BOSVRIENDELIJK BESTUREN

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "BOSVRIENDELIJK BESTUREN"

Transcriptie

1 BOSVRIENDELIJK BESTUREN Een HANDLEIDING voor lokale besturen rond het duurzaam aankopen van hout- en papierproducten, duurzaam bosbeheer op lokaal niveau, en de communicatie naar belanghebbenden In samenwerking met:

2 INHOUD Inleiding en leeswijzer Bosvriendelijk besturen, van beleid tot communicatie 1 Over FSC 2 Hoofdstuk 1 : Hoe kan de gemeente FSC producten correct aankopen? 1. Duurzaam bosbeheer opnemen in overheidsopdrachten 4 2. Drie verschillende FSC claims of labels 5 3. Werk met FSC gecertificeerde leveranciers en aannemers 6 4. Waar vind ik FSC gecertificeerde aannemers of leveranciers? 6 5. Wees realistisch en waar mogelijk flexibel 6 6 Geüpdatete fiche hout helpt Vlaamse overheden bij keuze voor gecertificeerd hout 7 7. De FSC bestek-check 8 8. Waaraan moet een correcte FSC factuur juist voldoen? 9 9. Wat als de laatste schakel geen FSC Chain of Custody certificaat heeft? Bij wie kan ik terecht voor advies en hulp Lokale bedrijven stimuleren tot FSC CoC certificering De FSC convenant 12 Hoofdstuk 2 : Hoe gemeentelijke bossen als FSC laten certificeren? 1. FSC boscertificering Limburg koploper qua FSC bos Waarom certificeren? Vraag naar (lokaal) FSC hout zit in stijgende lijn Onafhankelijke controles Boscertificering op maat voor groot en klein FSC boscertificering in de Vlaamse context? FSC groepscertificaat van het Agentschap voor Natuur en Bos: 16 een haalbare kaart 9. Toetreden tot de groep? Een FSC certificaat voor uw bos: wees terecht trots! 17 Hoofdstuk 3 : Hoe kan je het best communiceren naar de burger? 1. Wat communiceren naar wie...en hoe? Communicatiematrix Hoe zit het met logogebruik? 19 Bijlagen: Bijlage 1: Bruikbare teksten voor uw communicatie 20 -Artikel 1: Het FSC label, de beste garantie voor verantwoord bosbeheer 21 -Artikel 2: Spaar het woud, kies FSC hout -Artikel 3: Hoe FSC producten herkennen 22 -Stad/gemeente kiest voor FSC hout 23 -De bossen van Stad/gemeente zijn FSC gecertificeerd + andere voorbeelden 24 Bijlage 2: Subsidiereglementen 26 Bijlage 3: Voorbeeldbrief ivm sensibilisatie Chain of Custody 27 Bijlage 4: Tekst overheidsopdracht 28 Annex: criteria product uit duurzaam bosbeheer 29

3 Bosvriendelijk besturen, van beleid tot communicatie Een bosvriendelijk beleid voeren kan heel veel verschillende deelaspecten hebben. De 3 voornaamste kan u in de figuur hieronder terugvinden: INLEIDING EN LEESWIJZER 1- Uw gemeente/stad als consument: Als lokaal bestuur verbruikt u ongetwijfeld heel wat hout- en papierproducten. Door systematisch te kiezen voor hout- en papierproducten van verantwoorde herkomst (duurzaam bosbeheer en/of recyclage) en door op een correcte en spaarzame manier ermee om te springen, heeft u een belangrijke indirecte impact op de kwaliteit van het bosbeheer aan de bron. In hoofdstuk 1 van deze handleiding gaan we dieper in op de praktijk van verantwoord aankopen. 2 - Bossen op uw grondgebied: Liggen er bossen op uw grondgebied - al dan niet in eigendom van uw lokaal bestuur- dan kan u een rol spelen in het verantwoorde beheer van deze bossen door FSC boscertificering na te streven. Bezit uw bestuur zelf bossen, dan bent u verplicht hiervoor een uitgebreid bosbeheersplan op te stellen. Heeft u zo n uitgebreid bosbeheersplan, dan is de stap naar het behalen van een FSC boscertificaat een heel kleine stap. Voor meer informatie over de praktijk achter FSC boscertificering in de Vlaamse context, zie hoofdstuk Sensibilisatie van de inwoners: Geen stad of gemeente zonder inwoners. En hier ligt dan ook een 3de belangrijk deelaspect: via uw communicatiekanalen en beleidsinstrumenten kan u meehelpen om het FSC label bij uw burgers (meer) bekend te maken, en hun ook aan te zetten tot een verantwoord aankoopgedrag van hout- en papierproducten. In het derde hoofdstuk gaan we dieper in op hoe u dit als lokaal bestuur kan doen.(waarbij ook de communicatie van uw inspanningen uit de eerste 2 hoofdstukken aan bod zullen komen) 1

4 Over FSC Wie is FSC? De Forest Stewardship Council (FSC) is een internationale non-profit organisatie die in 1993 werd opgericht door boseigenaars, hout- en papierbedrijven, sociale bewegingen en milieuorganisaties. FSC streeft naar een verantwoord bosbeheer wereldwijd, volgens strikte sociale, ecologische en economische criteria. De strenge eisen van het FSC label en haar geloofwaardigheid worden breed erkend. Het FSC label is het enige label in zijn soort dat ondersteund wordt door milieuorganisaties zoals WWF en Greenpeace, alsook door sociale en economische actoren. Eind 2015 is er ruim 184 miljoen hectare FSC gecertificeerd bos verspreid over alle continenten, en dit maakt van FSC het meest globaal verspreide systeem van boscertificering. Op vlak van het aantal bedrijven dat actief bezig is met FSC certificering, is het FSC systeem zowel in België als wereldwijd het grootste. FSC België is de Belgische vertegenwoordiging van de Forest Stewardship Council. De voornaamste doelstelling van FSC België is de promotie en bekendmaking van het FSC label naar diverse doelgroepen. Informatieverstrekking op maat van specifieke doelgroepen speelt hierin een cruciale rol. Certificering: van bos tot eindproduct Bossen die beheerd worden volgens de FSC principes en criteria kunnen een FSC boscertificaat behalen. Hout- en andere producten afkomstig uit deze bossen kunnen dan met de FSC claim verkocht worden. Daar FSC gelabelde eindproducten vaak een lange en complexe weg afleggen tussen bos en eindklant, is er ook nood aan een controle langsheen deze handelsketen. Dit gebeurt via FSC Chain of Custody certificering (CoC), waarbij elke schakel van bos tot eindproduct gecontroleerd wordt. Chain Of Custody Papier FSC gecertificeerd FSC gecertificeerd FSC gecertificeerd FSC gecertificeerd FSC gecertificeerd Chain Of Custody Hout FSC gecertificeerd FSC gecertificeerd FSC gecertificeerd FSC gecertificeerd FSC gecertificeerd 2

5 Waarom bestaat FSC? Bossen van zijn van onschatbare waarde: Bossen bedekken 31% van het landoppervlak en spelen een cruciale rol in het regelen van het klimaat en in het zuiveren van de lucht. Nergens is de diversiteit aan planten en dieren zo groot als in bossen. Meer dan de helft van de terrestrische dier- en plantensoorten leven in of rond bossen. Bossen houden de bodem vast en regelen de lokale waterhuishouding, waardoor ze erosie, overstromingen en woestijnvorming kunnen voorkomen. Meer dan een miljard mensen zijn direct of indirect afhankelijk van het bos in hun levensonderhoud. Het bos levert ons een breed pallet aan producten, waaronder hout, papier, voedsel en medicijnen, naast een plek van recreatie en rust.... FSC certificering wordt niet alleen toegepast voor bosbeheer in tropische bossen, maar ook in gematigde en noordelijke klimaatzones. Eind 2015 was wereldwijd ruim 184 miljoen hectare bos gecertificeerd in een 80-tal landen. Deze bossen situeren zich in alle delen van de wereld, gaande van de tropen over onze streken tot in het hoge noorden. Ook in België kan je reeds ruim ha FSC gecertificeerde bossen terugvinden. (lijst terug te vinden op > FSC boscertificering België) Rusland USA Zweden Mexico Portugal België Frankrijk Nepal Laos Honduras Colombia Peru Bolivië Brazilië Gabon Congo Tanzania Maleisië Indonesië > Ontdek meer over de positieve impact van FSC certificering op > certificering van bos of bedrijf > FSC Boscertificering > FSC at work 3

6 1 : Hoe kan de gemeente FSC producten correct aankopen? 1. Duurzaam bosbeheer opnemen in overheidsopdrachten Wil uw gemeente ook in haar aankoopbeleid het gebruik van gecertificeerd hout uit verantwoord beheerde bossen opnemen, dan begint dit uiteraard met het opnemen van de vereisten rond de herkomst van hout- en papierproducten in de lastenboeken. Belangrijk is echter om ook een minimale opvolging en controle hierop uit te voeren. Door te werken met gecertificeerde leveranciers en aannemers, en hun leverings-en verkoopsfacturen te controleren, bouwt men de nodige zekerheid in op het effectief aankopen van gecertificeerde producten. Op Europees niveau is naar schatting 20% van de consumptie van hout- en papierproducten toe te schrijven aan overheden. Lokale besturen en hun consumptie maken hier een belangrijk deel van uit. Door in overheidsaankopen bewust te kiezen voor hout- en papierproducten afkomstig uit verantwoord beheerde bossen, kan men direct bijdragen aan het beter beheer van bossen wereldwijd. Heel wat steden en gemeenten zowel in België, Europa of zelfs mondiaal kiezen reeds zo vaak mogelijk voor gecertificeerde hout- en papierproducten. In Vlaanderen werd dit lange tijd gestimuleerd vanuit de Vlaamse Overheid via de milieuconvenant of samenwerkingsovereenkomst. In het kader van haar beleid rond duurzaam aankopen streeft de Vlaamse Overheid naar een volledig duurzaam aankoopbeleid tegen Voor houtproducten wou de Vlaamse Overheid de doelstelling van 100% gecertificeerd hout reeds in 2014 bereikt hebben. Hier blijft echter nog werk aan de winkel... Lokale besturen die dit wensen kunnen via het afsluiten van een FSC convenant zich ook engageren voor een duurzaam aankoopbeleid van hout- en papierproducten. (zie meer uitleg op de pagina 12) 4

7 2. Drie verschillende FSC claims of labels Een FSC label of claim op een hout- of papierproduct garandeert dat het product afkomstig is uit verantwoord beheerde bossen en/of bijdraagt aan het verantwoorde beheer van onze bossen (bvb. ook door recyclage). Het gebruik van FSC claims of labels is aan strikte regels en controle onderworpen. Afgewerkte, FSC gecertificeerde hout- of papierproducten kunnen herkend worden wanneer ze een FSC label dragen. Bij nietafgewerkte of niet-gelabelde FSC producten wordt de FSC garantie gegeven op de verkoopsfactuur. Er bestaan drie verschillende types van FSC claims of labels, dit in functie van de samenstelling van het product: FSC 100%, FSC Mix en FSC Recycled. Hout of vezels uit FSC bossen Hout of vezels uit gecontroleerde bronnen Gerecycleerd hout of vezels FSC 100 % geeft aan dat het product in kwestie volledig afkomstig is uit FSC gecertificeerd(e) bos(sen). FSC Mix geeft aan dat het product voor minstens 70% FSC waardige grondstoffen vertegenwoordigd. De overige inputs komen minstens uit gecontroleerde bronnen. FSC Recycled geeft aan dat het product volledig gemaakt is uit gerecycleerd hout/vezels (waarvan minstens 85% postconsumer gerecycleerd materiaal betreft). 5

8 3. Werk met fsc gecertificeerde leveranciers en aannemers Enkel bedrijven in het bezit van een geldig en bedrijfseigen Chain of Custody certificaat worden op onafhankelijke wijze gecontroleerd op vlak van de traceerbaarheid van gecertificeerde producten binnen hun bedrijf. Enkel gecertificeerde bedrijven kunnen dan ook bij de verkoop de garantie geven dat het om gecertificeerd materiaal gaat, wat nog meer relevant is wanneer de producten in kwestie fysiek niet gelabeld zijn. Neem de eis tot COC certificering dan ook best op in uw vereisten (als selectiecriterium) en communiceer hier waar nodig duidelijk over naar kandidaat leveranciers of aannemers. Waar wenselijk en haalbaar kan u hen eventueel ook nog de tijd geven om zich qua Chain of Custody certificering in orde te brengen. Controle is uiteraard ook belangrijk. Geef duidelijk aan dat leveringsdocumenten en facturen komende van de door uw bestuur verkozen leveranciers of aannemers gecontroleerd zullen worden, en zorg dat dit ook effectief gebeurt. Vaak kunnen eventuele foutjes, zeker als ze op tijd ontdekt worden, nog rechtgezet worden. Hout voor bouw en constructie FSC A.C. - FSC gelabelde palen Binnenschrijnwerk Papier en bureaumaterialen FSC Belgium Buitenschrijnwerk 4. Waar vind ik fsc gecertificeerde aannemers of leveranciers? Via de online leveranciersgids kan men steeds gericht zoeken naar FSC hout- en papierproducten op de Belgische markt, alsook bijvoorbeeld zoeken op bedrijfstype. Zo kan men bijvoorbeeld op zoek gaan naar FSC gecertificeerde schrijnwerkers of drukkerijen. Handig is ook dat de resultaten gesorteerd kunnen worden op afstand rond een postcode. Via de zoekfunctie zoeken op code kan men nagaan welk bedrijf er bij een FSC CoC certificaatcode hoort (bvb. wanneer men wil nagaan of een kandidaat leverancier effectief zijn persoonlijke FSC certificaatcode heeft opgegeven), of welk bedrijf verantwoordelijk is voor een FSC label op een product. 5. Wees realistisch en waar mogelijk flexibel Niet alle houtsoorten zijn vlot beschikbaar met een FSC keurmerk, en dus is het in sommige gevallen zeker nodig om hier rekening mee te houden. Niets vervelender dan iets voorschrijven wat niet of nauwelijks beschikbaar is op de markt. Best zou zijn om bij voorkeur geen specifieke houtsoort voor te schrijven, maar eerder door het oplijsten van de relevante houtkenmerken (prestatie-eisen zoals stabiliteitsvereisten, duurzaamheidklasse, sterkte, kleur, ) om zo diverse houtsoorten die hieraan voldoen in aanmerking te laten komen. Een elegante tussenoplossing is alvast om wanneer u toch liever houtsoorten voorschrijft, er meerdere met naam te noemen. Handige tips voor informatie en hulp: Evr-Architectes- ICC Gent Aanleg publieke plaatsen Gent- Kinderdagverblijf Gemeentelijk drukwerk bevat een overzicht van heel wat houtsoorten en de toepassingen waarvoor ze gebruikt kunnen worden. Omgekeerd kan men ook vanuit de toepassing op zoek gaan naar houtsoorten die hiervoor gebruikt kunnen worden. Kompan- Speeltuigen FSC Belgium- Mozaïk Leuven Maak gebruik van de FSC Bestek-check (zie pag. 8) voor al uw vragen rond beschikbaarheid van FSC hout, eventuele alternatieve houtsoorten voor uw toepassing, en al uw andere vragen. 6

