Augustus 1999 Adviesnr. 232 Serie '99, nr.19 HET MASTERPLAN VOOR HET POLDERWEGGEBIED

Transcriptie

1 Augustus 1999 Adviesnr. 232 Serie '99, nr.19 OVER HET MASTERPLAN VOOR HET POLDERWEGGEBIED Aan: - het Gemeentebestuur van de Centrale Stad - Het bestuur van stadsdeel Oost/Watergraafsmeer

2 ADVIES over het MASTERPLAN voor het POLDERWEGGEBIED INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING EN AANBEVELINGEN 3 I. PROGRAMMATISCHE AMBITIE 5 II. POSITIE MUIDERPOORTSTATION 6 III. RUIMTELIJKE OPBOUW VAN HET PLAN 7 IV. INTENSIVERING VAN HET WINKELGEBIED 7 V. VERKEER, ONTSLUITING EN PARKEREN IN HET POLDERWEGGEBIED 8 Verder gebruik van dit advies staat ieder vrij, mits dit gebeurt met bronvermelding 2

3 SAMENVATTING en AANBEVELINGEN van het ADVIES over het MASTERPLAN voor het POLDER- WEGGEBIED SAMENVATTING Volgens de ARS kunnen er twee ontwikkelingsmodellen voor het Polderweggebied onderscheiden worden: 1. Geleidelijke verbetering: gefaseerde groei uitgaande van de huidige positie (cultuur, kleinschalige bedrijvigheid) 2. Structurele omvorming van randgebied tot nieuw stedelijk centrum: uitbuiten mogelijkheden van de stationslocatie. De ARS constateert dat het Masterplan voor het Polderweggebied in woord ambieert een nieuw centrum voor Oost te maken. De concrete plannen gaan echter niet zozeer uit van een structuurverandering op de schaal van geheel Oost, maar passen vooral bij geleidelijke verbetering. Hij heeft waardering voor de planuitwerking voor het zuidelijk deel, maar vraagt zich wel af of ontwikkelingsmogelijkheden voor de lange termijn voldoende in kaart gebracht zijn. De ARS vraagt specifieke aandacht voor de bepalende karakteristiek van het gebied, de schakelfunctie van het Polderweggebied en de haalbaarheid van de planvorming. De ARS denkt dat het Masterplan meer gebruik zou kunnen maken van de kansen die de aanwezigheid van het Muiderpoortstation biedt voor de ontwikkeling van een volwaardige regionale vervoers- en stedelijk knooppunt. Stedebouwkundige en programmatische intensivering zouden gelijk op kunnen gaan met een betere OV-bediening van Amsterdam-Oost. In de ruimtelijke opbouw van het plan waardeert de ARS het handhaven van de ruimtelijke complexiteit van het gebied. Wel vraagt hij om verduidelijking van de positie van de Polderweg als maliebaan in relatie tot het centrale plein en om een sterkere noord-zuidoriëntatie op het station als onderdeel van een lange-termijnplanning. De intensivering van het winkelgebied lijkt wenselijk, maar moet volgens de ARS ook beter ingepast worden in een lange-termijnplanning. De verkeersontsluiting van het gebied lijkt op korte termijn voldoende, maar vraagt om nadere studie. De kwaliteit van het (woon)milieu bij de Ringvaart is een punt van aandacht bij nadere uitwerkingen. De gewenste hoeveelheid (ondergrondse) parkeerplekken moet nog vastgesteld worden in de context van het stedelijk parkeerbeleid. AANBEVELINGEN 1. Bepaal de ontwikkelingsrichting voor het Polderweggebied duidelijker door de relatie tussen korte- en lange-termijnplanning aan te geven. 2. Vul de schakelfunctie van het Polderweggebied tussen Watergraafsmeer en Oost (Dapperbuurt, Indische buurt) programmatisch en ruimtelijk duidelijker in. 3. Plaats de plannen voor het Polderweggebied in de context van een verbetering van de OV-bediening van Amsterdam-Oost (opwaardering van het Muiderpoortstation of een nieuw station bij het Wetenschappelijk Centrum Watergraafsmeer). 4. Werk het noordelijke deel van het plangebied nu al duidelijker uit en versterk de noord-zuidorientatie op het station. 5. Geef aan hoe de intensivering van het winkelgebied past in het lange-termijnontwikkelingsperspectief. 6. Onderzoek de wenselijkheid van onderdoorgangen onder het spoor voor alle verkeer. 7. Bepaal de hoeveelheid (ondergrondse) parkeerplekken in relatie tot de nieuwe functies en het stedelijk parkeerbeleid. ARS-advies nr. 232, serie 199, nr. 19 (augustus 1999) Over het MASTERPLAN voor het POLDERWEGGEBIED 3

