De Chafetz Haim. Rabbi Israël Meir Ha Cohen Kagan ( ) Ter ere van zijn 80ste Jahrzeit (24 Elloel 1933)

Transcriptie

1 De Chafetz Haim Rabbi Israël Meir Ha Cohen Kagan ( ) Ter ere van zijn 80ste Jahrzeit (24 Elloel 1933) De naamgeving Het kan slechts van weinigen gezegd worden dat iemands hele leven afhankelijk is van een psalmenvers uit de Bijbel. Toch was Rabbi Israël Meir Ha Cohen ( ) zo een eminente persoonlijkheid, die zijn hele leven opofferde aan vers 14 uit psalm 34: Houd je tong dan weg van het kwaad, houd je lippen weg van de leugen. Hij werd de Chafetz Haim de wil om te leven genoemd. Zo werd over hem geschreven dat hij van stad tot stad ging, van dorp naar dorp om op het marktplein te roepen: Wie heeft de wil om te leven, Waar is degene die verlangt te leven? Houd je tong dan weg van het kwaad, houd je lippen weg van de leugen. Zo werd hij de Chafetz Haim genoemd door duizenden en omdat hij grote invloed had op mensen, was zijn echte naam bijna vergeten. 1

2 Zijn ouders en zijn opvoeding Rabbi Israël Meir Ha Cohen is geboren in Litouwen/Polen. Zijn vader, Rebbe Aryeh Zeev Ha Cohen was een hoog gerespecteerde Talmoedgeleerde met een hoog rechtvaardigheidsgevoel en een fijn karakter. Deze eigenschappen droegen bij tot de goede opvoeding van zijn zoon, Rabbi Israël Meir Ha Cohen. De moeder was zeer verbonden met haar zoon en hoopte dat hij zou opgroeien in goedheid en zuiverheid van gedachten en gedrag. De zoon groeide op in gebed en studie. In zijn jonge jaren was Israël Meir Ha Cohen al gezien in het dorp als een wonderbaarlijke jongen illui (Talmoedgenie). Wanneer men haar vroeg hoe het kwam dat ze zo een geweldige zoon had, antwoordde ze: Ik ben maar een eenvoudige vrouw en ik neem er geen krediet voor, maar als de Almachtige me hem gegeven heeft, omdat Hashem mij wilde verblijden met zo een vrome zoon. De vader nam hem eens mee naar Vilna, de citadel van Talmoed-geleerdheid in de laatste 200 jaar, toen hij nog zeer jong was om hem vol trots voor te stellen aan de geleerden van de Joodse gemeenschap. Hij werd ondervraagd over de vijf boeken van Moshe en men was zeer onder de indruk van zijn antwoorden. Ze zeiden hem: Je ben een zeer fijne en geleerde jongen en je zou er altijd heel goed moeten opletten dat je deze goede reputatie niet verliest. Nooit heeft Israël Meir Ha Cohen deze woorden vergeten. Hij was een streber om een goede jongen te zijn, een model-jongeman met een buitengewone ijverigheid en soms viel hij in slaap op de Gemara (Talmoedtractaat). Zijn vader had hem zo eens slapend in zijn bed gelegd en was verrast hem een half uur later te vinden tussen zijn boeken, aan het herhalen wat hij gestudeerd had. 2

3 Links: De Gaon van Vilna, Rabbi Eliyahu ben Shlomo( ). De meest bekende Rabbi van het Europese Jodendom in de laatste 200 jaar. Rechts: Rabbi Chaim Ozer Grodzinski( ), de laatste Rabiijn van Vilna en nauw verbonden met de Chafetz Chaim. Toch was het niet dit fenomeen die Chafetz Haim groot en bekend maakte. Het Joodse Volk had en heeft zijn wonderen, zijn briljante studenten en zijn grote commentaren, allen goed opgevoed in de Halacha en de Rabbinale literatuur. Er was slechts één man die kon leven naar de hoge ethische en morele waarden van de Chafetz Haim, en die man was Rabbi Israël Meir Ha Cohen zelf. 3