9 6. Geüpdatete fiche hout helpt Vlaamse overheden bij resolute keuze voor gecertificeerd hout In 2015 werd de fiche hout van de Vlaamse Overheid grondig geüpdatet zodat de vereisten voor het gebruik van gecertificeerd hout én het correcte toezicht hierop vlot en op duidelijke wijze in overheidsopdrachten geïntegreerd kunnen worden. Het voorschrijven van gecertificeerd hout is uiteraard al langer een thema bij de Vlaamse Overheid, zowel op regionaal als lokaal niveau. De vernieuwde fiche hout geeft een geüpdatete versie van tekstmateriaal om de vereisten rond gecertificeerd hout op te nemen in overheidsopdrachten. Nieuw is dat de fiche hout ook aangeeft hoe men vereisten rond Chain of Custody certificering kan opnemen. Tot slot is er ook aandacht voor de garanties die via de verkoopdocumenten geleverd moeten worden. Basisschool te Thieusies (Soignies) BIM: publiek auditorium te Brussel Servaege Artico Interieur Park Jan Breydellaan & Lange Vesting te Brugge Herinrichting Engels Plein,Vaartkom te Leuven Kompan Van Raak Kiezen voor gecertificeerd hout = kiezen voor bos én samenleving Als aankoper staat men er wellicht niet steeds bij stil, maar een keuze voor gecertificeerd hout heeft wel degelijk een direct positieve impact. Het gebruik van FSC gecertificeerd hout is niet enkel garantie voor een verantwoord bosbeheer, maar het is ook goed voor de lokale én mondiale samenleving. Zo brengt FSC gecertificeerd bosbeheer op lokaal vlak baten voor de lokale bevolking en bosarbeiders en draagt duurzaam houtgebruik op mondiaal vlak bij aan de strijd tegen klimaatverandering. > Meer informatie: Alle praktische info omtrent de productfiche hout kan u hier terugvinden: Meer informatie omtrent Overheden & FSC kan u terugvinden op 7

10 7. De FSC bestek-check Tussen kiezen voor het gebruik van FSC hout in een bouwproject en de werkelijke uitvoering van het project met FSC hout liggen soms wel wat hindernissen. Met de FSC bestek-check wil FSC België op heel praktische wijze eenieder bijstaan die op de een of andere manier hulp nodig heeft bij de realisatie van een project met FSC hout. Tot wie richt de FSC Bestek-check zich? Iedereen kan hier gebruik van maken, waarbij FSC België in de eerste plaats denkt aan opdrachtgevers (waaronder lokale overheden of andere bouwheren), architecten en studiebureau's en uiteraard ook bedrijven uit de bouwsector zelf. Iedereen kan dus vrijblijvend en kosteloos gebruik maken van de FSC Bestek-check. Wanneer kan men gebruik maken van de 'FSC Bestek-check'? Van ontwerpfase tot en met de uitvoeringsfase staat FSC België klaar om u praktisch verder te helpen. (zie coördinaten op de achterflap) Hieronder vindt u een niet-limitatief overzicht van de vragen waarbij de 'FSC bestek-check' u mogelijk kan helpen: Van ontwerp tot offertefase o Hoe neem ik de FSC eis best op in mijn offerte, bestek of prijsvraag? o Zijn de houtsoorten of producten die ik zoek (vlot) beschikbaar met FSC label? Zo niet, zijn er alternatieven? o Wat kan ik eventueel aanpassen om het project vlot(ter) met FSC hout te realiseren? o... Selectie van leveranciers of aannemers, uitvoering en controle o Bij welke gecertificeerde bedrijven kan ik eventueel terecht met mijn noden? o Wat moet mijn leverancier of aannemer juist qua garanties kunnen voorleggen? o Welke kandidaat-leveranciers hebben een FSC certificaat? o Hoe moet ik de correcte aankoop van FSC hout controleren? o Een leverancier geeft aan dat wat we zoeken niet beschikbaar is met FSC label. Klopt dit? Of zijn er andere leveranciers te vinden? o... Varia o Hoe kunnen we als bouwheer bij of over ons FSC project communiceren dat we FSC hout gebruikt hebben? Garantie op onverwijld succes? FSC België hoopt om via haar ervaring, expertise en advies het FSC project waarbij u betrokken bent, tot een goed einde te brengen. Een absolute garantie op succes kunnen we u helaas niet bieden; wel de belofte hiernaar te streven! U kan de FSC bestekchekpagina terugvinden op: (onder de rubriek wat kan u doen > overheden > ondersteuning nodig?) of via (link op homepage) 8

11 8. Waaraan moet een correcte FSC factuur juist voldoen? Half-afgewerkte of intermediaire producten (bvb. zaag- of constructiehout, terrasplanken of houten plaatmaterialen ) of producten op maat (bvb. ramen, deuren, een brug of een speeltuig ) worden zelden van een fysiek FSC label voorzien. Zeker voor deze producten is de garantie die gegeven wordt op de verkoopsfactuur van cruciaal belang. Enkel FSC gecertificeerde bedrijven worden gecontroleerd en enkel zij kunnen u garanderen dat het om FSC gecertificeerde producten gaat. Daarom de gouden raad: werk enkel met FSC gecertificeerde bedrijven en controleer hun factuur grondig. Een correcte FSC factuur moet aan volgende voorwaarden voldoen: de factuur wordt opgemaakt door een FSC CoC gecertificeerd bedrijf. de FSC CoC code van het bedrijf (bv AB-COC ) staat duidelijk vermeld op de factuur. de producten die FSC gecertificeerd zijn, staan ook duidelijk zo aangegeven (FSC 100%, FSC Mix of FSC recycled) Bedrijven die zelf geen FSC CoC certificaat bezitten, kunnen geen officiële garantie geven bij verkoop dat een product FSC gecertificeerd is. Met andere woorden, bedrijven die geen FSC Chain of Custody certificaat hebben, kunnen nooit de garantie geven dat een niet- FSC gelabeld product ook effectief een FSC claim mag dragen. > Op de pagina hierna kan u een fictief voorbeeld van een correcte factuur terugvinden. Merk op dat u online steeds kan nagaan via (de wereldwijde database van FSC Internationaal) of de vermelde FSC CoC code effectief overeenstemt met het bedrijf in kwestie, alsook of dit certificaat momenteel geldig is. Het is immers steeds mogelijk dat een bestaand certificaat tijdelijk geschorst is, of zelfs werd ingetrokken. DeFSCgarantiedientperlevering (enper verkoop) gegeven te worden. FSC publicaties Meer info vindt u terug in de handleiding Bouwen met FSC hout en de 2 FSC leveranciersgidsen Hout en Papier 9

12 Timmerlaan Houtbeek T X2 X1 X7 F X0 X3 X6 Rekeningnummer: BTW nr: BE Houtmans bvba Goed hout uit een gezond woud Aan: Jack Timber Bosdreeflaan Bosland Factuurnummer: 215/2012 Datum: 14/02/2012 Referentie: Jack Timber Code Omschrijving Hoeveelheid Prijs Totaal 12548/BD Tuinscherm Backyard 180 x 180 cm Tali FSC 100% Euro / st /DD Spaanplaat 120 x 180 cm 16 mm FSC Recycled 85% Euro / st /NL Tuinhuis Bolivar Euro / st /PP MDF 244 x 122 cm 18 mm FSC Mix credit 8 21 Euro / st 168 Een correcte FSC factuur geeft duidelijk aan welke producten FSC gecertificeerd zijn en welke claim ze dragen (FSC 100%, FSC Mix (credit of >70%), FSC Recycled (>85% of credit). Drie van de vier producten op deze factuur zijn FSC gecertificeerd. Subtotaal 3283 Een correcte FSC factuur vermeldt duidelijk de FSC CoC certificaatcode eigen aan de firma die de factuur opgemaakt heeft. U kan controleren of deze overeenstemt met de respectievelijke firma (hier: Houtmans-zoeken op de bedrijfsnaam: Certificate Holder) via (zoekveld certificaatcode) + BTW 196,98 Eindtotaal 3479,98 Houtmans bvba een gecertificeerd bedrijf met FSC certificaatnummer AB-COC Enkel producten als dusdanig geïdentificeerd op deze factuur zijn FSC gecertificeerd. Als het FSC logo op de factuur staat (wat niet verplicht is), moet het bedrijf hier ook melding maken van ) zijn licentiecode* (van de vorm FSC C654321). Ook moet er dan een verklarende zin toegevoegd worden zoals Enkel producten als dusdanig geïdentificeerd op deze factuur zijn FSC gecertificeerd. *Deze code vindt u ook op producten die door dit bedrijf zelf gelabeld worden. Ook deze code kan gecontroleerd worden op (zoekveld license code) FSC, A.C. All rights reserved. FSC-SECR

13 9. Wat als de laatste schakel geen FSC Chain of Custody certificaat heeft? Wanneer een bedrijf geen bedrijfseigen FSC Chain of Custody certificaat heeft, dan kan het bedrijf u geen garanties geven dat er werkelijk FSC gecertificeerde producten aangeboden worden. Er is immers geen enkele onafhankelijke controle bij dit bedrijf uitgevoerd, die kan garanderen dat FSC producten effectief verhandeld worden en traceerbaar zijn. Een nietgecertifcieerd bedrijf mag zelfs geen FSC claim maken op haar leveringsdocumenten en verkoopsfacturen. Het FSC logo, de naam Forest Stewardship Council en de afkorting FSC zijn immers beschermde keurmerken, die men enkel mits goedkeuring kan gebruiken. Werken met FSC gecertificeerde leveranciers en aannemers is dus de beste en vaak enige garantie dat men daadwerkelijk FSC gecertificeerde materialen of producten aanbiedt, waarbij de verkoopsfactuur het bewijsstuk vormt. Daar deze factuur vaak pas later volgt, is het belangrijk te weten dat ook leveringsdocumenten op dezelfde eenduidige manier moeten verwijzen naar een FSC claim, daar waar het om FSC gecertificeerde producten gaat. De enige uitzondering hierop is wanneer men individueel gelabelde FSC producten zou kopen in de detailhandel. Het FSC label dat u op het product hierop ziet staan, biedt u dan de garantie dat het om een FSC product gaat. 10. Bij wie kan ik terecht voor advies en hulp Heeft u praktische vragen van eender welke aard omtrent het voorschrijven, aankopen of gebruiken van FSC gecertificeerde hout- of papierproducten, aarzel dan niet contact op te nemen met FSC BELGIË via info@fsc.be of 02/ Voor praktische informatie of advies omtrent overheidsopdrachten kan je ook steeds terecht bij het Steunpunt Duurzame Lokale Overheidsaankopen van VVSG bij Leen Van der Meeren: 02/ , leen.vandermeeren@vvsg.be 11. Lokale bedrijven stimuleren tot FSC CoC certificering Lokale besturen kopen graag lokaal in, maar soms zijn er in de onmiddellijke omgeving nog te weinig FSC gecertificeerde bedrijven. Om deze vaak vicieuze cirkel te doorbreken, twee concrete tips: 1) COMMUNICEER herhaaldelijk en duidelijk over het belang dat u als klant hecht aan FSC Chain of Custody certificering. Hoe vaker leveranciers of aannemers ervan horen, hoe meer men beseft dat u hier écht belang aan hecht (eventueel in toenemende mate), hoe vlugger men zich zal informeren en/of de stap zal zetten tot FSC certificering. > zie voorbeeldbrief in bijlage 3 2) STIMULEER actief bedrijven uit uw omgeving tot het behalen van een FSC certificaat. Hoe meer stimuli lokale bedrijven krijgen, van uw bestuur en mogelijk anderen in uw regio, hoe vlugger het bedrijf de stap zal zetten tot het behalen van een certificaat. Merk op: het behalen van een FSC Chain of Custody certificaat kan vaak op relatief korte termijn. Als het lastenboek het toelaat qua vereisten en timing, is het dus in welbepaalde gevallen nog mogelijk dat een bedrijf zich op korte termijn in regel stelt door het behalen van een FSC certificaat, zodat het alsnog de juiste garanties kan voorleggen bij levering en facturatie. 11

14 12. De FSC convenant Engageer u voor een verantwoord aankoopbeleid van hout-en/of papierproducten. Uw stad of gemeente wil een duidelijke keuze maken voor verantwoord hout- en papiergebruik? Via het afsluiten van een FSC convenant kan een lokaal bestuur een duidelijk engagement nemen voor het verantwoord gebruik van hout- en/of papierproducten. Als lokaal bestuur geeft u hiermee een duidelijk signaal aan uw leveranciers en een goed voorbeeld naar uw inwoners en andere belanghebbenden. Verantwoord hout- en papiergebruik, wat is dat? Verantwoord gebruik van hout- en papierproducten omvat uiteraard vereisten rond de herkomst van deze producten. Een keuze voor FSC gecertificeerde producten en/of producten uit gerecycleerd materiaal is hierin een cruciaal element. Verantwoord gebruik gaat echter verder dan dit, daar het ook elementen omvat rond het doordacht, spaarzaam en juiste gebruik. Bijvoorbeeld: spaarzaam omspringen met papier, en alle overtollig gebruik vermijden. Of op vlak van houtgebruik kiezen voor de juiste houtsoort voor de juiste toepassing, en dit in een doordacht en efficiënt ontwerp. De FSC Convenant praktisch: Het ondertekenen van een FSC convenant kan een praktisch middel zijn om een beleidsdoelstelling in de praktijk om te zetten. In een convenant legt men vast welke doelstellingen men stelt op vlak van hout- en papiergebruik Bij FSC België kan men terecht voor hulp bij het opzetten van een realistisch maar ambitieus stappenplan, en uiteraard ook met allerhande vragen en noden tijdens de uitvoering hiervan of in verband met de communicatie hieromtrent. Meer Info Het afsluiten van een FSC convenant voor een lokaal bestuur is in principe kosteloos. Voor meer informatie: contacteer Bart Holvoet 02/ bart@fsc.be 12

