Deelnotitie 4.4 Ontwikkelscenario s, financiële haalbaarheid en risico s

Transcriptie

1 1 Deelnotitie 4.4 Ontwikkelscenario s, financiële haalbaarheid en risico s Inleiding Deze notitie gaat kort in op de mogelijke ontwikkelscenario s, financiële haalbaarheid en risico s. Eerder is in de notitie voor de opiniecommissie Ruimte al uitgebreid stilgestaan bij de verschillende ontwikkelscenario s. De opinienota is als bijlage bij deze deelnotitie gevoegd. In deze deelnotitie wordt naar aanleiding van de behandeling van de opinienota enkel een extra ontwikkelscenario toegevoegd. Vervolgens wordt ingegaan op de rol van de gemeente tijdens de ontwikkel- en exploitatiefase. Voor de ontwikkelfase worden concrete voorstellen gedaan over het te volgen scenario: de gemeente neemt regie en ontwikkelt zelf. Hiermee is ook de rol van de andere partners (ECO, Raedthuys) tijdens de ontwikkelfase duidelijk. Voor de rolverdeling tijdens de exploitatiefase worden nu nog geen voorstellen gedaan. Het voorstel is om deze rolverdeling voorlopig open te laten. Als we verder zijn in het proces en de resultaten van een aantal onderzoeken en de planmer bekend zijn, kunnen we hierover een betere afweging maken. Om in hoofdlijnen zicht te krijgen op de financiële haalbaarheid van een windpark hebben we adviesbureau Bosch & Van Rijn gevraagd om een financiële doorrekening van een windpark in Oss te maken. De notitie van Bosch & Van Rijn is bijgevoegd. Op de conclusies van de berekeningen wordt in deze deelnotitie terug gekomen. Tot slot wordt een aantal risico s geschetst bij het zelf ontwikkelen tijdens de ontwikkel- en exploitatiefase. Wij hebben deskundig adviesbureau Econnetic gevraagd ons te adviseren over deze risico s. De notitie van Econnetic is bijgevoegd. De conclusie van Econnetic is dat de risico s grotendeels te mitigeren zijn en dat ook een gemeente, met de juiste kennis aan boord, succesvol en rendabel windprojecten kan ontwikkelen en exploiteren. Ontwikkelscenario s Aan de opiniecommissie zijn op 1 oktober 2015 drie mogelijke ontwikkelscenario s voorgelegd. Die staan hieronder nog een keer kort beschreven. Naar aanleiding van de discussie in de commissie is hier een vierde (extra) ontwikkelscenario aan toegevoegd: 1. Scenario markt: De gemeente onderhandelt over de ontwikkeling van het windpark ten noorden van bedrijventerrein Elzenburg-De Geer met een marktpartij, sluit een overeenkomst en de marktpartij voert die uit. 2. Scenario tender: De gemeente maakt zelf de plannen voor windturbines op eigen grond.

2 2 De gemeente houdt een tender (= inschrijving) voor de bouw en exploitatie en kiest de beste aanbieding. (NB. Voor de windturbines op andere dan de eigen gronden geldt het scenario markt.) 3. Scenario zelf ontwikkelen De gemeente maakt zelf de plannen voor windturbines op eigen grond, laat die bouwen en gaat die ook zelf exploiteren. De gemeente heeft de zeggenschap, de opbrengst, maar ook alle risico s. (NB. Voor de windturbines op andere dan de eigen gronden geldt het scenario markt.) 4 Scenario ECO De gemeente maakt zelf de plannen voor windturbines op eigen grond en laat het bouwen en exploiteren van de windturbines aan de Energiecoöperatie Oss (ECO) over. De gemeente sluit hiertoe een anterieure overeenkomst met ECO. De gemeente houdt dus geen tender en ontwikkelt ook niet zelf. In het voorstel voor de opiniecommissie Ruimte dat op 1 oktober 2015 is behandeld werden alleen de drie eerste scenario s vermeld, omdat een mogelijke samenwerking met ECO als een uitwerking werd gezien. Er werd van uitgegaan dat ECO in elk mogelijk scenario een kleinere of grotere rol kon spelen. Dit stond beschreven in het rapport Windmolens in Oss, ontwikkelscenario s van Bosch en Van Rijn. De opiniecommissie heeft echter uitdrukkelijk gevraagd om toevoeging van het vierde scenario ECO. Wanneer we de bouw en exploitatie op eigen grond volledig uit handen geven aan ECO (zonder tender) kunnen we inderdaad van een afzonderlijk vierde scenario spreken. Mede op basis van de duidelijke voorkeur van de opiniecommissie om zelf zo veel mogelijk regie te houden (ook om opbrengsten te maximeren) komen we voor de ontwikkeling en realisatie van het windpark tot de onderstaande uitgangspunten. We maken onderscheid tussen de fase om te komen tot een realiseerbaar plan (de ontwikkelfase) en de fase waarin het windpark wordt gebouwd en geëxploiteerd (de exploitatiefase). Uitgangspunt voor de ontwikkelfase: De gemeente ontwikkelt het project zelf en investeert in de voorbereiding In de ontwikkelfase worden alle onderzoeken gedaan, noodzakelijk voor het bepalen van de optimale locaties van de windmolens en noodzakelijk voor plan- en/of projectmer 1 en bestemmingsplan. In deze fase willen we de regie volledig in eigen hand houden. Daarmee hebben we de vrijheid om het windpark optimaal in te richten en houden we de keuze volledig open voor 1 Op grond van het Besluit milieueffectrapportage geldt bij een gezamenlijk vermogen van 15 megawatt (elektrisch) of meer een zogenaamde mer-beoordelingsplicht. Dit betekent dat een plan- en/of projectmer in dit project niet zonder meer verplicht is. Wij gaan in deze deelnotitie wel uit van het opstellen van een gecombineerde plan- en projectmer vanuit het oogpunt van zorgvuldigheid. We vinden een integrale afweging van locaties en alternatieven van groot belang. Met het opstellen van een gecombineerde plan- en projectmer worden te maken toekomstige keuzes ook volledig transparant.

3 3 wie het park kan bouwen en exploiteren, voor zover windmolens op gemeentelijke grond komen. Voor zover windmolens op particuliere grond komen zullen we een overeenkomst moeten sluiten met de grondeigenaar, c.q. de ontwikkelaar die afspraken met de grondeigenaar heeft gemaakt. Deze fase eindigt met een onherroepelijk bestemmingsplan/ruimtelijke besluit op basis waarvan vergunning voor het plaatsen kan worden verleend. In deze ontwikkelfase wordt projectwaarde gecreëerd, immers de mogelijkheid om windmolens te kunnen bouwen levert een rendabel project op. Later kan de keuze gemaakt worden hoe deze waarde kan worden verzilverd. Bij het zelf voorbereiden van het project willen we alle voorbereidende werkzaamheden zelf uitvoeren, c.q. de regie houden over de uitvoering. In de ontwikkelfase maken we onderscheid in twee deelfasen. In de eerste deelfase worden alle noodzakelijke onderzoeken gedaan nodig voor het opstellen van een milieueffectrapport (MER) en ruimtelijk besluit (bestemmingsplan en/of afwijking bestemmingsplan). Voorafgaand aan het MER wordt onderzocht welke alternatieven (opstellingsvarianten) in het MER onderzocht worden en op welke manier. Op basis van (eerdere) onderzoeken en de inbreng van de raad en de omgeving wordt geïnventariseerd welke alternatieven (opstellingsvarianten) mogelijk zijn. Variabelen hierbij zijn o.a.: locatie, hoogte, vermogen, type e.d. Indien er nog vele varianten mogelijk blijken te zijn, wordt eerst een trechteringsstap uitgevoerd. Dit om alleen reële alternatieven verder te onderzoeken in het MER en het aantal te onderzoeken alternatieven in het MER werkbaar te houden. Afhankelijk van de alternatieven en de meest bepalende/onderscheidende aspecten wordt nader bepaald hoe tot een zorgvuldige en goed onderbouwde trechtering gekomen kan worden. Indien noodzakelijk worden hiervoor al onderzoeken verricht. Wij vertalen de uitkomsten van de trechteringsonderzoeken in mogelijke reële scenario s (opstellingsvarianten), die we opnemen in een zogenaamde notitie Reikwijdte en Detailniveau. In deze notitie R&D worden de uitgangspunten voor het opstellen van het milieueffectrapport (MER) vastgelegd. De keuzes in het trechteringsproces en het voorstel voor (vervolg)onderzoek in het MER worden gecommuniceerd middels de notitie R&D. Eenieder kan in deze fase zijn/haar reactie geven. Expliciet wordt aan de vooroverlegpartners en klankbordgroep advies gevraagd. Ook wordt de commissie m.e.r. mogelijk gevraagd om advies. Vervolgens worden in het MER de (resterende) alternatieven op milieuaspecten onderzocht en wordt onderzocht wat het voorkeursalternatief is. De onderzoeksresultaten en het voorstel voor het voorkeursalternatief worden gedeeld (bestuurlijk en maatschappelijk). We vragen de raad op dat moment om te besluiten over het voorkeursalternatief 2 en hiervoor een ruimtelijk procedure te starten. Verder zal in de eerste deelfase een voorstel voor het scenario voor de realisatie en exploitatie van het windpark worden uitgewerkt. Ook het opstellen van het concept-participatieplan behoort tot deze fase. Het resultaat hiervan zal eveneens ter besluitvorming aan de raad worden voorgelegd. 2 Het voorkeursalternatief moet eventueel nader onderzocht en getoetst worden als tussenstap, als dit voorkeursalternatief afwijkt van de in het MER onderzochte alternatieven.

4 4 In de tweede deelfase van de ontwikkelfase worden het ontwerp van het ruimtelijk besluit en het MER vervolgens in procedure gebracht. De uitgebreide voorbereidingsprocedure en de beroepsprocedure zullen worden doorlopen. MER en het voorontwerp van het ruimtelijk plan worden ter inzage gelegd, zodat een eenieder zijn/haar reactie kan geven. Expliciet wordt aan de vooroverlegpartners en klankbordgroep om reactie gevraagd. Ook wordt de commissie m.e.r. gevraagd om een toetsingsadvies uit te brengen. Daarnaast zullen overeenkomsten met partners voor de realisatie en exploitatie van het windpark worden gesloten, zodat we startklaar zijn voor de realisatie. We verwachten hierbij de aangegeven volgende kosten te moeten maken. In de bijlage is een gedetailleerde raming opgenomen, gebaseerd op advies en ervaringen van andere projecten. Ontwikkelfase Deelfase 1 Deelfase 2 Totaal Onderzoekskosten voor onderwerpen als geluid, externe veiligheid, slagschaduw, etc. Kosten voor opstellen notitie R&D en MER Kosten voor opstellen bestemmingsplan Communicatie en participatie Externe inhuur voor: inbreng expertise ontwikkeling windparken, eerste voorbereidingen tender en/of samenwerkingsovereenkomsten. Uren gemeente Oss Stadsbeleid t.l.v. Pm pm Pm Algemene Dienst Uren gemeente Oss Vastgoedbedrijf Totaal We willen ook vroegtijdig geld beschikbaar hebben voor het voeren van een communicatiecampagne in verband met participatie. Als ECO een rol krijgt in de uitvoering van de participatie, is voorfinanciering van deze campagne waarschijnlijk noodzakelijk en ook van belang voor de haalbaarheid van het project (ophalen eigen vermogen door uitgifte van aandelen). Geld voor de ontwikkelfase hoeft niet in één keer beschikbaar te worden gesteld Het geraamde voorbereidingsbudget behoeft niet geheel in één keer definitief beschikbaar te worden gesteld. Voor de eerste fase voor onderzoek wordt een voorbereidingsbudget gevraagd van bestaande uit het budget nodig voor de onderzoeken, het opstellen van de conceptnotitie R&D, een concept-mer en een concept-voorontwerpbestemmingsplan/ruimtelijk besluit, de

5 5 helft van het budget voor externe inhuur en de helft van het budget voor communicatie. Voor de ambtelijke uren wordt ook gevraagd de helft beschikbaar te stellen. Na de afronding van de eerste deelfase zal de rest van het ontwikkelbudget (budget voor de tweede deelfase) worden aangevraagd. Hiermee wordt het risico enigszins beperkt. Wel moet nu rekening worden gehouden met het volledige voorbereidingsbudget van ,-. De door ons geraamde ontwikkelkosten zijn hoger dan in de notitie van Bosch & Van Rijn geraamd, mede omdat we meer kosten ramen voor participatie, communicatie en externe inhuur. Door Econnetic worden de ontwikkelkosten hoger geraamd op ( voor 3 windmolens). Wij zitten dus qua raming tussen de twee externe adviseurs in. Door zelf het project voor te bereiden houden we regie op de inhoud en zorgen we voor een onafhankelijke en objectieve beoordeling van de mogelijkheden. Aan de hand van gedegen ruimtelijk- en milieuonderzoek stellen we randvoorwaarden voor de ontwikkeling. We sturen op een volledig transparant voorbereidingsproces en waarborgen zo het algemeen belang: De molens moeten op de meest geschikte locaties komen. Dit vergroot het draagvlak. Door het zelf uitvoeren van de ontwikkelfase proberen we ook de financiële opbrengsten voor de burgers en bedrijven van Oss te maximeren (binnen juridische grenzen). Na de ontwikkelfase beschikken we over een onherroepelijk bestemmingsplan. Op basis hiervan kan een omgevingsvergunning voor het windpark worden verleend. Uitgangspunt voor de exploitatiefase: Na de ontwikkelfase gaan we voor de bouw en exploitatie over naar een nog nader te bepalen scenario. Gebruikelijk is dat windmolenparken in een aparte project B.V. worden onder gebracht. Ook energieleveranciers en ontwikkelaars richten voor ieder windmolenpark een aparte B.V. op. Vaak werken meerdere partijen samen in zo n B.V.. Gezien de specifieke situatie ten noorden van Elzenburg-De Geer, waarbij de gemeente over grondposities beschikt, en een ontwikkelaar afspraken heeft gemaakt met particuliere eigenaren, lijkt een vorm van samenwerking noodzakelijk. De gemeente kan in een later stadium de keuze maken om zelf deel te nemen in een project B.V., of om dat aan ECO over te dragen, of om voor haar grondposities een tender uit te schrijven. De winnaar van de tender zal dan moeten samenwerken met de projectontwikkelaar. Gezien de in de opiniecommissie gegeven voorkeur heeft vooralsnog de eerste of tweede optie, of een combinatie daarvan, politiek de voorkeur. Het scenario waarbij de gemeente zelf op treedt als bouwer en exploitant van windmolens op eigen grond zou alleen kunnen als daarvoor deskundigheid beschikbaar is of wordt ingehuurd. Op basis van de Wet Markt en Overheid heeft dit scenario een groot risico. Het biedt ook geen meerwaarde ten opzichte van deelname in een project B.V. Tijdens de voorbereidingsfase bekijken we met welk scenario (of met welke combinatie van scenario s) we het beste naar de realisatie en exploitatiefase kunnen gaan. Hierover volgt te zijner tijd een nader advies.

