STATENVOORDRACHT 58. Haarlem, 9 juli Onderwerp:Wet op de ondernemingsraden. Bijlagen : 2. 1.Inleiding

Transcriptie

1 STATENVOORDRACHT 58 Haarlem, 9 juli 1996 Onderwerp:Wet op de ondernemingsraden Bijlagen : 2 1.Inleiding De Wet op de ondernemingsraden (WOR) is op 5 mei 1995 van kracht geworden voor de overheid. Er is een overgangstermijn van twee jaar. Dit betekent, dat op 5 mei 1997 bij alle overheden ondernemingsraden operationeel moeten zijn. Ter voorbereiding hebben wij een projectgroep ingesteld, bestaande uit een projectleider, een vertegenwoordiger van het georganiseerd overleg, een vertegenwoordiger van de MZC's en een vertegenwoordiger van het management. De projectgroep had als opdracht advies te leveren met name omtrent de in te voeren medezeggenschapsstructuur, het voorlopig reglement en de verhouding tussen het georganiseerd overleg en de ondernemingsraad (c.q. -raden). De projectgroep heeft zijn adviezen neergelegd in het rapport 'Een nieuwe weg naar overleg'. Het rapport gaat uiteraard nog uit van de huidige dienstenstructuur. De voorbereidingen van de projectgroep vormen evenwel voldoende basis om ook een op de nieuwe organisatie toegesneden medezeggenschapsstructuur conform de WOR in te voeren. Het rapport is voor commentaar voorgelegd aan het COD en de MZC's. Een aantal opmerkingen heeft tot wijzigingen in het voorstel van de projectgroep geleid. Wij hebben van de reacties kennis genomen. 2.De belangrijkste begrippen uit de WOR De WOR hanteert een aantal begrippen, die bepalend zijn voor de keuze van de medezeggenschapsstructuur. Is er sprake van een 'onderneming' in de zin van de WOR en heeft deze een bepaald minimum aantal werknemers, dan moet er een 'ondernemingsraad' worden ingesteld. Dit geschiedt door de 'ondernemer'. De ondernemingsraad voert het overleg met de 'bestuurder'. 2.1.Het begrip onderneming De WOR hanteert het begrip onderneming in een sociaal-organisatorische betekenis. Een onderneming is dan de zelfstandige arbeidsorganisatie: het gaat om het organisatorisch verband waarin mensen samenwerken. De omschrijving luidt als volgt: "elk in de maatschappij als zelfstandige eenheid optredend organisatorisch verband, waarin krachtens arbeidsovereenkomst of krachtens publiekrechtelijke aanstelling arbeid wordt verricht". Een onderneming in de zin van de WOR is dus, kort samengevat, een ten opzichte van de buitenwereld zelfstandig optredende organisatie, waarin arbeid in loondienst wordt verricht.

2 2.3.Het begrip ondernemer De 'ondernemer' is degene, die de onderneming in stand houdt, met andere woorden, degene die de materiële middelen verschaft om de onderneming in stand te houden. De WOR definieert het begrip ondernemer als 'de natuurlijke persoon of de rechtspersoon, die een onderneming in stand houdt'. 2.4.Het begrip bestuurder Het begrip bestuurder in de WOR heeft niets te maken met de politiek bestuurder bij de overheid. De 'bestuurder' van de WOR is degene, die namens de ondernemer het overleg voert met de ondernemingsraad. De wet omschrijft in artikel 1, lid 1, sub e het begrip als volgt: "hij, die alleen dan wel tezamen met anderen in een onderneming rechtstreeks de hoogste zeggenschap uitoefent bij de leiding van de arbeid". Artikel 46d, sub a, van de WOR sluit politieke bestuurders uitdrukkelijk uit. De bestuurder in de zin van de wet bij een overheidsonderneming is de hiërarchisch hoogste ambtenaar. 2.5.Het begrip ondernemingsraad Dit begrip wordt in de wet niet apart gedefinieerd. In een apart artikel legt de WOR de ondernemer de verplichting op om een ondernemingsraad in te stellen 'in het belang van het goed functioneren van de onderneming in al haar doelstellingen'. Zowel de sociale doelstellingen (zoals het verschaffen van werkgelegenheid en het bieden van goede arbeidsomstandigheden), als de economische doelstellingen van de onderneming (het voortbrengen van goederen en diensten) behoren tot het taakgebied van de ondernemingsraad. 3.Medezeggenschapsstructuur bij de provincie Noord-Holland Het is duidelijk, dat de ondernemer in de zin van de WOR de provincie Noord-Holland (de rechtspersoon) is. Provinciale staten zijn derhalve verantwoordelijk voor de instelling van de ondernemingsraad en voor de vaststelling van het voorlopig reglement (zie hierna onder 5.) Wij ondersteunen de conclusie van de projectgroep, dat als onderneming in de zin van de WOR eveneens de provincie Noord-Holland moet worden beschouwd. De provinciale organisatie omvat geen onderdelen, die een zelfstandige eenheid ten opzichte van de buitenwereld zijn. De nieuwe aan u ter besluitvorming voorgelegde organisatiestructuur, waarin meer integraal en als eenheid zal worden opgetreden, bevestigt dit beeld. Wij stellen dan ook voor om te besluiten tot het instellen van één ondernemingsraad. Wij realiseren ons, dat deze opvatting is gebaseerd op het organisatiemodel, dat thans bestaat en het model dat aan u is voorgesteld. Indien later wordt besloten tot instelling van een uitvoerende dienst op afstand dan dient daarbij te worden overwogen of zo'n dienst een eigen Ondernemingsraad dient te krijgen. De griffier dient als hoogste ambtenaar en als voorzitter van de directieraad namens de ondernemer het overleg te voeren met de ondernemingsraad en dus bestuurder in de zin van de WOR te zijn.