15 2 : Hoe gemeentelijke bossen als FSC laten certificeren? Dit hoofdstuk wil na een situering en stand van zaken een introductie geven naar de praktijk van FSC boscertificering in Vlaanderen. Deze informatie richt zich dus zeker niet enkel op lokale besturen die bossen in eigendom hebben, maar evengoed op alle andere types van bosbeheerders die hiervoor interesse (kunnen) hebben. 1. FSC boscertificering De basis van FSC boscertificering en de evaluatie zijn de internationale FSC principes en criteria, die verder verfijnd worden tot een nationale of regionale standaard. Deze standaard geeft dus de vereisten waaraan het bosbeheer moet voldoen om een FSC certificaat te behalen. Wereldwijd is ruim 184 miljoen ha bos FSC gecertificeerd en dit verspreid over alle continenten. In België is momenteel ruim ha FSC gecertificeerd bos aanwezig. (cijfers november 2015) 2. Limburg koploper qua FSC bos Van alle Vlaamse provincies telt de Provincie Limburg met meer dan ha de grootste oppervlakte FSC gecertificeerd bos. Het betreft hier zowel bossen in eigendom van de Vlaamse overheid, bossen in bezit van Limburgse lokale besturen alsook bossen in handen van private eigenaars. U kan een kaart/ledenlijst van FSC gecertificeerde bossen in Vlaanderen terugvinden op: Slechts 13% van het Vlaamse grondgebied is bedekt met bos en deze bosoppervlakte is sterk versnipperd qua spreiding en qua eigendom. In de Provincie Limburg ligt het aandeel beboste oppervlakte met 22% duidelijk hoger dan het Vlaamse gemiddelde. Qua eigendomsstructuur is het bos hier vooral in handen van private boseigenaren. 13

16 3. Waarom certificeren? Er zijn veel voordelen aan een FSC certificaat. FSC boscertificering kan heel wat mogelijkheden en voordelen bieden. Een FSC certificaat betekent een internationale erkenning dat het gevoerde bosbeheer van hoge kwaliteit is, wat terecht iets is waar men als bosbeheerder of boseigenaar trots op kan zijn. FSC boscertificering kan bovendien ook bijdragen aan een verhoogd draagvlak voor het gevoerde bosbeheer bij de lokale samenleving, en hun betrokkenheid vergroten. Als gecertificeerde boseigenaar kan men FSC gecertificeerd hout op de markt brengen, en zo tegemoet komen aan de stijgende vraag naar FSC gelabeld inlands hout. Deze vraag bestaat nu al bij de houtverwerkende industrie en zal nog toenemen. Het FSC label biedt geen garantie op een hogere verkoopprijs van het hout, al valt dit zeker ook niet uit te sluiten. Ervaringen in Vlaanderen tonen aan dat hout met het FSC label, ook wanneer het gaat over minder interessante loten, vlot kopers vindt en dat houtkopers ook de bereidheid hebben om afspraken op langere termijn te maken. 4. Vraag naar -lokaal- FSC hout zit in stijgende lijn De vraag naar FSC gecertificeerd hout blijft systematisch toenemen, zowel op mondiaal niveau alsook op lokaal vlak. Veel houtverwerkende bedrijven uit onze regio zoeken in toenemende mate naar lokaal FSC hout, om hiermee producten te maken met FSC keurmerk voor de lokale of internationale markt. Uit een enquete van het Agentschap voor Natuur en Bos in 2013 blijkt alvast dat de vraag naar lokaal FSC gecertificeerd hout groot is. Nu reeds geeft de helft van de FSC gecertificeerde houtkopers aan dat het huidige aanbod momenteel ontoereikend is. 5. Onafhankelijke controles Bossen die beheerd worden conform de FSC vereisten kunnen na een controle door een erkende onafhankelijke instelling een FSC boscertificaat verkrijgen, waarna er minstens jaarlijks een opvolgingsaudit plaatsheeft. Hierbij wordt nagegaan of het beheer zowel qua beheersplannig als in de praktijk voldoet aan de FSC vereisten. Meerdaalwoud- Heverlee Hallerbos- Halle Bosland- Hechtel Eksel FSC Belgium Tracing Nature 6. Boscertificering op maat - voor groot en klein - Voor grotere bosgebieden is een individueel certificaat vlot haalbaar, maar ook voor kleinere boseigenaars en -beheerders is het behalen van een FSC certificaat een haalbare kaart. Bosbeheerders kunnen immers in plaats van op individuele wijze ook in groep een FSC boscertificaat behalen. Bij zo een FSC groepscertificaat worden de kosten en administratieve lasten aanzienlijk beperkt. Elke bosbeheerder blijft verantwoordelijk voor zijn stuk bos, tenzij er voor nog verdergaande samenwerking gekozen wordt. De centrale figuur in een groepscertificaat is de groepsmanager, die het contact verzorgt met het certificeringsorganisme en ook individueel aangesloten leden opvolgt. In België en buurlanden zijn al diverse voorbeelden van soorten groepscertificering, waarbij boseigenaars, bedrijven, overheden of consultants de groepscertificatie op zich nemen. 14

17 7. FSC boscertificering in de Vlaamse context? Verantwoord bosbeheer houdt niet alleen rekening met het milieu, maar heeft ook een sociale dimensie én is economisch haalbaar. Anders gezegd: bosbeheer met respect voor mens én natuur, vandaag en voor de komende generaties. De principes van verantwoord bosbeheer zijn geïntegreerd in de Vlaamse wetgeving door de Criteria Duurzaam Bosbeheer (CDB), gebaseerd op de internationale FSC principes. Openbare bossen (domeinbossen en andere bossen in openbaar bezit) dienen volgens deze CDB criteria te worden beheerd, en voor deze bossen moet in kader van de Vlaamse boswetgeving een uitgebreid bosbeheersplan opgesteld worden. Zo n uitgebreid bosbeheersplan vergt uiteraard een inspanning op vlak van opmaak (en investering), maar hiervoor bestaan ook ondersteuningsmogelijkheden. Een van de voordelen van deze uitgebreide beheersplannen is dat het de stap naar FSC boscertificering tot een minimum beperkt. Het hebben van zo n uitgebreid bosbeheersplan is vandaag dan ook een vereiste voordat men kan toetreden tot het FSC groepscertificaat van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). Deze onderstaande tabel geeft een beknopt overzicht van wat FSC boscertificering in een Vlaamse context juist wil zeggen: Meer info omtrent boswetgeving in Vlaanderen: > beleid & wetgeving WEL NIET MENS Veilige arbeid (beschermende kledij, sociaal correcte werktijden en regelmatige bijscholing) Veilige werkplek (loods, EHBO, materiaal) Welzijn van de arbeider Inspraak en betrokkenheid (omwonenden, belanghebbenden) Respecteren wetgeving Onveilige werkomstandigheden Geen rekening houden met omwonenden Geen inspraak door betrokken personen Negeren wetgeving NATUUR Bos blijft bos (geen ontbossing) Minder kappen dan aangroei Bescherming fauna en flora Respect water en bodem Verbod chemicaliën (behalve plantmatig en veilig omvormingsbeheer exoten) Onverantwoorde kappingen Illegale ontbossingen Verlies fauna & flora Vervuilen water en bodem ECONOMIE Hout als duurzame grondstof Kansen voor lokale economie Investeren in bos, langetermijn visie Roofbouw bos Negeren lokale economie 15

18 Voor meer info over de opmaak van (uitgebreide) bosbeheersplannen: AGENTSCHAP VOOR NATUUR EN BOS Koningin Astridlaan 50 bus Hasselt of DE LIMBURGSE BOSGROEPEN Universiteitslaan Hasselt of 8. FSC groepscertificaat van het Agentschap voor Natuur en Bos: een haalbare kaart! Sinds eind 2006 beschikt het Agentschap voor Natuur en Bos over een FSC groepscertificaat, waarbij het agentschap de organisatie en het management van het groepscertificaat op zich neemt. Wanneer je als bosbeheerder voldoet aan de FSC criteria, kun je lid worden van de groep en op die manier een FSC label voor jouw bos behalen. Jouw hout komt dan als FSC gelabeld hout op de markt. Dankzij het agentschap haal je op een eenvoudige manier een FSC label. De ondersteuning vanuit het groepsmanagement vermindert de administratieve en financiële lasten tot het absolute minimum. 9. Toetreden tot de groep? Het groepscertificaat van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) staat open voor alle Vlaamse boseigenaars, zowel openbare besturen als private eigenaars. Zelf heeft het ANB de ambitie om voor al haar domeinbossen snel een FSC certificaat te verwerven. Ben je een bosbeheerder met een uitgebreid bosbeheersplan conform de Criteria Duurzaam Bosbeheer en ben je geïnteresseerd in het behalen van een FSC label? Maak dan snel een afspraak en wie weet verkoop ook jij binnenkort FSC gelabeld hout! Voor meer info en contact: AGENTSCHAP VOOR NATUUR EN BOS- Contact FSC groepscertificering: Martine Waterinckx Koning Albert II-laan 20 bus 8, 1000 Brussel 02/ of 16

19 10. Een FSC certificaat voor uw bos: wees terecht trots! Indien u als bosbeheerder een FSC certificaat heeft behaald, dan heeft u een terechte reden om trots en fier te zijn. Het FSC label wordt wereldwijd immers aanzien als de beste garantie voor verantwoord bosbeheer door milieubewegingen zoals WWF en Greenpeace, met strenge eisen zowel op sociaal, ecologisch als op economisch vlak. De leden van het FSC groepscertificaat kunnen via het ANB een bordje krijgen dat men aan de ingang van een FSC bos in de kijker kan plaatsen. Uiteraard kan u qua communicatie over uw FSC boscertificaat in of rond uw bos verder gaan door bijvoorbeeld meer uitgebreide informatieborden te voorzien, of door op een ludieke manier aandacht te vragen voor uw FSC gecertificeerde bosbeheer. Tim Audenaert Tim Audenaert FSC AC 17

20 3 : Hoe kan je het best communiceren naar de burger? 1. Wat communiceren naar wie...en hoe? 2. Communicatiematrix Op deze vragen wil dit hoofdstuk en vooral de praktische bijlagen waarnaar hier verwezen wordt een concrete ondersteuning bieden. Of het nu gaat over algemene communicatie omtrent verantwoord bosbeheer en het FSC label, of zeer specifieke onderwerpen eigen aan het beleid in uw gemeente of stad. Een lokaal bestuur kan op heel diverse manieren en via verschillende kanalen communiceren over verantwoord bosbeheer, en zo ook burgers en andere (lokale) actoren mee bewust maken. Dit hoofdstuk wil een niet-limitatief overzicht geven van een aantal mogelijkheden, én hier meteen ook met praktische en concrete informatie ondersteuning bieden. Omschrijving van het onderwerp Doelgroep(en)? Suggesties communicatiekanalen Bijlagen &Templates Algemene sensibilisatie over het FSC label -Doelstelling: -Aanbod: Burgers, bedrijven in uw regio Website infoblad Bijlage1 Ons bos is FSC gecertificeerd! Pers, burgers, Persbericht Website Infoblad Lokale houtkopers? Bijlage 1 Communicatie over uw verantwoord aankoopbeleid (evt. als FSC convenant) Realisatie van project met FSC hout (bvb. zitbanken of gebruik in bouwproject) Pers, burgers, Persbericht Website Infoblad Bijlage 1 Communicatie naar (relevante) leveranciers/bedrijven omtrent FSC COC certificering Lokale bedrijven uit hout-, bouwen papiersector Brieven Persoonlijke contacten Bijlage 3 Subsidiereglement Burgers (en evt. andere bouwheren) Website Infoblad Directe communicatie Bijlage 2 Wedstrijd en/of events Burgers Website Infoblad Bijlage 1 Specifieke doelgroepen: scholen, jeugdbeweging, jongeren Scholen, leerkrachten, jeugdbewegingen Website Infoblad Directe communicatie Contacteer FSC België voor redactionele ondersteuning 18

