Jaarverslag van het INTERREG IV A-Programma Deutschland-Nederland. CCI-Code: 2007CB163PO023

Transcriptie

1 Jaarverslag 2012 van het INTERREG IV A-Programma Deutschland-Nederland CCI-Code: 2007CB163PO023 Conform verordening (EG) Nr. 1828/2006 van 8 december 2006 Verslagperiode: t/m

2 Operationeel programma Doelstelling: 3 Subsidiabel gebied: Programmagebied Programmeringsperiode: Programmanummer (CCI nr): 2007CB163PO023 Titel van het programma: Deutschland-Nederland Beheersautoriteit: Ministerium für Wirtschaft, Energie, Industrie, Mittelstand und Handwerk NRW Jaarlijks uitvoeringsverslag Verslagjaar: 2012 Datum van goedkeuring van het jaarverslag door het Comité van Toezicht: Overeenkomstig EG-Verordening Nr. 1828/2006 van 8 december II

3 Geachte lezer, Voor u ligt het jaarverslag 2012 van INTERREG Deutschland-Nederland, dat u informeert over de voortgang van het programma en de vele ontwikkelingen in het afgelopen jaar. Bewoners van het grensgebied wonen niet óf in Nederland óf in Duitsland. Hun dagelijks leven speelt zich af aan beide zijden van de grens: als ze naar school gaan of studeren, werken, boodschappen doen, vrienden en kennissen bezoeken. De overheid moet zich goed van bewust zijn van deze grenzeloze oriëntatie. INTERREG draagt bij aan het versterken van de samenwerking en de kennisuitwisseling in het grensgebied. Dit gebeurt in een groot aantal projecten en initiatieven. Op deze manier wordt de Europese kerngedachte op regionaal en lokaal niveau in de praktijk gebracht. Een selectie uit de vele projecten langs de Nederlands-Duitse grens in 2012 wordt in dit verslag gepresenteerd. De projecten geven een goed inzicht in de prioriteiten van het programma: van de ontwikkeling van innovatieve producten en processen tot de grensoverschrijdende arbeidsmarkt, van klimaat- en omgevingsbeleid tot het gemeenschappelijke verwerken van de geschiedenis en van de omgang met demografische veranderingen tot toerisme. In al die projecten proberen we de drie O s van Ondernemers, Onderwijs en Overheid bij elkaar te brengen. Zoals u zult lezen is in 2012 de voorbereidingsfase van het volgende programma INTERREG Deutschland-Nederland (subsidieperiode ) begonnen. Tegelijkertijd werd ook aandacht besteed aan de verbetering van het huidige programma. Met een aantal concrete maatregelen willen we nog in deze programmaperiode iets doen aan de te hoge administratieve lasten voor projectuitvoerders. Daarmee willen we de focus sterker op de inhoud van de projecten richten en de aantrekkelijkheid van INTERREG vergroten. Voor het officiële deel van onze vergaderingen is er een tolk. Maar daarvoor en daarna praat ieder in zijn eigen taal en blijken we elkaar toch uitstekend te verstaan! Ik hoop dat dat ook uit dit jaarverslag zal spreken. Josan Meijers Voorzitter van het Comité van Toezicht II