4 Augustus 1999 ADVIES over het MASTERPLAN voor het POLDERWEGGEBIED Adviesnr. 232 Serie 99, nr.19 I. PROGRAMMATISCHE AMBITIE Nadat stadsdeel Oost/Watergraafsmeer in 1998 de Nota van Uitgangspunten voor het Polderweggebied ( De vele gezichten van het Polderweggebied ) heeft vastgesteld, is nu een Masterplan opgesteld. Het Masterplan doet voorstellen voor herstructurering van het gebied dat omsloten wordt door de Ringvaart, de NS-sporen naar Amersfoort en Utrecht die samenkomen in het Muiderpoortstation en de Linnaeusstraat. Het Polderweggebied heeft ondanks zijn centrale ligging het karakter gehouden van een stadsrand door de barrières van spoor en Ringvaart en de bodemsaneringsproblematiek. Het Masterplan heeft de ambitie deze geïsoleerde inham om te vormen tot een nieuw stedelijk centrum, het hart van Oost. De concrete plannen hebben betrekking op de strook tussen de Polderweg en de Ringvaart. Er zijn geen plannen op korte termijn voor de directe omgeving van het Muiderpoortstation, dat gerenoveerd wordt, en het tuindorpje Tuinwijk, waar recentelijk de duplexwoningen verbeterd zijn. Voor het Polderweggebied kunnen er volgens de ARS twee uiterste ontwikkelingsmodellen onderscheiden worden: 1. Geleidelijke verbetering: Ontwikkeling die de huidige, enigszins marginale, positie benut. Dat kan betekenen: mogelijkheden uitbuiten voor broedplaatsfunctie (cultuur, kleinschalige bedrijvigheid) in een geleidelijke, spontane en gefaseerde groei. 2. Structurele omvorming van randgebied tot nieuw stedelijk centrum: Ontsluitingen c.q. doorbraken naar omliggende buurten realiseren om de geografische centrumpositie met daarbij passende programma s waar te maken. Dit wordt nu door fysieke barrières (sporen, ringvaart) belemmerd. De goede OV-bereikbaarheid van deze stationslocatie zal daarbij uitgebuit moeten worden door ook ruimte te bieden aan bovenlokale voorzieningen. Het Masterplan ambieert in woord een nieuw centrum voor Oost te maken en zou daarmee het tweede scenario volgen. De ARS constateert echter dat de concrete voorstellen niet voortvloeien uit een structuurverandering op de schaal van geheel Oost, maar vooral passen in een model van geleidelijke verbetering (scenario 1). Op korte termijn zal alleen het zuidelijk deel van het plangebied ontwikkeld worden. De noodzaak van bodemsanering bepaalt sterk de signatuur van de plannen. De ARS waardeert positief dat binnen die beperkte opzet de huidige ruimtelijke en programmatische complexiteit van het gebied uitgangspunt is en dat vanuit een pragmatische opstelling tegenover de bodemsanering mogelijkheden van dubbel grondgebruik (ondergrondse parkeervoorzieningen) worden onderzocht. Voor de ARS is echter de vraag of bij de beslissing om vanuit een pragmatische houding het gebied te ontwikkelen wel voldoende in kaart is gebracht welke ontwikkelingsmogelijkheden er op lange termijn 4