21 3. Hoe zit het met logogebruik? Het FSC logo in uw communicatie en sensibilisatie Wil men communiceren of sensibiliseren omtrent het FSC label, dan is het uiteraard evident om hierbij ook het FSC logo af te beelden. Hoewel het FSC logo een geregistreerd en beschermd keurmerk is, kan men als lokaal bestuur uiteraard in een dergelijk kader vlot gebruik maken van het FSC logo. De enige kanttekening hierbij is dat men dit best op een zo correct mogelijke manier doet, zowel wat het afbeelden van het logo betreft, als de bijhorende communicatie. Vanzelfsprekend kan u steeds bij FSC België terecht voor een correcte afbeelding van het FSC logo, én voor bijkomende ondersteuning waar wenselijk. Het FSC logo op uw producten Merk op dat het gebruik van het FSC logo, wanneer dit wil aangeven dat een product in kwestie uit FSC gecertificeerd materiaal bestaat, aan strikte voorwaarden verbonden is, en dat het gebruik of aanbrengen van een dergelijk on product logo enkel kan gebeuren door een FSC Chain of Custody gecertificeerde firma. Extern besteld drukwerk, bvb. het gemeentelijk infoblad of voorgedrukt briefpapier of enveloppen in de huisstijl van uw lokaal bestuur, kunnen een FSC on product label dragen mits ze gemaakt worden door een FSC gecertificeerde firma, die hiervoor in kader van zijn certificering het nodige moet doen om het label correct te gebruiken. Het FSC logo bij uw realisaties Heeft u een project gerealiseerd waarbij FSC hout gebruikt werd, en wil u hierover bij het project zelf communiceren over het gebruik van FSC hout, dan kan dit uiteraard ook, mits men hier tijdig de nodige voorbereidingen voor treft. Het meest eenvoudig is wanneer de FSC Chain of Custody gecertificeerde uitvoerder zelf in staat is om een verwijzing naar het gebruik van FSC hout op te nemen in de realisatie. De meest voorkomende voorbeelden hiervan zijn de doorgaans kleine plaatjes of brandmerken die aangebracht worden op houten stadsmeubilair of speeltuigen. Vanzelfsprekend zijn ook andere verwijzingen mogelijk, maar gezien de grote variatie aan mogelijkheden én het projectgebonden karakter, is het wellicht aan te raden om tijdig informatie in te winnen over de mogelijkheden via uw FSC gecertificeerde aannemer(s), leverancier(s) en/of via FSC België. Merk hierbij op dat er zeker ook mogelijkheden zijn wanneer het FSC hout verwerkt wordt door de eigen gemeentelijke diensten, op voorwaarde uiteraard dat het met de nodige garanties aangekocht werd. Communicatie over uw FSC bos Is uw bestuur de trotse eigenaar van een FSC gecertificeerd bos, en wil u hierover communiceren, dan kan dit uiteraard ook vlot. Belangrijk hierbij is wel dat u zich houdt aan de regels en afspraken rond het gebruik van het FSC logo in dit kader. Voor leden van het groepscertificaat van het ANB betekent dit dat men best even terugkoppelt waar nodig, met de groepsmanager van het FSC boscertificaat. 19

22 BIJLAGE 1: BRUIKBARE TEKSTEN VOOR UW COMMUNICATIE Algemene communicatie rond het FSC label Hoewel het FSC label geleidelijk aan bekendheid wint, is bij nagenoeg elke communicatie rond het FSC label een minimale uitleg nodig. Voor velen zal het FSC label nog vrij tot geheel onbekend zijn, terwijl het ook voor anderen die er mogelijk al wel wat over weten goed is om een juiste omkadering te geven. Communicatie rond het FSC label kan gaan van vrij algemene informatie, (bvb. kortekstje hieronder) tot meer concrete zoals bijvoorbeeld: Artikel 1 Het FSC label, de beste garantie voor verantwoord bosbeheer Artikel 2 - Spaar het woud, kies FSC hout Artikel 3 - Hoe FSCproducten herkennen Stad/gemeente kiest voor FSC hout De bossen van stad/gemeente zijn FSC gecertificeerd Andere inspirerende voorbeelden 20

23 Artikel 1: Het FSC label, de beste garantie voor verantwoord bosbeheer FSC staat voor Forest Stewardship Council en is een internationale organisatie die duurzaam bosbeheer stimuleert. Duurzaam of verantwoord bosbeheer houdt het ecosysteem in stand, is sociaal correct en economisch leefbaar. FSC heeft een set van strenge regels opgesteld zowel op ECOLOGISCH, SOCIAAL als ECONOMISCH vlak waar het bosbeheer aan moet voldoen. Uniek aan het FSC systeem is dat sociale, ecologische en economische belangen op een evenwichtige manier rond de tafel zitten, en samen beslissingen nemen. Mee hierdoor is FSC het enige boscertificeringssysteem dat de steun krijgt van milieuorganisaties zoals WWF en Greenpeace. Controle van bos tot eindproduct Een bos kan FSC gecertificeerd worden wanneer bij een onafhankelijke audit vastgesteld wordt dat het bos effectief wordt beheerd volgens de FSC vereisten. Het hout uit zo n gecertificeerd bos kan dan als FSC gelabeld hout verkocht worden en verder verwerkt worden tot afgewerkte FSC gelabelde producten. Belangrijk hierbij is dat er ook doorheen deze verwerkende keten controles uitgevoerd worden, om te garanderen dat FSC producten ook effectief uit FSC gecertificeerd materiaal gemaakt worden. Het FSC logo op een hout- of papierproduct geeft dus aan dat het product gemaakt is volgens de FSC eisen, en dat het bijdraagt aan een meer verantwoord bosbeheer wereldwijd. Steeds meer FSC bos Wereldwijd dragen al meer dan 184 miljoen hectare bossen het FSC keurmerk. Deze FSC bossen zijn verspreid over de hele wereld: zowel in onze streken, als in het hoge Noorden of in de tropen kan je FSC gecertificeerde bossen vinden. In België is momenteel ruim hectare FSC bos (cijfers november 2015), en de oppervlakte blijft nog toenemen. In Vlaanderen is ondertussen meer dan 10% van de Vlaamse bossen FSC gecertificeerd. (Eventueel kan hier melding gemaakt worden van FSC bossen in de omgeving van uw gemeente) Breed aanbod aan FSC hout- en papierproducten Circa 700 Belgische bedrijven uit de hout- en papiersector, zoals houthandelaars, schrijnwerkers, papierhandelaars en drukkerijen hebben hun FSC certificaat reeds gehaald. En ook bij diverse Doe-Het-Zelfzaken en warenhuizen kan je reeds FSC gelabelde producten terugvinden. Het aanbod FSC gelabelde producten zit dus sterk in de lift. Het aanbod gaat van zaaghout, plaatmaterialen, tuinhout tot afgewerkte producten zoals (tuin)meubels en diverse bouwtoepassingen. Ook het aanbod aan FSC gelabelde papierproducten is reeds ruim, gaande van gewoon (print)papier tot wc-papier, en van afgewerkte producten zoals enveloppen tot allerhande drukwerk. Zoekt u FSC producten op de Belgische markt, neem dan eens een kijkje op Wat kan u doen? Ook U kan een steentje bijdragen aan duurzaam bosbeheer, door bij al uw aankopen van hout- en papierproducten te kiezen voor het FSC label. Immers, hoe groter de vraag naar papier en hout met een FSC label, hoe meer bosbeheerders gestimuleerd worden om hun bossen duurzaam te beheren. Zorg dus mee voor het bos van de toekomst, en kies voor FSC producten. Meer informatie: of (FSC leveranciersgids) 21

24 Artikel 2: Spaar het woud, kies FSC hout! Hout is een schitterende grondstof. Niet alleen is het een natuurproduct, maar het is ook perfect hernieuwbaar en bijzonder klimaatvriendelijk. Belangrijke voorwaarde hierbij is uiteraard dat het hout dat we gebruiken afkomstig is uit duurzaam beheerde bossen. Het FSC label kan je helpen om bewust te kiezen voor hout- en papierproducten afkomstig uit goed beheerde bossen. De druk op onze bossen is niet min. Jaarlijks verliezen we nog ongeveer 13 miljoen hectare bos, of ongeveer vier keer de oppervlakte van België. Bossen verdwijnen deels door ongecontroleerde boskap, en vooral door de honger naar land voor landbouwgewassen (palmolie, soja, veeteelt ). Met een toenemende bevolking en toenemende consumptie zal de druk op de bestaande bossen ook niet snel dalen. Waarde aan het bos geven, kan het bos beschermen Moeten we dan maar stoppen met hout te gebruiken? Zeker niet. Hout is een prachtige, natuurlijke grondstof die perfect hernieuwbaar is als we op een goede manier met het bos omgaan. Meer zelfs, door voor hout uit duurzaam beheerde bossen te kiezen, kunnen we het bos ook volop waarde geven en het zo mee in stand houden. FSC, een concreet antwoord voor een complex probleem Dit is wat het FSC label wil doen: het FSC label identificeert hout- of papierproducten die afkomstig zijn uit verantwoord beheerde bossen. FSC stelt immers strenge eisen aan het bosbeheer op sociaal, ecologisch en sociaal vlak. Door te kiezen voor bosproducten met het FSC label, kan iedereen direct bijdragen aan het stimuleren van verantwoord bosbeheer wereldwijd. Kies bij uw aankopen van hout- en papierproducten bewust voor het FSC label. Meer info: (algemeen) (leveranciersgids voor FSC gecertificeerde producten en leveranciers in België) Artikel 3: Hoe FSC producten herkennen: FSC : de beste garantie voor verantwoord bosbeheer. Een FSC label of claim op een hout- of papierproduct garandeert dat het product afkomstig is uit verantwoord beheerde bossen en/of bijdraagt aan het verantwoorde beheer van onze bossen (bvb. ook door recyclage). De strenge eisen van het FSC label en haar geloofwaardigheid worden breed erkend. Het FSC label is het enige label in zijn soort dat ondersteund wordt door milieuorganisaties zoals WWF en Greenpeace, alsook door haar sociale en economische factoren. Op vlak van het aantal bedrijven dat actief bezig is met duurzame boscertificering, is het FSC systeem zowel in België als wereldwijd het grootste. FSC gelabelde producten kan je gemakkelijk herkennen aan het FSC label dat op het product of zijn verpakking staat. Het gebruik van deze labels is strikt gereglementeerd en gecontroleerd. Niet alle FSC gecertificeerde producten dragen een FSC label. Bij de verkoop van dergelijke ongelabelde producten is de FSC factuur van jouw FSC gecertificeerde leverancier met zijn FSC CoC nummer de garantie die je zekerheid geeft dat het om FSC producten gaat. 22

25 Stad/gemeente kiest voor FSC hout Tips: MILIEU WEEK HAM Geef korte uitleg over FSC label, niet elke burger kent het al Aankoopbeleid: sinds wanneer, welke motivatie,.. Projecten met FSC hout: wat, waar, welke houtsoorten, volumes, Roep de burger op om ook voor FSC producten te kiezen Vermeld en/of Ontleen kosteloos FSC promomateriaal voor een milieu-, of opendeurdag ZUTEN DAAL 23

26 De bossen van Stad/gemeente zijn FSC gecertificeerd Tips: Geef korte uitleg over FSC label, niet elke burger kent het al Geef details over het FSC bos / de FSC bossen van uw gemeente (opp., ligging, namen, ) Wat voor bos is het juist? Welke boomsoorten? Wat is de jaarlijkse houtoogst? Zijn er specifieke natuurwaarden? Specifieke fauna of flora? Cultuurhistorisch erfgoed? Vermijd te moeilijke bosbeheerdersterminologie: keep it simple Zet er een FSC logo bij (of een houtproduct met een FSC logo) Vergeet de FSC groepsmanager van het groepscertificaat niet in te lichten. (gebruik van het FSC logo en trademarks moet conform de regels gebeuren, en vergt toestemming) Contacteer FSC België gerust voor redactionele hulp en/of logo en beeldmateriaal Tim Audenaert 24

27 Andere voorbeelden: TONGEREN De e-portomonnee: FSC hout levert punten op De e-portemonnee is een elektronisch spaar- en beloningssysteem in je gemeente waarmee je door duurzaam en milieuvriendelijk gedrag punten kan verdienen. Deze punten kan je gebruiken als betaalmiddel om allerlei zaken te kopen. Zo kan je bijvoorbeeld in Tongeren punten sparen wanneer je gecertificeerde houtproducten aankoopt. Met de gespaarde punten kan je dan ook weer FSC prijzen aanschaffen. BORGLOON Wedstrijden of ludieke acties Organiseert u een event (bvb. Dag van het Bos,Park, Milieuweek ) waarop de milieudienst met een infostand aanwezig is, en waar u informatie geeft over FSC gecertificeerd hout, dan kan u hier mogelijk een wedstrijd aan koppelen met leuke FSC prijzen. Vanzelfsprekend is zo n wedstrijdformule ook mogelijk via een artikel in het gemeentelijke infoblad en/of via communicatie op de website. Het vinden van geschikte FSC prijzen kan uiteraard een uitdaging zijn en misschien niet altijd even evident, maar kan vaak ook met een beperkte investering. Aarzel niet ons te contacteren voor eventuele ideeën of suggesties. 25

28 BIJLAGE 2: SUBSIDIEREGLEMENTEN Een kleine 30 Vlaamse gemeenten geven aan hun inwoners (en occasioneel andere doelgroepen) een premie voor het gebruik van FSC gelabeld hout voor welbepaalde toepassingen. Tips: Wees duidelijk welke toepassingen in aanmerking komen Kies bvb. toepassingen waarbij de eventuele meerprijs van een product in FSC hout (tov. niet gecertificeerd hout) nog een echt obstakel kan zijn. Probeer de premie in balans te brengen met deze meerkost. Eis een correcte FSC factuur als bewijsstuk: zo zorgt u dat de subsidies betaald worden aan projecten waar met zekerheid ook gecertificeerd hout gebruikt is. Denk op voorhand na over de bekendmaking en promotie. Contacteer FSC België voor al uw eventuele vragen en ondersteuningsnoden Voorbeelden van reeds bestaande subsidiereglementen kan u hier terugvinden: > wat kan u doen > overheden > subsidies Sjabloon Wat is duurzaam geëxploiteerd hout? Hout is één van de meest ecologische bouwmaterialen, op voorwaarde dat het afkomstig is uit verantwoord beheerde bossen. Maar hoe weet je nu als consument of een houtproduct afkomstig is uit goed beheer? Wel, door te kiezen voor FSC gelabeld hout, weet u dat het product afkomstig is uit verantwoord beheerde bossen. FSC is de afkorting voor Forest Stewardship Council en staat voor verantwoord bosbeheer. Dat beheer moet aan drie voorwaarden voldoen: het houdt rekening met het MILIEU; het respecteert SOCIALE RECHTEN (bvb. de eigendomsrechten van lokale gemeenschappen en de arbeidsomstandigheden van bosarbeiders); het is ECONOMISCH HAALBAAR. Subsidies voor de aankoop van FSC hout Vanaf <datum> is er bij <gemeente/stad x> een subsidieregeling van kracht, waarbij een subsidie gegeven wordt aan particulieren (ea.) voor het gebruik van FSC gecertificeerd hout. De toepassingen die hiervoor in aanmerking komen zijn: <toepassingen die in aanmerking komen eventueel ook melden wat niet in aanmerking komt>. De subsidie bedraagt <aan te vullen> van de totale kostprijs van het hout (inclusief BTW) met een maximum van <bedrag> per adres. Belangrijk is dat de FSC producten geleverd en waar van toepassing geplaatst worden door een FSC Chain of Custody gecertificeerde leverancier of aannemer, en dat er een correcte factuur kan voorgelegd worden bij de subsidieaanvraag. Het volledige subsidiereglement, en de aanvraagmodaliteiten kan u <hier> vinden. 26