3 4.De verhouding tussen het georganiseerd overleg en de ondernemingsraad De WOR kent de ondernemingsraad twee belangrijke bevoegdheden toe, namelijk het instemmingsrecht en het adviesrecht. Het instemmingsrecht geldt ten aanzien van twaalf limitatief opgesomde onderwerpen op het terrein van de arbeidsvoorwaarden en het personeelsbeleid. Ten aanzien van tien limitatief opgesomde onderwerpen op financieel-economisch terrein geldt het adviesrecht. Omtrent arbeidsvoorwaarden en personeelsbeleid vindt evenwel ook overleg plaats met de vakorganisaties in het georganiseerd overleg. Dit brengt mee, dat er nadere afspraken moeten komen omtrent de terreinafbakening. Bij de provincies vindt het bedrijfstaksgewijze arbeidsvoorwaardenoverleg plaats op het niveau van de sector Provincies. Het sectorakkoord is gelijk te stellen met een CAO voor het bedrijfsleven. Een dergelijk akkoord gaat vóór op het lokaal georganiseerd overleg èn op het instemmingsrecht van de ondernemingsraad. Ook een akkoord met het georganiseerd overleg op het gebied van arbeidsvoorwaarden en personeelsbeleid is niet aan instemming van de ondernemingsraad onderhevig. Van belang is het, dat de juiste partijen met elkaar overleggen. In het algemeen zullen onderwerpen, die aan provinciale staten of aan gedeputeerde staten zijn voorbehouden in overleg met de vakorganisaties tot stand komen. Aangelegenheden, die zijn gemandateerd aan de griffier vormen dan onderwerp van overleg tussen de griffier en de ondernemingsraad. De projectgroep heeft een leidraad opgesteld voor de afbakening van de terreinen van het georganiseerd overleg en de ondernemingsraad. Wij zullen deze als uitgangspunt nemen. In de praktijk moet worden bezien in hoeverre één en ander bijstelling gebiedt. 5.Voorlopig reglement Artikel 8 van de WOR schept voor de ondernemingsraad de verplichting een reglement te maken 'waarin de onderwerpen worden geregeld, die bij of krachtens deze wet ter regeling aan de ondernemingsraad zijn opgedragen of overgelaten'. Een belangrijk onderdeel hiervan is de regeling van de verkiezingen (binnen de kaders, die de wet hiervoor stelt). Als er voor de eerste maal ondernemingsraadsverkiezingen plaatsvinden, moet de ondernemer een voorlopig reglement opstellen. Zodra de ondernemingsraad verkozen is, dient hij zelf een definitief reglement vast te stellen. Bijgaand treft u een concept-voorlopig reglement aan. Belangrijke onderdelen hiervan zijn: -de instelling van één ondernemingsraad, bestaande uit vijftien leden; -er wordt een lijstenstelsel gehanteerd: iedere kiesgerechtigde brengt één stem uit op de kandidaat van zijn voorkeur, voorkomend op één van de kandidatenlijsten (vakbondslijsten en vrije lijsten).

4 -de verkiezingen worden gehouden conform het zogenaamde integrale stelsel; dat wil zeggen dat de ondernemingsraad in zijn geheel gekozen wordt door alle in de onderneming werkzame personen. Alternatieve mogelijkheden zijn het personenstelsel en een kiesgroepenstelsel. Het lijstenstelsel is het meest voorkomende stelsel; ook bij de verkiezingen van de medezeggenschapscommissies werd dit stelsel gehanteerd. Een alternatief voor het integrale stelsel is het kiesgroepenstelsel. De werknemers worden dan ten behoeve van de ondernemingsraadsverkiezingen opgedeeld in een aantal kiesgroepen, bijvoorbeeld naar dienst. Mede gelet op de op handen zijnde organisatieverandering is het raadzaam om het integrale stelsel te hanteren. De ondernemingsraad kan zich in latere instantie, met het oog op volgende verkiezingen, beraden omtrent de wenselijkheid van een ander stelsel. Overigens dient de ondernemingsraad, alvorens zijn reglement vast te stellen, de ondernemer in de gelegenheid te stellen zijn standpunt kenbaar te maken. Andere zaken, die in het voorlopig reglement zijn geregeld zijn onder meer: de zittingsduur, de voorbereiding van de verkiezing, het actief en passief kiesrecht en de kandidaatstelling, de wijze van stemmen, de voorziening in tussentijdse vacatures in de ondernemingsraad, de werkwijze van de ondernemingsraad en het secretariaat. Bij de opstelling van het voorlopig reglement is gebruik gemaakt van het voorbeeld-reglement van de WOR-kamer. Dit is het adviesorgaan van de Minister van Binnenlandse Zaken. Het voorbeeld-reglement werd opgesteld met het oog op de invoering van de WOR bij de overheid ten dienste van overheidsondernemers en -ondernemingsraden. 6.Verdere medezeggenschap in de organisatie De WOR geeft de mogelijkheid om voor te onderscheiden onderdelen van de organisatie zogenaamde onderdeelcommissies in te stellen. Aan deze onderdeelcommissies kunnen de overleg-, de advies- en de instemmingsbevoegdheden van de ondernemingsraad voor het desbetreffende onderdeel worden overgedragen. Deze onderdeelcommissies kunnen ook rechtstreeks gekozen worden. Het is aan de ondernemingsraad om te besluiten onderdeelcommissies in te stellen door middel van speciale instellingsbesluiten als onderdeel van het reglement. Alvorens een dergelijk besluit te nemen, moet de ondernemer wel in de gelegenheid gesteld worden zijn standpunt te bepalen. In het voorlopig reglement zijn dergelijke besluiten niet opgenomen, nu de nieuwe structuur van de organisatie nog niet volledig uitgekristalliseerd is. Het is niet uitgesloten dat onderdeelcommissies in latere instantie zullen worden ingesteld. 7.Overgangsperiode Zodra het voorlopig reglement door u is vastgesteld, kan met de voorbereiding van de verkiezingen worden begonnen. De verkiezingen kunnen in november 1996 gehouden worden. Medio januari 1997 kan dan de nieuwe ondernemingsraad in functie treden. In de periode die ligt tussen de instelling van een directieraad en het functioneren van de

5 ondernemingsraad zal een oplossing gevonden worden door tijdelijk een centrale MZC in te stellen als overlegpartner van de voorzitter van de directieraad. 8.Advies Georganiseerd Overleg De aangelegenheid is besproken met het Georganiseerd Overleg in de vergadering van 14 mei De bonden gingen akkoord met de voorstellen onder het uitspreken van de wens voor het ledental van de OR het maximum aantal leden aan te wijzen dat op grond van de Wet op de Ondernemingsraden mogelijk is, namelijk 15. Indachtig de komende reorganisatie, de daaruit voortvloeiende tijdsdruk voor leden van de eerste OR en het vooralsnog niet instellen van Onderdeelcommissies hebben wij gevolg gegeven aan deze wens. 9.Advies Commissie Middelen De statenvoordracht is besproken in de vergadering van de statencommissie van 19 juni De commissie stemde in met de voorstellen (inclusief de uitbreiding van het ledental van de OR naar 15). Wij stellen u voor het bijgevoegde concept-besluit vast te stellen. Gedeputeerde Staten van Noord-Holland, J.A. van Kemenade, voorzitter. C.J.N. Versteden, griffier.

