INVENTARIS VAN HET ARCHIEF KATHOLIEKE SCHOOLPENNING ANTWERPEN

Transcriptie

1 KADOC Vlamingenstraat LEUVEN INVENTARIS VAN HET ARCHIEF KATHOLIEKE SCHOOLPENNING ANTWERPEN

2 Reeks inventarissen en repertoria nr. 2

3 Katholieke schoolpenning Antwerpen, 2 Inleiding De Katholieke Schoolpenning ontstond in het vuur van de 19de eeuwse schoolstrijd. De eerste afdeling werd gesticht in Gent op 17 oktober 1876 door onder meer A. Siffer 1 en G. Verspeyen 2. Nadien werd het werk over het ganse land verspreid. Elke afdeling werkte autonoom, maar voor de coördinatie van de werking werd een nationale federatie in het leven geroepen. Het doel van de Schoolpenning was het bijeenbrengen van de nodige financiële middelen voor de uitbouw van het confessioneel onderwijs. Tevens was het besef gegroeid dat de bestaande omhalingen niet beperkt mochten blijven tot de rijken maar dat de zorg voor het katholiek onderwijs moest uitgebreid worden tot de lagere klassen. De collectes werden voortaan gehouden op de feesten van katholieke verenigingen, op familiefeesten, van huisdeur tot huisdeur en aan de portalen van de kerken op zon- en feestdag. De instelling was evenwel belangrijker als propagandamiddel dan als middel tot het verzamelen van belangrijke fondsen. Te Antwerpen leidde de liberale verkiezingsoverwinning in de gemeenteraadsverkiezingen van 1872 tot het voeren van een laiciserende schoolpolitiek. Als reactie daartegen stichtten J.C. Van Put en enkele vooraanstaande katholieken een schoolverbond dat een katholieke beroepsschool voor meisjes, een middelbare school voor meisjes, een lagere en een middelbare school voor jongens stichtte. Omdat het schoolgeld vrij hoog was, was het voor kinderen uit de volksklassen onmogelijk in die instituten school te lopen. Onder inspiratie van E.R. Roucourt gingen enkele jongelingen naar het Gentse voorbeeld geldinzamelingen organiseren 3. Op 17 december 1876 kreeg dit werk de naam Schoolpenning voor Katholiek Vlaamsch Onderwijs. F. Belpaire was de eerste voorzitter en J.C. Van Put de eerste ere-voorzitter 4. De werking te Antwerpen bleek succesvol te verlopen want al in 1878 besloot men over te gaan tot decentralisatie van de actie. Er werden wijkcomités gevormd. Elk comité koos een voorzitter en bestuur en was bovendien vertegenwoordigd door een aantal afgevaardigden in het hoofdbestuur van de Schoolpenning voor Katholiek Vlaamsch Onderwijs te Antwerpen Alfons Siffer ( ) volgde universiteitscolleges te Leuven en te Gent, waar hij zijn studies voor kandidaat-notaris voltooide. Nadien vestigde hij zich als drukker-uitgever en boekhandelaar te Gent. Hij werd er achtereenvolgens gemeenteraadslid, schepen en waarnemend burgemeester en volksvertegenwoordiger voor Gent-Eeklo. Tevens stichter van het Davidsfonds-Gent. Zie: Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, dl 11, blz Guillaume Verspeyen ( ) stamde uit een oude Gentse familie en volgde zijn humaniora in zijn vaderstad, begon rechtsstudies aan de Rijksuniversiteit en zette deze verder aan de Katholieke Universiteit te Leuven na het incident Brasseur. Sinds 1860 was hij redactielid van Le Bien Public en later hoofdredacteur. Hij was Vincentiaan, voorzitter van de Schoolpenning, lid van de Confrérie de Saint-Michel en de Société des Intérêts Catholiques. Zie: VOORDECKERS, E. Bijdrage tot de Geschiedenis van de Gentse Pers. Repertorium ( ) - Bijdragen IUCHG nr 35. blz. 92. Theophiel Roucourt ( ) stichtte in 1874 het Antwerpse Sint-Norbertuscollege. In 1878 werd hij deken van Berchem. Hij was één der stichters van de Zuidnederlandse Maatschappij van Taalkunde waarin hij belangrijk taalkundig werk verrichtte. Zie: Encyclopedie van de Vlaamse Beweging. blz Joseph Corneille Van Put ( ) werd in 1854 verkozen tot gemeenteraadslid van Antwerpen op een liberale lijst. Van 1863 tot 1872 leidde hij als burgemeester het meeting-gemeentebestuur. Zie: WILS, L. Het ontstaan van de meetingpartij te Antwerpen en haar invloed op de Belgische Politiek. Antwerpen, blz. 145.