4 Deze waarden waren ook vroeger al herkend in de jongen. Zo was hij samen met andere jongens op het marktplein toen een mand appels omviel. Allen grabbelden naar de appels en aten er zoveel ze konden, ook de kleine Israël Meir. Toen zijn vader uit de Bijbel aan het voorlezen was en ze bij de woorden Gij zult niet stelen kwamen, begon de kleine Israël Meir na te denken. Hij vroeg zijn moeder om wat geld, ging naar de markt en kocht er appels met het volledige bedrag, hij zette de appels direct terug waar ze op straat gerold waren. 4

5 Een andere zaak was deze van de waterdrager. Tijdens de wintermaanden werd hij door enkele kwajongens gepest die de emmers met water vulden zodat ze s ochtends ijs bevatten. De Jonge Israël Meir ging, toen hij ervan hoorde, s nachts de emmers met water ledigen nog voor ze konden bevriezen. De kleine Israël Meir verloor zijn vader toen hij 10 jaar oud was. Deze shock bood de kleine Israël Meir uiteindelijk meer devotie en met meer en meer overtuiging ging hij zich toeleggen op de studie, temeer omdat dit de wens van zijn overleden vader was. De jongeman werd naar het Beth Ha Midrasj (Talmoedisch leerhuis) van Rabbi Haim Nachman Parness te Vilna gestuurd. Dit oord was gekend voor uitstekende leerlingen en ook zijn vader had er in zijn jonge leeftijd gestudeerd. Normaal werden de studies hier aangevat vanaf de leeftijd van jaar, maar Israël Meir Ha Cohen begon hier nog voor hij 17 werd. This is a copy of an approbation of the Chafetz Chaim to Rabbi Yosef Meir Jacobson,szl.of Boston, who wrote in the twentieth years of the twentieth century a book about Shabbat named Yesod Shabbat for the American Jewry who was neglecting the Shabbat. The book was sold for a symbolic sum of one dollar. Chafetz Chaim is strengthening the Rabbi to continue tirelessly the work of outreach of the much assimilated American Jewry. The original book is in my library. Ook de Maskilim aanhangers van de verlichtende beweging (Joodse rationalisten) hadden hun oog op de jongen laten vallen. Deze groepering had een groot aantal volgelingen en ook zij zagen in Israël Meir een jonge ster die voor hen zeer nuttig kon zijn. Ze deden dan ook aanzienlijke inspanningen om de jongen te verwikkelen in hun fraterniteit. Het zag er zelfs eens naar uit dat ze de verbeelding van de jongeman te pakken hadden en hem zo van de Gemara weg konden houden, maar dit liep uit op een grote teleurstelling. Zijn geloof en vertrouwen waren te diep geworteld en ze maakten enkel een vergankelijke indruk op hem. 5

6 In Vilna was Israël Meir nog altijd de denkende en overwegende jongeman van vroeger. Hij trapte per ongeluk op de tenen van een medestudent. Israël Meir wachtte tot vooravond van Jom Kippur om vergeving te vragen en zich te verontschuldigen voor deze misstap. Het legde uit dat er een groot verschil was tussen de misstappen begaan tegen de regels opgesteld door de Eeuwige en tussen deze die we tegenover de medemens begaan. Misstappen tegenover de Eeuwige begaan kunnen altijd opgebiecht worden, maar misstappen begaan tegenover onze medemens niet. Men moest zich hiermee haasten, want het kon wel eens te laat zijn. Israël Meir was nog een jongeman toen hij trouwde. Zijn schoonvader was een goede zakenman, die veel liefde kende voor Israël Meir. Hij hielp het jonge paar dan ook waar hij maar kon. Toch werd de familie getroffen door leed en al gauw na het huwelijk verloor de schoonvader zijn hele vermogen. De schoonfamilie probeerde Israël Meir vervolgens de positie van Rabbi aan te praten, maar het antwoord was categoriek NEEN. Niemand van de hele familie kon hem ervan overtuigen. Toen er een plaats vrijkwam voor Rabbijn in een dichtbijgelegen stad, kwam zijn moeder persoonlijk om hem te overtuigen. Hij antwoordde haar: Lieve moeder, ik heb niet genoeg kennis om een Rabbi te zijn en advies te geven over de Halachische wet. 6