6 ONTWERP-BESLUIT Nr. Provinciale Staten van Noord-Holland, gezien de voordracht van gedeputeerde staten betreffende de invoering van de Wet op de ondernemingsraden (WOR) bij de provincie Noord-Holland; overwegende, dat op grond van de Wet op de ondernemingsraden, de medezeggenschapsstructuur bij de provincie Noord-Holland dient te worden herzien, gelet op de adviezen van de Commissie Middelen en de Centrale Commissie voor georganiseerd overleg Noord-Holland; 1.over te gaan tot het houden van verkiezingen van een ondernemingsraad voor de provincie Noord-Holland en daartoe het voorlopige reglement Ondernemingsraad Noord-Holland vast te stellen; 2.het College van Gedeputeerde Staten van Noord-Holland op te dragen voor de uitvoering van dit besluit zorg te dragen en alle nodige maatregelen en voorzieningen te treffen; 3.het College van Gedeputeerde Staten van Noord-Holland op te dragen na de verkiezingen namens de ondernemer een Ondernemingsraad in te stellen. Haarlem, Provinciale Staten voornoemd,, voorzitter., griffier.

7 V O O R L O P I G R E G L E M E N T O N D E R N E M I N G S R A A D PROVINCIE NOORD-HOLLAND I Begripsbepalingen Artikel 1 Dit reglement verstaat onder: Onderneming: De provincie Noord-Holland Ondernemer:Het college van Gedeputeerde Staten van Noord-Holland Wet: De Wet op de ondernemingsraden; Bedrijfscommissie:De Bedrijfscommissie voor de Overheid; Bestuurder:De Griffier der Staten respectievelijk degene die bij diens afwezigheid als zijn plaatsvervanger is aangewezen. Werknemersorganisaties:De verenigingen van werknemers bedoeld in artikel 9, lid 2, onder a, van de wet. II Samenstelling en zittingsduur Artikel 2 1. De ondernemingsraad bestaat uit 15 leden. 2. De ondernemingsraad kiest uit zijn midden een voorzitter en een plaatsvervangende voorzitter. 3. De voorzitter, of bij diens verhindering de plaatsvervangende voorzitter, vertegenwoordigt de ondernemingsraad in rechte. Artikel 3 1. De leden van de ondernemingsraad treden om de 4 jaar tegelijk af. 2. Tussentijds benoemde leden van de ondernemingsraad treden af op het moment waarop degenen, in wier plaats zij zijn gekozen, zouden zijn afgetreden. 3. De aftredende leden zijn terstond herkiesbaar. III Voorbereiding van de verkiezing/actief en passief kiesrecht kandidaatstelling Artikel 4 1. De organisatie van en de verantwoordelijkheid voor de verkiezing van de leden van de ondernemingsraad berusten bij de ondernemingsraad. 2. De ondernemingsraad kan de organisatie van de verkiezing opdragen aan een verkiezingscommissie. De secretaris van de ondernemingsraad zal tevens optreden als secretaris van een eventueel in te stellen verkiezingscommissie. Artikel 5 1. Kiesgerechtigd zijn de personen die op de dag van de verkiezing in dienst van de onderneming zijn en gedurende ten minste zes maanden in de onderneming werkzaam zijn geweest. 7

8 2. Verkiesbaar tot lid van de ondernemingsraad zijn de personen die op de dag van de kandidaatstelling in dienst van de onderneming zijn en gedurende ten minste zes maanden bij de onderneming werkzaam zijn geweest. Artikel 6 1. De ondernemingsraad bepaalt na overleg met de ondernemer de datum van de verkiezingen alsmede de tijdstippen van aanvang en einde van de stemming. De secretaris van de ondernemingsraad doet van een en ander mededeling aan de ondernemer, aan de in de onderneming werkzame personen en aan de werknemersorganisaties. Tussen het doen van deze mededeling en de datum waarop de verkiezing wordt gehouden, liggen ten minste 15 weken. 2. De datum van de verkiezing ligt niet eerder dan 4 weken en niet later dan 2 weken voor de afloop van de zittingsperiode van de aftredende leden van de ondernemingsraad. 3. De ondernemingsraad of de door hem ingestelde verkiezingscommissie kan zich bij de verkiezingen laten bijstaan door een of meer stembureaus, die elk bestaan uit ten hoogste 3 in de onderneming werkzame personen. Artikel 7 1.Uiterlijk 12 weken voor de verkiezingen stelt de ondernemingsraad een lijst op van de in de onderneming werkzame personen, die op de verkiezingsdatum verkiesbaar en/of kiesgerechtigd zijn, en maakt deze lijst in de onderneming bekend. 2. Kandidaatstelling geschiedt door indiening van een lijst van een of meer kandidaten bij de secretaris van de ondernemingsraad. Deze verstrekt een gedagtekend bewijs van ontvangst, gesteld ten name van degene die de lijst heeft ingediend. 3.Tot uiterlijk 6 weken voor de verkiezingsdatum kunnen werknemersorganisaties kandidatenlijsten indienen. 4. Binnen 1 week nadat de in het derde lid bedoelde termijn is verstreken, wordt door of namens de ondernemingsraad het aantal handtekeningen bepaald dat ten minste nodig is voor de indiening van een kandidatenlijst door degenen die geen lid zijn van een werknemersorganisatie welke een kandidatenlijst heeft ingediend. 5. Tot uiterlijk 3 weken voor de verkiezingsdatum kunnen de in het vierde lid bedoelde kandidatenlijsten bij de secretaris van de ondernemingsraad worden ingediend. 6. Bij elke kandidatenlijst wordt van iedere daarop voorkomende kandidaat de schriftelijke verklaring overgelegd inhoudende dat hij de kandidatuur aanvaardt. 7. De naam van een kandidaat mag slechts op één kandidatenlijst voorkomen. Artikel 8 1. Door of namens de ondernemingsraad wordt binnen één week na indiening van de kandidatenlijsten, onderzocht of de ingediende kandidatenlijsten en de daarop voorkomende kandidaten voldoen aan de vereisten van de wet en van dit reglement. 2. Door of namens de ondernemingsraad wordt een kandidatenlijst die niet aan de in het vorige lid bedoelde vereisten voldoet, ongeldig verklaard. Dit wordt onverwijld schriftelijk en met opgave van redenen medegedeeld aan degene(n) die de lijst heeft (hebben) ingediend. 8

