegeven is sprake van een negatieve reservepositie: een reserve- en/of dekkingstekort.

14 10. Bepaling vereist eigen vermogen * Bepaling vereist eigen vermogen Strategische mix PF Owase sept 2012 Renterisico Valutarisico Kredietrisico Vereist eigen vermogen FTK risico's (S1 t/m Risico S6) zakelijke waarden Grondstoffenrisico Verzekeringstechnisch risico Q3-2012: De belangrijkste risico's voor het pensioenfonds zijn het aandelenrisico, het renterisico en het valuatarisico. Zowel de buffers voor het renterisico als voor het valutarisico zijn echter relatief laag. Dit komt doordat deze risico's gedeeltelijk zijn afgedekt. Daarnaast speelt mee dat, hoe lager de rentestand hoe minder reserves hoeven te worden aangehouden voor het renterisico. De buffer voor het zakelijke waardenrisico is relatief hoog. Afdekking van het zakelijke waardenrisico zou ten koste gaan van het realiseren van beleggingsrendement en dit rendement is nodig om de voorwaardelijke indexaties te financieren. De berekening is gebaseerd op de strategische beleggingsmix. Algemeen: In de grafiek wordt aangegeven welke risicobuffers het pensioenfonds op grond van het Financieel Toetsingskader moet aanhouden en wat de omvang is van deze buffers. De grote blauwe staaf geheel rechts geeft het vereist eigen vermogen weer. De andere staven zijn de specifieke risicobuffers (S1 t/m S6) die afhankelijk zijn van wettelijke parameters en van het eigen risicoprofiel van het pensioenfonds. Tezamen vormen deze specifieke risicobuffers het vereist eigen vermogen, met dien verstande dat de staven niet zomaar bij elkaar opgeteld kunnen worden. Hiervoor geldt een bepaalde formule, de zgn. wortelformule. De risicobuffers in deze opstelling zijn bepaald op basis van de werkelijke beleggingsmix

15 11. Ontwikkeling dekkingsgraad en rekenrente Dekkingsgraad en rekenrente dekkingsgraad rente Q3-2012: De rente is in Q3 gestegen van 2,25% eind juni naar 2,42% eind september. Hierbij moet wel worden vermeld dat sinds september, in opdracht van DNB, moet worden gerekend met de Ultimate Forward Rate. De werkelijke rente eind september is 2,28%. De pensioenverplichtingen zijn in Q3 gedaald van 582 naar 570 mln. Het vermogen is gestegen van 586 naar 611 mln. Als gevolg hiervan is de dekkingsgraad in Q3 gestegen van 100,7% naar 107,3% Algemeen: Uit de grafiek blijkt of er in een bepaalde periode een sterke correlatie is tussen de renteontwikkeling en de ontwikkeling van de dekkingsgraad.

16 12. Ontwikkeling voorziening pensioenverplichting en rekenrente Voorziening pensioenverplichting en rekenrente VPV rente Q3-2012: De rente is gestegen 2,25% in juni naar 2,42% in september ,5 Als gevolg hiervan zijn de pensioenverplichtingen in Q3 gedaald, namelijk van 582 naar 570 mln ,5 3 2,5 2 Algemeen: Uit de grafiek blijkt dat er een sterke negatieve correlatie is tussen de renteontwikkeling en de ontwikkeling van de verplichtingen. Een daling van de rente betekent een stijging van de verplichtingen en een stijging van de rente betekent een daling van de verplichtingen ,

17 13. Renteschok en renteschok in combinatie met aandelenschok rente -1% rente +1% aand. -25% rente -1% Q rente +1% aand. +25% vermogen VPV dekkingsgraad 90,5% 100,2% 107,3% 117,1% 130,1% overige voorzieningen dekkingstekortgrens reservetekortgrens dekkingstekort reservepositie Q Q Duration Euro's Duration Euro's modified duration vastrentend 13,8 304,5 14,4 278,4 totaal 6,5 611,2 6,9 586,1 modified duration VPV 16,8 569,7 17,1 581,7 Q3-2012: Het Pensioenfonds OWASE heeft een reservetekort. Bij een rentedaling van 1% loopt dit tekort verder op en ontstaat ook een dekkingstekort. Bovendien komt de dekkingsgraad dan onder de kritieke dekkingsgraadgrens uit het crisisplan. De reservepositie wordt in deze berekening bepaald op basis van de werkelijke beleggingsmix en de modified duration van zowel de verplichtingen als ook de obligatieportefeuille. Algemeen: Ter indicatie wordt in deze tabel aangegeven welk effect een lagere of hogere rente (plus of min 1%) al dan niet in combinatie met een aandelenschok (plus of min 25%) in dit kwartaal op de financiële situatie van het pensioenfonds zou hebben gehad. De rentegevoeligheid (duration) van de verplichtingen is gedeeltelijk gematched met de rentegevoeligheid van de vastrentende waardenportefeuille van het pensioenfonds. Voor het effect van deze matching is tevens relevant welke omvang de vastrentende waardenportefeuille van het pensioenfonds heeft ten opzichte van het totale pensioenfondsvermogen.