7 De familie van Chafetz Chaim 7

8 Dit antwoord was voldoende voor de familie om te geloven dat hij geen intenties had om Rabbi van een gemeenschap te worden en ze lieten hem met rust. Hij kreeg ook de mogelijkheid een jaar van huis weg te gaan naar een afgelegen plek van studie. (Exil of Shabbatical jaar) Bij zijn terugkeer was een functie van Rabbi vacant. De oudsten van de gemeenschap kwamen naar hem toe om hem respectvol uit te nodigen hun spirituele leider en gids te worden. Hij accepteerde deze uitnodiging nadat de oudsten de volgende drie voorwaarden wilden accepteren: Dat hij geen loon zou ontvangen, om zijn onafhankelijkheid te bewaren. dat ze hem eventuele vergissingen met betrekking tot zijn Rabbinale oordeel zouden vergeven, dat ze zijn beslissingen, bijvoorbeeld het stichten van een Yeshiva, zouden dulden. (financiële steun) De uiteindelijke test kwam een aantal maanden later. Twee geloofsgenoten kwamen hem raad vragen in een zakelijke ruzie tussen hen beiden. Rabbi Israël Meir nam een stelling in zodat één van de twee moest betalen. Wanneer deze man weigerde te betalen riep Rabbi Israël Meir de oudsten van de gemeente samen om te vragen hem van deze zware taak als gemeente-rabbijn te fungeren te ontlasten. Hij wilde een eenvoudig gemeentelid zijn, net als ieder ander. Hierbij baseerde Rabbi Israël Meir zich op de raad van Koning Salomon: Wie zijn mond en tong in toom houdt, beschermt zichzelf tegen problemen (Spreuken 21:23). Inderdaad, waarom zou hij zich problemen boven het hoofd halen als hij in rust en vrede kan leven? Rabbi Israël Meir verkoos te leven in zijn eigen veilig hoekje. Toch somde Rabbi Israël Salanter ( ), stichter van de Mussar of de Joodse moraal en ethische beweging) de kwaliteiten van Rabbi Israël Meir op wanneer hij zei: Deze prins onder de Joodse mensen is geselecteerd door de Eeuwige om de toekomstige leider te worden van het Volk Yisrael. 8

9 Rabbi Israel Lipkin Salanter( ), founder of the Mussar-movement (moral and ethics in Judaism) during the 19 th century. Zijn hele manier van doen, elke handeling was een aanduiding naar de tijd dat hij een leider zou zijn tussen zijn volk. Hij werd een kluizenaar, een man van studie. Zelfs wanneer te veel mensen in het Beth Hamidrasj waren, trok hij zich op een verlaten plaats terug om er alleen en in stilte te zijn. Hij schreef zijn levenswerk Chafetz Haim toen hij 28 jaar oud was. Zijn religieuze filosofie en motto was klaar en duidelijk: Spreek geen kwaad! Hij weigerde echter de naam van de auteur te printen. Hij liet zijn werk uit bescheidenheid drukken onder een pseudoniem nl. Chafetz Hayim. Hij begon te reizen van stad naar stad, van dorp naar dorp om als vertegenwoordiger dit werk te verkopen. Rabbijnen, Yeshivot, Talmoedstudenten en vrome Joden kochten massaal dit religieuze werk en lazen het met veel interesse en vreugde. Wanneer ze het bestudeerd hadden, kregen ze een gevoel van spirituele voldoening. Elke geleerde overdacht hoe het kwam dat zij, voor ze dit wonderbare werk gelezen hadden, zich niet het belang van geen kwaad spreken realiseerden. En verder hoe gemakkelijk iemand op het pad van slechtheid kan geraken, wanneer deze gouden regel niet werd gevolgd. Ze raakten hiervan nog meer onder de indruk wanneer ze het werk een tweede keer doorlazen en ontdekten met welk een gevoeligheid en zuiverheid de auteur dit werk geschreven had, te meer omdat enige vorm van lof aan zijn naam uitgesloten werd doordat deze in het hele boek niet één keer voorkwam. Door al zijn eenvoud en zijn inspanningen om publiciteit te vermijden werd Rabbi Israël Meir beroemd tijdens zijn leven. Wanneer deze Rabbi een bezoek bracht aan een stad in Litouwen, kwam een grote menigte 9