6 6 Financiële haalbaarheid Het voorbereidingsbudget wordt terug verdiend via de waarde van een vastgesteld en onherroepelijk bestemmingsplan voor een windpark. Deze waarde kan te gelde worden gemaakt door of het windmolenpark zelf te exploiteren en jaarlijks het rendement naar de gemeente te laten vloeien, of door in een overeenkomst of een tender te regelen dat de gemaakte voorbereidingskosten worden terug betaald. In een notitie van Bosch en Van Rijn d.d. 26 januari 2016 wordt in hoofdlijnen inzicht gegeven in de kosten en baten van een windmolenpark ten noorden van Bedrijventerrein Elzenburg. De notitie is bijgevoegd. Uitgegaan is van een windmolenpark, bestaande uit 6 windmolens. Een belangrijke variabele is de gemiddelde windsnelheid. Op basis van gegevens van het KNMI is de verwachtte windsnelheid in Oss op 100m hoogte 6,7 m/s. Daarnaast zijn de berekeningen ook voor een lagere windsnelheid van 6,2 m/s gemaakt. Voor drie types windturbines zijn de investeringskosten en de jaarlijkse kosten berekend op basis van kentallen. Daarnaast is uitgegaan van de huidige hoogte van de SDE-subsidie. Deze subsidie vult de opbrengst van de opgewekte energie aan tot 9 ct/kwh gedurende 15 jaar. Daarna vervalt de subsidie. Voor de financiële parameters zijn commerciële rente tarieven gerekend. Berekend wordt dat bij een windsnelheid van 6,7 m/s alle windturbines economisch rendabel te exploiteren zijn. Bij de lagere windsnelheid van 6,2 m/s valt één type windturbine af, omdat niet voldaan wordt aan een projectrendement van 8%. Door Bosch en Van Rijn is ook een aantal risico s benoemd. Het grootste risico zit in de politieke besluitvorming in de voorbereiding. Daarna zijn de risico s zeer klein tot matig. Geconcludeerd wordt dat een windproject zeer waarschijnlijk rendabel is. Aanbevolen wordt om snel een windsnelheidsonderzoek uit te voeren. Dit geeft veel meer zekerheid over de economische rentabiliteit. Risico s Samen met adviesbureau Econnetic hebben wij de risico s benoemd en verkend die samen hangen met de realisatie en exploitatie van een windpark. Voor een overzicht van deze risico s en de analyse van Econnetic verwijzen we naar de bijgevoegde notitie. In aanvulling daarop nog het volgende: Een windpark ontwikkelen en exploiteren vloeit niet voort uit een wettelijke taak en is daarom een economische activiteit in de zin van de Wet Markt en Overheid. Omdat gemeenten en andere overheden bij het verrichten van economische activiteiten oneigenlijk gebruik kunnen maken van publieke middelen, kan dit leiden tot concurrentievervalsing met bedrijven. Om deze concurrentievervalsing tegen te gaan, is in 2012 de Wet Markt en Overheid in werking getreden (wijziging van de Mededingingswet). Deze wet bevat vier gedragsregels waaraan overheden zich moeten houden als zij zelf of via hun overheidsbedrijven economische activiteiten uitvoeren. Deze vier gedragsregels zijn: integrale kostendoorberekening: overheden moeten ten minste de integrale kosten van hun goederen of diensten in hun tarieven doorberekenen bevoordelingsverbod: overheden mogen hun eigen overheidsbedrijven niet bevoordelen ten opzichte van concurrerende bedrijven

7 7 gegevensgebruik: overheden mogen de gegevens die zij uit hun publieke taak verkrijgen, niet gebruiken voor economische activiteiten, tenzij anderen ook over deze gegevens kunnen beschikken functiescheiding: personen die betrokken zijn bij de uitoefening van de bestuurlijke bevoegdheid mogen niet betrokken zijn bij het verrichten van economische activiteiten door de overheidsorganisatie (Dit betekent dat degenen die bij de gemeente verantwoordelijk zijn voor het maken van het bestemmingsplan of het verlenen van de omgevingsvergunning voor het windpark niet betrokken mogen zijn bij de uitvoering van het ontwikkelen en exploiteren van het windpark). De bedoeling van de gedragsregels is het voorkomen dat burgers en bedrijven worden gedupeerd (burgers door onnodige besteding van belastinggeld, als de markt het goedkoper en beter kan). De gedragsregels gelden niet als de economische activiteit plaatsvindt in het algemeen belang. Door Econnetic wordt verwezen naar een door de Unie van Waterschappen uitgevoerd onderzoek naar de mogelijkheden om zelf een dergelijke activiteit op te pakken. Dit onderzoek gaan we nog nader bestuderen. Geconcludeerd wordt dat nader onderzoek nodig is naar de mogelijkheden binnen de Wet Markt en Overheid. Voor de overige benoemde risico s en de analyse hiervan wordt nogmaals naar de notitie van Econnetic verwezen. Econnetic concludeert tot slot het volgende: De windenergie sector is inmiddels een volwassen markt. Windprojecten bieden daardoor, naast een aanzienlijke impact op de verduurzaming, bijzonder veel verdienpotentieel voor de eigenaar van een dergelijk initiatief. Door als gemeente grip te houden op de ontwikkeling, als (mede) eigenaar, is het aan de burger van de gemeente Oss goed uit te leggen dat in ieder geval een deel van de waardeontwikkeling, zoals geschetst in de memo, bij de gemeenschap terecht komt. Risico s zijn er altijd, in welke activiteit dan ook. Waar het om gaat is de risico s te kennen en ze in perspectief van het rendement te plaatsen. Waar mogelijk kunnen de risico s worden gemitigeerd, waar gewenst behouden. Windenergie is mede dankzij de lange contracten, subsidies en windvoorspellingen een goede business. Ook als gemeente is het mogelijk om, met de juiste kennis aan boord, succesvol en rendabel windprojecten te ontwikkelen en exploiteren.... Bijlagen - Opinienota die op 1 oktober 2015 is behandeld in de opiniecommissie Ruimte (inclusief bijlagen) - Gedetailleerde kostenraming ontwikkelfase - Notitie Bosch en Van Rijn d.d. 26 januari 2016

8 - Notitie Econnetic d.d. 2 februari

9 Opinienota Onderwerp De keuze van de gemeente uit de mogelijkheden om het windpark Elzenburg/De Geer te realiseren als begin 2016 wordt besloten om het proces hiervoor voort te zetten. Datum 2 september 2015 Naam en telefoon Peter Huijs/Yvonne de Graaf Afdeling SRO Portefeuillehouder Johan van der Schoot Wat zijn de mogelijkheden? 1. Scenario markt: De gemeente onderhandelt over de ontwikkeling van het windpark ten noorden van bedrijventerrein Elzenburg-De Geer met een marktpartij, sluit een overeenkomst en de marktpartij voert die uit. 2. Scenario tender: De gemeente maakt zelf de plannen voor windturbines op eigen grond. De gemeente houdt een tender (= inschrijving) voor de bouw en exploitatie en kiest de beste aanbieding. (NB. Voor de windturbines op andere dan de eigen gronden geldt het scenario markt.) 3. Scenario zelf ontwikkelen: De gemeente maakt zelf de plannen voor windturbines op eigen grond, laat die bouwen en gaat die ook zelf exploiteren. De gemeente heeft de zeggenschap, de opbrengst, maar ook alle risico s. (NB. Voor de windturbines op andere dan de eigen gronden geldt het scenario markt.) Wat is de aanleiding? In het voorjaar van 2016 gaan wij uw raad vragen of het lopende proces voor een windpark op de locatie Elzenburg/De Geer moet worden voortgezet. Als uw raad beslist verder te gaan met het proces willen we ook weten hoe we dit als college moeten doen, omdat er verschillende mogelijkheden zijn om een windpark te ontwikkelen. Over deze tweede vraag (hoe te ontwikkelen?) gaat deze opinienota. Het is daarom van belang dat u weet uit welke ontwikkelmogelijkheden u kunt kiezen en wat de voor- en nadelen hiervan zijn. Laten we de ontwikkeling van het windpark volledig aan de projectontwikkelaar en de markt over? Of moeten we als gemeente voorwaarden stellen en een deel of misschien zoveel mogelijk zelf doen? We moeten nadenken over wat we willen bereiken en dan een keuze maken uit de mogelijkheden. Adviesbureau Bosch & Van Rijn heeft de verschillende ontwikkelmogelijkheden (scenario s) voor ons in beeld gebracht in een rapport dat we u aanbieden bij deze opinienota. Het gaat om drie scenario s: (1) markt, (2) tender en (3) zelf ontwikkelen. Aan het begin van deze nota zijn de scenario s al kort beschreven. Voor het overige verwijzen wij u naar het bijgevoegde rapport van Bosch en van Rijn. Dit bureau is deskundig en onafhankelijk en adviseert in deze situatie alleen de gemeente Oss. Opinienota Pagina 1 van 9

10 Opinienota Voordat u in 2016 een keuze maakt uit de verschillende ontwikkelscenario s vragen wij u eerst om aan te geven wat u belangrijk vindt en wat u wil bereiken (stap 1). Op basis hiervan kunt u straks (in 2016) een keuze maken voor het te volgen ontwikkelscenario (stap 2). Op dit moment vragen we u al een eerste richting aan te geven voor wat betreft beide stappen. In deze opinienota kunt u allereerst lezen wat wij als college belangrijk vinden en willen bereiken (stap 1). Op basis hiervan geven wij vervolgens aan welke ontwikkelscenario s wij verder willen onderzoeken en uitwerken (stap 2). Wij vragen uw opinie over wat we als gemeente moeten bereiken en welk scenario u daarvoor wilt volgen. Ons voorstel kan een hulpmiddel zijn. Vindt u dezelfde dingen belangrijk? Wilt u dezelfde dingen bereiken? Wilt u dezelfde scenario s verder onderzoeken en uitwerken? Of wilt u juist dat een ander scenario verder wordt onderzocht en uitgewerkt? Wij gaan met de door u aangegeven richting aan de slag en leggen een verdere uitwerking in het voorjaar van 2016 aan u voor. Vooraf: Hoe zit het met eigendom en zeggenschap op de beoogde locatie? De eigendomssituatie op de beoogde locatie is verdeeld. De gemeente heeft een aantal percelen in eigendom en de rest is eigendom van particulieren en instanties. In bijgevoegd rapport van Bosch en Van Rijn is te zien welke locaties van de gemeente zijn. Projectontwikkelaar Raedthuys Windenergie B.V. heeft op eigen initiatief met een aantal eigenaren in het zoekgebied een (voor)overeenkomst gesloten. We weten niet wat er precies in deze overeenkomsten staat. De gemeente heeft met niemand een overeenkomst gesloten of afspraken gemaakt. Het maakt heel veel uit waar de windturbines terecht komen, want de eigenaar van het perceel heeft de zeggenschap over wat er op zijn perceel gebeurt. Het is nog niet te zeggen op welke percelen de windmolens terecht komen en om hoeveel windturbines het gaat. Het aantal windmolens en de plaats daarvan is afhankelijk van onze ambities, van het resultaat van diverse (milieu-)onderzoeken en natuurlijk van de afweging van alle aspecten. De gemeente mag er niet op aansturen, dat alle windturbines alleen maar op eigen grond terecht komen. Waar die terecht komen is het resultaat van een afweging van alle belangen, maar waar een keuzevrijheid bestaat, letten we natuurlijk wel op eigendommen. We moeten iedereen goed kunnen uitleggen waarom het aantal en de locaties zo gekozen zijn. We moeten die ook goed voor de bestuursrechter kunnen verantwoorden als ons dat in een beroepsprocedure gevraagd wordt. Het is reëel om rekening te houden met een aantal windturbines op gemeentegrond en een aantal op andere gronden, waar projectontwikkelaar Raedthuys grondposities heeft. Deze verdeelde eigendomssituatie maakt de realisering van windturbines niet eenvoudig, maar realisatie is wel mogelijk. Opinienota Pagina 2 van 9

11 Opinienota Stap 1: Wat vinden we belangrijk en wat willen we bereiken? Om te kunnen kiezen uit de verschillende ontwikkelscenario s moeten we weten wat we belangrijk vinden en wat we willen bereiken met dit project. Daarom hebben we voor ons zelf op een rijtje gezet wat we belangrijk vinden. Het opwekken van duurzame energie Dit is belang nummer één. We willen een bijdrage leveren aan het minder opwekken en gebruiken van fossiele energie. Dat kan in Oss met verschillende maatregelen. De opgave is zo groot, dat we al die maatregelen actief moeten oppakken en uitwerken. De Rijksoverheid wil het percentage duurzame energie laten groeien: van ongeveer 5% nu, tot 14% in 2020 en 16% in In 2050 moet de energievoorziening helemaal duurzaam zijn. De provincie wil in 2020 windturbines met een totaal vermogen van 470 MW realiseren. De teller staat nu op ca. 200 MW. Eind maart 2015 hebben wij ons aangesloten bij het Brabants Energieakkoord. Het doel van dat akkoord is om de verduurzaming van de regionale energiehuishouding te versnellen. De aangesloten partijen willen meer dan alleen een doorvertaling van het Nationale Energieakkoord. Een verhoogde inzet van windmolens en zonnecellen vormt één van de pijlers van dit akkoord. Veel duurzaamheidsmaatregelen zijn afhankelijk van inzet en medewerking van anderen (isolatie, besparing, zonnewarmte en zonnepanelen, biomassa, aardwarmte). Windenergie is een maatregel, die in termen van efficiëntie en omvang nu het meest opbrengt en daarom voor Oss erg belangrijk is. De locaties voor windenergie zijn vanwege de regels van de provincie voor windenergie in Oss beperkt. Wij vinden daarom het efficiënt benutten van deze locatie belangrijk. Dus bij wijze van spreken liever meer dan minder windturbines en liever grote dan kleine. Een moderne windturbine heeft een vermogen van ongeveer 3 MW en levert stroom voor ongeveer 2000 huishoudens. De vraag wordt regelmatig gesteld of meer zonnepanelen geen alternatief zijn voor windturbines. Het gemiddeld energieverbruik van een huishouden is kwh. Op een zuidelijk dak zijn 16 panelen nodig om dit op te wekken. Dus in plaats van één windturbine zouden ongeveer zonnepanelen nodig zijn. Volgens het CPB kunnen zonnepanelen in Nederland niet meer dan in 7% van de stroombehoefte voorzien. Dat komt omdat de vraag naar elektriciteit piekt in de winter. Daarom zijn ook andere vormen van energieopwekking nodig. Duurzame energie wordt rendabeler als de verschillende vormen daarvan elkaar aanvullen in de stroomvoorziening. Ook de beschikbare ruimte beperkt de toepassing van zonnepanelen. Volgens een berekening van Natuur en Milieu zijn Opinienota Pagina 3 van 9

12 Opinienota bijvoorbeeld 124 miljoen zonnepanelen nodig om de tot 2020 geplande extra 3000 windmolens op zee en op land te vervangen. Om die panelen kwijt te kunnen, zou 40 procent van al het beschikbare dakoppervlakte in Nederland nodig zijn of 62 duizend voetbalvelden. Een goede afweging van ruimtelijke ordening en milieu Besteding opbrengsten van windenergie aan doelen duurzaamheid Participatiemogelijkheden Windturbines moeten op deze locatie aan alle geldende milieunormen voldoen. Daarnaast geldt altijd de verplichting om een goede verantwoording te geven qua ruimtelijke ordening. Ruimtelijke ordening is voor een deel een keuze. Vinden we windenergie zo belangrijk, dat we deze locatie daarvoor willen gebruiken? Een windpark hier betekent, dat dit gebied gedurende de levensduur van windturbines niet voor uitbreiding van het bedrijventerrein (De Hoed) kan worden gebruikt. En dat er windturbines komen te staan in een open gebied met waarden. Ons streven is om binnen een goede ruimtelijke ordening en met respect voor alle milieunormen deze locatie optimaal voor windenergie te benutten. Waar we een bandbreedte of een grijs gebied tegenkomen, willen we daar voorzichtig mee omgaan. Bij de ontwikkeling van een windpark op gemeentegrond is sprake van opbrengsten. Duurzaamheid is zo n groot belang, dat we de winst bij de exploitatie van windturbines op gemeentegrond willen inzetten voor doelen van duurzaamheid. Dat kan op veel manieren. Belangrijk is dat de besteding democratisch bepaald wordt, middelen efficiënt en goed worden gebruikt en over de besteding verantwoording wordt afgelegd. Duurzaamheid en windenergie moeten zoveel mogelijk van iedereen zijn, want het gaat om onze toekomst. Reden voor deelname kan ook financieel zijn, deelnemers kunnen hun energielasten beperken. Betrokkenheid en de mogelijkheid om deel te nemen in het project zijn daarom heel belangrijk. Wij vinden dat het ten minste mogelijk moet zijn om met zeggenschap (aandelen) of zonder zeggenschap (obligaties) financieel deel te nemen in het project. Dit kan eventueel met inschakeling van de lokale Energiecoöperatie Oss. Een verdergaande keuze is om de winturbines op gemeentegrond volledig via participatie te laten ontwikkelen al dan niet met inschakeling van een lokale energiecoöperatie. De windturbine is dan eigendom van een vereniging van participanten en de opbrengsten komen ook ten goede aan de leden. De vereniging en dus de leden dragen ook de risico s. Bedrijven hebben ook geïnformeerd naar de mogelijkheid van participatie en willen wellicht betrokken worden bij de realisering. Directe afname van Opinienota Pagina 4 van 9