4 4

5 Inhoudsopgave Inleiding 6 1 Identificatie van het programma Historie Subsidiabel gebied Doelstellingen Subsidiemiddelen Overeenkomst 10 2 Overzicht van de uitvoering van het operationeel programma Resultaten en voortgangsanalyse Informatie over de financiële voortgang van het programma Financiële informatie Informatie over de uitsplitsing van het gebruik van de fondsen Bijstand per doelgroep Terugbetaalde of opnieuw gebruikte bijstand Kwalitatieve analyse Informatie over de inachtneming van de communautaire wetgeving Belangrijke problemen en maatregelen om die te verhelpen Wijzigingen in verband met de uitvoering van het operationeel programma Belangrijke wijziging als bedoeld in artikel 57 van Verordening (EG) nr. 1083/ Complementariteit met andere instrumenten Toezicht en evaluatie 20 3 Uitvoering per prioriteit Prioriteit 1: Economie, technologie en innovatie Verwezenlijking van de doelstellingen en voortgangsanalyse Belangrijke problemen en maatregelen om die te verhelpen Prioriteit 2: Duurzame regionale ontwikkeling Verwezenlijking van de doelstellingen en voortgangsanalyse Belangrijke problemen en maatregelen om die te verhelpen Prioriteit 3: Integratie en maatschappij Verwezenlijking van de doelstellingen en voortgangsanalyse Belangrijke problemen en maatregelen om die te verhelpen 27 4 Technische bijstand 28 5 Voorlichting en publiciteit 30 Tabellen Tabel 1: Overzicht subsidiegebieden INTERREG IV A Deutschland-Nederland 7 Tabel 2: Prioriteiten en actiegebieden van het programma 8 Tabel 3: Financiële indeling jaartranches 8 Tabel 4: Financiële indeling van het programma in prioriteiten 10 Tabel 5: Aangevraagde en ontvangen EFRO middelen 12 Tabel 6: Prioritaire assen per financieringsbron 13 Tabel 7: Overzicht majeure projecten 15 Tabel 8: Financiële voortgang - EFRO gepland, gecommitteerd en uitbetaald 16 Tabel 9: PR indicatoren totaal projecten 31 5

6 Inleiding Dit uitvoeringsverslag biedt een overzicht van de activiteiten binnen het INTERREG IV A programma Deutschland Nederland in het jaar Op 13 december 2007 is met de ondertekening van de INTERREG IV A overeenkomst het INTERREG IV A programma Deutschland-Nederland officieel van start gegaan. Op deze dag ondertekenden alle veertien INTERREG partners, in het bijzijn van 250 genodigden, het document dat de basis vormt voor de uitvoering van het nieuwe programma. Sindsdien is het programma actief als subsidie-instrument voor projecten op allerlei verschillende terreinen met een grensoverschrijdende, Nederlands-Duitse basis. Met 112 goedgekeurde projecten en ongeveer 300 subprojecten is het budget van het programma inmiddels voor een groot deel vastgelegd. Omdat projecten steeds meer resultaten kunnen tonen, is er in dit jaarverslag ook weer plaats gecreëerd voor projectvoorbeelden. Zo krijgt u een idee van de veelzijdigheid van INTERREG. Hoofdstuk 1 beschrijft de basis van het programma. Wat zijn de doelen, wie zijn de ontvangers en hoeveel middelen zijn beschikbaar? In het (vooral zeer technische) hoofdstuk 2 wordt op de financiële en bestuurlijke voortgang van het programma ingegaan. In deze context wordt ook de voortgang van de ontwikkeling van het vervolgprogramma INTERREG V toegelicht. In hoofdstuk 3 komt de uitvoering per prioriteit aan bod en worden de indicatoren belicht. Hoofdstukken 4 en 5 informeren over de technische bijstand, de bestuurlijke implementatie van het programma, en de publiciteitsmaatregelen. De bijlagen bieden een overzicht van de resultaten aan de hand van indicatoren en een aantal door de Europese Commissie voorgeschreven tabellen. Dit verslag over het jaar 2012 werd opgesteld in overeenstemming met EG-verordening Nr. 1828/2006 van de Commissie van 8 december 2006 en de wijzigingsverordening Nr. 846/2009 van de Commissie van 1 september 2009 en met inachtneming van de EG-verordeningen Nr. 1080/2006 van 5 juli 2006 en Nr. 1083/2006 van 11 juli