29 BIJLAGE 3: SENSIBILISATIE Voorbeeldbrief in verband met sensibilisatie FSC Chain of Custody certificering naar lokale bedrijven Beste bedrijfsleider/contactpersoon, De stad/gemeente kiest voor duurzame ontwikkeling en wil hierin zelf het goede voorbeeld geven. Bij aankopen van hout voor eigen (bouw)projecten kiest de stad/gemeente daarom steeds/steeds vaker voor hout met het FSC keurmerk (of gelijkwaardig). FSC staat voor Forest Stewardship Council. Dit is een internationale, niet-gouvernementele non-profit organisatie die streeft naar verantwoord bosbeheer volgens strikte sociale, ecologische en economische criteria. Bossen die beheerd worden volgens deze criteria en hiervoor een onafhankelijke controle ondergaan, kunnen een FSC boscertificaat krijgen en zo hun hout met het FSC label verkopen. Maar daar houdt het niet bij op. Het hout wordt gevolgd over het volledige traject dat het aflegt tussen het FSC gecertificeerde bos en de consument. Dat noemt men de Chain of Custody (CoC). Iedere schakel in het verwerkingsproces (invoerder, zagerij, schrijnwerker, handelaar,...) die FSC gecertificeerd hout wil aankopen en het als FSC gecertificeerd product verder wil verkopen (al of niet verwerkt), moet een bedrijfseigen FSC Chain of Custody certificaat hebben. Wereldwijd behaalden al ruim bedrijven zo n FSC CoC certificaat, waaronder ruim een 700-tal Belgische bedrijven. Onze stad/gemeente kiest reeds lang voor gecertificeerd hout en de vraag naar hout met een FSC label (of gelijkwaardig label) is opgenomen in de lastenboeken. Belangrijk voor onze organisatie is dat we daarbij ook een sluitende zekerheid krijgen dat het effectief om FSC gecertificeerde materialen gaat. Dit kan alleen als onze leveranciers, aannemers en schrijnwerkers zelf een FSC CoC certificaat hebben. Alleen op die manier kunt u met de nodige garanties FSC gecertificeerde producten verkopen. Onze stad/ gemeente hecht nu al veel belang aan deze FSC CoC certificering en wil in de toekomst enkel nog met gecertificeerde bedrijven werken. Bovendien kiezen niet alleen lokale besturen, maar ook steeds meer professionele klanten en particulieren bewust voor FSC gecertificeerde houtproducten. Het spreekt vanzelf dat u als aannemer, schrijnwerker of leverancier in dit proces een sleutelrol speelt. Via dit schrijven willen we u dan ook aansporen om uw FSC CoC certificaat te behalen. Voor elk type en grootte van bedrijf bestaat er immers een FSC CoC certificaat op maat. Meer info daarover kan u terugvinden op of contacteer FSC België via info@fsc.be of telefonisch op 02/ Wij hopen tot slot dat uw bedrijf overweegt om een FSC CoC certificaat aan te vragen, zodat u FSC producten met de nodige garanties kunt verkopen en zodat wij in de toekomst ook met u kunnen (blijven) samenwerken. 27

30 BIJLAGE 4: BESTEKTEKST Opdrachtomschrijving: Aankoop van < product > uit duurzaam beheerde bossen en/of recyclage Technische specificaties: Duurzaam bosbeheer en/of gerecycleerde inhoud Ten minste 70% van het ruwe materiaal van het < product > moet: 1) Afkomstig zijn van duurzaam beheerde bronnen, conform de principes gedefinieerd in Annex 1 of 2) Afgeleid zijn van post of pre-consumer gerecycleerd materiaal of 3) Een combinatie van materiaal afkomstig van duurzaam beheerde bronnen conform de principes gedefinieerd in Annex 1 en gerecycleerd materiaal zijn. Indien de inputs in het product niet voor 100% afkomstig zijn uit bovenstaande categorieën, dan moet het resterend aandeel van maximaal 30% minstens van legale herkomst 2 zijn. FSC (of equivalent 3 ) gecertificeerde producten voldoen aan bovenstaande vereisten. Selectiecriterium: Verificatie: De opdrachtnemer toont het voldoen aan deze technische specificatie aan door middel van: - een factuur met vermelding van zijn bedrijfseigen FSC CoC certificaatnummer (of equivalente systemen 3 ), met duidelijke vermelding van een FSC claim (of equivalente claim) bij het product in kwestie (waar nodig voorzien van het % aan gecertificeerd en/of gerecycleerd materiaal) - ofwel elk ander equivalent 3 bewijsmiddel Voor meer informatie in detail: De inschrijver dient een intern systeem te hanteren wat toelaat de oorsprong van < het product > te verifiëren en traceren waarbij < het product > afkomstig uit duurzaam beheerde bossen en/of recyclage waar nodig aantoonbaar administratief en fysiek gescheiden blijft van andere producten. Daar waar < het product > tot stand komt door vermenging met ander materiaal dienen er voldoende waarborgen in het systeem aanwezig te zijn om minstens de legale herkomst hiervan aan te tonen. Verificatie: De inschrijver kan aantonen dat hij aan deze selectie-eisen voldoet: - door het voorleggen van een bedrijfseigen FSC Chain of Custody certificaat (of equivalent systeem) - door het voorleggen van een ander certificaat of bewijs dat op afdoende wijze waarborgt dat bovenstaande selectie-eisen worden voldaan. (1) Zie annex: bij het bestek/de aanbesteding, kan men de definitie of vereisten rond herkomst uit duurzaam bosbeheer verfijnen. (2) Legale herkomst : in overeenstemming met alle relevante wetgeving rond houtoogst van het land van herkomst (3) Equivalente certificaten kunnen vermeld worden en/of afgetoetst worden aan de vereisten zoals opgenomen in de annex 28

31 Annex: criteria product uit duurzaam bosbeheer. Bron & volledige versie: - Algemene fiche producten (versie 16/02/2015) - BIJLAGE I: Criteriadocument beoordeling equivalent bewijs Criteria voor duurzaam bosbeheer 1. De bosbeheerder moet bij het beheer van zijn bos alle internationale bindende overeenkomsten, alle nationale en lokale wetten die van toepassing zijn, respecteren. 1.1 De bosbeheerder leeft het wettelijke kader na dat betrekking heeft op bos en bosbouw in de brede zin en houdt zich aan de hieruit voortvloeiende verplichtingen. 1.2 Eigendomsrechten en eventuele zakelijke en persoonlijke rechten op het bos zijn aantoonbaar vastgesteld. 1.3 De bosbeheerder houdt zich aan alle rechten en plichten die volgen uit alle overeenkomsten, contracten en regelingen die van toepassing zijn op het bosbedrijf en het bosbeheer. 1.4 De bosbeheerder beschermt zijn bezit waar mogelijk tegen illegale kap, niet toegestane verblijfsactiviteiten en andere ongewenste vormen van bosgebruik. 1.5 De bosbeheerder verklaart dat hij de richtlijnen van deze criteria voor duurzaam bosbeheer zal naleven gedurende een periode, gekoppeld aan het beheerplan en dat hij ook op de lange termijn ernaar streeft zijn bosbezit volgens deze criteria te blijven beheren. 2. Het beheer van bossen moet het efficiënte gebruik van de verschillende bosproducten en diensten stimuleren, teneinde de economische levensvatbaarheid van het bosbezit en een breed scala aan ecologische en maatschappelijke functies te waarborgen. 2.1 De bosbeheerder behandelt zijn bos als een hernieuwbare hulpbron, waarbij hij streeft naar een veelzijdige functievervulling. 2.2 De bosbeheerder streeft met zijn bosbedrijf naar economische levensvatbaarheid zonder afbreuk te doen aan het behoud van de ecologische of sociale functievervulling door het bos. 2.3 De bosbeheerder beoogt met zijn bosbeheer een bos dat een gevarieerde structuur bezit, zowel naar soorten als naar leeftijdsverdeling, dat een ongelijkjarige opbouw kent en dat gemengd is samengesteld als borg voor het behoud van de standplaatsproductiviteit. 2.4 De bosbeheerder regelt het gebruik en de voortbrengst van niet-houtige bosproducten zonder afbreuk te doen aan het behoud van de ecologische of sociale functievervulling door het bos. 3. Bosbeheer zal de ecologische functies van het bos in stand houden door het bewaren of verbeteren van de biologische diversiteit, het natuurlijk milieu, de unieke en kwetsbare ecosystemen en landschappen en door de instandhouding van habitats en populaties van wilde dier- en plantensoorten. 3.1 Bosbeheer en bosgebruik blijven binnen de grenzen van de ecologische draagkracht van het bosbezit. 3.2 Ingrijpende veranderingen in bosbeheer en bosgebruik worden vooraf getoetst aan een evaluatie van de te verwachten effecten op natuur en landschap. De evaluatie wordt afgestemd op de schaal en intensiteit van de ingreep en op de natuur- en landschapswaarde van het bos. Conversie van bos naar plantage vindt niet plaats, tenzij het gaat om een zeer gelimiteerde proportie van de bosbeheereenheid ; en ii) deze niet plaatsvindt in bossen met hoge beschermingswaarde ; en iii) deze duidelijke, substantiële, additionele en gewaarborgde voordelen op lange termijn oplevert voor de bescherming van de gehele bosbeheereenheid. 29

32 3.3 De bosbeheerder ziet erop toe dat bij het beheer bos-vreemde stoffen en producten zo veel mogelijk uit het bos worden geweerd. 3.4 De bosbeheerder moet, voor zover hij daartoe de mogelijkheden heeft, met zijn bosbedrijfsvoering bijdragen tot het integraal waterbeheer. 4. De bosbeheerder houdt bij het beheer van zijn bosbezit rekening met de biologische diversiteit door zorg voor het behoud, de ontwikkeling of het herstel van de ecologische functie van zijn bos. 4.1 In het bosbeheer en bosgebruik worden maatregelen genomen ter instandhouding van habitats en populaties van wilde dier- en plantensoorten met het oog op de multifunctionaliteit. 4.2 Bij het beheer van bos wordt gestreefd naar een bepaald aandeel inheemse boomsoorten en het bevorderen van een rijke en gevarieerde bosstructuur van toepassing op het niveau van het beheerplan. Het gebruik van exotische soorten zal zorgvuldig gecontroleerd worden en actief bemonitord om negatieve effecten te voorkomen. 4.3 In het bosbeheer en bosgebruik worden maatregelen genomen om de ecologische processen binnen het bos te beschermen, te versterken of te herstellen. 4.4 Representatieve voorbeelden van natuurlijke inheemse bosgemeenschappen, waardevolle bostypen en goed ontwikkelde bosecosystemen worden beschermd en beheerd overeenkomstig hun specifieke waarde. Voor bossen met een hoge beschermingswaarde is het voorzorgprincipe van toepassing. In overeenstemming met de schaal van de bosbeheereenheid, worden ten behoeve van deze bossen met een hoge beschermingswaarde delen van de bosbeheereenheid aangewezen, waar geen houtkap, overige exploitatie en minimale verstoring door andere activiteiten plaatsvinden. 4.5 Plantagebos wordt duurzaam beheerd en draagt zoveel mogelijk bij aan het behoud, herstel en verminderde druk op natuurlijk bos in het landschap. Een in de specifieke standaard aangegeven proportie van een plantagebos wordt beheerd overeenkomstig het criterium 4.4, daarnaast voldoet het plantagebos eveneens aan de andere criteria. Een plantagebos dat na 1997 is geconverteerd van natuurlijk bos naar plantagebos komt niet in aanmerking voor certificering. 5. Het beheer van het bos moet planmatig en controleerbaar zijn. 5.1 De bosbeheerder heeft zijn visie op het beheer en gebruik van zijn bos vastgelegd in een uitgebreid beheerplan. 5.2 De bosbeheerder volgt de effecten van het beheer en gebruik van zijn bosbezit en gebruikt die gegevens voor aanpassingen in het beheer of de tussentijdse herziening van zijn beheerplan. 5.3 De bosbeheerder controleert en documenteert de houtwinning, de exploitatie en verkoop van hout en andere bosproducten. 30

33 ST. MICHIELSLAAN 47 FSC BELGIË 1040 BRUSSEL FSC F / info@fsc.be Algemene website Online leveranciersgids Belgische FSC certificaathouders Reeds gerealiseerde projecten met FSC hout

Kennis en gebruik van het FSC label bij Belgische gemeenten

Kennis en gebruik van het FSC label bij Belgische gemeenten Forest Stewardship Council FSC Belgium Kennis en gebruik van het FSC label bij Belgische gemeenten Rapport Enquête Rapport Enquête: Kennis en gebruik van het FSC label bij Belgische gemeenten Inleiding

Nadere informatie

Mijn gemeente/stad en FSC

Mijn gemeente/stad en FSC Mijn gemeente/stad en FSC Individuele begeleiding Versie Mei 2012 FSC, A.C. All rights reserved FSC-SECR-0045 Intro: FSC, het hoe en waarom Forest Stewardship Council FSC, A.C. All rights reserved FSC-SECR-0045

Nadere informatie

RAPPORT ENQUETE Verantwoord hout en papiergebruik bij Vlaamse lokale besturen

RAPPORT ENQUETE Verantwoord hout en papiergebruik bij Vlaamse lokale besturen RAPPORT ENQUETE Verantwoord hout en papiergebruik bij Vlaamse lokale besturen Over de enquête Deze enquête werd verstuurd naar de milieudiensten van alle Vlaamse Steden en Gemeenten, alsook naar de duurzaamheidsambtenaren

Nadere informatie

Help, hout met een FSC label?! Bouwsymposium: Greenwood Maarten Debecker

Help, hout met een FSC label?! Bouwsymposium: Greenwood Maarten Debecker Help, hout met een FSC label?! Bouwsymposium: Greenwood Maarten Debecker BRUTO 1990 2000 16 milj hectare/jaar 2000 2010 13 milj hectare/jaar NETTO 1990 2000 8.3 milj hectare/jaar 2000 2010 5.2 milj hectare/jaar

Nadere informatie

De FSC convenant. Ondersteuning bij een verantwoord aankoopbeleid van hout- en papierproducten

De FSC convenant. Ondersteuning bij een verantwoord aankoopbeleid van hout- en papierproducten De FSC convenant Ondersteuning bij een verantwoord aankoopbeleid van hout- en papierproducten FSC convenant.indd 1 18/02/2009 9:36:02 Waarom een FSC convenant? Jaarlijks verdwijnt meer dan 13 miljoen hectare

Nadere informatie

FSC LOGOGEBRUIK DOOR FSC CERTIFICAATHOUDERS

FSC LOGOGEBRUIK DOOR FSC CERTIFICAATHOUDERS Forest Stewardship Council International Belgium LOGOGEBRUIK DOOR CERTIFICAATHOUDERS Deze infofiche geeft informatie over het correct gebruik van het logo door Chain of Custody gecertificeerde bedrijven

Nadere informatie

FSC LOGOGEBRUIK DOOR FSC CERTIFICAATHOUDERS

FSC LOGOGEBRUIK DOOR FSC CERTIFICAATHOUDERS Forest Stewardship Council International Belgium LOGOGEBRUIK DOOR CERTIFICAATHOUDERS Deze infofiche geeft informatie over het correct gebruik van het logo door Chain of Custody gecertificeerde bedrijven

Nadere informatie

Subsidies voor het gebruik van FSC hout

Subsidies voor het gebruik van FSC hout Subsidies voor het gebruik van FSC hout Onderzoek naar impact en potentieel van gemeentelijke subsidiereglementen bij Vlaamse lokale besturen - FSC F000202 Januari 2013 Lokale subsidies voor FSC houtgebruik

Nadere informatie

WAAROM DUURZAAM BOSBEHEER?