10

11 Uiteindelijk moest de winkel, om verder verlies te vermijden, gesloten worden, want ook werd aan elke klant meer meegegeven dan waar ze uiteindelijk moesten voor betalen. Rabbi Israël Meir besloot met het beetje geld dat hij nog over had een koe te kopen om zijn familie te onderhouden. Toch kon deze Rabbi niet zomaar een koe kopen. Het moest een koe zonder horens zijn, zodat niemand er zich kon aan kwetsen. Eenmaal zo een koe gevonden, moest verschillende regels opgesteld worden om de koe op zijn eigen weide te houden. Altijd was Rabbi Israël Meir in de weer om zijn dier op de eigen weide te houden. Right Beth HaMidrash in Radin. The Chafetz Chaim wrote Mishna Berurah in the room at the upper right. Left: The building of the Yeshiva in Radin, which was founded by the Chafetz Chaim. Notice outside some Yeshiva students who are standing around the building. Wanneer Rabbi Israël Meir er van verzekerd was dat zijn familie in onderhoud voorzien was, trok hij terug naar het Beth Hamidrasj om er Torah te studeren in alle rust. De maanden en jaren dat hij daar doorbracht, waren de gelukkigste van zijn leven. Soms kwam zijn vrouw naar Vilna om er dingen voor hem te kopen en dan deed hij, samen met haar wat inkopen. Wanneer hij weer in het Beth Hamidrasj was, weigerde hij van deze spullen te eten, omdat hij die dag geen Torah gestudeerd had. Pas wanneer de verloren studietijd weer ingehaald was, permitteerde hij zich het eten dat bestemd was voor hen die Torah studeerden. Rabbi Israël Meir ontdekte dat hij het vereiste kennisniveau bereikt had. In 1865 werd hij hoofd van een Yeshiva in het stadje Vishelsak, bij Vilna. Daar leerde hij Torah aan velen. In 1868 verhuisde hij naar Radin en stichtte er zijn eigen beroemde Yeshiva. Van overal in het land kwamen Talmoedstudenten luisteren naar de wijsheid van deze Tsaddiek. 11

12 Zijn leuze was: Wanneer er geen Yeshivot zijn, komt er een einde aan de continuïteit van de Torah en uiteindelijk ook een einde aan Yiddischkeit. G d verhoedde! Op welk gebied was de Yeshiva van Radin anders dan andere Yeshivot en welke vernieuwingen bood het? Het was in elke geval anders omdat Chafetz Haim er het hoofd van was. Dat was meteen ook de meest belangrijke vernieuwing. Op welke manier toonde Rabbi Israël Meir zijn onafhankelijkheid? De morgen brak aan, de vroege vogels komen het Beth Hamikdasj binnen voor het sjachariet (morgengebed). Chafetz Haim staat daar, met zijn vinger op de lippen, iedereen aan te manen om stil te zijn, omdat de jongens nog slapen. Op een late nacht komt een jongeman het Beth Hamidrasj binnen en slaat een Gemara open. Hij was zo geconcentreerd met wat hij las dat hij geen aandacht gaf aan wat rond hem gebeurde. Chafetz Haim wandelde rond hem en observeerde de aandacht die de man voor de Gemara toonde. Chafetz Haim plaatste een kom warme soep naast de man. Nog had deze jongeman geen aandacht voor wat rond hem 12