5 voor het gehele plangebied liggen en wat met het oog daarop een effectieve ontwikkelingsstrategie is. Hiervoor is in de opvatting van de ARS een heldere opstelling nodig tegenover een aantal bepalende structurele vraagstukken: < De bepalende karakteristiek van het gebied: Uitgangspunt voor de ontwikkeling lijkt zowel de charme van een informele, eigenzinnige wereld als de potentie voor (stadsdeeloverstijgende) investeringen in stedelijke functies die passen bij een stationslocatie. In het Masterplan zou duidelijker gekozen kunnen worden voor een ontwikkelingsrichting, waarbij de relatie tussen korte termijnplanning en de lange termijn aangegeven wordt. < Schakelfunctie Polderweggebied: Het gebied wordt in het Masterplan een schakel tussen verschillende buurten (Dapperbuurt, Indische buurt, Watergraafsmeer) genoemd. De ARS beveelt aan die schakelfunctie zowel programmatisch als ruimtelijk duidelijker in te vullen. De ontwikkelingskansen van het Polderweggebied kunnen hierbij gerelateerd worden aan de karakteristieken van omliggende gebieden en de toegankelijkheid vanuit die gebieden. < Haalbaarheid planvorming: De bodemsaneringsproblematiek legt een zware druk op de opbrengsten die gehaald moeten worden. Het is de ARS in dit stadium van de planvorming onduidelijk of het programma voldoende aantrekkelijk en intensief is om de noodzakelijke inkomsten te kunnen genereren. Hieronder gaan wij nader in op een aantal van deze kwesties. II. POSITIE MUIDERPOORTSTATION Aan de oostkant van de stad is het Muiderpoortstation nu nog het enige NS-station. Het bedieningsniveau door de trein is het laatste decennium sterk teruggelopen. Op dit moment is het Muiderpoortstation vooral van belang voor het stedelijk openbaar vervoer: Station Muiderpoort heeft na het Centraal Station de hoogste frequentie voor het tram/bus vervoer. De stedebouwkundige inbedding van het station is slecht. Het Muiderpoortstation is door slechte aansluiting op de belangrijkste assen (Wijttenbachstraat - Insulindeweg) een station zonder een duidelijke voorkant en heeft daardoor alleen maar achterkanten. De huidige renovatie van het stationsgebouw en stationstoegangen kan de sociale veiligheid verhogen, maar verandert de structurele positie niet. Het Masterplan Polderweggebied maakt geen gebruik van de kansen die de aanwezigheid van het station biedt, aangezien gedachtevorming over en ontwikkeling van het noordelijk deel op de lange baan geschoven worden. Wanneer de ambitie is om een nieuw hart van Oost te creëren lijkt op het eerste gezicht de inzet om van Muiderpoort een volwaardig regionaal vervoers- en stedelijk knooppunt te maken voor de hand te liggen, juist omdat de oostelijke stadsdelen op dit moment geen duidelijk OV-knooppunt hebben. Stedebouwkundige en programmatische intensiveringen kunnen leiden tot een betere NSbediening, zodat de huidige neerwaartse spiraal weer omgebogen kan worden naar boven. De ARS beveelt aan de relatie tussen de plannen voor het Polderweggebied en mogelijkheden voor verbetering van de regionale openbaar vervoersontsluiting nader te bezien. De opwaardering van het Muiderpoortstation is een aantrekkelijke optie voor een betere OV-bediening van Amsterdam-Oost, die afgezet kan worden tegen alternatieven, zoals de mogelijkheid van een nieuw station bij het Wetenschappelijk Centrum Watergraafsmeer (WCW) in aansluiting op de ontwikkelingen aldaar. Een onderzoek naar de mogelijkheden van een meer regionale programmering voor de stationsomgeving in overeenstemming met een verbeterde OV-bereikbaarheid, met b.v. leisure-functies met regionale uitstraling of de vestiging van culturele functies, hoort daarbij. 5