WAAROM DUURZAAM BOSBEHEER? WAAROM DUURZAAM BOSBEHEER? PEFC. HET KEURMERK VOOR DUURZAAM BOSBEHEER PRODUCTEN UIT HET BOS KOM JE OVERAL TEGEN PEFC, het keurmerk voor duurzaam bosbeheer, heeft als doel om duurzaam bosbeheer wereldwijd

Nadere informatie

VERPAKKINGEN, DE LINK TUSSEN BOS EN CONSUMENT. Hét keurmerk voor duurzaam bosbeheer

VERPAKKINGEN, DE LINK TUSSEN BOS EN CONSUMENT. Hét keurmerk voor duurzaam bosbeheer VERPAKKINGEN, DE LINK TUSSEN BOS EN CONSUMENT Hét keurmerk voor duurzaam bosbeheer Natuurlijk en duurzaam verpakken Consumenten vinden dat bedrijven een belangrijke rol spelen als het gaat om maatschappelijke

Nadere informatie

HOUT, DE LINK TUSSEN BOS EN BOUWEN. Hét keurmerk voor duurzaam bosbeheer

HOUT, DE LINK TUSSEN BOS EN BOUWEN. Hét keurmerk voor duurzaam bosbeheer HOUT, DE LINK TUSSEN BOS EN BOUWEN Hét keurmerk voor duurzaam bosbeheer Natuurlijk en duurzaam ontwerpen Gebouwen kunnen profiteren van de bijzondere eigenschappen, structuur en het ecologische voordeel

Nadere informatie

Toelichting a.d.h.v. de nieuwe Vlaamse criteriafiche: Hoe vertaal je duurzame aankopen van hout naar een bestek?

Toelichting a.d.h.v. de nieuwe Vlaamse criteriafiche: Hoe vertaal je duurzame aankopen van hout naar een bestek? Toelichting a.d.h.v. de nieuwe Vlaamse criteriafiche: Hoe vertaal je duurzame aankopen van hout naar een bestek? Katrin Goyvaerts Agentschap voor Natuur en Bos Infosessie duurzaam beheerd hout, Gent 21/06/2012

Nadere informatie

HET PEFC-LABEL. als verantwoorde aankoop van hout en papier

HET PEFC-LABEL. als verantwoorde aankoop van hout en papier HET PEFC-LABEL als verantwoorde aankoop van hout en papier PEFC is een milieuvriendelijk label dat u vindt op hout en papier. Het toont aan dat het hout in het product zijn herkomst heeft in duurzaam beheerde

Nadere informatie

KIES VOOR PEFC! REDENEN DIE HOUT SNIJDEN.

KIES VOOR PEFC! REDENEN DIE HOUT SNIJDEN. KIES VOOR PEFC! REDENEN DIE HOUT SNIJDEN. HOUT KOM JE OVERAL TEGEN... NOG WEL JA. De vloer. Een pak kopieerpapier. Een verhuisdoos. Een deur. Een tuinstoel. Openhaardhout. Overal komen we hout tegen. Hout

Nadere informatie

FSC-boscertificering in Vlaanderen: stand van zaken eind 2017

FSC-boscertificering in Vlaanderen: stand van zaken eind 2017 FSC-boscertificering in Vlaanderen: stand van zaken eind 2017 Danny Maddelein Interne auditeur FSC-groepscertificaat De Elsakker (Meerle) 1 Situering Onder de vorm van een beknopte update wordt jaarlijks

Nadere informatie

FSC-boscertificering in Vlaanderen: stand van zaken eind 2014

FSC-boscertificering in Vlaanderen: stand van zaken eind 2014 FSC-boscertificering in Vlaanderen: stand van zaken eind 2014 Tim Audenaert Meerdaalwoud (Tim Audenaert ) Situering Onder de vorm van een beknopte update wordt jaarlijks een stand van zaken weergegeven

Nadere informatie

Dit notitieboekje is gedrukt op PEFC gecertificeerd papier.

Dit notitieboekje is gedrukt op PEFC gecertificeerd papier. Dit notitieboekje is gedrukt op PEFC gecertificeerd papier. NAAM ADRES WAAROM DUURZAAM BOSBEHEER? PEFC. HET KEURMERK VOOR DUURZAAM BOSBEHEER PEFC, het keurmerk voor duurzaam bosbeheer, heeft als doel om

Nadere informatie

FSC drukwerk. Wat kunt u er allemaal mee? WIJ REGELEN HET VOOR U.

FSC drukwerk. Wat kunt u er allemaal mee? WIJ REGELEN HET VOOR U. FSC drukwerk Wat kunt u er allemaal mee? WIJ REGELEN HET VOOR U. WIJ REGELEN HET VOOR U. FSC DRUKWERK WAT KUNT U ER ALLEMAAL MEE? Drukkerij Wihabo is volledig FSC-gecertificeerd. Dat past binnen onze filosofie

Nadere informatie

WIJ REGELEN HET VOOR U.

WIJ REGELEN HET VOOR U. FSC drukwerk Wat kunt u er allemaal mee? WIJ REGELEN HET VOOR U. WIJ REGELEN HET VOOR U. FSC Drukwerk Wat kunt u er allemaal mee? Drukkerij Wihabo is volledig FSC-gecertificeerd. Dat past binnen onze filosofie

Nadere informatie

FSC-onderzoek 2008: Opzet en resultaten Inhoudstafel

FSC-onderzoek 2008: Opzet en resultaten Inhoudstafel FSC-onderzoek 2008: Opzet en resultaten Inhoudstafel Inleiding... 2 Onderzoek... 4 Opzet... 4 Onderzochte ketens en aantal winkels per keten... 4 Productcategorieën... 4 Keuze van de productcategorieën...

Nadere informatie

duurzaam bosbeheer en certificering Uw keuze maakt het verschil PEFC/

duurzaam bosbeheer en certificering Uw keuze maakt het verschil PEFC/ duurzaam bosbeheer en certificering Uw keuze maakt het verschil PEFC/30-01-01 De uitdaging voor hout en papier Consumenten willen steeds vaker bewijs zien van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Op

Nadere informatie

Jaarverslag 2013. F000202 - FSC Belgium

Jaarverslag 2013. F000202 - FSC Belgium Jaarverslag 2013 FSC F000202 - FSC Belgium Inhoudstafel Voorwoord Voorzitter van de Raad van Bestuur van FSC Belgium 3 Voorwoord 4-5 Hoogtepunten 6-7 Bossen 8 Bedrijven 9 Raad van bestuur 10 Financieel

Nadere informatie

Stand van zaken - september DUURZAAM AANKOOPBELEID VOOR HOUT- EN PAPIERPRODUCTEN BIJ LOKALE OVERHEDEN IN BELGIË

Stand van zaken - september DUURZAAM AANKOOPBELEID VOOR HOUT- EN PAPIERPRODUCTEN BIJ LOKALE OVERHEDEN IN BELGIË Stand van zaken - september 2018 - DUURZAAM AANKOOPBELEID VOOR HOUT- EN PAPIERPRODUCTEN BIJ LOKALE OVERHEDEN IN BELGIË INHOUDSTAFEL: 1. Introductie (p3) 1.1. Situering (p3) 1.2. Doel van de enquête (p5)

Nadere informatie

Kijken bij Collega s Excursie

Kijken bij Collega s Excursie Kijken bij Collega s Excursie 20 april 2010 Nut en noodzaak van CoC-certificering Annemieke Winterink, Probos Opbouw presentatie 1. Probos 2. Hout 3. Certificering (FM & CoC) 4. Duurzaam inkoopbeleid 5.

Nadere informatie

Bewust met hout. Overstappen naar verantwoord hout

Bewust met hout. Overstappen naar verantwoord hout Bewust met hout Overstappen naar verantwoord hout Hout is een belangrijk bouwmateriaal. Bovendien komt het uit een onuitputtelijke bron: onze bossen. Maar als we op lange termijn verzekerd willen blijven

Nadere informatie

PEFC: het label voor duurzaam bosbeheer

PEFC: het label voor duurzaam bosbeheer PEFC: het label voor duurzaam bosbeheer PEFC Belgium vzw Laatste update oktober 2015 1 www.pefc.be 2 Het belang van de bossen + boscertificatie Belang van het bos Forests, trees, farms and agroforestry

Nadere informatie

Waarom kiest u voor PEFC? Redenen die hout snijden.

Waarom kiest u voor PEFC? Redenen die hout snijden. Waarom kiest u voor PEFC? Redenen die hout snijden. Hout kom je overal tegen... 2 Nog wel ja. De vloer. Een pak kopieerpapier. Een verhuisdoos. Een deur. Een tuinstoel. Openhaardhout. Overal komen we hout

Nadere informatie

In dit boekje komt u alles te weten over

In dit boekje komt u alles te weten over hout 100 0/ 0 duurzaam In dit boekje komt u alles te weten over 4 Voordelen van hout Duurzaam bosbeheer Redenen om duurzaam geproduceerd hout te kopen Het kopen en verkopen van miljard hectare van de

Nadere informatie

FSC-gecertificeerde producten van SCA

FSC-gecertificeerde producten van SCA FSC-gecertificeerde producten van SCA Wat is FSC? Forest Stewardship Council (FSC) is een onafhankelijke internationale organisatie die verantwoord bosbeheer stimuleert. FSC weegt de verschillende belangen

Nadere informatie

Infosessie drukwerk praktijkervaring

Infosessie drukwerk praktijkervaring Infosessie drukwerk praktijkervaring Veerle Stuer Duurzaamheidsambtenaar Sint-Niklaas Drukwerk Stadsmagazine, personeelsblad, persmap Folders, affiches, brochures Jaarverslag, jaarboek academie Wenskaarten

Nadere informatie

PEFC en FSC wat zijn de

PEFC en FSC wat zijn de PEFC en FSC wat zijn de verschillen? De twee keurmerken voor duurzaam bosbeheer naast elkaar gezet Duurzaam bosbeheer is van nu en de toekomst. Daar is iedereen het over eens. Niet voor niets worden de

Nadere informatie

Specialist in certificatiebegeleiding. KAM Consultants. FSC Certificaat Telefoon:

Specialist in certificatiebegeleiding. KAM Consultants. FSC Certificaat Telefoon: KAM Consultants FSC Certificaat 1 Brochurewijzer 1. Welkom bij KAM Consultants 2. Werkwijze 3. FSC certificaat 4. FSC certificatiebegeleiding 5. QuickScan 6. Coaching 7. Intensieve begeleiding 8. Onderhoud

Nadere informatie

gedeelde verantwoordelijkheid voor duurzaam BosBeheer.

gedeelde verantwoordelijkheid voor duurzaam BosBeheer. Chain of Custody: gedeelde verantwoordelijkheid voor duurzaam BosBeheer. doet u mee? Het Chain of Custody certificaat: garantie voor duurzame herkomst Jaap de Windt, Aannemersbedrijf C. van Dillen en Zoon

Nadere informatie

Aanvraag van een subsidie voor de ecologische bosfunctie

Aanvraag van een subsidie voor de ecologische bosfunctie Aanvraag van een subsidie voor de ecologische bosfunctie Agentschap voor Natuur en Bos Koning Albert II-laan 20 bus 8, 1000 BRUSSEL Tel. (02)553 81 02 - Fax (02)553 81 05 1 CODE VAN DE AFDELING-001 JJMMDD

Nadere informatie

Onderzoek naar het gebruik van FSC- producten onder Nederlandse gemeenten

Onderzoek naar het gebruik van FSC- producten onder Nederlandse gemeenten Bureau De Uitkomst De Lairessestraat 125 Rapportage 1075 HH Amsterdam www.bureaudeuitkomst.nl De bomen en het bos Onderzoek naar het gebruik van FSC- producten onder Nederlandse gemeenten auteur Dennis

Nadere informatie

ift Rosenheim Onze producten zijn getest door ift Rosenheim. Wij hebben de testcertificaten van ift Rosenheim beschikbaar op onze website.

ift Rosenheim Onze producten zijn getest door ift Rosenheim. Wij hebben de testcertificaten van ift Rosenheim beschikbaar op onze website. CE markering Bijna alle bouwproducten moeten binnen enkele jaren zijn voorzien van een CE markering. Fabrikanten, producenten en importeurs moeten hiervoor al hun bouwmaterialen en bouwproducten (laten)