7 1. Identificatie van het programma 1.1 Historie Samen aan gezamenlijke uitdagingen en problemen werken, contacten leggen en het grensgebied versterken zodat het een attractieve ruimte wordt voor economische activiteiten en leefbaar voor de burgers - dit is een van de doelen van de grensoverschrijdende samenwerking. Waar de grens soms nog steeds barrières opwerpt en het risico van vervreemding altijd aanwezig is, is het belangrijk om deze samenwerking te koesteren en te ondersteunen. Al sinds de jaren vijftig is er sprake van grensoverschrijdende samenwerking tussen Duitsland en Nederland. Vanwege de successen die geboekt werden, besloten Duitse en Nederlandse partners de samenwerking te institutionaliseren. Vanaf 1991 stelt de Europese Unie vanuit het Communautair Initiatief INTERREG subsidiegelden ter beschikking voor de grensregio s in Europa. De bedoeling hiervan is om de ontwikkeling en de integratie van het grensgebied te stimuleren. Voor een groot aantal grensoverschrijdende maatregelen en projecten biedt het INTER- REG-programma sindsdien een financiële basis. In de eerste fase ( ) richtte het programma zich met name op het samenbrengen van mensen, bedrijven en organisaties aan beide zijden van de grens en op het verbeteren van de grensoverschrijdende infrastructuur. Langs de Duits-Nederlandse grens bestonden vier aparte programmagebieden. INTERREG II, van 1994 tot 1999, was erop gericht de samenwerking verder te verankeren en de Subsidiegebieden met directe grensligging kwaliteit van de projecten te verbeteren. Inmiddels waren in een aantal branches en sectoren contacten gelegd en was de tijd rijp om projecten ook echt gemeenschappelijk uit te voeren. Voor INTERREG IIIA ( ) werden de vier afzonderlijke programmagebieden samengevoegd tot twee programmagebieden. De projecten werden omvangrijker en kregen veelal een innovatief karakter. Tijdens het INTERREG IIIA-programma ging extra aandacht uit naar gezamenlijke euregio-overstijgende vuurtorenprojecten. Dit waren grotere projecten waarmee een grotere effectiviteit in het gehele grensgebied bereikt kon worden. Het huidige programma, INTERREG IV A Deutschland- Nederland , zet dit voort. Het idee van de vuurtorenprojecten is omgezet in de zogenoemde majeure projecten (zie paragraaf 2.1.4). Van de Noordzee tot aan midden-limburg bestaat er nog maar één programma. De bestaande grensoverschrijdende structuren en netwerken worden steeds verder uitgebouwd en belangrijke innovatieve projecten, die binnen het nationale beleid van Duitsland en Nederland passen, worden gerealiseerd. Daarnaast blijft er aandacht voor grensoverschrijdende contacten op lokaal niveau, bijvoorbeeld door middel van uitwisselingen tussen scholen. Met de ondersteuning van dergelijke projecten moet voor toekomstige generaties de blik over de grens een vanzelfsprekendheid worden. Aangrenzende gebieden Noord COROP Noord-Friesland Landkreis Wittmund COROP Overig Groningen Landkreis Friesland COROP Delfzijl en omgeving COROP Zuidoost-Friesland Kreisfreie Stadt Emden COROP Zuidwest-Friesland Landkreis Aurich COROP Noord-Drenthe COROP Oost-Groningen Landkreis Ammerland Landkreis Leer COROP Zuidwest-Drenthe COROP Zuidoost-Drenthe Landkreis Cloppenburg Landkreis Emsland COROP Flevoland COROP Noord Overijssel Landkreis Osnabrück Landkreis Grafschaft Bentheim COROP Veluwe COROP Twente COROP Zuidwest Overijssel Kreis Steinfurt Kreisfreie Stadt Osnabrück COROP Achterhoek Kreis Coesfeld Kreis Borken Kreisfreie Stadt Münster COROP Arnhem/Nijmegen Kreis Warendorf COROP Noordoost-Noord-Brabant COROP Zuidwest Gelderland Kreis Kleve Kreisfreie Stadt Duisburg Kreis Wesel Rhein-Kreis Neuss COROP Noord-Limburg COROP Midden-Limburg Kreis Viersen Kreisfreie Stadt Krefeld Zuid Kreisfreie Stadt Mönchengladbach Tabel 1: Overzicht subsidiegebieden in het INTERREG IV A programma. Bron: Operationeel Programma 7