13 Opinienota stroom kan voor bedrijven interessant zijn en die mogelijkheid willen wij in ieder geval verder laten verkennen. Wij vinden het belangrijk, dat iedereen (burgers en bedrijven), die wil participeren, dat ook kan doen. Volledige participatie is voor ons geen doel op zich, wel een participatieplan waar iedere deelnemer aan zijn trekken komt. Verderop in dit voorstel geven wij aan hoe we in dit verband met de energiecoöperatie Oss willen overleggen. Het is goed om te weten, dat de Gedragscode draagvlak en participatie wind op land voor de daarbij aangesloten partijen altijd geldt en dat Raedthuys daarom ook voor de eigen gronden in overleg met ons een participatieplan moet opstellen. Die gedragscode is een afspraak tussen marktpartijen en milieuorganisaties hoe de omgeving betrokken wordt bij de realisering van windparken. Voordelen voor de directe omgeving Beperking van de risico s In de horizon van noordelijk Oss zal het windturbinepark te zien zijn, maar in de directe omgeving natuurlijk het meest. We vinden het een goede zaak als de bewoners van woningen, die in directe invloedssfeer komen, enige voordelen krijgen (het gaat om een tiental bewoners). Dat zou kunnen in de vorm van een korting op stroom of naar keuze in de vorm van een aanbod van financiële participatie. Dat komt niet in de plaats van wettelijk geregelde compensatie of schadevergoedingen, die altijd van toepassing blijven. Een tweede vorm van voordeel voor de naaste omgeving is een omgevingsfonds, te voeden uit de opbrengst van windenergie. Het beheer van dat fonds hoeft niet per se bij de gemeente te liggen. Het kan worden besteed aan verbetering van het landschap of voor leefbaarheid in het algemeen. De gemeente is geen windparkontwikkelaar en geen energiemaatschappij en beschikt niet over de expertise die hiervoor nodig is. Tijdens de economische crisis is ook duidelijk geworden dat het optreden als projectontwikkelaar risico s met zich mee brengt. Wij willen slechts beperkt risico lopen, zeker als we kijken naar de maatschappelijke rol en taak die we als overheid in eerste instantie hebben. Stap 2: Voor welke ontwikkelscenario s kiezen we (op basis van stap 1)? Adviesbureau Bosch en Van Rijn beschrijft in bijgaand rapport Windenergie in Oss, ontwikkelingsscenario s de mogelijkheden om samen met een marktpartij of zelf een windpark te realiseren. In het rapport staan drie scenario s: 1. Scenario markt De gemeente laat de ontwikkeling van het windpark ten noorden van Opinienota Pagina 5 van 9

14 Opinienota bedrijventerrein Elzenburg-De Geer aan de markt over. Er heeft zich al een projectontwikkelaar (Raedthuys) gemeld die het windpark graag wil bouwen. De gemeente werkt mee door het bestemmingsplan aan te passen en vergunning te verlenen. Omdat de gemeente in dit scenario op deze locatie (naar alle waarschijnlijkheid) ook gronden inbrengt, heeft zij zeggenschap en kan zij binnen de juridische mogelijkheden voorwaarden opleggen aan Raedthuys. 2. Scenario tender (=inschrijving) 3. Scenario zelf ontwikkelen De gemeente houdt de regie voor de locaties op eigen grond zelf tot een bepaald moment in het proces, waarop er een tender wordt uitgezet waarop projectontwikkelaars kunnen inschrijven. De gemeente kan de voorwaarden bepalen voor het project, voor zover het gaat om de eigen gronden. De beste inschrijver mag het windpark verder ontwikkelen. Voor zover ook de gronden worden benut waar Raedthuys een grondpositie heeft, moet de winnaar van de tender samenwerken met Raedthuys. De gemeente doet alles zelf op eigen grond en is ook de projectontwikkelaar: zij zorgt zelf voor contact met de omgeving, het wijzigen van het bestemmingsplan, het krijgen van de vergunningen en de subsidie. Als de subsidie en de vergunning er zijn, laat de gemeente de windturbine(s) bouwen. De investering, de inkomsten en het risico liggen volledig bij de gemeente. Voor zover ook de gronden worden benut waar Raedthuys inmiddels een grondpositie heeft ingenomen, moet de gemeente samenwerken met Raedthuys. In bijgaand rapport staat welke voor- en nadelen en mogelijke opbrengsten zijn verbonden aan de verschillende ontwikkelscenario s. Kort samengevat betekent meer zeggenschap een hogere opbrengst, maar ook meer risico. Weinig risico betekent minder zeggenschap en minder opbrengst. Verder is in het rapport aangegeven in welke mate de eerder genoemde zaken die wij belangrijk vinden (stap 1) tot zijn recht komen. Op basis hiervan willen wij twee scenario s naast elkaar verder onderzoeken en uitwerken: 1. Scenario tender : Er wordt een tender uitgezet op eigen gronden. Als ook sprake is van ontwikkeling van gronden waar Raedthuys een positie heeft moeten de winnaar van de tender en Raedthuys goed samenwerken en afstemmen. Anders kan het project niet doorgaan. Hiervoor moeten vooraf voorwaarden worden gesteld. Opinienota Pagina 6 van 9

15 Opinienota 2. Scenario markt : De gemeente en Raedthuys overleggen en onderhandelen over een windpark op basis van de grondposities. Beide partijen brengen hun ambities in en overleggen en onderhandelen over de samenwerkingsvorm en de inhoud van het project. Deze twee scenario s willen we verder onderzoeken en uitwerken omdat we verwachten, dat een aantal windturbines terechtkomen op gemeentegrond en een aantal op andere gronden, waar Raedthuys grondposities heeft. Dat betekent dus altijd overleg, afstemming en samenwerking. In het rapport worden deze scenario schematisch, maar ook nog globaal naast elkaar gezet en vergeleken. Pas als beide scenario s verder uitgewerkt zijn en we met partijen gesproken hebben, kan de inhoud van beide scenario s goed vergeleken worden. Bij de vergelijking gaat het niet alleen om de beoordeling van de zaken die we belangrijk vinden (stap 1) en de beoordeling van de twee overgebleven ontwikkelscenario s, maar ook om aspecten die direct of indirect daaraan vastzitten, bijvoorbeeld complexiteit, aanbestedingsrecht, doorlooptijd en de noodzaak van voorinvesteren. We kiezen niet voor het scenario zelf ontwikkelen. We vinden, dat de gemeente niet zelf moet gaan bouwen, exploiteren en windstroom leveren. De risico s van exploitatie horen niet bij onze gemeente. De gemeente is geen projectontwikkelaar van windturbines en is ook geen energiemaatschappij. We hebben de expertise niet, kunnen dus niet concurreren en we willen geen onverantwoorde risico s op dit gebied lopen. We gaan zeker nog ons licht opsteken bij andere gemeenten, die ervaring hebben opgedaan met dit vraagstuk. Als dat nuttig is, informeren we u daar tussentijds over. De vraag aan u is om aan te geven aan welk(e) scenario( s) u de voorkeur geeft. Wij gaan dan daarmee verder aan de slag en kunnen de uitwerking in het voorjaar van 2016 aan u voorleggen. Een rol voor de energiecoöperatie Oss? Een coöperatie is een bijzondere vorm van een vereniging, die bepaalde belangen van haar leden behartigt. De Energiecoöperatie Oss (ECO) zet zich voor haar leden in op het gebied van energiebesparing en opwekking en inkoop van duurzame energie. We hebben de visie gevraagd van de ECO over participatie in dit project. De ECO heeft ons in reactie daarop een notitie met haar uitgangspunten gestuurd (zie de bijlagen). Voordat we in het voorjaar van 2016 een voorstel aan u voorleggen om wel of geen gebruik te maken van de inzet van de ECO, overleggen we eerst verder met de ECO. We willen van de ECO eerst meer weten over wat deze organisatie kan en wil. Het is een jonge organisatie, die de participatie in dit project vorm wil geven. Dat vraagt om visie, expertise, professionaliteit en continuïteit. Opinienota Pagina 7 van 9

16 Opinienota Ook moet een aantal algemene vragen worden beantwoord: in hoeverre willen we als gemeente zelf bepalen waar de opbrengsten naar toe gaan? willen we als gemeente afspraken maken met een coöperatie over de besteding van de opbrengsten? streven we naar volledige participatie of naar een mix van participatie en andere doelstellingen bij inschakeling van een coöperatie? wat zijn de risico s bij de keuze voor een energiecoöperatie en zijn er extra kosten? De coöperatieve vorm van een windpark kan in elk ontwikkelscenario een plaats krijgen. In het scenario markt krijgt de coöperatie hooguit een deel van het project, omdat de ontwikkelaar niet alles uit handen zal geven. In de scenario s tender en zelf ontwikkelen kan de mate van participatie voor de eigen windturbines volledig door de gemeente bepaald worden. Een coöperatie kan dan eventueel meer zeggenschap en invloed krijgen. We vragen u de notitie van uitgangspunten van de ECO te lezen. Op dit moment vragen we u nog niet om een standpunt over deelname van de ECO. Samenvattend: waar vragen we uw opinie over? Wij vragen uw opinie over: 1. Bent u het met ons eens wat we bij stap 1 zien aan belangen en wat we in dat opzicht willen bereiken? Vindt u net als wij, dat windenergie en daarmee dit project essentieel is om onze duurzaamheidsambities waar te maken? Streeft u met ons naar het optimaal benutten van de beoogde locatie voor windenergie, binnen de randvoorwaarden van een goede ruimtelijke ordening (waarbij we voorzichtig zijn als we een bandbreedte of grijs gebied tegenkomen)? Wilt u de eventuele winst bij de exploitatie van windturbines op gemeentegrond, in ieder geval deels, inzetten voor doelen van duurzaamheid? Vindt u het belangrijk dat burgers en bedrijven kunnen participeren in het project? En dat volledige participatie geen doel op zich is? Vindt u het een goede zaak als de bewoners die in de directe invloedssfeer van de turbines komen, enige voordelen krijgen en dat er een gebiedsfonds komt? Vindt u dat de gemeente hier slechts beperkt risico moet lopen, als we kijken naar de maatschappelijke rol en taak, die we als overheid in eerste instantie hebben? 2. Bent u het eens met ons voorstel om de ontwikkelscenario s markt en tender verder te onderzoeken en uit te werken? En het scenario zelf ontwikkelen niet verder te onderzoeken? Het vervolg We betrekken het resultaat van de opiniecommissie bij het verdere proces. In het voorjaar van 2016 doen wij een voorstel aan de raad over het wel of niet voortzetten van dit project. Opinienota Pagina 8 van 9

17 Opinienota Voordat wij dat voorstel opstellen, overleggen we eerst met een klankbordgroep, die bestaat uit diverse organisaties en leden van de betrokken wijk- en dorpsraden. Dan stellen we een voorstel op, maar voordat we daar zelf een besluit over nemen, vragen we over het concept daarvan advies van de betrokken wijk- en dorpsraden en bedrijvenorganisaties. Als ons voorstel is om het proces voort te zetten, dan geven we ook aan hoe we dat willen doen: in welke stappen, met welk scenario en wel of niet in samenwerking met de energiecoöperatie Oss. We houden natuurlijk in onze contacten met Raedthuys rekening met uw opinie en zorgen er voor, dat de raad in 2016 volledig vrij is om een besluit over het vervolg te nemen. Communicatie Een goede communicatie over alle aspecten van dit project is belangrijk. Daarom hebben we deze opinienota ter kennisneming aan alle organisaties gestuurd, die tot nu toe bij dit onderwerp betrokken zijn. Onze boodschap daarbij is, dat deze opiniërende behandeling geen enkel besluit inhoudt over het vervolg. Uw opinies zijn belangrijk om een goed voorstel te kunnen opstellen voor een vervolg. Bijlagen Rapport van adviesbureau Bosch & Van Rijn: Windenergie in Oss, ontwikkelscenario s Notitie uitgangspunten Energie Coöperatie Oss Gedragscode draagvlak en participatie wind op land Opinienota Pagina 9 van 9

18 Windenergie in Oss Ontwikkelscenario s Opdrachtgever

19 Windenergie in Oss Ontwikkelscenario s Datum 11 augustus 2015 Versie 4 -Def Auteurs Drs. Ruud van Rijn Steven Velthuijsen MSc. Bosch & Van Rijn Groenmarktstraat AV Utrecht Tel: Mail: info@boschenvanrijn.nl Web: Bosch & Van Rijn 2015 Behoudens hetgeen met de opdrachtgever is overeengekomen, mag in dit rapport vervatte informatie niet aan derden worden bekendgemaakt. Bosch & Van Rijn BV is niet aansprakelijk voor schade door het gebruik van deze informatie. Hoofdstuk: Inleiding 2

20 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inleiding Klimaatambitie en locatie Ontwikkelscenario s en beslisproces 4 2 Overwegingen grondposities Beschrijving scenario s Scenario Markt Scenario Tender Scenario Zelf Ontwikkelen 10 4 Scenario s grafisch weergegeven Stappenplan scenario s Scenario 1 - Markt Scenario 2 - Tender Scenario 3 - Zelf ontwikkelen Uitwerking: Coöperatie Uitwerking: Onderhandeling 14 Bijlage A. Productiekosten duurzame energie Bijlage B. Financiële kerngetallen windturbines Hoofdstuk: Inleiding 3

21 1 Inleiding 1.1 Klimaatambitie en locatie Windenergie is voor de gemeente Oss een belangrijk onderdeel voor het behalen van haar klimaatambitie: Oss wil behoren tot de top 3 van duurzame Brabantse gemeenten. Van alle vormen van duurzame elektriciteit is windenergie namelijk op dit moment de goedkoopste en snelst realiseerbare. Ze levert bovendien de grootste bijdrage aan de klimaatambitie (zie ook Bijlage A). Raedthuys, een projectontwikkelaar voor windturbines, heeft onderzocht waar windturbines mogelijk geplaatst kunnen worden. Hieruit is een zoekgebied voortgekomen aangrenzend aan bedrijventerrein Elzenburg-de Geer (noordoostelijk). Ook burgemeester en wethouders van Oss hebben geconcludeerd, dat dit de meest kansrijke locatie is en dat zij deze locatie als eerste willen onderzoeken. 1.2 Ontwikkelscenario s en beslisproces Gemeente Oss heeft aan Bosch & Van Rijn gevraagd om een inventarisatie te maken van de scenario s waar de gemeente uit kan kiezen bij het (laten) ontwikkelen van windenergie binnen de gemeentegrenzen. Op dit moment is er een initiatiefnemer (Raedthuys Windenergie BV) die met enkele grondeigenaars overeenkomsten heeft gesloten. Het bestemmingsplan Buitengebied Oss uit 2010 voorziet op dit moment niet in windturbines. De gemeente werkt aan een nieuw bestemmingsplan Buitengebied (vaststelling in 2016), maar de besluitvorming over windenergie zal via een apart planologisch besluit plaats vinden. Aan verlenen van planologische medewerking kan de gemeente Oss tot op bepaalde hoogte voorwaarden stellen. De gemeente ziet zich voor een keus gesteld: de ontwikkeling van windenergie aan de markt overlaten of een actieve rol spelen, door bijvoorbeeld een lokale energiecoöperatie naar voren te schuiven, een tender uit te schrijven voor windturbines op gemeentegrond of zelf windenergie te ontwikkelen. In het proces is belangrijk wie eigenaar is van de gronden waar de windturbines op geplaatst worden. De eigenaar bepaalt voor een groot stuk welk scenario gelopen kan/gaat worden. Op de locatie aangrenzend aan Elzenburg-de Geer is de gemeente Oss eigenaar van een groot aantal percelen (naast grondeigenaren die met Raedthuys een contract gesloten hebben). Met Raedthuys is (nog) niet gesproken over inhoudelijke zaken, er zijn nadrukkelijk geen afspraken gemaakt. Er bestaat ook de mogelijkheid om de Energiecoöperatie Oss (ECO) en rol te geven om mee te denken over de ontwikkelscenario s. Hoofdstuk: Inleiding 4

22 Om te helpen bij het beslisproces worden in dit document een drietal scenario s beschreven: de voor- en nadelen komen aan bod, evenals de stappen die in elk scenario nodig zijn om te komen tot draaiende windturbines. Dit rapport geeft drie mogelijkheden als verkenning kort en globaal en daardoor schematisch. Het rapport is bedoeld om richting te geven. De praktijk zal voor een groot deel moeten leren waar mogelijkheden liggen en resultaten te behalen zijn. Hoofdstuk: Inleiding 5