9 Gedurende één week na deze mededeling bestaat de gelegenheid de lijst aan de gestelde vereisten aan te passen. 3. De kandidatenlijsten worden uiterlijk 2 weken voor de verkiezingsdatum door of namens de ondernemingsraad aan de in de onderneming werkzame personen bekend gemaakt. Artikel 9 Indien er niet meer kandidaten zijn gesteld dan er plaatsen zijn te vervullen in de ondernemingsraad, vindt er geen verkiezing plaats en worden de gestelde kandidaten geacht te zijn verkozen. IV Wijze van stemmen bij verkiezingen Artikel De verkiezing geschiedt bij geheime schriftelijke stemming. 2. Door of namens de ondernemingsraad wordt op de verkiezingsdatum op de daartoe door de ondernemingsraad aangewezen plaatsen aan iedere kiesgerechtigde persoon een gewaarmerkt stembiljet uitgereikt. Op dit stembiljet staan de kandidaten vermeld. Dadelijk na invulling doet de kiesgerechtigde persoon dit stembiljet in een daartoe bestemde bus tenzij het stembiljet per post wordt verzonden. 3. Ieder kiesgerechtigde persoon kan voor ten hoogste twee andere kiesgerechtigde personen een stembiljet invullen, mits hij door deze personen schriftelijk daartoe is gemachtigd. Het stembiljet Artikel 11 1.De kandidatenlijsten worden met inachtneming van eventuele door de ondernemingsraad te stellen nadere voorschriften in de hierna aangegeven volgorde op de stembiljetten geplaatst: a.kandidatenlijsten, die kunnen worden beschouwd als voortzetting van bestaande groeperingen in volgorde van de grootte van die groeperingen. Die grootte wordt bepaald door het aantal leden van die groepering in de ondernemingsraad. Bij groeperingen van gelijke grootte wordt door middel van loting, zoals aangegeven onder b, de volgorde van plaatsing beslist; b.kandidatenlijsten, die niet kunnen worden beschouwd als voortzetting van bestaande groeperingen in de commissie, worden, na die bedoeld onder a, geplaatst in een volgorde bepaald door de uitkomst van een loting, verricht door de voorzitter van de verkiezingscommissie in aanwezigheid van de overige leden van de verkiezingscommissie. 2.De uitkomsten van de lotingen worden vastgelegd in een procesverbaal, dat door alle leden van de verkiezingscommissie wordt ondertekend. 3.Ten behoeve van het uitbrengen van de stem is voor de naam van iedere kandidaat een vakje geplaatst. 9

10 De stemming Artikel 12 1.Indien een kiesgerechtigde niet in staat is zijn stem uit te brengen ten gevolge van een opdracht, hem door of namens Gedeputeerde Staten verstrekt, ziekte dan wel verlof, kan hij, met inachtneming van het gestelde in artikel 10, derde lid, een andere kiesgerechtigde hiertoe machtigen. 2.Uiterlijk twee weken voor de verkiezingsdatum moet de kiesgerechtigde daartoe een schriftelijk verzoek indienen bij de verkiezingscommissie met opgave van de gevolmachtigde ambtenaar. Het verzoek dient te worden voorzien van de handtekening van de kiesgerechtigde en de gevolmachtigde ambtenaar. 3.De verkiezingscommissie beslist zo spoedig mogelijk en deelt haar beslissing aan de betrokkenen mede. Een afwijzende beslissing dient met redenen omkleed te zijn. Artikel 13 1.De voorzitter van de verkiezingscommissie verzendt ten minste een week voor de verkiezingsdatum aan de kiesgerechtigden een set stemdocumenten, bestaande uit: a.een stembiljet, bevattende alle lijstnummers en namen van de daarbij behorende kandidaten; b.een toelichting, waarin in ieder geval worden vermeld de dag en het uur waarop de stembiljetten dienen te zijn ingediend, de wijze waarop de stem uitgebracht moet worden en de mededeling dat het stembiljet niet overdraagbaar is; c.een blanco enveloppe; d.een geadresseerde retour-enveloppe, voorzien van het volgnummer van de kiesgerechtigde dat overeenstemt met het volgnummer in het kiesregister, alsmede de aanduiding "verkiezing ondernemingsraad". 3.Aan een kiesgerechtigde die niet (meer) in het bezit is van de hiervoor genoemde stemdocumenten, wordt op diens verzoek een duplicaatset - die als zodanig is gewaarmerkt - toegezonden. 4.Aan de gevolmachtigde kiesgerechtigde worden tevens de stemdocumenten van de volmachtgever toegezonden. Artikel 14 1.Voor het uitbrengen van een geldige stem kan een kiesgerechtigde slechts één stem uitbrengen op één van de op het stembiljet vermelde kandidaten. 2.De kiesgerechtigde brengt na ontvangst van het stembiljet zijn stem uit door het vakje vóór de naam van de kandidaat aan te kruisen of in te kleuren. Hij voegt het stembiljet daarna in de blanco enveloppe, sluit deze af en stuurt die enveloppe in de retour-enveloppe terug, of deponeert de retour-enveloppe in een stembus, die is opgesteld. 3.Het aan de kiesgerechtigde toegezonden stembiljet is niet overdraagbaar. Artikel 15 1.Op de verkiezingsdatum op het daarvoor vastgestelde uur worden de stembus(sen) gesloten en te zamen met de per post ingekomen retourenveloppen onder het beheer van de voorzitter van de verkiezingscommissie gesteld. 2.Zo spoedig mogelijk wordt de inhoud van de stembus(sen) gevoegd bij de per post ingekomen retour-enveloppen. Vervolgens worden de retour- 10