8 1.2 Subsidiabel gebied De subsidies in het kader van het grensoverschrijdende INTERREG-programma Deutschland-Nederland zijn bedoeld voor de ontwikkeling van de grensregio. Daarom is er een programmagebied vastgesteld, waarbinnen de mogelijkheid tot subsidiëring bestaat. Dit programmagebied omvat vrijwel de gehele Duits-Nederlandse grens en strekt zich uit van de Waddenzee tot de Niederrhein. Het programmagebied is te verdelen in gebieden met directe grensligging en zogenaamde aangrenzende gebieden. Deze aangrenzende gebieden waren eerder al actief in de grensoverschrijdende samenwerking, omdat zij nauwe verbindingen hebben en grote overeenkomsten vertonen met de gebieden met directe grensligging. Vanwege de positieve effecten hiervan zijn deze gebieden in het INTERREG IV A-programma opgenomen. Zij kunnen nu in gegronde gevallen gebruik maken van maximaal 20% van het budget (20%-regeling). Tabel 1 laat een overzicht van de subsidiegebieden in het INTERREG IV A programma zien. Op de kaart rechts is grafisch weergegeven, welke gebieden binnen het INTERREG-programma vallen. 1.3 Doelstellingen Bij het opstellen van de doelstelling voor het operationele programma van INTERREG IV A is uitgegaan van de strategische doelstellingen van de Europese Unie, het Koninkrijk der Nederlanden, de Bondsrepubliek Duitsland, resp. de deelstaten Nordrhein-Westfalen en Niedersachsen, en de regionale doelstellingen. Uit de verschillende strategieën en kaders zijn drie prioritaire doelstellingen opgesteld: 1. Ontwikkeling en versterking van een grensoverschrijdende, innovatieve economische ruimte en daarmee samenhangend het behoud en de verdere ontwikkeling van de werkgelegenheid in de regio; 2. Versterking van een duurzame regionale ontwikkeling ter verbetering van de levenskwaliteit in het grensgebied, ook als één van de voorwaarden voor economische groei; 3. Ontwikkeling en verbetering van de maatschappelijke integratie in het grensgebied, niet in de laatste plaats ter versterking van een grensoverschrijdende identiteit van de burgers. Ter realisering van deze doelstellingen zijn drie prioriteiten vastgelegd, die elk weer een aantal actiegebieden omvatten. Bovendien is er een vierde prioriteit gevormd voor technische bijstand. Tabel 2 geeft dit schematisch weer. 1.4 Subsidiemiddelen In totaal is voor het INTERREG IV A programma ,- aan EU-middelen ter beschikking gesteld. Deze middelen worden door de Europese Commissie in jaartranches toegewezen. Tabel 3 laat de financiële indeling in jaartranches zien. Jaar Communautaire bijdrage Euro Euro Euro Euro Euro Euro Euro Totaal Euro Tabel 3: Financiële indeling jaartranches 1) Economie, technologie en innovatie 2) Duurzame regionale ontwikkeling 3) Integratie en maatschappij a) Bevordering van technologie- en kennisoverdracht tussen onderzoeksinstellingen en het bedrijfsleven b) Bevordering van economische netwerken en van de grensoverschrijdende samenwerking van ondernemingen c) Bevordering van de kwalificatie ter verbetering van het innovatieve potentieel van het bedrijfsleven 4) Technische bijstand a) Bevordering van hernieuwbare energieën en van de ontwikkeling van energiebesparende technologieën b) Bevordering van de grensoverschrijdende ontwikkeling van infrastructureel aanbod c) Bevordering van de grensoverschrijdende natuur- en landschapsbescherming en van de milieubescherming a) Bevordering van grensoverschrijdende gezondheidszorg en consumentenbescherming b) Bevordering van de grensoverschrijdende arbeidsmarkt / grenspendelaars c) Bevordering van de integratie, met name door onderwijs en cultuur d) Bevordering van de grensoverschrijdende samenwerking op het gebied van de interne veiligheid Tabel 2: Prioriteiten en actiegebieden van het programma. Bron: Operationeel Programma 8