23 2 Overwegingen grondposities Raedthuys Windenergie BV heeft grondposities 1 ingenomen als onderdeel van het voornemen een windpark te ontwikkelen. Zie Figuur 1 voor de opstellingen die Raedthuys als voorstellen heeft gepresenteerd. (NB: Over locaties is nadrukkelijk nog geen besluit genomen, dus onderstaande afbeelding geldt slechts als voorbeeld-opstelling van Raedthuys, een projectontwikkelaar). Momenteel ligt nog geen enkele locatie vast, zowel voor gemeente als marktpartijen. De exacte locaties kunnen in dit stadium nog niet worden bepaald, omdat veel af kan hangen van nog uit te voeren milieuonderzoeken. Figuur 1 - Opstellingen zoals Raedthuys deze heeft gepresenteerd. Daarnaast is de grond in gemeentelijk eigendom weergegeven. NB: Deze gelden slechts als voorbeeld-opstelling. Deze opstellingen liggen deels op gemeentelijke grond. Onderstaande tabel toont van de 4 opstellingen hoeveel windturbines er op gemeentegrond gesitueerd zijn. Er is met de gemeente geen contract afgesloten. Tabel 1 - Voorgestelde opstellingen van Raedthuys, inclusief hoeveel van de windturbines op gemeentegrond gesitueerd zijn. Opstelling Aantal windturbines Op gemeentegrond Hoofdstuk: Overwegingen grondposities 1 Grondpositie innemen wil zeggen: een contract sluiten met de grondeigenaar dat Raedthuys op het betreffende perceel een windturbine mag plaatsen en exploiteren tegen een jaarlijkse vergoeding. 6

24 Wanneer de windturbines op gemeentegrond komen kan de gemeente Oss meer invloed uitoefenen op de precieze locatiekeuze en participatie. De gemeente heeft aangegeven primair te streven naar een goede ruimtelijke ordening en dat zij zogenaamde eigendomsplanologie wil vermijden. Binnen die randvoorwaarde van een goede ruimtelijke ordening kan niettemin gekeken worden naar plaatsingsmogelijkheden. Het is niet uit te sluiten, dat binnen die randvoorwaarde, een of twee windturbines meer op gemeentegrond geplaatst kunnen worden dan in de opstelling hierboven is aangegeven. Hoofdstuk: Overwegingen grondposities 7

25 3 Beschrijving scenario s Op de locatie aangrenzend aan Elzenburg-De Geer zijn enkele scenario s denkbaar om te komen tot plaatsing van windturbines. Zij onderscheiden zich met name in de rol die de gemeente speelt in het proces en de (financiële) opbrengsten en risico s voor de gemeenten en/of gemeenschap. Ter info staan in bijlage B. een aantal financiële kengetallen van een windturbine. De scenario s worden hieronder beschreven en vergeleken. 3.1 Scenario Markt In dit scenario laat de gemeente de ontwikkeling van windenergie voor het belangrijkste deel aan de markt over. Er heeft zich reeds een projectontwikkelaar gemeld die graag een windpark wil bouwen. De gemeente faciliteert door planologische medewerking te verlenen. Voordelen: Marktpartij doet uitvoerend werk; geen discussie of (mede-) ontwikkeling van windenergie een taak is van een gemeente. Nadelen: Geen financiële risico s. Minder directe invloed op de mate van participatie. Afspraken met marktpartijen kunnen dit deels ondervangen. Inkomsten voor gemeente en gemeenschap zijn relatief laag. Weinig invloed op precies aantal en locatie windturbines. Daardoor ook minder sturing of er windturbines op gemeentegrond komen. Dit laatste kan voor een deel ondervangen worden door als gemeente zelf de regie te houden. Jaarlijkse inkomsten: Windturbines op gemeentegrond: ca /MW/jaar 2. Eenmalige inkomsten: Bouwleges (2,96% van bouwkosten 3 ). De gemeente kan voorwaarden verbinden aan planologische medewerking, bijvoorbeeld dat een lokale coöperatie mede-ontwikkelaar van een of meer windturbines moet zijn. Op deze manier schept de gemeente ruimte voor lokale bedrijven en particulieren om mee te investeren in het windpark. Dit kan een positieve kettingreactie tot gevolg hebben (inkomsten uit het windpark kunnen nieuwe duurzame initiatieven steunen). Eventuele andere voorwaarden zijn ook denkbaar. In elk geval zal er een dialoog tussen de initiatiefnemer en de gemeente op gang komen. Hiermee is het mogelijk als gemeente invloed uit te oefenen op locatiekeuze en participatie, zonder dat er zelf moet worden geïnvesteerd, of dat er wordt geconcurreerd met een marktpartij. De gemeente zal in onderhandelingen een goed inzicht moeten hebben in de financiële opbrengsten van windturbines op de locatie. De projectontwikkelaar zal open boek moeten tonen. 2 Als er bijvoorbeeld twee windturbines van 2 MW op gemeentegrond komen levert dat jaarlijks euro op aan grondvergoeding. 3 De kosten van een windturbine bedragen ca. 1 mln /MW. Een windpark van 3 windturbines van 3 MW elk (9 MW) resulteert dan in 6 mln *2,96% = ca Hoofdstuk: Beschrijving scenario s 8

26 Dit scenario kan gescoord worden op een aantal parameters: Parameter Score* Het opwekken van duurzame energie ++ Een goede afweging van RO en Milieu + Besteding opbrengsten aan duurzaamheidsdoelen +/- Participatiemogelijkheden +/- Voordelen voor de direct omgeving +/- Beperking van de risico s ++ * Mogelijke scores zijn: ++, +, +/-, - en Scenario Tender In dit scenario ontwikkelt de gemeente de locaties op eigen grond zelf, tot een bepaald moment in het proces, wanneer er een tender wordt uitgezet waarop projectontwikkelaars kunnen inschrijven. De partij die de economisch meest voordelige inschrijving deed mag het windpark verder ontwikkelen. Voordelen: Aan de tender kunnen enkele voorwaarden gekoppeld worden, bijvoorbeeld met betrekking tot financiële participatie. Nadelen: De gemeente maakt kosten bij de ontwikkeling van het windpark. Tenderen is alleen mogelijk indien de windturbines op gemeentegrond komen. Indien een ontwikkelaar op nabijgelegen percelen een windpark ontwikkelt moet worden gewaakt voor eigendomsplanologie. Daarnaast is de kans groot dat het totale windpark (locaties op en buiten gemeentegrond) door twee partijen moet worden ontwikkeld), uitgaande van maximale benutting van de locatie, wat het proces complexer maakt. De gemeente moet waken voor eigendomsplanologie indien gemeente alle windturbines alleen op eigen grond inplant. Jaarlijkse inkomsten: Eenmalige inkomsten: Het bedrag dat de winnende inschrijver jaarlijks betaalt voor het mogen exploiteren van het windpark hangt sterk af van hoe ver het project al is ontwikkeld is op het moment van de Tender. Voor windturbines uit de tender: ca /MW/jaar. Bouwleges + evt. een bedrag uit de tender (eenmalig bedrag voor vergoeding gemaakte kosten door de gemeente). Ook in het geval van een tender zal er nog een bepaalde mate van onderhandelruimte zijn, bijvoorbeeld als het gaat om inkomsten en (burger)participatie. Dit scenario kan gescoord worden op een aantal parameters: Parameter Score* Het opwekken van duurzame energie ++ Een goede afweging van RO en Milieu + Besteding opbrengsten aan duurzaamheidsdoelen + Participatiemogelijkheden + Voordelen voor de direct omgeving + Beperking van de risico s + * Mogelijke scores zijn: ++, +, +/-, - en --. Hoofdstuk: Beschrijving scenario s 9

27 3.3 Scenario Zelf Ontwikkelen In dit scenario neemt de gemeente de rol van ontwikkelaar op zich: zij zorgt zelf voor contact met de omgeving, het wijzigen van het bestemmingsplan en het verlenen van de benodigde vergunningen. Vervolgens wordt SDE+-subsidie aangevraagd en (met behulp van externe adviseurs) een keuze gemaakt voor een windturbine. De investering, de inkomsten en het risico liggen bij de gemeente 4. Voordelen: Maximale invloed op inrichting van het project op het gebied van locatiekeuze, participatie etc. Grootste financiële voordeel (ca /MW/jaar). Nadelen: Is risicodragend investeren een rol voor de gemeente? Er wordt geconcurreerd met een marktpartij. Zeer specifieke kennis nodig tijdens het ontwikkeltraject. Indien het windpark (locaties op en buiten gemeentegrond) door twee partijen moet worden ontwikkeld), wordt het proces complexer. De gemeente moet waken voor eigendomsplanologie indien gemeente alle windturbines alleen op eigen grond inplant. Jaarlijkse inkomsten: Nettowinst van een windpark op deze locatie : ca /MW/jaar. Eenmalige inkomsten: Geen. Ook in dit scenario is het mogelijk om samen te werken met een lokale coöperatie. Dit scenario kan gescoord worden op een aantal parameters: Parameter Score* Het opwekken van duurzame energie ++ Een goede afweging van RO en Milieu + Besteding opbrengsten aan duurzaamheidsdoelen ++ Participatiemogelijkheden ++ Voordelen voor de direct omgeving ++ Beperking van de risico s -- * Mogelijke scores zijn: ++, +, +/-, - en Risico s bij de ontwikkeling van een windpark zijn bijvoorbeeld: wijziging van provinciaal en/of landelijk beleid, waardoor windenergie niet langer mogelijk is op deze locatie, terwijl er al ontwikkelkosten zijn gemaakt tegenvallende windopbrengsten, waardoor de initiatiefnemer niet aan zijn betalingsverplichtingen kan voldoen richting een kredietverstrekker. Hoofdstuk: Beschrijving scenario s 10

28 4 Scenario s grafisch weergegeven Onderstaande grafieken tonen op schematische wijze hoe de scenario s van elkaar verschillen. De horizontale as toont voor beide afbeeldingen in hoeverre de scenario s leiden tot inkomsten voor de gemeente (uit grondvergoedingen, leges en/of exploitatie). De verticale as is echter verschillend. Bij de bovenste grafiek geeft deze as de invloed aan die de gemeente op het project kan uitoefenen. De onderste grafiek heeft het (financieel) risico op de verticale as staan. Figuur 2 - Schematische vergelijking van de scenario's - inkomsten voor de gemeente versus invloed op het project. Figuur 3 - Schematische vergelijking van de scenario's - inkomsten voor de gemeente versus (financieel) risico van het project voor de gemeente. Hoofdstuk: Scenario s grafisch weergegeven 11

29 5 Stappenplan scenario s Hieronder wordt van elk scenario een stappenplan geschetst om te komen tot draaiende windturbines. Om de stappen overzichtelijk te houden is de m.e.r.-procedure hier weggelaten. 5.1 Scenario 1 - Markt De marktpartij dient een principeverzoek in voor 3-6 windturbines. De gemeente beslist over medewerking (en kan hier eventueel voorwaarden aan stellen). De gemeente wijzigt het bestemmingsplan. De marktpartij dient een vergunningaanvraag in (in een gecoördineerde procedure lopen deze twee trajecten parallel, wat tijdwinst oplevert). De gemeente verleent de aangevraagde vergunningen. De marktpartij draagt zorg voor verdere ontwikkeling. Alle kosten worden via anterieure overeenkomst bij projectontwikkelaar gelegd. De gemeente ontvangt jaarlijks pachtvergoedingen. De gemeente handhaaft. 5.2 Scenario 2 - Tender Tenderen kan alleen op gemeentegrond. Een projectontwikkelaar kan in een parallel traject windturbines ontwikkelen op naastgelegen gronden. Afstemming is altijd noodzakelijk. Het stappenplan hieronder geldt dus in principe voor 2-3 windturbines, zoals blijkt uit Figuur 1. Uitgaande van tenderen inclusief vergunning is het stappenplan als volgt: De gemeente wijzigt het bestemmingsplan. De gemeente verleent de vergunning aan zichzelf. De gemeente vraagt SDE+ aan. 5 De gemeente schrijft een tender uit voor windprojectontwikkelaars. Marktpartijen schrijven in (bieden een jaarlijkse vergoeding aan de gemeente). De gemeente kiest de economisch meest voordelige inschrijving. Deze inschrijver draagt zorg voor verdere ontwikkeling. De gemeente handhaaft. 5 Dit is slechts een variant. Het is op diverse momenten in het proces mogelijk om te tenderen. In het algemeen geldt: hoe meer de gemeente reeds heeft ontwikkeld, des te hoger zal de vergoeding zijn die de winnaar van de tender betaalt. In dit stappenplan is uitgegaan van de situatie zoals die ook in Breda geldt: de gemeente heeft tot en met de SDE+-beschikking zelf ontwikkeld, en daarna een tender uitgeschreven. Uiteraard zijn andere opties ook mogelijk. Hoofdstuk: Stappenplan scenario s 12

30 NB1: Het is ook mogelijk om locaties zonder vergunning te tenderen. Dit brengt aanzienlijk minder op. Maar er hoeven geen kosten gemaakt te worden die te maken hebben met het verkrijgen van de vergunning (mer, bestemmingsplanwijziging etc.). NB2: Eventuele initiatieven van marktpartijen op particuliere grond moeten parallel hieraan worden behandeld. Voorrang geven aan het eigen (tender)initiatief boven andere plannen brengt risico s met zich mee, behalve als uit ruimtelijk beleid blijkt dat deze locaties minder geschikt zijn. 5.3 Scenario 3 - Zelf ontwikkelen Wij gaan in dit scenario ervan uit dat de gemeente Oss in dit scenario geen grondeigenaren gaat benaderen en deze optie geldt dus alleen voor de windturbines die op eigen grond ontwikkeld worden. Het stappenplan is dan als volgt: 1. De gemeente wijzigt het bestemmingsplan; 2. verleent de vergunning aan zichzelf. 3. vraagt SDE+ aan. 4. onderhandelt met fabrikanten sluit een Power Purchase Agreement (PPA) af met een afnemer van elektriciteit. 6. leent vreemd vermogen om het windpark te financieren. 7. exploiteert het windpark gedurende de levensduur of verkoopt het. 8. laat winsten terugvloeien naar (bijvoorbeeld) nieuwe duurzaam energie projecten. NB: Eventuele initiatieven van marktpartijen op particuliere grond moeten parallel hieraan worden behandeld. Voorrang geven aan het eigen (tender)initiatief boven andere plannen brengt risico s met zich mee, behalve als uit ruimtelijk beleid blijkt dat deze locaties minder geschikt zijn. 5.4 Uitwerking: Coöperatie In elk van de hierboven beschreven scenario s kan een rol weggelegd zijn voor een lokale energie coöperatie. Via een dergelijke coöperatie kan een deel van de opbrengsten terugvloeien naar de gemeenschap (dat kan zijn de lokale gemeenschap en/of gehele gemeente Oss). Optie 1: Coöperatie alleen op gemeentegrond Gemeente spreekt met coöperatie af hoe zij winsten verkregen uit exploitatie windturbines gaat inzetten voor de gemeenschap, als voorwaarde voor verlenen pachtrechten. Dit wordt vastgelegd in bindende privaatrechtelijke overeenkomst. Gemeente maakt pachtcontract voor coöperatie. De coöperatie dient een principeverzoek in voor windturbines. De gemeente wijzigt het bestemmingsplan. Hoofdstuk: Stappenplan scenario s 6 Specifieke werkzaamheden kunnen uiteraard worden uitgevoerd door ingehuurde krachten met expertise. 13

31 De coöperatie dient een vergunningaanvraag in (in een gecoördineerde procedure lopen deze twee trajecten parallel, wat tijdwinst oplevert). De gemeente verleent de aangevraagde vergunningen. Alle kosten worden in anterieure overeenkomst bij de coöperatie gelegd. De coöperatie exploiteert het windpark en laat winsten terugvloeien naar de gemeenschap. NB: het is ook mogelijk om de locatie met vergunning via een privaatrechtelijke overeenkomst aan de coöperatie te verpachten. In dat geval heeft de gemeente kosten om de MER en bestemmingsplanwijziging te doorlopen. Maar je mag dan wel verwachten dat de gemeente meer invloed heeft op de verdelingen van de winsten. Een andere reden kan zijn dat de gemeente de coöperatie niet wil opzadelen met grote kosten voorafgaand aan de exploitatie. Optie 2: Coöperatie neemt deel in het gehele windpark De gemeente (als grondeigenaar), coöperatie en ontwikkelaar (Raedthuys) spreken af in privaatrechtelijke overeenkomst dat de coöperatie een aandeel neemt in de project BV die windturbines ontwikkelt, bijvoorbeeld 25%. De project BV (Raedthuys + coöperatie) dient een principeverzoek in voor 3-6 windturbines. De gemeente wijzigt het bestemmingsplan. De project BV dient een vergunningaanvraag in (in een gecoördineerde procedure lopen deze twee trajecten parallel, wat tijdwinst oplevert). De gemeente verleent de aangevraagde vergunningen. De project BV draagt zorg voor verdere ontwikkeling. De coöperatie laat winsten die zij uit haar aandeel behaalt terugvloeien naar de gemeenschap. Alle kosten worden via anterieure overeenkomst bij project BV gelegd. De gemeente ontvangt jaarlijks pachtvergoedingen. 5.5 Uitwerking: Onderhandeling In scenario s 1 en 2 gaat de gemeente in onderhandeling met de projectontwikkelaar. Het doel is om zo min mogelijk financieel risico te lopen in de ontwikkeling van het windpark, maar om wel voor de gemeente en haar inwoners een (zo groot mogelijk) maatschappelijk en financieel profijt te hebben van dit project. Belangrijk is om de regie en zeggenschap over onderzoeken en locaties bij de gemeente te houden en om niet voortijdig definitieve overeenkomsten te sluiten. Intentieovereenkomst met Raedthuys: waar streven we samen na en hoe doen we dat (stappen-verantwoordelijkheden-risico s). Gemeente houdt regie over onderzoeken en afwegingen in het kader van ruimtelijke ordening en milieu. De gemeente treedt in onderhandeling met de projectontwikkelaar en geeft aan dat zij het recht op pachten wil vergeven aan hen, maar dat ze een deel van de winsten wil, zonder dat de gemeente een financieel risico wil lopen. Beide partijen maken financiële opbrengstprognoses. Open-boek proces. Hoofdstuk: Stappenplan scenario s 14