11 enveloppen op volgnummer gesorteerd en tekent een lid van de verkiezingscommissie in het kiesregister aan dat een retour-enveloppe is ingezonden. 3.Nadat alle retour-enveloppen op die wijze in het kiesregister zijn aangetekend, wordt het kiesregister gesloten en terzijde gelegd. 4.De leden van de verkiezingscommissie openen de retour-enveloppen, nemen de blanco-enveloppen eruit en deponeren de retour-enveloppen in de stembus. Vervolgens worden de blanco-enveloppen na te zijn dooreengemengd geopend en de stembiljetten opengevouwen. 5.Een retour-enveloppe mag slechts één blanco-enveloppe bevatten; indien zich meerdere blanco-enveloppen in één retour-enveloppe bevinden, wordt de gehele inhoud ongeldig verklaard. 6.Een blanco-enveloppe mag slechts één stembiljet bevatten; indien zich meerdere stembiljetten in één enveloppe bevinden, wordt de gehele inhoud ongeldig verklaard. Artikel Na het einde van de stemming wordt door of namens de ondernemingsraad het aantal geldige stemmen vastgesteld dat op elke kandidatenlijst en elke daarop voorkomende kandidaat is uitgebracht. 2.Ongeldig zijn de stembiljetten: a.waarop geen stem is uitgebracht; b.waarop meer dan één stem is uitgebracht; c.waarop de keuze van de kiesgerechtigde anderszins niet duidelijk blijkt; d.uitgebracht door middel van niet-gewaarmerkte stembiljetten; e.die in kleur en formaat afwijken van de aan de kiesgerechtigde toegezonden stembiljetten. f.waarop andere aantekeningen voorkomen dan de aanwijzing van de verkozen kandidatenlijst In geval van twijfel wordt door of namens de ondernemingsraad beslist. Artikel Ter bepaling van de uitslag van de verkiezing berekent de ondernemingsraad in de eerste plaats de kiesdeler door het aantal geldig uitgebrachte stemmen te delen door het aantal te bezetten zetels in de ondernemingsraad. Vervolgens worden aan iedere kandidatenlijst zoveel zetels toegewezen als de kiesdeler begrepen is in het aantal op die lijst uitgebrachte geldige stemmen. Zetels die op deze wijze niet kunnen worden vervuld, worden als restzetels achtereenvolgens toegekend aan de lijsten met de grootste stemmenoverschotten. Bij een gelijk stemmenoverschot van twee of meer lijsten beslist het lot welke lijst het eerst een restzetel krijgt. De aan een lijst toegevallen zetels worden toegewezen aan de daarop staande kandidaten in de volgorde waarop zij op de lijst voorkomen, met dien verstande dat een kandidaat die persoonlijk de kiesdeler heeft gehaald, in ieder geval is gekozen. 2. De uitslag van de verkiezing wordt door of namens de ondernemingsraad vastgesteld en volledig bekend gemaakt aan de ondernemer, aan de in de onderneming werkzame personen, en aan de werknemersorganisaties die de kandidatenlijsten hebben ingediend. Artikel 18 11

12 De gebruikte stembiljetten worden door de secretaris van de ondernemingsraad in een of meer gesloten enveloppen ten minste drie maanden bewaard. V Voorziening in tussentijdse vacatures Artikel In geval van een tussentijdse vacature in de ondernemingsraad wijst de ondernemingsraad tot opvolger van het betrokken lid aan de kandidaat die blijkens de uitslag van de laatstgehouden verkiezing daarvoor als eerste in aanmerking komt. 2. De aanwijzing geschiedt binnen een maand na het ontstaan van de vacature. Artikel 17, tweede lid, is van overeenkomstige toepassing. 3. Indien er geen opvolger als bedoeld in het eerste lid aanwezig is, wordt in de vacature voorzien door het houden van een tussentijdse verkiezing, tenzij er binnen 12 maanden een algemene verkiezing plaatsvindt. VI Bezwarenregeling Artikel Tegen een besluit van een ondernemingsraad met betrekking tot: a. de bepaling van de datum van de verkiezing en de tijdstippen van het begin en einde van de stemming (artikel 6, eerste lid), b. de opstelling van de lijst van kiesgerechtigde en verkiesbare personen (artikel 7, eerste lid), c. de vaststelling van het aantal handtekeningen dat nodig is voor de indiening van een kandidatenlijst door degenen die geen lid zijn van een werknemersorganisatie welke een kandidatenlijst heeft ingediend (artikel 7, vierde lid), d. de geldigheid van een kandidatenlijst (artikel 8), e. de vaststelling van de uitslag van de verkiezing (artikel 17, tweede lid), f. de voorziening in een tussentijdse vacature (artikel 19), kan iedere belanghebbende binnen een week na de bekendmaking van het besluit bezwaar maken bij de ondernemingsraad. 2. De ondernemingsraad beslist onverwijld op het bezwaar en treft daarbij zo nodig de noodzakelijke voorzieningen. VII Werkwijze en secretariaat Artikel De ondernemingsraad komt in vergadering bijeen in de navolgende gevallen: a. op verzoek van de voorzitter, b. op gemotiveerd verzoek van ten minste 3 leden. 2. De voorzitter bepaalt tijd en plaats van de vergadering. Een vergadering op verzoek van leden van de ondernemingsraad wordt gehouden binnen 14 dagen nadat hun verzoek daartoe bij de voorzitter is ingekomen. 3. De bijeenroeping geschiedt door de secretaris, door middel van een schriftelijke kennisgeving aan de leden. De bijeenroeping geschiedt ten minste 7 dagen vóór de te houden vergadering, behoudens in spoedeisende gevallen. 12