9 Programmagebied INTERREG IV A Deutschland-Nederland 9

10 Indicatieve uitsplitsing van de nationale bijdrage Ter informatie Communautaire financiering (a) Nationale bijdrage (b) (= (c) + (d)) Nationale Overheidsfinanciering (c) Nationale particuliere financiering (d) Totale financiering (e) = (a)+(b) Medefinancieringspercentage (f)= (a)/(e) Bijdragen van de EIB Overige Financiering Prioriteit 1: ,57% 0 0 Economie, technologie en innovatie (EFRO/totale kosten) Prioriteit 2: ,00% 0 0 Duurzame regionale ontwikkeling (EFRO/totale kosten) Prioriteit 3: ,00% 0 0 Integratie en maatschappij (EFRO/totale kosten) Prioriteit 4: ,17% 0 0 Technische bijstand (EFRO/totale kosten) Totaal ,17% 0 0 Tabel 4: Financiële indeling van het programma in prioriteiten Bron: Operationeel Programma In het operationeel programma is een verdeling opgenomen van de middelen over de prioriteiten. Daarbij is rekening gehouden met het gewicht van de prioriteiten. Aangezien de focus ligt op de Lissabon-doelstellingen en in de komende jaren versterkt op de EU-2020 doelstellingen, heeft prioriteit 1 het meeste gewicht in de verdeling van middelen gekregen. Hierdoor is de volgende concrete verdeling ontstaan: Prioriteit 1 Economie, technologie en innovatie 58% Prioriteit 2 Duurzame regionale ontwikkeling 18% Prioriteit 3 Integratie en maatschappij 18% Prioriteit 4 Technische bijstand 6% Op basis van de ervaringen in het verleden is vervolgens een financiële indeling van de middelen gemaakt, waarin ook de middelen uit nationale bijdragen zijn opgenomen. Tabel 4 (op pagina 10) laat deze financiële indeling zien. De uitvoering per prioriteit binnen het programma wordt in hoofdstuk 3 besproken. 1.5 Overeenkomst Om voor de uitvoering van het programma een goede samenwerking te waarborgen, is een overeenkomst opgesteld, die door alle veertien INTERREG partners ondertekend is. In deze overeenkomst is de gezamenlijke doelstelling vastgelegd om door het ondersteunen van grensoverschrijdende acties de ontwikkeling van het grensgebied te faciliteren. Bovendien worden de verantwoordelijkheden voor de uitvoering van het programma in de overeenkomst beschreven. Voor de beoordeling van projectvoorstellen en voor het nemen van beslissingen over de programmaregels is het Comité van Toezicht opgericht, waarin de verschillende INTERREG-partners zijn vertegenwoordigd. Naast het Comité van Toezicht zijn er vier regionale stuurgroepen, die over regionale projecten beslissen. Binnen het Comité van Toezicht en de stuurgroepen wordt altijd unaniem besloten. De uiteindelijke verantwoordelijkheid voor het programma ligt bij de beheersautoriteit, het Ministerium für Wirtschaft, Energie, Industrie, Mittelstand und Handwerk (MWEIMH) van de Duitse deelstaat Nordrhein- Westfalen. De ondertekening van de INTERREG-overeenkomst was onderdeel van de officiële start van het INTERREG IV A programma op 13 december 2007 in Bad Bentheim. De overeenkomst is via de programmawebsite www. deutschland-nederland.eu beschikbaar en kan indien gewenst bij het Gemeenschappelijk INTERREG-Secretariaat worden opgevraagd. 10

11 Wat betekent samenwerking voor... Prof. Dr. Rolf Becker Smart Inspectors Mijn droom: Een boer rijdt met de auto naar zijn akker. Hij heeft een smartphone en een gpsgestuurd modelvliegtuigje bij zich. Dan laat hij het vliegtuigje opstijgen. Dit neemt foto s, meet de concentratie van stoffen in lucht en bodem en stuurt de analyse via internet naar de smartphone van de boer. Die kan met deze gegevens direct zien of en waar hij misschien zijn land anders moet bewerken of bemesten. Via het project Smart Inspectors wordt deze droom nu tot realiteit in samenwerking met Wageningen UR, de Landwirtschaftskammer en drie technologie-bedrijven. 11