32 Onderhandeling over verdeling winsten. Gemeente kan bijvoorbeeld via een winstrechtovereenkomst jaarlijks een deel van de inkomsten genieten. Wellicht kan zij door inbreng van haar gronden afdwingen dat een (behoorlijk) deel van de winst naar de gemeente gaat. De gemeente en projectontwikkelaar gaan een samenwerkingsovereenkomst aan met elkaar. De marktpartij dient een principeverzoek in voor 3-6 windturbines. De gemeente wijzigt het bestemmingsplan. De marktpartij dient een vergunningaanvraag in (in een gecoördineerde procedure lopen deze twee trajecten parallel, wat tijdwinst oplevert). De gemeente verleent de aangevraagde vergunningen. De marktpartij draagt zorg voor verdere ontwikkeling. Alle kosten worden via anterieure overeenkomst bij projectontwikkelaar gelegd. De gemeente ontvangt jaarlijks winstrechten + pachtvergoedingen. Hoofdstuk: Stappenplan scenario s 15

33 Bijlage A. Productiekosten duurzame energie Figuur 2 - Productiekosten van duurzame elektriciteit. In deze grafiek zijn de productiekosten weergegeven voor windenergie op een locatie als Oss. In windrijkere gebieden liggen de productiekosten nog lager. Hoofdstuk: Stappenplan scenario s 16

34 Bijlage B. Financiële kerngetallen windturbines Ontwikkeling en exploitatie Onderstaande getallen gelden voor de ontwikkeling en exploitatie van één windturbine met een ashoogte van circa 120m en een rotordiameter van circa 120m en een vermogen van circa 2,75 MW op de locatie direct ten noorden van Elzenburg de Geer. NB: Alle getallen dienen slechts ter indicatie. Hier kunnen nadrukkelijk geen rechten aan ontleend worden. Ontwikkeling en exploitatie Eén windturbine 120m x 120m 2,75MW Investeringskosten (eenmalig) Jaarlijkse kosten (onderhoud, verzekeringen etc.) /j Investering vreemd vermogen (bank) 80% = Investering eigen vermogen 20% = Windsnelheid in Oss op 100m 6,7 m/s Verwachte opbrengst MWh/j P MWh/j Verwachte winst Totaal Project IRR 9% Verwachte winst Eigen vermogen IRR 19% Verwachte jaarlijkse netto winst op eigen vermogen eerste /j jaar (gemiddeld) Verwachte jaarlijkse netto winst op eigen vermogen jaar /j 20 (gemiddeld) Grondvergoedingen en winsten In onderstaande tabel staan de te verwachten grondvergoedingen (pachtvergoedingen) voor windturbines op gemeentegrond indien de gemeente niet zelf de ontwikkeling en exploitatie ter hand neemt (scenario 1 en 2), en de winsten indien de gemeente zelf de ontwikkeling en exploitatie doet (scenario 3): Pachtvorm / Zelf ontwikkelen Scenario Markt (pacht) Scenario Tender (pacht) Scenario Zelf ontwikkelen (winst) Jaarlijkse grondvergoeding/winst voor één windturbine van 2,75MW pacht pacht netto winst Hoofdstuk: Stappenplan scenario s 17

35

36 Gedragscode draagvlak en participatie wind op land Utrecht, september 2014 Nederlandse Wind Energie Associatie (NWEA) Stichting De Natuur- en Milieufederaties Stichting Natuur & Milieu Greenpeace Nederland Gedragscode draagvlak en participatie (3 september 2014) - 1

37 Inleiding De Gedragscode draagvlak en participatie wind op land committeert de leden van NWEA aan een aantal basisprincipes aangaande draagvlak en participatie. Het versterken van draagvlak is een zaak van zowel de windsector als van overheden en andere betrokken partijen. De natuur- en milieuorganisaties die de gedragscode mede ondertekend hebben, zijn bereid tot het leveren van een bijdrage aan het realiseren van maatschappelijke acceptatie van windenergieprojecten. De ondertekenende partijen van deze gedragscode verzoeken de bevoegde gezagen er zorg voor te dragen deze gedragscode van toepassing te verklaren voor alle initiatiefnemers van windenergieprojecten, zodat een gelijk speelveld ontstaat in de gehele windsector. 1 Samenvatting In het kort regelt de gedragscode hoe de windsector de omgeving betrekt bij een windproject: 1. De initiatiefnemer is - aansluitend op de door de overheid genomen stappen in het ruimtelijke ordeningsproces - verantwoordelijk voor het betrekken van de omgeving in het hele projectproces (ontwikkeling, bouw en exploitatie). Dit gebeurt zo vroeg mogelijk; de vormgeving van een project begint met participatie van de omgeving tijdens de planvorming. 2. Initiatiefnemers stellen daartoe in overleg met het bevoegde gezag en belanghebbenden, voorafgaand aan het ruimtelijke ordeningsproces van het project, een participatieplan op; initiatiefnemer stelt binnen het project een contactpersoon aan voor de omgeving. 3. De omvang en inhoud van het participatieplan is maatwerk en afhankelijk van het project en de uitkomsten van de gesprekken met de omwonenden en andere belanghebbenden. 4. Het participatieplan beschrijft de (bovenwettelijke) participatie: De procesparticipatie (bijvoorbeeld consulterende gesprekken met belanghebbenden, het opzetten van een klankbordgroep, organiseren van discussies, informatieavonden of ontwerpateliers, inrichten van een goed en transparant systeem voor het behandelen van vragen en klachten) De projectparticipatie (bijvoorbeeld financiële deelneming met aandelen/obligaties, lokaal fonds, omwonendenregeling zoals groene stroom met korting, korting op de energierekening of een andere (financiële) vergoeding, creëren lokale werkgelegenheid). 5. Bij voorkeur wordt in samenspraak met betrokkenen gezocht naar participatieopties met een zo groot mogelijk maatschappelijk rendement. 6. Als indicatie van de financiële ruimte voor (bovenwettelijke versterking van) draagvlak en participatie hanteert de windsector een richtbedrag van 0,40 tot 0,50 euro/mwh. 7. De verschillende financiële bijdragen die de initiatiefnemer levert aan de omgeving worden integraal in ogenschouw genomen om stapeling van bijdragen te voorkomen. Bij de besteding van de financiële bijdrage komen bestemmingen waarbij een directe relatie tussen project en omgeving zichtbaar zijn, in aanmerking. 8. De initiatiefnemer is primair verantwoordelijk voor de communicatie rondom het project 1 De ondertekenaars van de gedragscode hebben in een aanbiedingsbrief aan de vergunningverlenende overheden (Rijk, IPO namens de provincies en VNG namens de gemeenten) gevraagd wegen te zoeken om ontwikkelaars te verplichten de gedragscode te hanteren, zodat deze gedragscode daarmee feitelijk bindend wordt voor alle partijen die actief zijn in windenergie. In die brief zijn ook voorbeelden genoemd hoe dat zou kunnen. Gedragscode draagvlak en participatie (3 september 2014) - 2

38 Preambule Nederland staat voor de grote opgave om MW wind op land operationeel te verwezenlijken in Dit doel is onder meer uitgangspunt in het Energieakkoord voor Duurzame Groei (september 2013) dat onder coördinatie van de SER tot stand is gekomen. De doestelling voor wind op land is ook verankerd in het Nationaal Actieplan waarin Nederland voor de EU heeft beschreven hoe te komen tot minstens 14% duurzame energie. In het - mede door NWEA en de milieuorganisaties onderschreven - Energieakkoord wordt de wenselijkheid van een aanpak voor het behouden en versterken van draagvlak beschreven. Hiertoe is, in lijn met het Energieakkoord, de voorliggende Gedragscode draagvlak en participatie wind op land ( de gedragscode ) opgesteld. De gedragscode committeert de NWEA-leden aan een aantal basisprincipes aangaande draagvlak en participatie, waarbij de ondertekenaars het van groot belang vinden dat de overheden ook zorg dragen voor het van toepassing verklaren van deze gedragscode bij alle projectontwikkeling wind op land. In het kort regelt de gedragscode hoe de windsector de dialoog aangaat met de omgeving bij een windproject. De ondertekenende natuur- en milieuorganisaties zijn bereid hun bijdrage te leveren aan het versterken van draagvlak van windprojecten waarbij tijdens de ontwikkeling gewerkt wordt volgens de gedragscode. 2 De eerste versie van de gedragscode is in juni 2014 tot stand gebracht door NWEA, na consultatie met de ministeries van Economische Zaken en van Infrastructuur & Milieu, het Interprovinciaal Overleg (IPO), de natuur- en milieuorganisaties, de Nederlandse Vereniging Omwonenden Windenergie (NLVOW), de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en andere maatschappelijke groeperingen. De gedragscode wordt na een jaar gezamenlijk geëvalueerd en indien nodig aangepast; daarnaast zullen halfjaarlijks ervaringen over de gedragscode worden uitgewisseld. Tijdens de evaluatie is specifiek aandacht voor de vraag of de middelen die door de gedragscode beschikbaar zijn gekomen afdoende zijn om bij te dragen aan het vergroten van de maatschappelijke acceptatie van windenergieprojecten. Partijen verplichten zich om daarover naar elkaar transparante informatie te verschaffen. NWEA-leden leven de gedragscode na en maken de gedragscode binnen hun organisatie bekend. Het naleven van de gedragscode is een verantwoordelijkheid van de leden zelf. Indien NWEA-leden zich aantoonbaar niet houden aan de gedragscode, zal het dagelijks bestuur het desbetreffende lid aanspreken op zijn verantwoordelijkheden. Daarnaast roept NWEA andere partijen, zoals overheden en burgers, nadrukkelijk op om initiatiefnemers op de gedragscode te wijzen en de gedragscode ter hand te nemen als uitgangspunt voor projectontwikkeling. De ondertekenende natuur- en milieuorganisaties zijn bereid tot het leveren van bijdragen aan het realiseren van maatschappelijke acceptatie van windenergieprojecten. Zij hebben een inspanningsverplichting om procedures te vermijden en staan in dat kader open voor overleg over mitigerende en compenserende maatregelen waar natuur- en landschapsbelangen aan de orde zijn en zullen de overige natuur- en milieuorganisaties aanspreken op de noodzaak tot versnelling van de windopgave te komen. 2 Behoudens situaties waarbij significante effecten in het kader van de Natuurbeschermingswet aan de orde zijn, blijkend uit de passende beoordeling. Gedragscode draagvlak en participatie (3 september 2014) - 3

39 0. Definities en begrippen De omgeving: Afgebakende verzameling van belanghebbenden rondom een specifiek windproject. Belanghebbende: Iemand die in de omgeving van een (potentieel) windproject woont of organisaties die in de omgeving van een (potentieel) windproject een rechtstreeks aantoonbaar belang hebben. Draagvlak: Wil zeggen dat een (voldoende) groot deel van de belanghebbenden zich niet verzet tegen de maatregelen of het besluit. Initiatiefnemer: Een partij uit de windsector die het initiatief heeft genomen al dan niet op uitnodiging van het bevoegd gezag om een windproject te ontwikkelen. Participatie: Het betrekken van en dialoog aangaan met belanghebbenden bij de ontwikkeling, bouw en exploitatie van een windproject. Participatieplan: Het plan waarin voor de verschillende projectfasen (ontwikkeling, bouw en exploitatie) wordt weergegeven wie op welke wijze belanghebbend is en op welke wijze deze verschillende partijen worden betrokken bij het project. I. Algemeen I.1. Maatwerk Elk windproject is uniek. Locatie, project en omstandigheden verschillen per project. Per project wordt bekeken hoe en op welke wijze de belangen van de omgeving van een windproject het best geborgd kunnen worden. I.2. Afstemming Het voorbereiden en realiseren van windprojecten is een complex proces waarbij veel verschillende partijen betrokken zijn. Om dit proces goed te managen is het van belang dat de betrokken partijen vooraf goede afspraken maken met elkaar: wie is waarvoor verantwoordelijk en bij wie kan de omgeving terecht. De initiatiefnemer stelt in overleg met het bevoegd gezag en belanghebbenden een participatieplan op (zie onder II). De initiatiefnemer stelt binnen het project een contactpersoon aan voor de omgeving. I.3. Scope Een ontwikkeltraject van een windproject kent verschillende fases. De gedragscode en de onderstaande thema s hebben betrekking op het project als geheel, en alle daarbij behorende fasen. Concreet zijn dit de ontwikkelfase, bouwfase en exploitatiefase. Deze gedragscode geldt voor alle nieuwe en lopende projecten waarvoor nog geen vergunning is aangevraagd. Lopende projecten, waarvoor reeds bindende afspraken inzake draagvlak en participatie zijn gemaakt met het bevoegd gezag en/of de omgeving, zijn hiervan uitgezonderd; er hoeven op basis van de gedragscode geen eerder gemaakte stappen opnieuw te worden doorlopen. I.4. Financiële bijdrage Voor (de bovenwettelijke versterking van) draagvlak en participatie stellen initiatiefnemers een bedrag beschikbaar; voor de besteding wordt mede uitgegaan van de uitkomsten van een dialoog met de omgeving, zoals die ook zijn vertaald in een participatieplan. Als indicatie van de financiële ruimte voor deze bijdrage, houdt de windsector een richtbedrag van 0,40 tot 0,50 euro/mwh aan. Gedragscode draagvlak en participatie (3 september 2014) - 4

40 I.5 Voorkoming stapeling De verschillende financiële bijdragen die de initiatiefnemer levert aan de omgeving worden integraal in ogenschouw genomen om stapeling van deze bijdragen te voorkomen, zoals ook in het Energieakkoord staat verwoord. Deze gedragscode beschrijft de bovenwettelijke participatie in zijn totaliteit en vervalt (op onderdelen) als overheden zelf aanvullende, bovenwettelijke participatie- of compensatie-eisen stellen zoals extra verplichte bijdragen aan landschapsfondsen of door de overheid verplichte vormen van financiële participatie. Als uitgangspunt geldt daarbij tevens dat varianten die de relatie tussen project en de omgeving bevestigen de voorkeur genieten. Voor een opsomming van (bovenwettelijke) mogelijkheden op het gebied van financiële participatie zie II.3. I.67. Best practices Voorbeelden van participatietrajecten, -processen en -vormen die aangedragen worden door de initiatiefnemers worden op de NWEA-website verzameld om meer kennis over het onderwerp te vergaren en te delen. II. Participatie II.1. Participatieplan II.1.1. Uitgangspunten participatieplan Initiatiefnemers stellen in overleg met het bevoegd gezag, voorafgaand aan het ruimtelijke ordeningsproces van het project, een participatieplan op. Dat gebeurt in samenspraak met belanghebbenden (zie II.1.2). In het participatieplan worden de belanghebbenden en hun betrokkenheid beschreven op basis van een zogenaamde participatieladder die onderscheid maakt tussen informeren, consulteren, ad-hoc betrokken op specifieke thema s, structureel betrokken, consensus, mede eigenaar. Afspraken gemaakt in het participatieplan zullen onvoorwaardelijk worden overgenomen indien op welk moment dan ook het eigendom van het windproject wordt overgedragen aan een andere partij dan degene die het participatieplan heeft ondertekend. II.1.2. Inbreng omgeving bij opstellen participatieplan Het participatieplan wordt opgesteld in samenspraak met belanghebbenden, zoals omwonenden, provinciale milieufederaties, lokale natuurgroepen of anderen. Hierdoor vindt overleg plaats hoe een ieder zijn eigen betrokkenheid ziet tijdens het ontwikkelproces en de exploitatiefase. Deze gesprekken leveren input op voor keuzes ten aanzien van participatieniveau, betrokkenheid en (financiële) participatie. De omvang en inhoud van het participatieplan is afhankelijk van het project en de uitkomsten van de gesprekken met de omwonenden en andere belanghebbenden. II.2. Procesparticipatie De initiatiefnemer is veelal aansluitend op door de overheid gezette stappen in het ruimtelijke ordeningsproces - verantwoordelijk voor het betrekken van de omgeving in het hele projectproces Gedragscode draagvlak en participatie (3 september 2014) - 5