Nadere informatie

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN HOUTBOUW IN BRUSSEL HERFST 2017 Hout, een duurzaam materiaal Hugues FRERE 2 DOELSTELLINGEN VAN DE PRESENTATIE N N N Het specifieke karakter van hout als natuurlijk structuurmateriaal

Nadere informatie

MVO. Be-Pall International BV Zilverstraat 4, 8211 AN Lelystad Tel 0320-234940 http:/www.be-pall.nl

MVO. Be-Pall International BV Zilverstraat 4, 8211 AN Lelystad Tel 0320-234940 http:/www.be-pall.nl Be-Pall International BV Zilverstraat 4, 8211 AN Lelystad Tel 0320-234940 http:/www.be-pall.nl Een bedrijf waar Mensen gezamenlijk werken aan een kwalitatief en milieuvriendelijk product, rekening houdend

Nadere informatie

Burgemeester en B&W-aanbiedingsformulier

Burgemeester en B&W-aanbiedingsformulier B&W.nr. 10.0211 d.d. 2-3-2010 BB 10.018 d.d. 2-3-2010 Burgemeester en B&W-aanbiedingsformulier Onderwerp Ondertekening van het Convenant voor het stimuleren van het gebruik van FSC-gecertificeerde producten

Nadere informatie

VAN DEN BERG HARDHOUT

VAN DEN BERG HARDHOUT VAN DEN BERG HARDHOUT BETROKKEN EN BETROUWBAAR WIE ZIJN WIJ Van den Berg Hardhout BV importeert FSC gecertificeerd tropisch hardhout uit diverse werelddelen. Dit hout wordt aangevoerd naar onze opslag

Nadere informatie

Duurzame overheidsopdrachten inbouwen in lokaal beleid. Leen Van der Meeren

Duurzame overheidsopdrachten inbouwen in lokaal beleid. Leen Van der Meeren Duurzame overheidsopdrachten inbouwen in lokaal beleid Leen Van der Meeren Een opdracht voor lokale besturen? Verkleinen ecologische voetafdruk Groene impuls aan de markt Voorbeeldfunctie: leading by example

Nadere informatie

PROTOCOL FSC groepscertificering ANB

PROTOCOL FSC groepscertificering ANB FSC groepscertificering ANB Versie 01/09/2012 Contact: FSC groepscertificaat Agentschap voor Natuur en Bos Tim Audenaert Koning Albert II laan 20 bus 8 1000 Brussel Tel: 02.553.27.79 tim.audenaert@lne.vlaanderen.be

Nadere informatie

Ecologisch aankopen. Hoe kan ik eenvoudig duurzame producten aankopen?

Ecologisch aankopen. Hoe kan ik eenvoudig duurzame producten aankopen? Ecologisch aankopen Hoe kan ik eenvoudig duurzame producten aankopen? Overzicht presentatie Inleiding Voorwaarden voor een label Bruikbare labels Problemen Inleiding Keuze leveranciers: Leveranciers met

Nadere informatie

Inhoud. PCSN II - Implementatie Certificering Bosbeheer

Inhoud. PCSN II - Implementatie Certificering Bosbeheer PCSN II - Implementatie Certificering Bosbeheer Inhoud 1 Bereik... 2 2 Referentie... 2 3 Definities... 2 4 Certificering van bosbeheer... 2 4.1 Groepscertificering... 2 4.1.1 De groepsmanager... 2 4.1.2

Nadere informatie

duurzame bosbouw en boscertificatie Wat u verkoopt, maakt het verschil

duurzame bosbouw en boscertificatie Wat u verkoopt, maakt het verschil duurzame bosbouw en boscertificatie Wat u verkoopt, maakt het verschil De uitdaging van hout Steeds meer consumenten willen een bewijs zien van milieuvriendelijke bedrijfspraktijken. Inkopers van overheidsdiensten

Nadere informatie

DUURZAAM HOUT EN CERTIFICERING

DUURZAAM HOUT EN CERTIFICERING DUURZAAM HOUT EN CERTIFICERING 1. De houtproductieketen.............................. 2 1.1. De verschillende stappen in de productieketen van (tropisch) hout.. 2 1.2. Certificering als garantie van duurzaam

Nadere informatie

Aanvraag van een subsidie voor het opstellen van een beheerplan dat voldoet aan de criteria voor duurzaam bosbeheer

Aanvraag van een subsidie voor het opstellen van een beheerplan dat voldoet aan de criteria voor duurzaam bosbeheer Aanvraag van een subsidie voor het opstellen van een beheerplan dat voldoet aan de criteria voor duurzaam bosbeheer Agentschap voor Natuur en Bos Koning Albert II-laan 20 bus 8, 1000 BRUSSEL Tel. (02)553

Nadere informatie

Specialist in certificatiebegeleiding. KAM Consultants. PEFC Keurmerk Telefoon:

Specialist in certificatiebegeleiding. KAM Consultants. PEFC Keurmerk Telefoon: KAM Consultants PEFC Keurmerk 1 Brochurewijzer 1. Welkom bij KAM Consultants 2. Werkwijze 3. PEFC keurmerk 4. PEFC certificatiebegeleiding 5. QuickScan 6. Coaching 7. Intensieve begeleiding 8. Onderhoud

Nadere informatie

1. Welkom bij KAM Consultants 2. Werkwijze 3. FSC certificaat 4. Advies diensten

1. Welkom bij KAM Consultants 2. Werkwijze 3. FSC certificaat 4. Advies diensten FSC Certificaat 1. Welkom bij KAM Consultants 2. Werkwijze 3. FSC certificaat 4. Advies diensten 5. Trainingen 6. Quick Scan 7. Coaching 8. Intensieve begeleiding 9. Onderhoudstrajecten 10. Contactgegevens

Nadere informatie

Hier volgt een samenvatting van de nieuwe regels met betrekking tot het gebruik van de FSC handelsmerken.

Hier volgt een samenvatting van de nieuwe regels met betrekking tot het gebruik van de FSC handelsmerken. Bijlage 10. Gebruik FSC handelsmerken voor deelnemers Groepcertificering Groepsleden dienen zich te houden aan de regels en voorschriften omtrent het gebruik van FSC handelsmerken. Vanaf 1 maart 2010 zijn

Nadere informatie

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// INHOUD... 1

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// INHOUD... 1 HOUT EN HOUTPRODUCTEN ALGEMENE FICHE PRODUCTEN Hout en houtproducten Algemene fiche producten (versie 16/02/2015) ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Nadere informatie

duurzaam heid De Groep Beddeleem wenst de milieu-impact van haar activiteiten, producten en diensten tot een minimum te beperken.

duurzaam heid De Groep Beddeleem wenst de milieu-impact van haar activiteiten, producten en diensten tot een minimum te beperken. duurzaam heid De Groep Beddeleem wenst de milieu-impact van haar activiteiten, producten en diensten tot een minimum te beperken. duurzaam Om dit te realiseren, heeft de Groep Beddeleem een milieuzorgsysteem

Nadere informatie

Duurzaam inkopen van hout Een handleiding voor ontwikkelaars en bouwbedrijven

Duurzaam inkopen van hout Een handleiding voor ontwikkelaars en bouwbedrijven Duurzaam inkopen van hout Een handleiding voor ontwikkelaars en bouwbedrijven een uitgave van: Inleiding Het verduurzamen van de gebouwde omgeving is en blijft een maatschappelijke opgave. Duurzaamheid

Nadere informatie

FSC-gecertificeerde producten van SCA

FSC-gecertificeerde producten van SCA FSC-gecertificeerde producten van SCA PE FC /05-33-132 Promoting Sustainable Forest Management www.pefc.org WAT BETEKENT HET VOOR MIJ? Certificering biedt een geloofwaardig verband tussen verantwoord bosbeheer

Nadere informatie

duurzaam heid De Groep Beddeleem wenst de milieu-impact van haar activiteiten, producten en diensten tot een minimum te beperken.

duurzaam heid De Groep Beddeleem wenst de milieu-impact van haar activiteiten, producten en diensten tot een minimum te beperken. duurzaam heid De Groep Beddeleem wenst de milieu-impact van haar activiteiten, producten en diensten tot een minimum te beperken. duurzaam Om dit te realiseren, heeft de Groep Beddeleem een milieuzorgsysteem

Nadere informatie

Ongeveer 17 jaar geleden startte een eerste pilootproject van de. bosgroepen in de Kempense Heuvelrug in de provincie Antwerpen,

Ongeveer 17 jaar geleden startte een eerste pilootproject van de. bosgroepen in de Kempense Heuvelrug in de provincie Antwerpen, Zaterdag 17 september 2011 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Toespraak Bosgroepen Oost-Vlaanderen - Wachtebeke Dames en heren, Beste gedeputeerde(n), Beste

Nadere informatie

Maatschappelijk verantwoord ondernemen in lastenboeken. Diane Buggenhout Quality, Security, Environment Manager Benelux

Maatschappelijk verantwoord ondernemen in lastenboeken. Diane Buggenhout Quality, Security, Environment Manager Benelux Maatschappelijk verantwoord ondernemen in lastenboeken Diane Buggenhout Quality, Security, Environment Manager Benelux Certificaten Kwaliteit: ISO 9001:2008 certificaat Milieu: ISO 14001:2004 certificaat

Nadere informatie

Duurzaam inkopen van hout Een handleiding voor ontwikkelaars en bouwbedrijven

Duurzaam inkopen van hout Een handleiding voor ontwikkelaars en bouwbedrijven Duurzaam inkopen van hout Een handleiding voor ontwikkelaars en bouwbedrijven een uitgave van: Inleiding Het verduurzamen van de gebouwde omgeving is en blijft een maatschappelijke opgave. Duurzaamheid

Nadere informatie

Groepsaankoop Spouwmuurisolatie

Groepsaankoop Spouwmuurisolatie Groepsaankoop Spouwmuurisolatie IGEAN-regio Sarah Van der Veken & Marleen Van Dam Expert klimaat & energie Inleiding WAAROM een groepsaankoop? 30 gemeenten engageren om 20% CO2 te besparen op hun grondgebied

Nadere informatie

BOS IN SINT-TRUIDEN Nota

BOS IN SINT-TRUIDEN Nota BOS IN SINT-TRUIDEN Nota Ir. Koenraad Van Meerbeek 12/03/2012 1. Wat is bos? Wanneer we over bos spreken, is er een duidelijke definitie nodig van een bos. Iedereen moet immers over hetzelfde praten. Een

Nadere informatie

Programma, na de excursie

Programma, na de excursie Programma, na de excursie 15.00 15.20 Mark van Benthem (Probos) Opening & Fabels omtrent duurzaam bosbeheer 15.20 15.40 Mark Diepstraten (Wijma) De praktijk van duurzaam bosbeheer in de tropen 15.40 16.00

Nadere informatie

KIES PEFC Redenen die hout snijden

KIES PEFC Redenen die hout snijden KIES PEFC Redenen die hout snijden Hout kom je overal tegen Hout is ook grondstof voor producten die je niet zo snel met hout zou associëren. Zoals lipstick, donuts en zelfs kleding. Andere grondstoffen

Nadere informatie

Persdossier ikgeeflevenaanmijnplaneet.indeklas.be 28 september 2010

Persdossier ikgeeflevenaanmijnplaneet.indeklas.be 28 september 2010 Persdossier ikgeeflevenaanmijnplaneet.indeklas.be 28 september 2010 Persbericht Wat vind je in de virtuele edukit? Een dynamische website Activiteiten in detail De algemene campagne ikgeeflevenaanmijnplaneet.be

Nadere informatie

Uw bedrijf en FSC. FSC-SECR-0010 1996 Forest Stewardship Council A.C. Contactgegevens FSC Nederland Cornelis Houtmanstraat 17

Uw bedrijf en FSC. FSC-SECR-0010 1996 Forest Stewardship Council A.C. Contactgegevens FSC Nederland Cornelis Houtmanstraat 17 FSC-SECR-0010 1996 Forest Stewardship Council A.C. Contactgegevens FSC Nederland Cornelis Houtmanstraat 17 3572 LT Utrecht Cert no. SCS-COC-001221 T: 030 276 7220 F: 030 271 6365 www.fsc.nl info@fscnl.org

Nadere informatie

Samen bomen planten!

Samen bomen planten! Samen bomen planten! vergroenen Elk jaar worden er 10 miljard bomen meer gekapt dan er worden aangeplant. Dit proces willen we omkeren. Via onze projecten in Nederland en in het buitenland hebben we al

Nadere informatie

VLAAMS PARLEMENT VOORSTEL VAN RESOLUTIE. van mevrouw Vera Dua c.s. betreffende de instelling van een certificaat voor duurzaam bosbeheer

VLAAMS PARLEMENT VOORSTEL VAN RESOLUTIE. van mevrouw Vera Dua c.s. betreffende de instelling van een certificaat voor duurzaam bosbeheer Stuk 536 (1996-1997) Nr. 1 VLAAMS PARLEMENT Zitting 1996-1997 5 februari 1997 VOORSTEL VAN RESOLUTIE van mevrouw Vera Dua c.s. betreffende de instelling van een certificaat voor duurzaam bosbeheer 1190

Nadere informatie

Aalst VIDEO:

Aalst VIDEO: Aalst VIDEO: http://www.sablo.eu/project/aalst Uitvoeringsdossier Technische beschrijving van de materialen De gebruikte materialen Hout staat beschreven op de 2 volgende paginas. Onze touwen

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting van de FSC logovereisten:

Nederlandse samenvatting van de FSC logovereisten: FSC GRAFIMEDIA: LOGO VEREISTEN Nederlandse samenvatting van de FSC logovereisten: Conform FSC-STD-50-001 (V1-2) EN Requirements for use of the FSC trademarks by Certificate Holders Versie: Januari 2011

Nadere informatie

Aanvraag van een kapmachtiging voor bomen en struiken in een privébos

Aanvraag van een kapmachtiging voor bomen en struiken in een privébos Aanvraag van een kapmachtiging voor bomen en struiken in een privébos ANB-01-160330 /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Nadere informatie

Als lokaal bestuur kiezen voor eerlijke aankopen? VVSG en Stad Gent helpen met praktische toolbox

Als lokaal bestuur kiezen voor eerlijke aankopen? VVSG en Stad Gent helpen met praktische toolbox Als lokaal bestuur kiezen voor eerlijke aankopen? VVSG en Stad Gent helpen met praktische toolbox Wereldwijd worden heel wat goederen verhandeld die niet altijd op een eerlijke manier geproduceerd worden

Nadere informatie

>70% 2 TON SEC. Met slechts 1% van de totale CO 2. -uitstoot is de pulp, papieren printindustrie één van de minst vervuilende sectoren.