6 III. RUIMTELIJKE OPBOUW VAN HET PLAN De westkant van het Polderweggebied is bestemd voor het winkelgebied en de voorzieningen. De oostkant voor de woningbouw. De oost-westoriëntatie is dominant door de omvorming van de Polderweg tot mall of maliebaan en door aan te sluiten op een oost-west reeks van pleintjes in het gebied. De plannen handhaven de ruimtelijke complexiteit van het gebied en zijn daardoor als voortzetting van de bestaande lokale structuur geslaagd, hoewel karakter en kleur van die complexiteit verschieten. De Polderweg wordt in de plannen een centrale ontsluitende as, maar zal als het noordelijk deel niet ontwikkeld wordt, toch aan de rand liggen. De positie van het centrale plein (met stadsdeelkantoor) t.o.v. de centrale maliebaan verdient voor de korte en lange termijn enige verduidelijking. Belangrijkste vragen van de ARS hebben betrekking op het lange-termijnperspectief, waarbij het noordelijk deel van het plangebied wel betrokken wordt. In het algemeen heeft het Masterplan door zijn gerichtheid op de Linnaeusstraat een sterke oost-westoriëntatie. De ARS beveelt aan ook een sterkere noordzuidoriëntatie op het station uit te werken. Daarbij zal de toekomstige positie van het Tuinwijkje nadrukkelijker dan nu gebeurt aan de orde gesteld kunnen worden, in relatie tot ontwikkeling van de directe omgeving van het station. De investeringen in de duplexwoningen, die een looptijd van ongeveer 10 jaar hebben, mogen geen belemmering vormen voor de structuurverandering op de schaal van geheel Oost, die in de opvatting van de ARS met het Masterplan wordt ingezet. IV. INTENSIVERING VAN HET WINKELGEBIED Als belangrijkste drager voor de ontwikkeling van het Polderweggebeid wordt een intensivering van het winkelgebied voorgesteld, dat nu een lint vormt op de Linnaeusweg/Middenweg. Dit lint krijgt een uitbreiding in het Polderweggebied tot aan een nieuw te ontwerpen centraal plein, waar ook een nieuw stadsdeelkantoor gevestigd zou moeten worden. In eerste instantie vroeg de ARS zich af hoe groot het risico zou zijn dat bij onvoldoende draagvlak het lint breekt (b.v. bij de brug over de Ringvaart/overgang Linnaeusstraat - Middenweg), doordat de uitbreiding gaat concurreren met de minder krachtige delen van het bestaande winkellint. Inmiddels heeft de ARS begrepen dat een reeks van onderzoeken heeft aangetoond dat juist voor het draagvlak voor het bestaande winkelgebied de geplande uitbreiding wenselijk is. Het lijkt de ARS wel wenselijk nader te preciseren hoe de uitbreiding van het winkelgebied zich tot het ontwikkelingsperspectief op de lange termijn verhoudt. V. VERKEER, ONTSLUITING EN PARKEREN IN HET POLDERWEGGEBIED Bij een herstructurering van het Polderweggebruik lijkt een betere ontsluiting voor alle verkeer wenselijk. Het Masterplan gaat uit van een nieuwe auto-ontsluiting via de rand van het gebied en opwaardering van bestaande langzaam-verkeerroutes. Er komen geen doorbraken voor het autoverkeer naar Indische buurt en Dapperbuurt, die het Polderweggebied een duidelijkere centrumpositie zouden geven. Bij het winkelgebied komt een ondergrondse parkeervoorziening. Bovendien is het voorstel om het maaiveld van het woongebied autoluw te maken door ook daar ondergrondse parkeervoorzieningen te realiseren. Hoewel onderliggende verkeersstudies aangeven dat de voorgestelde ontsluitingen van het gebied voldoende capaciteit hebben, is het voor de ARS de vraag of die ontsluitingen passen bij de ontwikkelingsmogelijkheden op lange termijn. De wenselijkheid voor ruimere nieuwe onderdoorgangen voor alle verkeer zouden nader onderzocht kunnen worden. 6

7 De ARS ziet een mogelijke inbreuk op de kwaliteit van het (woon)milieu bij de Ringvaart, wanneer hier nieuwe infrastructuur ingepast wordt, met name vanwege de aanzienlijke hoogteverschillen ter plekke (verschil Oost - polderpeil Watergraafsmeer): Hoe hoog wordt de brug, hoe wordt het bruggehoofd en hoe zal de aanlanding op het polderpeil eruit zien? Dat is een punt van aandacht bij de verdere uitwerking; met name bij een aansluiting in het verlengde van de Linnaeusparkweg, maar ook bij de nu voorgestelde voorkeursvariant aan de rand van het gebied. T.a.v. het parkeren beveelt de ARS aan niet alleen uit te gaan van de mogelijkheden die ontstaan door ontgravingen, maar ook nader onderzoek te doen naar de gewenste hoeveelheid plekken in relatie tot de nieuwe functies en in de context van het stedelijk parkeerbeleid. drs. F.M.C. v.d. Ven (voorzitter a.i) drs. B.B.J. Huls (secretaris) 7