41 (ontwikkeling, bouw en exploitatie). Dit gebeurt zo vroeg mogelijk in dialoog met de omgeving; de vormgeving van een project begint met participatie van de omgeving tijdens de planvorming. In het participatieplan wordt beschreven hoe deze procesparticipatie vorm krijgt. Te denken valt aan: Consulterende gesprekken met omwonenden, buurtverenigingen, natuur- en landschapsorganisaties en dorpsraden Het opzetten van een klankbord of adviesgroep van belanghebbenden Het organiseren en faciliteren van discussies en informatieavonden/dagen voor de streek Het organiseren en inrichten van ontwerpateliers voor belanghebbenden Op welke momenten de omgeving betrokken wordt en in welke frequentie De initiatiefnemer geeft daarbij in overleg met de vergunningverlenende overheid in het participatieplan steeds duidelijk aan welke mogelijkheden er (nog) zijn voor aanpassingen in de planvorming, bijvoorbeeld: in welke fase van het proces is nog ruimte om over een andere positionering van turbines te spreken dan in het oorspronkelijk plan van de ontwikkelaar Het inrichten van een goed en transparant systeem voor het behandelen van vragen en klachten, zowel tijdens de bouw als tijdens de exploitatie. De formele ruimtelijke procedure is onderdeel van dit projectproces. Het bevoegd gezag is hier primair verantwoordelijk voor (zie ook III), maar de initiatiefnemer speelt hier een actieve rol als het gaat om het verstrekken van informatie over het proces en over belangrijke inspraak- en beslismomenten. Tijdens de dialoog met de omgeving gaat het zowel om het inventariseren en een plek geven van (mogelijke) wensen, als het benutten van kennis en het bespreekbaar maken van vragen (zoals zicht, geluid, slagschaduw en ecologische effecten). Ook andere (mogelijk financiële) gevolgen voor omwonenden kunnen dan besproken en geïnventariseerd worden; uitgangspunt daarbij zijn de wettelijke regelingen en daarin genoemde vormen van compensatie. De bij deze gedragscode betrokken natuur- en milieuorganisaties zijn desgevraagd bereid om de dialoog vorm te geven met belanghebbenden en de planvorming bij belanghebbenden te verdedigen. Deze inzet wordt waar mogelijk ook opgenomen in het participatieplan. Als de dialoog is afgerond, koppelt de ontwikkelaar terug aan belanghebbenden hoe de procedure verloopt, hoe het definitieve participatieplan er uit ziet en wat met de geïnventariseerde wensen gedaan is. II.3. Projectparticipatie Initiatiefnemers in de sector hebben verschillende vormen van participatie ontwikkeld, gericht op verschillende doelgroepen. De initiatiefnemer en de omgeving maken in het participatieplan afspraken over de vorm van participatie voor een specifiek project. Te denken valt aan de volgende vormen: Mede eigenaarschap: Individuele burgers en/of omwonenden kunnen met risico en zeggenschap financieel deelnemen in een windpark. Dit kan op basis van een windvereniging of coöperatie, maar ook door middel van het bouwen van een molen die toekomt aan de lokale gemeenschap (zogenaamde Poldermolen). Gedragscode draagvlak en participatie (3 september 2014) - 6

42 Financiële deelneming: Financiële deelneming is het (risicodragend) deelnemen in het windproject, bijvoorbeeld met aandelen of obligaties of ander financieel voordeel. Initiatiefnemers kunnen de mogelijkheid aanbieden om financieel deel te nemen. De wijze waarop dit kan, wordt tijdig kenbaar gemaakt. De vorm van financiële deelneming is verschillend per project. Per project zijn de doelgroep en haar wensen anders en wordt er maatwerk geleverd. Lokaal fonds: Onderdeel van de afspraken kan een bijdrage aan een lokaal fonds zijn. Voor het beheer van een dergelijk fonds wordt een onafhankelijk bestuur benoemd (met bijvoorbeeld vertegenwoordigers van de omwonenden, gemeente/provincie, milieufederatie en exploitant) dat er voor zorgdraagt dat het fonds ten goede komt aan de nabije omgeving van het project. Dit fonds kan ook worden ingezet voor bovenwettelijke maatregelen of maatregelen bovenop de vergunning voor stilstand of terugregelen van de windturbines als dit een expliciete wens is van de omgeving. Omwonendenregeling: Een lokale regeling gericht op direct omwonenden in een bepaalde straal van de windturbines. Het kan gaan om het aanbieden van groene stroom met korting, korting op de energierekening of een andere (financiële) vergoeding. Werk met werk: Per locatie kan onderzocht worden of het mogelijk is of de komst van een windpark kan leiden tot werk in de omgeving. Hierbij kan gedacht worden aan het waar mogelijk inhuren van lokale bedrijven en het afnemen van hun producten en diensten, het aanbieden van stageplaatsen of het realiseren van een bezoekerscentrum. Bij voorkeur wordt gezocht naar participatieopties met een zo groot mogelijk maatschappelijk rendement. Welke constellatie van participatieopties binnen de beschikbare middelen daaraan het beste voldoet, wordt in samenspraak met de kring van belanghebbenden besloten. Het participatieplan bevat derhalve een besluitvormingsprocedure daaromtrent. III. Communicatie III.0. Belang communicatie Een goede en vooral open communicatie met betrokkenen en omgeving is tijdens alle fases van de planvorming van wezenlijk belang. Initiatiefnemer, overheden en natuur- en milieuorganisaties hebben daarin elk hun eigen rol. Deze rollen worden hier beschreven. III.1. Algemene informatie Algemene informatie over windenergie wordt via de rijksoverheid, NWEA en de natuur- en milieuorganisaties beschikbaar gesteld. Te denken valt aan (onderzoeks)informatie over geluid, slagschaduw, gezondheid, woningwaarde, windturbine-technologie, landschap en natuur. Deze informatie wordt door de initiatiefnemers en bevoegd gezag gebruikt om de omwonenden te informeren. III.2. Beleidscommunicatie Het bevoegd gezag is verantwoordelijk voor de communicatie over haar duurzame energiebeleid, de verantwoording over de plaats en rol van windenergie in dat beleid (nut en noodzaak) en de uitleg en het draagvlak voor de locatiekeuze voor windenergie. Desgevraagd ondersteunen de milieuorganisaties in de dialoog bij projecten de communicatie over nut en noodzaak van hernieuwbare energie en van windenergie. Gedragscode draagvlak en participatie (3 september 2014) - 7

43 III.3. Procescommunicatie Het bevoegd gezag is primair verantwoordelijk voor de communicatie rondom de ruimtelijke procedures. Deze communicatie gebeurt in samenspraak met de initiatiefnemer. III.4. Projectcommunicatie De initiatiefnemer is primair verantwoordelijk voor de communicatie rondom het project. Initiatiefnemers communiceren proactief met belanghebbenden over de voortgang van het project, beslismomenten en gemaakte keuzes. Waar dat volgens betrokken partijen zinvol wordt geacht, kan de initiatiefnemer deze communicatie (deels), bijvoorbeeld waar het gaat over nut en noodzaak van windenergie en het maatschappelijk belang van het project, ook uitbesteden aan partijen die een wat grotere afstand tot het project hebben. Zo kunnen desgewenst natuur- en milieuorganisaties vanuit de dialoog met belanghebbenden - een bijdrage aan deze communicatie leveren. Initiatiefnemers informeren het bevoegd gezag als het gaat om optimale invulling van hun doelstellingen t.a.v. windenergie en leveren informatie over het windpark en windenergie in het algemeen ten behoeve van de procescommunicatie. Utrecht, 3 september 2014 NWEA Stichting De Natuur- en Milieufederaties Jaap Warners, voorzitter Siegbert van der Velde, portefeuillehouder Energie Stichting Natuur & Milieu Greenpeace Nederland Tjerk Wagenaar, directeur Sylvia Borren, directeur Gedragscode draagvlak en participatie (3 september 2014) - 8

44 Voorbereidingskosten Ontwikkeling Windturbinepark Onderzoeken voor MER en bestemmingsplan Bandbreedte Voorstel Windsnelheidsberekening en bepaling type windmolen Opstellen varianten en alternatieven Geluid Externe veiligheid Slagschaduw Voortoets (Natura 2000) Aanvullend Natura Natuurtoets Flora en Fauna NDFF (Flora en Fauna) Aanvullend Flora en Fauna Landschapsanalyse Watertoets Bodem (B&vR + water en archeologie) Archeologie Planschade risico analyse advies Defensie / Radar Aanvullend scheepsradar Toetsing luchthaven en luchtvaartveiligheid Explosieven Overig onvoorzien Subtotaal Opstellen MER Opstellen NRD Opstellen Milieueffectrapport Advies Commissie MER Afstemming en overleg Subtotaal Opstellen bestemmingsplan Opstellen bestemmingsplan

45 Adstemming en overleg Beroepsprocedure Subtotaal Communicatie en participatie Opstellen participatieplan Communicatieplan Excursie Openbare informatiesessies Stakeholders / bewoners Nieuwsbrieven, flyers, internet d modellering Communicatie ECO / participatie Subtotaal Externe inhuur / onvoorzien Subtotaal Totaal externe kosten Ontwikkeling Windturbinepark Uren gemeente Oss Vastgoed Uren gemeente Oss Stabsbeleid tlv Algemene Dienst pm Totaal kosten Ontwikkeling Windturbinepark

46 ECONNETIC B.V. Hoofdstraat 248, 3972 LK Driebergen-Rijsenburg MEMO Memo van: Memo naar: Jeroen Willems Leo de Hoogt (gemeente Oss); Yvonne de Graaf (gemeente Oss) Date: Reference: JW-M Subject: memo gemeente Oss inzake windenergie, risico mitigatie & waardeontwikkeling Inleiding Momenteel heeft de gemeente Oss in overweging welke rol zij wil innemen in het ontwikkelen van windenergie projecten in haar gemeente, in het bijzonder het initiatief ten noorden van bedrijventerrein Elzenburg-De Geer waar een marktpartij zich voor gemeld heeft. De gemeente streeft in ieder geval na om zoveel mogelijk de regie in eigen handen te houden. Belangrijk voor de gemeente Oss in het afwegen van welke rol zij wil innemen in windprojecten in haar gemeente, is in hoeverre risico s bekend zijn en of de geïdentificeerde risico s voldoende gemitigeerd kunnen worden. Een met risico samenhangend aspect is de waardeontwikkeling van een windenergieproject gedurende de ontwikkeling en exploitatie, waarbij ook de ontwikkeling van de kosten van belang zijn. Op basis van onderbouwde inzichten in risico, rendement en de bijbehorende kosten kan de Gemeente Oss haar rol bepalen. Doel is dan ook om in deze memo een analyse te geven van risico, rendement, de daarmee samenhangende waardeontwikkeling en kosten gedurende de verschillende fasen van ontwikkeling van windenergieprojecten. In de memo zal de algemene analyse hieromtrent toegespitst worden naar de situatie in Oss. Verdienmodel windenergie Alvorens in te zoomen op de situatie in Oss, zal aan de hand van een voorbeeld het verdienmodel van windenergie geschetst worden, om een goed begrip te krijgen van rendement, waardeontwikkeling en de risico s binnen windenergieprojecten. In het voorbeeld wordt er uitgegaan van een windpark van 3 windturbines met een grootte van elk 3 MW, wat een realistisch scenario zou kunnen zijn voor de turbines op grond van Gemeente Oss. De investeringen in een dergelijk windpark kunnen worden opgedeeld in twee delen, namelijk 1. De ontwikkelkosten. Dit zijn de kosten die gemaakt worden tijdens de ontwikkelfase van een windpark. Dit zijn onder andere de kosten die gemaakt worden door ontwikkelaars, juridische kosten, wijzigen bestemmingsplan, omgevingsvergunning, engineering en subsidie aanvraag. Het benodigd ontwikkelbudget voor een windpark ligt in de range van tot ,- per MW. Kleine projecten kenmerken zich door relatief hoge ontwikkelkosten, naarmate windparken groter worden dalen de ontwikkelkosten per MW, afhankelijk van de juridische en technische uitdagingen. ECONNETIC B.V. BTW nummer NL B01 KvK nummer Triodos Bank IBAN NL.95.TRIO BIC nummer TRIONL2U Pagina 1 van 9

47 2. De projectkosten. Dit zijn de kosten die gemaakt worden om het ontwikkelde windpark daadwerkelijk te realiseren. Hierbij gaat het grootste gedeelte van de investering naar de wind turbine, maar daarnaast zijn er ook kosten voor de fundering, netaansluiting, bekabeling, vergunningen, transport, financiering en onvoorziene kosten. Naarmate een windpark groter is, dalen de gemiddelde projectkosten per MW. Voornamelijk de bekabeling, netaansluiting, en het plaatsen van turbines levert schaalvoordelen op. De totale investering in een windpark ligt tussen en per MW, afhankelijk van onder andere het aantal turbines, de afstand tot invoeding op het net en de ondergrond. Pas als het windpark operationeel is ontstaat de mogelijkheid om rendement te maken op de gedane investering. De inkomsten van een windpark bestaan uit de verkoop van elektriciteit op het net aan een energieleverancier, met daarbij de inkomsten uit een SDE-subsidie. De hoogte van de SDE-subsidie is afhankelijk van de marktwaarde van elektriciteit en de gemiddelde windsnelheid op de locatie. Bij lagere windsnelheden worden hogere basisbedragen gehanteerd, bij hogere windsnelheden lagere basisbedragen. De kosten tijdens de operationele fase zijn voornamelijk voor het onderhoud van de turbine, verzekering, monitoring, netaansluiting en grondvergoedingen. Waar vindt de waarde creatie plaats? Een windproject begint met de keuze voor een locatie, waarbij de kans op het behalen van de vergunning de belangrijkste factor is. Dankzij het subsidiesysteem in Nederland is normaliter niet de economische haalbaarheid, maar de ruimtelijke haalbaarheid de grootste beperking. Het in het bezit hebben van een geschikte locatie die past binnen het beleid van de provincie en gemeente vertegenwoordigt dus in feite al een waarde. Figuur 1: waardeontwikkeling windproject Veel ontwikkelaars werken vanuit het business model dat ze een project ontwikkelen en verkopen op het moment dat de vergunningen en subsidies verkregen zijn. Op dat moment is namelijk een aanzienlijke waarde gecreëerd. Door het project te verkopen voor het financieren en bouwen van het project, kan een substantiële ontwikkelvergoeding gevraagd worden, zonder dat er investeringen nodig zijn in de aanschaf en realisatie van de turbines. Premies van ,- tot ,- per vergunde MW met een subsidiebeschikking zijn in de markt niet abnormaal. Met een turbinegrootte van 2 tot 3 MW gaat het dan snel om substantiële bedragen. Pagina 2 van 9