13 4. Een vergadering kan slechts plaatsvinden indien de meerderheid van de leden van de ondernemingsraad aanwezig is. 5. Bij ontstentenis van de voorzitter en van diens plaatsvervanger kiest de ondernemingsraad uit de aanwezige leden een voorzitter voor de vergadering. Artikel De ondernemingsraad wordt bijgestaan door een ambtelijk secretaris. 2. De secretaris is belast met het bijeenroepen van de ondernemingsraad, het opmaken van de agenda, het opstellen van het verslag van de vergadering, alsmede met het voeren van de briefwisseling en het beheren van de voor de ondernemingsraad bestemde en van de ondernemingsraad uitgaande stukken. Artikel De secretaris maakt in overleg met de voorzitter voor iedere vergadering een agenda op. Ieder lid van de ondernemingsraad kan bij de secretaris een voorstel indienen voor plaatsing van een onderwerp op de agenda. 2. De secretaris maakt de agenda bekend aan de leden van de ondernemingsraad, aan de ondernemer en aan de in de onderneming werkzame personen. Behoudens in spoedeisende gevallen geschiedt de bekendmaking ten minste 7 dagen vóór de vergadering van de ondernemingsraad. Artikel De ondernemingsraad beslist bij gewone meerderheid van stemmen. Ter bepaling of aan dit voorschrift wordt voldaan tellen blanco stemmen niet mee. 2. Over zaken wordt mondeling en over personen wordt schriftelijk gestemd. 3. Indien bij een besluit met betrekking tot de benoeming van een persoon geen van de kandidaten bij de eerste stemming de gewone meerderheid haalt, vindt herstemming plaats tussen de twee kandidaten die bij de eerste stemming de meeste stemmen kregen. Bij deze herstemming is diegene gekozen, die alsdan de meeste stemmen op zich heeft verenigd. Indien de stemmen staken beslist het lot. 4. Bij staking van stemmen over een voorstel tot een door de ondernemingsraad te nemen besluit dat geen betrekking heeft op een te benoemen persoon, wordt dit voorstel op de eerstvolgende vergadering opnieuw aan de orde gesteld. Indien dan wederom de stemmen staken, wordt het voorstel geacht te zijn verworpen. Artikel Zo spoedig mogelijk na iedere vergadering van de ondernemingsraad maakt de secretaris een verslag van die vergadering op en zendt het toe aan de leden van de ondernemingsraad. 2. De secretaris maakt na het verstrijken van 7 dagen na de toezending, als bedoeld in lid 1, het verslag bekend aan de in de onderneming werkzame personen en aan de ondernemer, tenzij binnen eerdergenoemde termijn een lid van de ondernemingsraad een met redenen toegelicht bezwaar heeft gemaakt tegen de inhoud van het verslag. Het aan de in de onderneming werkzame personen bekend te maken verslag bevat geen gegevens waaromtrent geheimhouding moet worden betracht ingevolge het bepaalde in artikel 20 van de Wet op de ondernemingsraden. 13

14 3. Indien een bezwaar als bedoeld in het vorige lid is gemaakt, maakt de secretaris het verslag eerst bekend nadat de ondernemingsraad over het verslag heeft beslist. Artikel De secretaris maakt jaarlijks vóór 1 april een verslag op van de werkzaamheden van de ondernemingsraad in het voorafgaande kalenderjaar. Dit verslag behoeft de goedkeuring van de ondernemingsraad. 2. De secretaris maakt het jaarverslag zo spoedig mogelijk na de goedkeuring bekend aan de ondernemer en aan de in de onderneming werkzame personen, alsmede aan het bevoegde districtshoofd van de Arbeidsinspectie en de bedrijfscommissie. VIII Slotbepalingen Artikel Dit reglement kan worden gewijzigd en aangevuld bij besluit van de ondernemingsraad. 2. Alvorens de wijziging of aanvulling vast te stellen, stelt de ondernemingsraad de ondernemer in de gelegenheid daarover zijn standpunt kenbaar te maken. 3. In de vergadering waarin wordt besloten het reglement te wijzigen of aan te vullen dienen ten minste tweederde van de leden van de ondernemingsraad aanwezig te zijn. 4. Een zodanig besluit behoeft ten minste een meerderheid van tweederde der uitgebrachte stemmen. Ter bepaling of aan dit voorschrift is voldaan tellen blanco stemmen niet mee. 5. De ondernemingsraad verstrekt onverwijld een exemplaar van de wijziging of aanvulling aan de ondernemer en aan de bedrijfscommissie. 14

15 TOELICHTING Artikel 1 Het begrip onderneming Onder het begrip onderneming verstaat de WOR elk in de maatschappij als zelfstandige eenheid optredend organisatorisch verband, waarin krachtens arbeidsovereenkomst naar burgerlijk recht of krachtens publiekrechtelijke aanstelling arbeid wordt verricht. Blijkens de memorie van toelichting moet aan drie eisen zijn voldaan om van een onderneming in de zin van de WOR te kunnen spreken: a. er moet sprake zijn van een organisatorisch werkverband, b. waarin mensen in dienst en onder leiding van een ander werken, c. en dat in de maatschappij, dat wil zeggen naar buiten tegenover het publiek, als een zelfstandige eenheid optreedt. Hiervan is, blijkens diezelfde memorie van toelichting, sprake als de onderneming haar goederen en diensten rechtstreeks aan het publiek aanbiedt en als zodanig zelfstandig overeenkomsten met derden sluit en in het algemeen, als de onderneming zich onder eigen naam aan het publiek presenteert. Genoemde overwegingen hebben geleid tot de conclusie, dat de provincie Noord-Holland als geheel moet worden aangemerkt als onderneming in de zin van de WOR Het begrip ondernemer Het begrip ondernemer wordt in de WOR omschreven als de natuurlijke persoon of de rechtspersoon die de ondernemer in stand houdt. Bij de voorbereiding van de WOR is uitgebreid van gedachten gewisseld over de vraag of, waar het de provincies betreft, Provinciale Staten danwel het college van Gedeputeerde Staten als ondernemer moeten worden aangemerkt. Het spreekt voor zich, dat Provinciale Staten het hoogste gezag vormen in de provincie en als zodanig de onderneming in stand houden. In de praktijk echter worden op basis van de Provinciewet personele aangelegenheden aan het college van Gedeputeerde Staten overgelaten, binnen het kader van door Provinciale Staten te stellen regels. Te denken valt hier aan het Ambtenaren-reglement Noord-Holland. Daaraan is met name in het Organisatiestatuut uitwerking gegeven (Hoofdstuk II; "Het college van Gedeputeerde Staten": sub 4 "Het college bepaalt, binnen de door Provinciale Staten vastgestelde hoofdlijnen, de uitwerking van de inrichting en het functioneren van de organisatie, alsmede de mate waarin op dit terrein verantwoordelijkheden en bevoegdheden aan de ambtelijke leiding worden overgelaten"). Het is evident dat communicatie en overleg met het personeel behoren tot de verantwoordelijkheid van het College van Gedeputeerde Staten voor een goed functionerende organisatie. Gelet op het vorenvermelde ligt het in de rede het college van Gedeputeerde Staten aan te wijzen als ondernemer in de zin van de WOR. Het begrip bestuurder In zijn advies op het wetsontwerp heeft de Raad van State aangegeven dat het begrip bestuurder bij de overheid wellicht tot verwarring kan leiden. De WOR definieert de bestuurder als degene die alleen, dan wel tezamen met anderen in een onderneming rechtstreeks de hoogste zeggenschap uitoefent bij de arbeid. In haar reactie op het advies van de Raad van State stelt de regering, dat er geen misverstand over kan bestaan dat in een overheidsorganisatie onder bestuurder moet worden verstaan de hoogste ambtenaar. Voor 15