>70% 2 TON SEC. Met slechts 1% van de totale CO 2. -uitstoot is de pulp, papieren printindustrie één van de minst vervuilende sectoren. Met slechts 1% van de totale CO 2 -uitstoot is de pulp, papieren printindustrie één van de minst vervuilende sectoren. CO 2 1% In Europa wordt 2 ton papier per seconde gerecycleerd. Meer dan 70% van alle

Nadere informatie

Aanvraag van een renovatiepremie voor een woning

Aanvraag van een renovatiepremie voor een woning Aanvraag van een renovatiepremie voor een woning Tegemoetkomingen-01-190128 /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Nadere informatie

HANDLEIDING VOOR TREKKERSGROEPEN

HANDLEIDING VOOR TREKKERSGROEPEN HANDLEIDING VOOR TREKKERSGROEPEN 2 Euro of meer, zoveel denkt een Belg te moeten betalen voor 1 kilogram bananen in de supermarkt. De realiteit toont echter iets anders. Je hoeft niet veel moeite te doen

Nadere informatie

Artikel 3. Deze overeenkomst beoogt de volgende doelstellingen :

Artikel 3. Deze overeenkomst beoogt de volgende doelstellingen : DE PROVINCIE OOST-VLAANDEREN EN BOSGROEP VLAAMSE ARDENNEN vzw Tussen enerzijds de Provincie Oost-Vlaanderen, vertegenwoordigd door de Bestendige Deputatie, waarvoor optreden de heer A. Denys, gouverneur,

Nadere informatie

HANDLEIDING BOUWEN MET FSC HOUT VAN BELEID TOT REALISATIE

HANDLEIDING BOUWEN MET FSC HOUT VAN BELEID TOT REALISATIE HANDLEIDING BOUWEN MET FSC HOUT VAN BELEID TOT REALISATIE - 1 - - 2 - Verwerft FSC Pure gecertificeerd hout uit Afrika: Sapelli, Sipo, Bossé, Tali, Bilinga, Azobé, Wengé, etc. Sinds vele jaren stelt de

Nadere informatie

Jouw gemeente in de wereld De wereld in jouw gemeente

Jouw gemeente in de wereld De wereld in jouw gemeente VVSG internationaal Jouw gemeente in de wereld De wereld in jouw gemeente Jouw gemeente in de wereld De wereld in jouw gemeente Arctic Circle Line Date International Tropic of Cancer Equator International

Nadere informatie

PEFC Keurmerk- grootste keurmerk voor duurzaam bosbeheer

PEFC Keurmerk- grootste keurmerk voor duurzaam bosbeheer PEFC Keurmerk- grootste keurmerk voor duurzaam bosbeheer 1. Welkom bij KAM Consultants 2. Werkwijze 3. PEFC Keurmerk 4. Advies diensten 5. Trainingen 6. Quick Scan 7. Coaching 8. Intensieve begeleiding

Nadere informatie

Aanvraag van een kapmachtiging voor bomen en struiken in een privébos

Aanvraag van een kapmachtiging voor bomen en struiken in een privébos Aanvraag van een kapmachtiging voor bomen en struiken in een privébos Agentschap voor Natuur en Bos Albert II-laan 20, 1000 BRUSSEL Tel. 02 553 81 02 Fax 02 553 81 05 E-mail: anb@vlaanderen.be ANB-01-20071015

Nadere informatie

zo kiest u het juiste tuinhout

zo kiest u het juiste tuinhout tuin zo kiest u het juiste tuinhout Overzicht assortiment Toepassingsmogelijkheden Tuinhout Het assortiment tuinhout dat GAMMA in het assortiment voert, bestaat uit verschillende soorten hout. Elke houtsoort

Nadere informatie

CHAIN OF CUSTODY: GEDEELDE VERANTWOORDELIJKHEID VOOR DUURZAAM BOSBEHEER. ZO DOET U MEE.

CHAIN OF CUSTODY: GEDEELDE VERANTWOORDELIJKHEID VOOR DUURZAAM BOSBEHEER. ZO DOET U MEE. CHAIN OF CUSTODY: GEDEELDE VERANTWOORDELIJKHEID VOOR DUURZAAM BOSBEHEER. ZO DOET U MEE. IN 8 STAPPEN NAAR CHAIN OF CUSTODY CERTIFICERING Bedrijven die het PEFC keurmerk willen voeren, moeten over het Chain

Nadere informatie

CERTIFICATIE IN DE SECTOR VAN HET HOUTEN VERPAKKINGSMATERIAAL VOOR INTERNATIONALE HANDEL FYTOSANITAIR BEHANDELD CONFORM ISPM 15

CERTIFICATIE IN DE SECTOR VAN HET HOUTEN VERPAKKINGSMATERIAAL VOOR INTERNATIONALE HANDEL FYTOSANITAIR BEHANDELD CONFORM ISPM 15 WOOD.BE IC-12-Y02-03-N page 1 de 5 CERTIFICATIE IN DE SECTOR VAN HET HOUTEN VERPAKKINGSMATERIAAL VOOR INTERNATIONALE HANDEL FYTOSANITAIR BEHANDELD CONFORM ISPM 15 1 Introductie Het bijzonder reglement

Nadere informatie

Oproep: ondertekening Europees charter participatieve democratie in ruimtelijke planningsprocessen

Oproep: ondertekening Europees charter participatieve democratie in ruimtelijke planningsprocessen Oproep: ondertekening Europees charter participatieve democratie in ruimtelijke planningsprocessen Yves Fauvel Onderteken mee en volg het voorbeeld van de Provincie Oost-Vlaanderen #planningkwadraat 2

Nadere informatie

Vlaams Fonds voor Tropisch Bos

Vlaams Fonds voor Tropisch Bos Vlaams Fonds voor Tropisch Bos Projectoproep 2019 Beoordelingsmemorandum (BEMO) Fase 1 Conceptnota Algemene gegevens Code Titel 1. Projectgegevens: Uitvoerder/ Aanvrager Land, plaats Algemene doelstelling

Nadere informatie

CUSTOMER CASE GEMEENTE EVERGEM

CUSTOMER CASE GEMEENTE EVERGEM CUSTOMER CASE GEMEENTE EVERGEM Voor de gemeente Evergem was het duidelijk. Als men de dienstverlening aan de burger wou verbeteren, dan zou men resoluut de digitale kaart moeten trekken, maar hoe begin

Nadere informatie

Lespakket: Duurzaam bosbeheer en het FSC label FSC Belgium www.fsc.be info@fsc.be

Lespakket: Duurzaam bosbeheer en het FSC label FSC Belgium www.fsc.be info@fsc.be FSC Trademark FSC Forest Stewardship Council, A.C. All rights reserved. FSC-SECR-0045 LESPAKKET: DUURZAAM BOSBEHEER EN HET FSC LABEL FICHE 1 FICHE 2 FICHE 3 FICHE 4 FICHE 5 FICHE 6 FICHE 7 FICHE 8 FICHE

Nadere informatie

NEDERLANDSE VERTALING. PEFC Certificeringssysteem Nederland Logogebruiksregels PCSN SCHEMADOCUMENT PCSN VI. Versie

NEDERLANDSE VERTALING. PEFC Certificeringssysteem Nederland Logogebruiksregels PCSN SCHEMADOCUMENT PCSN VI. Versie PCSN SCHEMADOCUMENT PCSN VI Versie 2 2016-02-01 PEFC Certificeringssysteem Nederland Logogebruiksregels NEDERLANDSE VERTALING PEFC Nederland Kokermolen 11 3994 DG Houten +31 (0)30 693 0040 +31 (0)30 692

Nadere informatie

Aanvraag aanpassingspremie voor een woning

Aanvraag aanpassingspremie voor een woning Aanvraag aanpassingspremie voor een woning Tegemoetkomingen-01-190601 /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Nadere informatie

HANDLEIDING VOOR TREKKERSGROEPEN

HANDLEIDING VOOR TREKKERSGROEPEN HANDLEIDING VOOR TREKKERSGROEPEN 2,34 Euro of meer, zoveel denkt een Belg te moeten betalen voor 1 kilogram bananen in de supermarkt 1. De realiteit toont echter iets anders. Je hoeft niet veel moeite

Nadere informatie

Green Deal Bedrijven en Biodiversiteit 25 juli 2018

Green Deal Bedrijven en Biodiversiteit 25 juli 2018 Green Deal Bedrijven en Biodiversiteit 25 juli 2018 frederikbeyens_site_aquafin Green Deal Vrijwillige overeenkomst tussen bedrijven, ngo s, overheid, Aanpakken van obstakels bij het realiseren van groen

Nadere informatie

Briefadvies. roep. Datum

Briefadvies. roep. Datum Briefadvies Verlenging definitieve erkenning Bosg roep Kempense Heuvelrug De verlenging van de definitieve erkenning van de Bosgroep Kempense Heuvelrug voor de periode 2013-2018 Datum van goedkeuring Volgnummer

Nadere informatie

NATUURPUNT MALDEGEM-KNESSELARE nominatie Groene Pluim 2014

NATUURPUNT MALDEGEM-KNESSELARE nominatie Groene Pluim 2014 NATUURPUNT MALDEGEM-KNESSELARE nominatie Groene Pluim 2014 NATUURPUNT vzw Een onafhankelijke organisatie gedragen door vrijwilligers grootste natuurbeschermingsorganisate in Vlaanderen eind 2001 opgericht

Nadere informatie

Ecolabels. Hoe kan ik eenvoudig duurzame producten aankopen?

Ecolabels. Hoe kan ik eenvoudig duurzame producten aankopen? Ecolabels Hoe kan ik eenvoudig duurzame producten aankopen? Overzicht presentatie Voordelen/nadelen labels Voorwaarden voor een label Bruikbare labels Labels en overheidsaankopen Praktische hulpmiddelen

Nadere informatie

NEDERLANDSE VERTALING

NEDERLANDSE VERTALING PEFC INTERNATIONAL STANDAARD PEFC ST 2001:2008 Tweede editie 2010-11-26 PEFC Logo Usage Rules Requirements NEDERLANDSE VERTALING PEFC Nederland Postbus 186 3990 DD Houten +31 (0)30 693 0040 +31 (0)30 692

Nadere informatie

Jaarverslag 2014. FSC Belgium - FSC

Jaarverslag 2014. FSC Belgium - FSC Jaarverslag 2014 FSC Belgium - FSC F000202 Inhoudstafel Voorwoord Geachte lezer, Met een FSC General Assembly in september, was 2014 voor FSC een grand cru jaar. Eens om de drie jaren komen de FSC leden

Nadere informatie

HANDLEIDING BOUWEN MET FSC HOUT VAN BELEID TOT REALISATIE

HANDLEIDING BOUWEN MET FSC HOUT VAN BELEID TOT REALISATIE HANDLEIDING BOUWEN MET FSC HOUT VAN BELEID TOT REALISATIE Voorwoord Beste lezer, De bouwsector legt duidelijk en bewust steeds meer een accent op duurzaam bouwen. Bijgevolg groeit ook het besef en belang

Nadere informatie

Nadat de aanvraag geregistreerd werd is aldus een aantal maanden nodig om een volwaardige technische goedkeuring, ATG, af te leveren.

Nadat de aanvraag geregistreerd werd is aldus een aantal maanden nodig om een volwaardige technische goedkeuring, ATG, af te leveren. AFLEVERING VAN TECHNISCHE GOEDKEURINGEN VOOR PRODUCTEN BESTEMD VOOR DE NA ISOLATIE VAN SPOUWMUREN TIJDENS DE AANVANGSPERIODE 22 juni 2012 De Belgische Unie voor de technische goedkeuring in de bouw vzw,

Nadere informatie

Het BOSFORUM. Een visie op bos en samenleving & het wetenschappelijk onderzoek daarover vanuit het middenveld

Het BOSFORUM. Een visie op bos en samenleving & het wetenschappelijk onderzoek daarover vanuit het middenveld Het BOSFORUM Een visie op bos en samenleving & het wetenschappelijk onderzoek daarover vanuit het middenveld Het Bosforum 1. Groepeert organisaties en experts uit de bos- en houtsector. 2. Wil bosbeleid

Nadere informatie

Ecolabels. Hoe kan ik eenvoudig duurzame producten aankopen? Overzicht presentatie

Ecolabels. Hoe kan ik eenvoudig duurzame producten aankopen? Overzicht presentatie Ecolabels Hoe kan ik eenvoudig duurzame producten aankopen? Overzicht presentatie Voordelen/nadelen labels Voorwaarden voor een label Bruikbare labels Problemen 1 Voordelen labels Concrete informatie Vergemakkelijken

Nadere informatie

Gebruiksregels van het PEFC-merk - vereisten. Nederlandse vertaling van de originele versie PEFC ST 2001:2008 van de PEFC Council

Gebruiksregels van het PEFC-merk - vereisten. Nederlandse vertaling van de originele versie PEFC ST 2001:2008 van de PEFC Council BELGISCH REFERENTIESYSTEEM INZAKE BOSCERTIFICATIE BFCS VII Gebruiksregels van het PEFC-merk - vereisten Nederlandse vertaling van de originele versie PEFC ST 2001:2008 van de PEFC Council PEFC Belgium

Nadere informatie

WIST U DAT U PREMIES KAN KRIJGEN VOOR VERPAKKINGS- AFVAL?

WIST U DAT U PREMIES KAN KRIJGEN VOOR VERPAKKINGS- AFVAL? WIST U DAT U PREMIES KAN KRIJGEN VOOR VERPAKKINGS- AFVAL? WEET U DAT UW VERPAKKINGSAFVAL GELD WAARD IS? TE MOOI OM WAAR TE ZIJN? LEES SNEL VERDER! Afval is in vele sectoren een onvermijdelijk gevolg van

Nadere informatie