48 Als er gekeken wordt naar het voorbeeld van 3 windturbines van elk 3 MW, dan zou dat een potentiele ontwikkelvergoeding kunnen vertegenwoordigen van ,- tot ,-, er van uitgaande dat de vergunning en subsidie zijn verkregen. De ontwikkelkosten waren ingeschat op maximaal ,-. Hierdoor komt de waarde creatie voor de projectontwikkelaar uit op minimaal ,-. De risico s Zoals hiervoor geschetst, er zijn een aantal verschillende momenten in het ontwikkelproces van een windpark waarbij er waarde wordt gecreëerd. Hierbij zijn er een aantal momenten waarop het project van eigenaar kan wisselen, er een bepaald rendement gemaakt kan worden op de investering en er een aantal risico s zijn gelopen. Ontwikkelkosten In het voorbeeld van 3 windturbines van elk 3 MW groot, werden de ontwikkelkosten geschat op maximaal ,-. Tijdens de ontwikkelfase liggen de grootste risico s van het project; de kans is normaliter vrij groot dat het project geen doorgang vindt. Zo kan het zijn dat de locatie niet voldoet aan de geldende regels op het gebied van veiligheid, doordat er bijvoorbeeld een vliegveld in de buurt ligt en de turbines interfereren met de radarsystemen. Het kan voorkomen dat de locatie te dicht bij bebouwing is, waardoor er geluidshinder plaatsvindt. Er moet uitgebreid onderzoek worden verricht naar de flora en fauna. Daarnaast moet er rekening gehouden worden met landschappelijke inpasbaarheid en moet er draagvlak zijn voor de realisatie van het windpark. Pas op het moment dat aan deze eisen voldaan wordt kan er begonnen worden met het wijzigen van het bestemmingsplan en de omgevingsvergunning. Ontwikkelaars zetten vaak in op meerdere locaties en daarmee zorgt een hoog rendement op de ontwikkelkosten bij een gelaagd windpark (dus inzetten op verschillende locaties in 1 regio) voor compensatie van de ontwikkelkosten voor de locaties die gedurende de ontwikkelfase sneuvelen. Voor de gemeente Oss zelf zijn deze risico s te overzien, omdat ze in belangrijke mate gaat over de haalbaarheid in de ontwikkelfase, als bevoegd gezag. Projectkosten Op het moment dat alle vergunningen toegewezen zijn en de SDE subsidie is beschikt, kan het project worden gerealiseerd. Er wordt een aanbesteding in de markt gezet en er wordt financiering aangetrokken. Ook in deze fase zijn er een aantal risico s die de eigenaar loopt. Allereerst is er het risico dat er geen financiering aangetrokken kan worden. In principe vormt de beschikbaarheid van kapitaal geen belemmering, maar de voorwaarden voor financiering hangen af van een aantal factoren. Op het moment dat de bank het risico hoger inschat, verslechteren de voorwaarden voor financiering en kan het zijn dat het project niet rendabel is. Dit kan bijvoorbeeld voorkomen bij een gebrek aan ervaring voor het ontwikkelen en exploiteren van een windpark. Daarnaast kan het zijn dat er geen financial close wordt gehaald, omdat er blijkt dat er factoren zijn die de business case negatief beïnvloeden. Voorbeelden hiervan zijn hogere kosten voor het aansluiten van de windturbines op het net, een slechter stroom contract (zogenoemd Power Purchase Agreement (PPA)) dan werd aangenomen of hogere kosten voor de windturbine. Bovenstaande risico s zijn reëel, maar worden lager ingeschat dan de risico s tijdens de ontwikkelkosten omdat ze voor een groot deel beter beheersbaar zijn. Met andere woorden: op het moment dat er SDE subsidie is verkregen, is de kans aanzienlijk dat het project ook daadwerkelijk gerealiseerd wordt, zeker als er zaken gedaan wordt met solide wederpartijen (zoals de gemeente Oss). Pagina 3 van 9

49 Hoe kan Gemeente Oss maximaal gebruik maken van deze waarde creatie? Wat zijn de mogelijke rollen voor Gemeente Oss? De belangrijkste vraag die Gemeente Oss nu voor zichzelf aan het beantwoorden is of Gemeente Oss de projectontwikkeling zelf kan en wil financieren, of ze dit juist met partners wil doen. Daarnaast moet de vraag worden beantwoord of Gemeente Oss een financiële insteek heeft (dit is een mooie kans om rendement te maken op ons vermogen of ons (grond)bezit, al dan niet voor de burger ontsloten). De keuze die nu voor ligt zal in eerste instantie de ontwikkelfase betreffen. De verschillende rollen voor de ontwikkelfase, zijn onder te verdelen in drie verschillende uitgangspunten, namelijk: De actieve rol: gemeente initieert het project met als doel deze tot realisatie te brengen. Gemeente ontwikkelt zelf de vergunningen en vraagt SDE+ subsidie aan. o Voordelen: de gemeente Oss heeft volledige sturing en controle over het project. Ook creëert de gemeente op deze manier zelf waarde. Een project met vergunningen en SDE+ subsidie kan aanbesteed worden in de markt (zie ook het hieronder uitgewerkt praktijkvoorbeeld van gemeente Breda - Windpark Hazeldonk) o Nadelen: de gemeente Oss maakt kosten om het project naar de volgende fase te brengen en is daarbij zelf volledig risicodragend. De participerende rol: de Gemeente Oss als partner voor ontwikkelaars van duurzame energieprojecten. De Gemeente Oss zoekt een partner voor het mee-ontwikkelen van het project. Dat kan de ontwikkelaar van de geplande molens zijn (Raedthuys), maar een andere partij is ook mogelijk. o Voordelen: externe expertise kan het project versterken en de kosten voor de Gemeente Oss beperken, de waarde creatie is deels voor de Gemeente Oss. o Nadelen: de gemeente Oss maakt ook hier kosten en loopt daarbij gedeeltelijk risico. De verdeling van kansen en risico s tussen de Gemeente Oss en partner kan ongelijk zijn, omdat expertise ontbreekt om de balans te vinden in de onderhandelingen met de partner. De faciliterende rol: de gemeente als locatie eigenaar. De Gemeente Oss geeft ruimte aan externe ontwikkelaars die op locaties van de gemeente projecten ontwikkelen. o Voordelen: geen kosten voor de gemeente, geen extra inspanning vereist, beperkte risico s o Nadelen: geen enkele sturing op het project, geen invloed op timing en planning. De Gemeente Oss is in deze rol volledig afhankelijk van derden en ontvangt alleen een grondvergoeding. Voor de ontwikkeling- en exploitatiefase zijn deze rollen mogelijk. Bij een actieve benadering treedt Gemeente Oss op als risicodragende investeerder van de projecten. Zo wordt er volledig geprofiteerd van de waarde creatie, en zijn daarbij ook alle risico s voor Gemeente Oss. Bij een participerende rol kan Gemeente Oss de risico s en rendementen beter controleren en is er een externe partij met expertise. Hierbij is Gemeente Oss wel voor langere tijd verbonden aan een partner en wordt er gedeeld in rendement. Bij een faciliterende rol is Gemeente Oss een contractpartner. Dit gebeurt als eigenaar van de grond die door middel van een recht van opstal verbonden wordt aan de eigenaar van het project. Tijdens de exploitatiefase kan Gemeente Oss als investeerder en aandeelhouder in het project gaan zitten, waarbij Gemeente Oss de exploitatie van de windturbine(s) zelf kan doen of kan uitbesteden. Hierdoor loopt Gemeente Oss wel het beperkte risico wanneer het windpark onder verwachting presteert, maar kan er ook een mooi rendement worden gemaakt op de investering. Pagina 4 van 9

50 Praktijkvoorbeeld: actieve rol ontwikkelfase: gemeente Breda - Windpark Hazeldonk Om de klimaatambities van Breda waar te maken, initieerde de gemeente plannen voor het project van 3 windturbines op het logistiek centrum Hazeldonk. In de zomer van 2013 zijn de vergunningen om te mogen bouwen af gegeven. In het voorjaar van 2014 heeft de gemeente Breda marktpartijen gezocht om het project te bouwen en te exploiteren. De exploitanten, DunoAir en Green Trust, pakten de uitdaging aan om het project open te stellen voor investeringen van particulieren; participatie door het aanbod van obligaties en de afname van groene stroom. ( ) Mitigeren risico s in windprojecten Het risico in een wind project bepaalt zowel de rendementen die een aandeelhouder (de actieve en eventueel participerende partijen) verwacht, als ook de omvang van de inbreng van risicokapitaal welke een vreemd vermogen verschaffer zal eisen. Hoe zekerder de toekomstige kasstromen zijn vast te stellen, dus bijvoorbeeld omdat het bewezen technologieën betreft met vaste inkomsten en kostenpatronen, hoe lager het aandeel eigen vermogen en hoe beperkter de rendementseis van de investeerder normaliter is. Figuur 2; illustratie projectfinanciering: mitigeren risico's en creëren van zekerheden Projectfinanciering of balansfinanciering; mitigeren van risico s in windprojecten Verreweg de meeste windprojecten worden gefinancierd met een zogenaamde projectfinanciering. Hierbij dienen de kasstromen uit het project als zekerheid voor de financier, en niet de balans van de initiatiefnemer of sponsor of de waarde van de onderliggende installatie. Dit heeft diverse voordelen ten opzicht van balansfinanciering, zeker als het gaat om risicomitigatie: Off-balance : het project staat niet op de balans van de sponsor (wat prettig is als het niet tot de kernactiviteiten behoort) Geen invloed op bedrijfskredietlijnen: want afgeschermd van de andere operationele activiteiten Geen cross-over op operationele activiteiten in geval van faillissement van het project Mogelijkheid tot investeren in en tegelijkertijd afscheiden van niet-kernactiviteiten Hoge hefboom : relatief veel vreemd vermogen mogelijk (afhankelijk van de kasstromen) Risicodeling: risico s worden belegd bij partijen die het risico kunnen beheersen Pagina 5 van 9

51 Verlaagd kredietrisico op niveau sponsor Ongelijkwaardige partners kunnen gezamenlijk optrekken Fiscale uitdagingen als BTW kunnen makkelijker uit het project gestructureerd worden Uitgebreid zekerhedenpakket: hele project dient als zekerheid, deze zekerheden worden gevestigd in de vorm van hypotheken, verpandingen van aandelen, contracten etc. Voor gemeenten liggen balansfinancieringen veel dichter bij de normale operationele bedrijfsvoering dan projectfinancieringen. De kosten zijn lager, en de gemeenten zijn gewend om vanaf de balans te werken. Toch zijn er wel degelijk voordelen aan het financieren van projecten, die op zouden kunnen wegen tegen deze nadelen. Vooral het aspect risicodeling, het op kunnen trekken met projectpartners, het structureren van eventuele BTW verplichtingen en het scheiden van de kern- en niet kernactiviteiten zijn dus het overwegen waard, ook in de operationele fase van een project. Situatie Oss; geïdentificeerde risico s Belangrijk voor de gemeente Oss in het afwegen van welke rol zij wil innemen in windprojecten in haar gemeente, is in hoeverre risico s bekend zijn en of de geïdentificeerde risico s voldoende gemitigeerd kunnen worden. Daartoe heeft de gemeente een aantal risico s geïdentificeerd (beschreven in deelnotitie ontwikkelscenario s en rollen partners (in concept) ), waar zij specifiek mitigatiemaatregelen voor zoekt. De geïdentificeerde risico s op een rij, inclusief de analyse van ECONNETIC hierop: Door gemeente geïdentificeerde risico 1. Het scenario waarbij de gemeente zelf optreedt als bouwer en exploitant van windmolens op eigen grond zou alleen kunnen als daarvoor deskundigheid beschikbaar is of wordt ingehuurd. Op basis van de Wet Markt en Overheid heeft dit scenario een groot risico. Het biedt ook geen meerwaarde ten opzichte van deelname in een project B.V. 2. Voor de ontwikkeling van een windpark moet vreemd vermogen worden aangetrokken. De kosten hiervan zijn onzeker (welke rente gaat gelden). Analyse ECONNETIC Als eigenaar van het project is een bouw en exploitatiefase inderdaad goed te organiseren met externe kennis, de risico s worden in deze fase al gemitigeerd via de project bv. Het feit dat een gemeente een park zou bedrijven, en dat dat vanuit WMA een juridisch probleem zou kunnen worden, is iets waar nog nader onderzoek naar moet worden gedaan. Te meer omdat bijvoorbeeld uit onderzoek van de Unie van Waterschappen bleek dat Waterschappen wel degelijk een dergelijke activiteit zelf invulling mogen geven, zolang de activiteiten uitgevoerd worden vanuit het algemeen belang. De windmolens moeten dan bijvoorbeeld dienen als invulling van het gemeentelijk klimaatbeleid. Vreemd vermogen wordt aangetrokken op het moment dat de financiering voor de realisatie moet worden aangetrokken, dus in feite nadat de ontwikkeling voor groot deel achter de rug is. Inderdaad, het is nu lastig te bepalen wat de kosten voor dit vreemd vermogen zal zijn, echter, in het bepalen van de subsidie (SDE) wordt rekening gehouden met de marktprijs voor het kapitaal. De Pagina 6 van 9

52 subsidie wordt dus aangepast aan de dan geldende marktsituatie. 3. Risico s tijdens de bouw: Het bouwbedrijf kan failliet gaan. Dit terwijl in de bouwfase juist het eigen vermogen wordt ingezet (vaste spelregel bij banken is dat eerst het eigen vermogen wordt ingezet). 4. De turbines kunnen mogelijk niet tijdig door de fabrikant worden geleverd. Hierover kunnen compensatieafspraken worden gemaakt met de fabrikant, maar mogelijk is de fabrikant niet in staat deze afspraken na te komen als het slecht gaat met dit bedrijf. 5. De technische prestaties van de windmolens vallen mogelijk tegen. Hierover kunnen compensatieafspraken worden gemaakt met de fabrikant, maar mogelijk is de fabrikant niet in staat om deze afspraken na te komen als het slecht gaat met het bedrijf. 6. Door machinebreuk of bedrijfsschade kan het windpark tijdelijk buiten gebruik raken. Verzekering tegen deze risico s is waarschijnlijk volledig mogelijk bij situaties door bliksem, brand, storing aan elektriciteitsnet en dergelijke. 7. Het later verkrijgen van SDE-subsidie dan gepland, kan leiden tot vertraging van het project en dus extra kosten. De realisatie komt in verschillende onderdelen tot stand, zaak is om een goede zogenoemde Engineering Procurement & Construction (EPC) - contractor te selecteren om dergelijke risico s te mitigeren. Dit kan volledig bij een turbineleverancier worden neergelegd, maar dat is duurder. De bouw van een turbine bestaat uit eigenlijk 4 onderdelen: de fundatie (beton, zijn veel partijen die dat goed kunnen), de netaansluiting (is de netbeheerder, die gaat niet failliet), infrastructuur en wegen (voldoende solide partijen om dat te doen) en de bouw van de turbine (selectie van de juiste leverancier, in samenspraak met de bank). Door een professionele aanpak is deze goed te organiseren en de risico s te mitigeren. Een vertraging van de levering is mogelijk, maar voor het project is het enige gevolg dat het wat langer duurt. Bedrijven waarmee het slecht gaat kun je in de aanbesteding uitsluiten, er zijn meer dan voldoende solide marktspelers die goede turbines kunnen leveren. Een bank financiert ook nooit een project waarbij er onzekerheid bestaat over levering/ financiële situatie (en kwaliteit) van de leverancier. Ook hiervoor geldt dat een financier/bank zijn geld alleen in een project zal steken als de leverancier voldoende bankable blijkt. De financiële situatie van de leverancier moet solide zijn, de technologie bewezen c.q. het product moet bewezen en getest zijn, anders krijgt een project geen goedkeuring. Door middel van garanties loop je relatief weinig risico. Dit is goed te verzekeren, en dat moet ook van de financier. De SDE subsidie is een jaarlijks budget, die wordt vergeven op basis van inschrijving, waarbij de goedkoopste technologieën als eerste aan bod zullen komen. Wind op land is een zeer belangrijke technologie in het behalen van de doelstellingen, tot nu toe is gebleken (de afgelopen 15 jaar) dat voor Pagina 7 van 9