16 wat betreft de provincie Noord-Holland is een en ander nader uitgewerkt in het Organisatiestatuut (Hoofdstuk II Bestuur, artikel 6, sub b) De logische consequentie is dat de Griffier der Staten moet worden aangemerkt als bestuurder in de zin van de WOR. Artikel 2 In overleg met de vakbonden is in het voorlopig reglement het maximum aantal leden voor de OR, als genoemd in artikel 6 van de WOR, namelijk 15 leden, opgenomen. Met toestemming van de ondernemer kan de OR een afwijkend aantal leden vaststellen. De ondernemer heeft op dit punt evenwel een "veto-recht". Artikel 6, lid 1, van de WOR bevat een regeling met betrekking tot het aantal leden van de ondernemingsraad. Genoemd artikel geeft de OR de mogelijkheid om met toestemming van de ondernemer te bepalen dat voor één of meer OR-leden een plaatsvervanger wordt gekozen. Plaatsvervangende leden hebben dezelfde rechten en verplichtingen als de vaste leden. Als voordeel kan worden genoemd, dat de continuïteit van overlegvergaderingen hierdoor is gewaarborgd. Daar staat tegenover dat het (wettelijk) vergaderquorum als zodanig hiervoor in principe ook een waarborg is. De nadelen die verbonden zijn aan een plaatsvervangerschap, zoals daar onder andere te noemen zijn, een wisselende samenstelling van de deelnemers in de overlegvergadering, de discontinuïteit in de rechtstreekse informatie overdracht, de verzwaring van de administratieve ondersteuning, de continuïteit van het ondernemingsraadswerk als geheel hebben geleid tot het niet opnemen van een plaatsvervangerschap OR in het voorlopig reglement OR. In het definitieve reglement kan de OR, indien bijvoorbeeld sprake is van een te verwachten regelmatige en langdurige afwezigheid van ondernemingsraadsleden in verband met de aard van hun werk, een afwijkende bepaling opnemen in het reglement. Hierbij moet overigens worden opgemerkt, dat de ondernemer ook hier een "veto-recht" heeft, waarbij de OR de (kanton)rechter niet om een vervangende toestemming kan vragen. Artikel 4 De eerste verkiezingen van de OR dienen te worden georganiseerd door de ondernemer. Dit zal geschieden door de projectgroep invoering WOR bij de provincie Noord-Holland. De projectgroep als verkiezingscommissie dient dan reeds te handelen met inachtneming van de regels die opgenomen zijn in het voorlopig reglement. Artikel 5 Het eerste lid komt letterlijk overeen met artikel 6, tweede lid, van de WOR. Artikel 6, vijfde lid, van de WOR staat afwijking toe mits dit bevorderlijk is voor een goede toepassing van de WOR in de onderneming. De termijn kan dus in het reglement zowel worden verlengd als verkort, zelfs geheel tot nul worden gereduceerd. Gekozen is voor aansluiting bij de wet. In het tweede lid is gekozen voor een afwijking van het bepaalde in artikel 6, derde lid, van de WOR. In genoemde wetsbepaling wordt het passief kiesrecht toegekend na een periode van één jaar. In het algemeen kan worden gesteld dat betrokkenen na zes maanden zodanig bij de onderneming betrokken zijn dat er geen reden is om hen het passief kiesrecht te onthouden. Om die reden is in het voorlopig reglement dan ook voor die termijn gekozen. Artikel 6, vijfde lid, van de WOR, staat dit toe. 16

17 Artikel 6 Bij de eerste verkiezingen van de OR zal een beroep worden gedaan op de dienstelijke MZC's om, uit hun midden leden voor een stembureau aan te wijzen. De respectievelijke ambtelijke secretarissen zullen in ieder geval deel uitmaken van de stembureau's. Artikel 7 Dit artikel regelt de procedure en fasering van de kandidaatstelling, en dient er met name toe artikel 9, tweede lid, van de WOR tot zijn recht te laten komen. In dat artikel is sprake van twee soorten kandidatenlijsten, te weten die welke door de vakorganisaties worden ingediend en die welke door bepaalde groepen werknemers worden ingediend; de laatste lijsten worden wel "vrije lijsten" genoemd. Het in het vierde lid bepaalde heeft betrekking op de zogenaamde "vrije lijsten". Opgemerkt zij nog dat het is toegestaan dat de bedoelde kiesgerechtigden meer dan één "vrije lijst" ondertekenen. Wanneer een vakorganisatie geen kandidaten heeft gesteld, mogen de leden van de vakorganisatie een "vrije lijst" indienen of op een "vrije lijst" geplaatst worden. Een lid van een vakorganisatie, waarvan de vakorganisatie een kandidatenlijst heeft ingediend, mag kandidaat zijn op een "vrije lijst", maar deze niet ondertekenen. Indien de vakorganisatie waarvan een werknemer lid is geen kandidatenlijst heeft ingediend, mag bedoelde werknemer zich zowel kandidaat stellen op een "vrije lijst" als deze "vrije lijst" ondertekenen. Artikel 9 Dit artikel geeft een voorziening aan voor het geval dat het totale aantal gestelde kandidaten gelijk is aan of kleiner is dan het aantal in de OR te bezetten plaatsen. Indien het aantal kandidaten kleiner is dan het aantal in de OR te bezetten plaatsen, zal uitvoering gegeven moeten worden aan het bepaalde in artikel 15, derde lid, van dit reglement. Artikel 10 Onder een `gewaarmerkt stembiljet' wordt verstaan een stembiljet voorzien van een stempel of handtekening van de ondernemingsraad of de verkiezingscommissie. Artikel 17 Met "volledig bekendgemaakt" wordt bedoeld dat zowel het aantal stemmen per lijst als het aantal stemmen per kandidaat bekend wordt gemaakt, ongeacht of de kandidaat is gekozen. Artikel 19 De opvolger is de kandidaat die voor een zetel in aanmerking zou zijn gekomen, wanneer aan de lijst waarop het uitgevallen OR-lid kandidaat was gesteld, één zetel meer zou zijn toegekend. Het gestelde in lid 3, betekent, dat het van groot belang is dat op de verkiezingslijsten voldoende personen vermeld staan. 17