4 Katholieke schoolpenning Antwerpen, 3 Wat nu voorligt is de inventaris van het archief van het Antwerpse comité voor de 2de en 12de wijk. Het archief werd aan het KADOC geschonken door dhr G. Janssens en is afkomstig van dhr Emiel Janssens die schatbewaarder was van dit comité en die in die hoedanigheid zijn vader Gustaaf was opgevolgd. Dit verklaart voor een groot deel de samenstelling van het archief. Het belangrijkste gedeelte ervan heeft betrekking op het financieel beheer. Doordat de kasboeken van schatbewaarder op schatbewaarder overgingen, vinden we deze vanaf De algemene stukken, de briefwisseling en de verslagen van vieringen behelzen vooral de periode van 1930 tot het begin van de zestiger jaren. M.a.w. de ambtsperiode van de twee voornoemde schatbewaarders. Het archief beslaat circa 50 cm. en biedt interessante informatie over de manier waarop in Antwerpen geld werd ingezameld voor het vrij onderwijs. Het is vrij te consulteren in het Katholiek Documentatie- en Onderzoekscentrum te Leuven. Leuven, maart 1980.

5 Katholieke schoolpenning Antwerpen, 4 Beknopte bibliografie DERUYTER, M. De politiek van Mgr Bracq en zijn ultramontaanse omgeving in de schoolstrijd van Onuitgegeven lic. verhandeling K.U.Leuven, Onze scholen. Gedenkboek Antwerpen, VERHAEGEN, P. La lutte scolaire en Belgique. Gent, Verslag over het zestig jarig bestaan van den Schoolpenning voor Katholiek Vlaamsch Onderwijs. Antwerpen, 1936.

6 Katholieke schoolpenning Antwerpen, 5 1. Algemeenheden 1.1. Schoolpenning voor Katholiek Vlaamsch Onderwijs. Algemeen reglement en bijzonder reglement voor wijk-komiteiten. (z.p.), blz. 2 brochures Verslag over het zestig jarig bestaan van den schoolpenning voor Katholiek Vlaamsch Onderwijs voorgedragen te Antwerpen in Feestzitting van Zondag 17 mei Antwerpen, blz. 1 brochure Verslag over het vijf-en-zeventig jarig bestaan van de Schoolpenning voor Katholiek Vlaamsch Onderwijs voorgedragen te Antwerpen in Feestzitting van 10 juni Antwerpen, blz. 1 brochure Jaarlijkse werkingsverslagen van het Stedelijk Comité Antwerpen ; 1960; stukken Prospectus. (z.d.). 2 stukken Lidkaarten van de Katholieke Schoolpenning Antwerpen. (z.d.). 8 stukken. 2. Bestuurlijke aangelegenheden 2.1. Briefwisseling met het Hooger Bestuur stukken Mededeling van het Hooger Bestuur aan het wijkcomité i.v.m. de toetreding van nieuwe leden. 1934; ; 1942; 1944; ; ; ; omslag Bekendmaking aan de kandidaat-leden van hun aanvaarding als werkend lid van het wijkcomité. 1930; ; 1955; omslag Dienstregeling voor de zondag-collectes stukken Lijst van de leden van het Hooger Bestuur. (na 1945). 1 stuk. 3. Briefwisseling aan E. Janssens stukken. 4. Financieel beheer 4.1. Kasboeken registers Overzicht van de opbrengsten gestort aan het Hoog Bestuur schrift Totaalopbrengst van de collectes per jaar op de parochies van 8 de wijk. Vanaf 1935 subtotalen per maand ; ; ; omslag Overzicht van de inkomsten per zondag en voor de respectieve parochies van de wijk ; ; omslag Facturen van drukwerk door de Firma Van der Waals. 1920; ; omslag.

7 Katholieke schoolpenning Antwerpen, Ontvangstbewijzen (vooral van de Firma Van der Waals). 1914; 1916; ; omslag maandelijkse inzamelingen. Lijsten met de opbrengsten in Antwerpen, ter informatie aan de 2de - 12de Wijk omslag Propagandadag 'Zondag van de 5 frank-stukken'. Overzicht van de opbrengsten in Antwerpen, ter informatie aan de 2de - 12de Wijk stukken. 5. Vieringen jarig lidmaatschap van A. Oudens en L. Chrisostomus en het 25-jarig lidmaatschap van J. Smits. Inschrijvingen en toespraken stukken jarig lidmaatschap van J. Van der Waals. Uitnodiging, briefwisseling, toespraak, affiche 5 en foto stukken jarig lidmaatschap van J. Mestrude. Briefwisseling en toespraak stukken jarig lidmaatschap van L. Chrisostomus. Briefwisseling, uitnodigingen, inschrijvingslijst, toespraak omslag jarig lidmaatschap van A. Goossens. Briefwisseling, inschrijvingslijst, toespraak, balans omslag jarig lidmaatschap van H. Peeters. Briefwisseling, uitnodigingen en balans stukken jarig lidmaatschap van F. Dujardin. Briefwisseling en uitnodiging stukken jarig lidmaatschap van J. Smits. Brief stuk. 6. Varia 6.1. Artikel over het nut van de Schoolpenning, bestemd voor de geschreven pers. (na 1948). 1 stuk Collecte-omslagen van de Katholieke Schoolpenning Antwerpen. (z.d.). 2 stukken. 5 6 Bewaard op de Afdeling Audiovisuele Documentatie onder het nummer KCA2. Bewaard op de Afdeling Audiovisuele Documentatie onder het nummer KFB1199.