53 wind op land projecten de subsidie toereikend is geweest, en beschikbaar. Dit risico is dus klein, de kosten van een jaar vertraging zijn ook te overzien. 8. Voor de te verwachten opbrengst van elektriciteit worden aannames gedaan in het project. In principe wordt het verschil tussen de marktprijs (opbrengst) van grijze energie en de kostprijs van duurzame energie vergoed met de zogenaamde SDE-subsidie (met een klein beetje extra, zodat ook nog winst gemaakt kan worden met duurzame energieopwekking). Bij het berekenen van de subsidie en dus ook bij het voorspellen van de opbrengsten van een windpark, wordt uitgegaan van een minimale basisprijs (marktprijs) voor grijze energie. Als de werkelijke marktprijs voor gewone grijze stroom daalt tot onder deze afgesproken basisprijs, wordt deze verdere daling niet meer vergoed. Dit komt omdat in de SDEsubsidieregeling een budgetplafond is ingebouwd. Als de energieprijzen meerdere jaren achter elkaar extreem laag zijn, dan kan het project hierdoor in financiële moeilijkheden komen. 9. De SDE-subsidie geldt voor de eerste 15 jaar van de looptijd van het project. Na deze periode is het project qua opbrengsten volledig afhankelijk van de dan geldende marktprijs voor elektriciteit. De financiële gevolgen van een meerjarige extreem lage energieprijs ná de genoemde 15 jaar zijn dus groter dan tijdens de eerste 15 jaar. Het project kan ook hierdoor in financiële moeilijkheden raken. (De turbines zijn na 15 jaar wel afgeschreven. Dit scheelt dus in de kosten.) 10. De hoeveelheid wind per jaar varieert. Als het meerdere jaren achter elkaar weinig waait kan het project in financiële moeilijkheden komen vanwege tegenvallende opbrengsten. Zeker als dit zich voordoet in combinatie met meerjarige lage energieprijzen. 11. Het is ook mogelijk dat er een overaanbod van duurzame energie ontstaat. We kunnen dit risico niet uitsluiten gelet op de lange looptijd van het project en het feit dat het hier om een Er is inderdaad sprake van een bodemprijs ( floor ) in de SDE regeling. De SDE regeling wordt elk jaar aangepast op het moment dat de marktsituatie verandert. Ook de floor is inmiddels naar beneden bijgesteld, om ervoor te zorgen dat projecten wel financierbaar blijven. Projecten lopen het risico om door de floor te zakken, maar dat heeft investeerders en banken ook nu niet weerhouden om windprojecten te financieren. Ter illustratie: APX prijzen in 2002 lagen gemiddeld net zo laag als nu. Drie jaar later was de prijs 3 keer zo hoog. Het schommelen van de prijs is geen nieuw gegeven. Jaarlijks wordt voor de SDE een nieuwe floor voor verschillende technologieën afgesproken. Hoe lager de energieprijs, hoe lager de floor. Voor windenergie in 2016 ligt de floor bijvoorbeeld op 30 euro per MW (iets boven de huidige energieprijs). Daarmee wordt het risico op prijsdalingen sterk verminderd. Projecten worden gefinancierd op basis van 15 jaar SDE, over die periode moet dus het rendement worden gemaakt, de periode daarna is additioneel rendement voor de eigenaar, niet voor de bank (want die is terugbetaald). Wanneer de elektriciteitsprijs lager is dan de operationele kosten, worden de turbines normaliter uitgezet. Doordraaien om verlies te maken zou geen enkele windturbine eigenaar doen. Banken financiering op basis van langjarige gemiddelden en conservatieve scenario s. Daarnaast worden buffers in het project aangehouden (de project bv) om voor financiële zekerheid te zorgen. Hier wordt dus rekening mee gehouden. Vanuit de ondernemer gezien kan dit wel een risico zijn: de ontwikkelaar rekent normaliter met een kleinere risico afslag dan de bank. Een overaanbod van duurzame energie wordt vertaald naar een lage elektriciteitsprijs. Doordat de operationele kosten van zon en wind laag zijn (immers Pagina 8 van 9

54 internationale markt gaat. Ook een overaanbod van duurzame energie kan de marktprijs van elektriciteit drukken. Dit met als gevolg dat het project in financiële moeilijkheden raakt. 12. Het windpark kan failliet gaan door bovenstaande of andere omstandigheden. Eerst moeten dan wettelijk preferente schuldeisers worden terugbetaald, zoals de bank die geld heeft geleend voor het project of de belastingdienst. Ook hier loopt de gemeente dus risico s bij zelf ontwikkelen. geen brandstofkosten) en ze over het algemeen subsidie ontvangen, kan wind en zon tegen lagere marktprijzen geproduceerd worden. Dit kan een drukkend effect hebben op de elektriciteitsprijs. Echter, het moment waarop gedurende het hele jaar de marktprijs door duurzame energie bepaald wordt, ligt nog ver van ons. Deze situatie is zelf exploiteren, niet zelf ontwikkelen. Bij zelf ontwikkelen loopt de gemeente het risico de ontwikkelkosten te verliezen. Een faillissement van een windpark is voor een groot deel uit te sluiten: 95% van de operationele kosten zijn op voorhand gedurende 15 jaar af te spreken met leveranciers. De subsidie bepaalt nog steeds voor het grootste deel de inkomsten. Lagere productie in combinatie met lagere prijzen kan zorgen voor een (tijdelijke) liquiditeitsdip, maar tot op heden zijn er geen windparken in Nederland failliet gegaan Analyse ECONNETIC De windenergie sector is inmiddels een volwassen markt. Windprojecten bieden daardoor, naast een aanzienlijke impact op de verduurzaming, bijzonder veel verdienpotentieel voor de eigenaar van een dergelijk initiatief. Door als gemeente grip te houden op de ontwikkeling, als (mede) eigenaar, is het aan de burger van de gemeente Oss goed uit te leggen dat in ieder geval een deel van de waardeontwikkeling, zoals geschetst in deze memo, bij de gemeenschap terecht komt. Risico s zijn er altijd, in welke activiteit dan ook. Waar het om gaat is de risico s kennen en ze in perspectief van het te halen rendement plaatsen. Waar mogelijk kunnen de risico s worden gemitigeerd, waar gewenst behouden. Windenergie is mede dankzij de lange termijn contracten, subsidies en windvoorspellingen een goede business. Ook als gemeente is het mogelijk om, met de juiste kennis aan boord, succesvol en rendabel windprojecten te ontwikkelen en te exploiteren. Over ECONNETIC ECONNETIC is een onafhankelijk adviesbureau, gespecialiseerd in het ontwikkelen en financieren van duurzame energie projecten. ECONNETIC is volledig onafhankelijk, ontwikkelt altijd voor derden en nooit voor eigen rekening en risico, maar stelt zich verantwoordelijk voor resultaat. ECONNETIC streeft naar duurzame, lange termijn relaties. ECONNETIC is momenteel betrokken bij de ontwikkeling en financiering van 270 MW aan windenergie. Daarnaast is ECONNETIC betrokken bij ruim 70 grootschalige zonneprojecten met een totaal vermogen van 200 MW en 30 MW aan geothermie- en biomassaprojecten. Onder de opdrachtgevers van ECONNETIC bevinden zich (semi)overheden, bedrijven, banken en verstrekkers van risicokapitaal. Voor meer referenties zie Pagina 9 van 9

55 Titel Financiële overzichten en risico s windpark Elzenburg de Geer Datum 26 januari 2015 Auteur Ruud van Rijn Inleiding Dit document geeft op hoofdlijnen inzicht in de kosten/baten en de risico s van een windproject op Elzenburg de Geer. Hiervoor gebruiken we het financiële rekenmodel van Bosch & Van Rijn, dat gebaseerd is op rekenmethoden van ECN, die gebruikt worden voor de berekening van de SDE+. Screenshots van het model zijn te zien in de bijlagen. Uitgangspositie en variabelen We kijken naar het volgende project: 6 windturbines, ca. 4 à 5 x rotordiameter van elkaar af geplaatst, ten noordwesten van bedrijventerrein Elzenburg de Geer. Tiphoogte ca 150 a 180 m. SDE+: 9,0ct/kWh De volgende variabelen hebben we bekeken: Type windturbine: o Optie 1: Enercon E o Optie 2: Alstom ECO 122 o Optie 3: Siemens SWT Windsnelheid: o 6,2 m/s o 6,7 m/s Er is voor gekozen om de invloed van deze twee parameters (type windturbine en windsnelheid) te bekijken, daar zij het belangrijkst zijn voor de economische rentabiliteit. Uiteraard kunnen in het model nog talrijke andere parameters aangepast worden, die ook invloed hebben op de rentabiliteit, maar in mindere mate. Basis termen financiële rentabiliteit windenergie Parameter Uitleg CAPEX Eenmalige investeringskosten voor alle hardware, met name de windturbine, fundering, kabels en toegangswegen. OPEX Jaarlijkse onderhoudskosten. DEVEX Ontwikkelkosten voorafgaand aan de bouw (Mer, vergunningaanvraag etc.). Eigen vermogen (EV) Eigen geld, meestal 20% van totale projectkosten. Vreemd vermogen (VV) Geleend geld, meestal van de bank, meestal 80% van totale projectkosten. Project IRR Verwachte winst, uitgedrukt in % per jaar, voor het totale project. EV IRR Verwachte winst op ingelegd eigen vermogen, uitgedrukt in % per jaar. Netto contante waarde (NPV) Totale hoeveelheid winst over de economische looptijd van het project (meestal 15 jaar), verdisconteert met 8% per jaar. Windsnelheid P50 Geschatte gemiddelde windsnelheid op ashoogte. Windsnelheid P90 Geschatte windsnelheid op ashoogte die met 90% zekerheid gehaald wordt. SDE+ Subsidie van Rijksoverheid op geproduceerde elektriciteit.

56 Hoe beoordeel je de financiële rentabiliteit van windturbines op Elzenburg de Geer? We kijken hiervoor naar: Verwachte winst van het totale project: Project IRR. Deze mag in de regel niet onder 8% zakken, anders investeert de bank niet. Verwachte winst op het eigen vermogen: EV IRR. Dit is de belangrijkste graadmeter. Deze mag in de regel niet onder de 12% zakken, anders investeert een projectontwikkelaar niet. Netto contante waarde van het project: NPV. Dit is de verkoopwaarde van een project op moment nu. De meeste ontwikkelaars houden als verdisconteringsvoet 8% aan, maar tegenwoordig worden ook lagere percentages aangehouden, bijvoorbeeld 6,5% (hiervan gaat de NPV substantieel omhoog). Nogmaals, de parameters die het meeste invloed hebben op de rentabiliteit zijn: Windsnelheid, direct gerelateerd aan kwh (MWh) opbrengst. Prijs windturbine, zijnde de grootste kostenpost in CAPEX. financiële Windopbrengst We kijken in deze financiële berekening naar 2 verschillende windsnelheden: 6,7 m/s op 100m hoogte 6,2 m/s op 100m hoogte Onze eerste indicatie is dat de windsnelheid op Elzenburg de Geer 6,7 m/s bedraagt. Dit is uitgezocht via een quick & dirty KNMI berekeningsmodel. N.B.1: Omdat windsnelheid een zeer belangrijke parameter is, wordt aangeraden om een Wind Assessment te doen. Dit is een windstudie van een aantal dagen waarbij op meer nauwkeuriger wijze de windsnelheid berekend wordt. N.B.2: Voor financiering van het project door de bank is uiteindelijk een windmeetcampagne van een 6 maanden tot een jaar nodig, bijvoorbeeld met Lidar. Hier zijn substantiële kosten mee gemoeid. Resultaten opbrengst MegaWattuur (MWh): 6,7 m/s Windturbine MWh P50 per windturbine Enercon E Alstom ECO Siemens SWT 2, ,7 m/s Windturbine MWh P50 per windturbine Enercon E Alstom ECO Siemens SWT 2, Bovenstaande getallen kunnen we invullen in ons financieel model. Zie ook bijlage 1. Financieringsparameters De waarden voor de belangrijkste financieringsparameters zijn te zien in bijlage 2. Rente vreemd vermogen: 4% Pagina 2 van 9

57 CAPEX en OPEX In het financiële rekenmodel van Bosch & Van Rijn worden de berekende windsnelheden en financieringsparameters ingevoerd. Naast deze parameters voeren we CAPEX- en OPEX-kosten. Vooral belangrijk is de prijs van de windturbines. Voor de 3 typen windturbines hebben we bij de producenten prijzen opgevraagd. Voor overige parameters zie bijlage 3. Voor een typische verdeling van CAPEX en OPEX, zie onderstaand figuur: Resultaten 6,7 m/s P50 Windturbine Project IRR Equity IRR NPV Enercon E ,3% 19,2% 4,21 mln Alstom ECO ,7% 29,1% 6,88 mln Siemens SWT 2, ,3% 34,1% 6,67 mln 6,2 m/s P50 Windturbine Project IRR Equity IRR NPV Enercon E ,8% 5,7% -0,78 mln Alstom ECO 122 8,6% 17,0% 2,79 mln Siemens SWT 2, ,3% 34,1% 6,67 mln Conclusies: Bij 6,7 m/s P50 zijn alle 3 typen windturbines economisch rendabel te exploiteren. Bij 6,2 m/s P50 zijn niet alle windturbinetypen economisch rendabel te exploiteren. In dit geval heeft de Enercon E115 een negatief resultaat. In bijlage 4 zijn de resultaten van het rekenmodel weergegeven. Bijbehorende jaarlijkse cashflows zijn in bijlage 5 weergegeven (alleen voor Enercon E115, als voorbeeld). NB: aan gepresenteerde resultaten kunnen nadrukkelijk geen rechten ontleend worden. Pagina 3 van 9

58 Financiële risico s In een windproject zitten globaal de volgende financiële risico s: Soort Risico Grootte risico Kans Beperken risico Project wordt weggestemd door de Groot Gemeente ontwikkelt raad, verlies DEVEX zelf windproject Aangekochte windturbines presteren niet goed, of fabrikant gaat failliet, contracten niet goed Van enkele per jaar - faillissement Zeer klein Keuze windturbine door professionals laten doe SDE+ zakt door de Energiebasisprijs (3,0 ct in 2016) Minder wind eerste 3 jaar (gemiddelde over 15 jr windsnelheid blijft zelfde) Bij prijs van 2,8 ct: IRR EV daalt 1,5-2% IRR Project daalt 0,5-0,7% Geen winstuitkering eerste jaren, extra lening noodzakelijk Klein Matig Niet mogelijk, wordt bepaald door wereldolieprijs Afspraken maken met bank over uitstel betalingen mogelijk Wind waait minder hard over 15 jaar (ec. levensduur) i.v.m. klimaatverandering Faillissement Zeer klein Niet mogelijk. Ontwikkeling door ECO niet professioneel Van enkele per jaar - faillissement Klein ECO laten ondersteunen door professionals Rente vreemd vermogen (VV) schiet omhoog In bouwfase gaat er iets heel erg mis Bij rente 6%: IRR EV daalt ca. 4,6% IRR Project daalt niet Bij eigen schuld: faillissement Klein Zeer klein Financiering door professionals laten uitvoeren Is te verzekeren. Bouw door professionals laten uitvoeren Conclusies Een windproject op Elzenburg de Geer is zeer waarschijnlijk financieel rendabel. Het is aan te raden om een wind resource assessment te laten uitvoeren, dit geeft veel meer zekerheid over de economische rentabiliteit. Het voornaamste risico bij de ontwikkeling van een windpark zit in het afblazen van het project door de Gemeenteraad. Kosten: Bosch & Van Rijn Groenmarktstraat AV Utrecht Tel: Mail: info@boschenvanrijn.nl Web: Bosch & Van Rijn 2015 Behoudens hetgeen met de opdrachtgever is overeengekomen, mag in dit rapport vervatte informatie niet aan derden worden bekendgemaakt. Bosch & Van Rijn BV is niet aansprakelijk voor schade door het gebruik van deze informatie. Pagina 4 van 9

59 BIJLAGEN 1. Windopbrengst Eén van de twee belangrijkste inputparameters in de financiële modellen is windsnelheid. De windsnelheid bepaalt in principe de kwh opbrengst. We kijken naar de volgende 2 windsnelheden: 6,7 m/s 6,2 m/s (conservatieve schatting) Corresponderend zijn onderstaande tabellen 1, 2 en 3. Tabel 1 Voorbeeld berekening windsnelheid 6,7 en 6,2 m/s voor Senvion windturbine Tabel 2 Berekening kwh opbrengst voor 4 windturbines 6,7 m/s Pagina 5 van 9

60 Tabel 3 Berekening kwh opbrengst voor 4 windturbines 6,2 m/s 2. Financieringsparameters We gebruiken de volgende financieringsparameters: Tabel 4 Input parameters financiering 3. Invoer CAPEX en OPEX parameters financieel model In onderstaande tabellen staan de parameters zoals ze ingevoerd worden in het financieel model, voor 3 windturbines: Enercon (optie 1), Alstom (optie 2) en Siemens (optie 3), voor 2 windsnelheden. De belangrijkste parameter in dit tabblad is: aanschafkosten windturbine. Pagina 6 van 9

61 Tabel 5 CAPEX en OPEX bij 6,7 m/s Tabel 6 CAPEX en OPEX bij 6,2 m/s Pagina 7 van 9

62 4. Resultaten Nu de windsnelheden, CAPEX en OPEX bekend zijn kunnen de resultaten (Porject IRR, Equity IRR en Project NPV) berekend worden, wederom voor de 3 genoemde windturbinetypen. Tabel 7 Resultaten 3 windturbine bij 6,7 m/s Tabel 8 Resultaten 3 windturbine bij 6,2 m/s Pagina 8 van 9

63 5. Cashflows Bijbehorende cashflows zien er als volgt uit (als voorbeeld is de Enercon windturbine weergegeven): Tabel 9 Cashflows 6,7 m/s Tabel 10 Cashflows 6,2 m/s NB: Aan alle gepresenteerde resultaten kunnen nadrukkelijk geen rechten ontleend worden. Pagina 9 van 9