13 gebeurde. Gepikeerd stak Chafetz Haim zijn hand uit om de man te verwelkomen en zei: Sjalom Aleechem. De man keek op en Rabbi Israël Meir vervolgde: Ik zie dat er u iemand een kom warme soep gebracht heeft, je hebt dus waarschijnlijk nog niet gegeten, drink eerst je soep op, het zal je vullen en je hongerige ziel verzadigen. Rabbi Israël Meir kwam de grote hal van het Beth Hamidrasj binnen op een late avond en vindt er zijn studenten nog bezig met de studie van de Torah. Hij wilde zijn studenten niet storen bij hun studies, maar hij was toch bezorgd voor hun gezondheid, gezien het late uur. Hij gaat bij elke student apart en vertelt hem rustig naar bed te gaan zodat ze kracht hebben voor de volgende dag. Nadat de laatste naar bed was gegaan, deed de Rabbi het licht uit. Dit waren enkele voorbeelden van de wegen die het hoofd van deze Yeshiva bewandelde. Rabbi Israël Meir zorgde voor iedereen als een zorgzame, liefdevolle vader. Zijn Halachische werk Mishna Berura, een commentaar over de Sjoelchan Aroech, voorziet duidelijke Halachische oplossingen voor alledaagse problemen die het Joodse volk kan overkomen. Voor Joodse soldaten schreef Rabbi Israël Meir Mahane Israël Israëls kamp een werk waarin hij de Joodse soldaten instructies gaf hoe ze zich in het leger moesten gedragen om het G ddelijke beeld te behouden, dat in elk van ons is. Voor de gewone Joodse mens voorzag hij een gouden schat van verlichtende en spannende spreuken en citaten, voor de vrouwen een werk dat hun specifieke interesses behandelt. The Mishna Berura is the Chafetz Chaim s most famous Halachic work. Nowadays it is translated next to the Hebrew text in English and French. There is also a Hebrew edition with square letters and vocalized in difference to the original edition, which was written in Rashi-script and not vocalized. 13

14 Ook voor Talmoedstudenten schreef Rabbi Israël Meir interessante thema s zoals een diepe verhandeling over Seder Kodashim (Een order van Misjna en Talmoed over offers en Tempel die hij als Cohen moest overbrengen aan jonge Cohanim, voor het geval de Tempel herbouwd zal worden). Ook voor kinderen schreef hij een collectie spannende verhalen. Rabbi Israël Meir vertelde in zijn werken zeer veel over de komst van de Masjiach, die op een dag zal komen. Rabbi Israël Meir kon zich soms ook kleden in zijn zijden kapote (Shabbatkleding) om op een berg te klimmen en op de Masjiach te wachten. Rabbi Israël Meir Ha Cohen, Chafetz Haim spendeerde zijn hele leven met waardige en waardevolle activiteiten terwijl hij over zichzelf bleef zeggen: Ik ben niets meer dan een eenvoudige Joodse man die de Mitsvot observeert. Toen een Talmoedstudent Rabbi Israël Meir Ha Cohen kort voor zijn dood vroeg wat hij zijn hele leven meegedragen heeft, antwoordde hij: de deugdelijkheid van Chafetz Haim. Hij gaf dit antwoord niet als zelfwaardering, maar als een levensfilosofie en gids voor de komende generaties. Hij was 95 jaar oud toen hij stierf in 1933 en zijn laatste woorden waren: Waar is hij die verlangt te leven? Behoed je tong van kwaad en je lippen ver weg van de leugen! Left: Chafetz Chaim conversing with his oldest son, Rav Aryeh Leib, in front of his house. Right: One of the many photos of the Chafetz Chaim in his old age. Notice his simple hat of a farmer in contrast to some Chassidic Rebbes who go with a shtreimel (made of fox tails) of very expensive material, which averagely costs nowadays around 3000 Euros. 14

15 Left is a shtreimel which is worn by most Chassidim, made out of thirteen fox tails and in the middle there is a kippah. Right: another version of a shtreimel worn mostly by Chassidim of Poland, belonging to the Gur and Alexander dynasties. The history of the shtreimel is that it was in the sixteenth century a hat of Polish or Russian aristocracy. Jews wear forced to wear it and ridicule them, because it was a hat of the fur of a non-kosher animal. During the generations the Chassidim sanctified it and made it a part of their uniform in contrast to other non-chassidic Jews or all together non-jews. Left: obituary notice of the Vilna community about the passing away of the Chafetz Chaim. Right: the funeral processing in Radin of the Chafetz Chaim, which was huge at that time when public transportation was backwards. 15