18 14. Vermogensoverzicht Deze tabel geeft het aandeel van de specifieke beleggingscategorieën weer in de totale beleggingsportefeuille van het pensioenfonds. Q Beleggingscategorie Waarde Weging Bandbreedte Strategisch LDI fondsen % Staatsobligaties % Bedrijfsobligaties % 0% 20% 10% Inflatiegerelateerde obl. - 0% 0% 20% 10% Opgelopen rente % Vastrentende waarden % 45% 60% 50% Aandelen wereldwijd % Aandelen sectoren % Aand. ontwikkelende R&L % 3% 13% 8% Aand. ontwikkelde R&L % Zakelijke waarden % 25% 45% 40% Commodities: edelmetalen % 0% 5% 2,5% Commodities: andere met. - 0% 0% 5% 2,5% High yield credits % 0% 5% 0% Indirect onroerend goed % 0% 5% 2,5% Hedgefunds - 0% 0% 5% 0% Private equity - 0% 0% 5% 2,5% Overige zakelijke waarden % 0% 20% 10% Deposito % Nog te ontvangen/betalen ( ) -2% Liquiditeiten % -5% 5% 0% Valutatermijnaffaires % Totaal beleggingen % Aansluiting performance met vermogensoverzicht ( ) 0% Liq.uitvoeringsorg Totaal % 50% 30% Aan het eind van het derde kwartaal bevinden de wegingen van de categoriën van de beleggingen zich binnen de gestelde bandbreedte. In het kwartaal is de bandbreedte voor liquiditeiten overschreden. Hiervoor is door de beleggingscommissie vooraf toestemming gevraagd aan het bestuur. Bestuur stond toe dat de bandbreedte tijdelijk 12,5% is in plaats van 5%.

19 15. Rendement Deze tabel geeft het rendement van de specifieke beleggingscategorieeën weer en het rendement van de voor deze categorieën gekozen benchmarks. Beleggingscategorie Waarde P BM P BM LDI fondsen ,3% 3,4% 13,2% 13,9% Staatsobligaties ,5% 0,2% 5,4% 6,4% Bedrijfsobligaties ,7% 3,4% 9,3% 8,1% Inflatiegerel. obligaties Opgelopen rente Vastrentende waarden ,7% 2,5% 10,3% 11,2% Aandelen wereldwijd ,8% 4,5% 8,6% 8,9% Aandelen sectoren ,3% 6,4% 10,0% 10,5% Aand. ontwikkelende R&L ,4% 6,3% 16,8% 13,4% Aand. ontwikkelde R&L ,0% 6,0% 12,9% 13,3% Zakelijke waarden ,8% 5,8% 12,3% 12,2% Commodities:edelmetalen ,3% 9,4% 16,7% 17,0% High yield credits ,9% 3,9% 11,5% 12,3% Indirect onroerend goed ,5% 5,7% 15,3% 17,3% Overige zakelijke waarden ,3% 6,2% 14,5% 16,2% Liquiditeiten Valutatermijnaffaires Totaal excl. VTA en deposito 4,0% 3,8% 11,3% 12,0% Totaal beleggingen (excl uitvoeringsorganisatie) ,1% 3,8% 10,8% 12,0% Het benchmarkrendement op subtotaal niveau wordt berekend aan de hand van het gemiddeld vermogen over de maand. Hierdoor worden transacties gedurende de maand wel meegenomen. Het benchmarkrendement op fondsniveau houdt echter geen rekening met transacties. Hierdoor komt het subtotaal niet simpelweg overeen met de gewogen gemiddelde benchmark op fondsniveau. Q YTD Over het derde kwartaal is een positief rendement geboekt van 4,1% tegenover een benchmark van 3,8%. De overige zakelijke waarden was de enige categorie die dit kwartaal een underperformance noteerde (P: 5,3%, BM: 6,2%). Vastrentende waarden presteerden met 2,7% beter dan de benchmark (2,5%). De zakelijke waarden hielden gelijke tred met de benchmark, met beide een performance van 5,8%. Binnen de vastrentende waarden waren het met name de staatsobligaties die een positief rendement ten opzicht van de benchmark behaalden. Met een rendement van 2,5% bleven ze de benchmark (0,2%) ruim voor. De verplichtingen daalden sterker in waarde dan de staatsobligaties, onder andere door het teruglopen van de spread ten opzichte van de swapcurve. Voor het eerst worden dit kwartaal LDI fondsen apart gepresenteerd. Dit kwartaal sloten de fondsen af met een underperformance (P: 2,3%, BM: 3,4%) onder andere veroorzaakt door de verkoop van het LDI-40 fonds aan het einde van het kwartaal. De aandelenmarkten presteerden in lijn met de benchmark, maar binnen de categorie waren er wel de nodige verschillen. Zo behaalden de aandelen wereldwijd een underperformance (P: 3,8%, BM: 4,5%) maar wisten de aandelen ontwikkelende landen een outperformance te laten zien (P: 7,4%, BM: 6,3%). Het goud wist opnieuw positief te presteren en haalde een rendement van 9,3% gelijk aan de benchmark. Ook het indirect Vastgoed sloot met een positief rendement van 3,5%, maar bleef wel achter bij de benchmark (5,7%). Deze underperformance wordt met name veroorzaakt door de performance van het Aberdeen Fonds (P: 0,5%, BM: 5,4%). De oorzaak van deze underperformance was bij het opstellen van deze rapportage echter nog niet bekend. De High Yield Credits wisten positieve rendementen te boeken (3,9%) en presteerden daarmee in lijn met de benchmark (3,9%). De afdekking van de USD op de Amerikaanse aandelen is in april 2011 verlaagd tot 80%. Dit beleid is ongewijzigd. Ultimo Q3 was de daadwerkelijke afdekking van 77,2%. De valutadoorkijk geeft meer toelichting hierop. In oktober is de afdekking gelijktijdig met de aankoop van Goud verhoogd waardoor eind oktober de afdekking 79.5% was. In november zal bij de verlenging van de afdekking opnieuw worden beoordeeld welk bedrag moet worden afgedekt. Het rendement op beleggingsfondsen wordt gemeten in locale valuta. Koerswisselingen komen tot uiting in de post valuta termijnaffaires.

20 16. Rendementen beleggingsportefeuille 1991-Q Pensioenfonds Owase Rendementen (Q3) Owase rendement 4% rendement 7,25% per jaar