18 Als sprake zou zijn van een afname van het aantal leden, waardoor het vergaderquorum in gevaar zou kunnen komen, is het aan de OR om na overleg met de bestuurder te komen tot het uitschrijven van tussentijdse verkiezingen. Artikel 20 Eerste lid, sub f: -Deze bezwaarregeling moet goed worden onderscheiden van de geschillenregeling van artikel 36 van de WOR. De regeling van artikel 20 beoogt slechts de mogelijkheid te scheppen om de OR te wijzen op vergissingen. Te denken valt bijvoorbeeld aan het bezwaar dat een persoon ten onrechte niet vermeld staat op de lijst van kiesgerechtigden. In veruit de meeste gevallen kan de OR (danwel de verkiezingscommissie) dan zulke vergissingen herstellen. Mochten de problemen echter niet op deze wijze kunnen worden opgelost, dan staat altijd nog de weg open van artikel 36 van de WOR. Lid 2: Veelal is in bedoelde situaties een snelle beslissing nodig. Onder `noodzakelijke voorzieningen' kunnen voorzieningen van allerlei aard worden verstaan, zoals een aanpassing of versoepeling van in acht te nemen termijnen, en het doen van openbare mededelingen over herstel van vergissingen. Artikel 21 -Dit artikel bevat een formele regeling ter zake van het in vergadering bijeenkomen van de OR. Hieronder zijn niet begrepen de zogenaamde overlegvergaderingen van de OR en ondernemer tezamen bedoeld in artikel 23 van de WOR. In dat artikel en in de artikelen 25, 27 en 30 wordt geregeld wanneer overlegvergaderingen (moeten) worden gehouden. Het is van belang erop te wijzen dat artikel 23a, eerste lid, van de WOR bepaalt dat een overlegvergadering slechts kan worden gehouden indien ten aanzien van de OR wordt voldaan aan de bepalingen die ingevolge het reglement van de OR gelden voor het houden van een OR-vergadering. Het OR-reglement heeft dus ook betekenis voor de overlegvergaderingen. De ondernemer kan van de OR verlangen dat deze bij de overlegvergaderingen zijn reglement in acht neemt, en kan consequenties verbinden aan niet-naleving: te denken is hier onder meer aan de bepaling inzake het quorum, dat wil zeggen het aantal leden dat ten minste aanwezig moet zijn wil een geldige vergadering kunnen worden gehouden (lid 4). -Lid 1 noemt twee gevallen waarin een OR-vergadering moet plaatsvinden. Andere gevallen kunnen daaraan door de OR naar eigen inzicht worden toegevoegd. Onder gemotiveerd verzoek is te verstaan een verzoek dat ten minste aangeeft welk onderwerp de verzoekende leden in de aangevraagde vergadering aan de orde willen stellen. -Lid 3: De termijn van 7 dagen houdt verband met het bepaalde in artikel 14, tweede lid, onder g, van de WOR, waarin wordt voorgeschreven dat de leden van de OR, behoudens spoedeisende gevallen, niet later dan 7 dagen vóór de vergadering in kennis dienen te worden gesteld van de agenda. In het algemeen zal het aanbeveling verdienen de oproep voor een vergadering vergezeld te doen gaan van de agenda. -Lid 4: 18

19 Deze bepaling regelt het quorum: minstens de meerderheid van de (zittende) leden (dus de helft plus één lid) moet aanwezig zijn. Het moet gaan om de meerderheid van de zittende leden: ingeval er een vacature is, telt de vacante zetel niet mee bij de bepaling van het quorum. De regel inzake het quorum moet worden onderscheiden van de bepaling inzake de meerderheid waarmee de OR beslissingen moet nemen. Artikel 25 De inhoud van artikel 25 is gebaseerd op artikel 14, tweede lid, onder h, van de WOR dat handelt over de verslaglegging en de bekendmaking daarvan. Onder "verslag" is te verstaan een (korte) weergave van de gevoerde discussies en de omschrijving van de genomen besluiten. Ingevolge het tweede lid krijgen de leden van de ondernemingsraad gedurende een week de gelegenheid bezwaar te maken tegen de inhoud van het (ontwerp-)verslag alvorens het algemeen bekend wordt gemaakt. Deze bezwaren zullen alleen de weergave van het besprokene kunnen betreffen en niet kunnen strekken tot wijziging van hetgeen de leden ter vergadering werkelijk hebben gezegd. Uit het verslag zoals dat algemeen bekend wordt gemaakt, dient vanzelfsprekend te worden verwijderd de weergave van het verhandelde over de aangelegenheden waaromtrent door de OR-leden ingevolge artikel 20 van de WOR geheimhouding moet worden betracht. Omdat met het opstellen en vaststellen van een verslag veelal enige tijd zal zijn gemoeid, verdient het aanbeveling binnen enkele dagen na de OR-vergadering een kort bericht uit te geven omtrent de voornaamste punten die ter vergadering zijn besproken en/of besloten. Dit korte bericht gaat dus vooraf aan het eigenlijke verslag. Ook hierbij dient vanzelfsprekend de geheimhoudingsplicht te worden nagekomen. Artikel 26 De reglementsbepaling inzake het jaarverslag en de bekendmaking ervan vindt haar basis in artikel 14, tweede lid, onder h van de WOR. De verslagperiode behoeft niet betrekking te hebben op een kalenderjaar: het zittingsjaar van de OR behoeft immers niet met een kalenderjaar samen te vallen. De verplichting om het jaarverslag ook te zenden aan de Arbeidsinspectie en aan de bedrijfscommissie is neergelegd in artikel 49, tweede lid, van de WOR. Artikel 27 Lid 2: Deze bepaling komt voort uit artikel 8, lid 1, van de WOR. Lid 3: Dit betreft het vereiste quorum. Het ligt in de rede dat voor wijziging van het reglement een gekwalificeerde meerderheid van de OR-leden aanwezig is. Lid 4: Dit betreft een gekwalificeerde meerderheid der aanwezige leden. De leden 3 en 4 cumuleren: het gekwalificeerde quorum moet aanwezig zijn, en van de aanwezige leden moet een gekwalificeerde meerderheid de wijziging voorstaan. Lid 5: Dit vloeit voort uit artikel 8, lid 1, van de WOR. 19

20 Titel:Vd 58: Wet op de ondernemingsraden Datum: Nummer:58 Documenttype:Voordracht 20