16 De erfenis van Chafetz Haim aan ons is: 1. op het gebied van ethiek en moraal Zeer behoedzaam omgaan met onze tong om zo de hoge normen van Chafetz Haim te benaderen. Niet roddelen, lasteren en zich behoeden om iemand onrechtvaardig zijn reputatie te schaden. 2. Zijn ongelofelijke levensverhalen en wijsheden die passend is bij onze dagelijkse levenssituaties. 3. Qua Halacha heeft Chafetz Haim waarschijnlijk het beste commentaar over een belangrijk deel van de Sjoelchan Aroech geschreven die tot op vandaag als meest populaire commentaar gezien wordt. De Chafetz Haim was een sponsor van het verenigde Torahgetrouwe Jodendom onder politiek en sociaal Agoedat Yisraeel. The second convention of Agudat Israel in 1929 in Vienna. The Chafetz Chaim could not participate in it because of his old age and fragile health, but sent a message of support to the organizers and participants of this convention. 16

17 Left: Rabbi Meir Shapira( ), founder of the famous Yeshiva Chachmei Lublin and the Daf Yomi of learning each day a page of Talmud and finish learning Talmud in a cycle of seven years. Right: a Talmud-page illuminated with different colours to point out the text of the Talmud (yellow) in the middle and the various commentaries like Rashi (green) and Tosafot (pink) etc on both sides of the page. 4. Samen met Rabbi Meier Sapira ( ), stichter en leider van de beroemde Talmoed-Yeshiva in Lublin, hebben ze beide in het religieuze Joodse leven het begrip Daf Hajomi geïntroduceerd. Elke Joodse mens leert per dag 1 blad uit de Talmoed, zodat alle Joodse mensen overal te wereld met hetzelfde bezig zijn. Deze hele studie duurt 7 jaar. Epiloog Vanuit vogelperspectief over de laatste 200 jaar gezien, wil ik mijn persoonlijke waardering toevoegen: Chafetz Haim was nooit een Rebbe, maar hij had meer aanhangers dan een Chassidische Rebbe ooit gehad heeft, dit van Chassidische of Yeshiva-kant, van Asjkenasische, Sefardische, en zelfs van niet-religieuze kant. Hoe kan dit? Hij was het voorbeeld van mensenliefde op alle niveaus, ook voor niet-joodse mensen, omdat volgens hem elke mens een kind van G d is. Daarom wordt zo veel van hem gehouden. Ik denk dat Chafetz Haim ons zal inspireren in onze onpersoonlijke technocratische efficiënte maar steriele tijd om een beetje meer onze medemens, niet-joods of Joods tegemoet te komen. 17

18 Foto gallerij over de Chafetz Chaim 18

19 Yeshiva Chafetz Chaim in Queens, New York. Synagoge in Kibbutz Chafetz Chaim, Israel. Een vrome religieuze kibbutz dat de Torah-wetten van landbouw in het Heilge Land praktiseren. 19

20 A mass grave of the Jews of Radin who were murdered and massacred by the Polish-Lithuanian habitants of Radin. The nazi-germans didn t have to kill the Jews; it was already done by the wicked people of Radin. An everlasting shame and guilt on city of Radin and its habitants! Erev Jom Kippur 5769 / 2008 Prof. Rabbijn Ahron Daum B.A. M.S. Nederlandse bewerking Petra Vanhamme Antwerpen, 28 th of July Av Tenth anniversary Yahrzeit of my late father, Rabbi Shmuel Josef Daum, s.z.l. Professor Rabbi Ahron Daum, B.A. M.S., Emeritus Chief Rabbi of Frankfurt am Main Mattityahu Akiva (Matthijs) Strijker, layout and pictures, Antwerpen/The Netherlands. MalKiël Anschel Prins, Photoshop and special effects, Antwerpen/Vilvoorde. Yitzchak Shalom Berger, website designer and maintenance Antwerp/Sydney, Australia 20