12 2. Overzicht van de uitvoering van het operationeel programma 2.1 Resultaten en voortgangsanalyse In dit hoofdstuk wordt de uitvoering van het programma als geheel besproken. Daarbij gaat het enerzijds om de financiële informatie. Die is van groot belang bij het beoordelen van het programma en is ook een indicator voor de voortgang van de projecten. Anderzijds komt de administratief-inhoudelijke voortgang van het programma aan bod. Daarbij valt te denken aan de vereenvoudiging van het programma, de uitvoering van evaluaties en de resultaten van de vergaderingen van het Comité van Toezicht. Ook worden de doelstellingen van het programma kort geëvalueerd. De voortgang per prioriteit komt in hoofdstuk 3 aan bod. Voor de praktische uitvoering van het programma heeft het Comité van Toezicht verschillende werkgroepen aangewezen. In 2012 vonden vergaderingen plaats van de Begeleidingsgroep (als voorbereiding op het Comité van Toezicht), de Kerngroep Evaluatie (als begeleiding van de on-going evaluatie, die verderop in dit hoofdstuk aan bod komt), de Kerngroep Monitoring (begeleiding van het monitoringsysteem) en als laatste de Kerngroep Vereenvoudiging, die zich met een vereenvoudiging van de regelingen bezighoudt Informatie over de financiële voortgang van het programma Tot en met het jaar 2012 werden in het kader van het INTERREG IV A programma Deutschland-Nederland in totaal 112 projecten goedgekeurd. De goedkeuring vond plaats in de jaren 2008 (37), 2009 (33), 2010 (14), 2011 (17) en 2012 (11). Inmiddels is ruim 95% van het beschikbare budget vastgelegd binnen projecten. Aan het begin van de programmalooptijd heeft de Europese Unie driemaal een voorschot uitbetaald. Het totaal voorgeschoten bedrag bedraagt ,98. De certificeringsautoriteit heeft in 2012 vijf uitbetalingsaanvragen bij de Europese Commissie ingediend. Deze uitbetalingsaanvragen worden steeds cumulatief ingediend. De totale subsidiabele kosten bedroegen sinds programmabegin ,07; daarvan zijn ,29 in 2012 aangevraagd. De Europese Commissie heeft op voor het laatst een uitbetaling gedaan. Samen met de voorschotten bedraagt het totaal aan ontvangen middelen van de Europese Commissie ,01 (zie tabel 5). Soort Datum indiening CA* Totale subs. kosten Datum EC** Betaald door EC (in ) ingediend door CA (in, cum.) Voorschot ,06 Voorschot ,59 Voorschot ,33 Aanvraag , ,90 Aanvraag , ,17 Aanvraag , ,12 Aanvraag , ,54 Aanvraag , ,81 Aanvraag , ,63 Aanvraag , ,48 Aanvraag , ,37 Aanvraag , ,43 Aanvraag , ,92 Aanvraag , ,04 Aanvraag , ,30 Aanvraag , ,10 Aanvraag , ,91 Aanvraag , ,31 Aanvraag ,87 Aanvraag ,62 Aanvraag ,07 Totaal ,01 Tabel 5: Aangevraagde en ontvangen middelen *CA = Certificeringsautoriteit ** EC = Europese Commissie 12

13 Eind 2012 liep de uitbetaling van subsidiemiddelen door de Europese Commissie vertraging op vanwege begrotingsproblemen. Aan drie uitbetalingsaanvragen van de certificeringsautoriteit kon daarom niet meer in 2012 worden voldaan. Deze ontwikkeling heeft tot grote bezorgdheid bij de programmapartners geleid. Vooral voor het MKB, maar ook voor andere projectpartners die aan het programma deelnemen is het uiterst problematisch als er geen EU-middelen uitbetaald kunnen worden. Dit kan ook schadelijk zijn voor het imago van het programma en van Europa in de regio Financiële informatie In tabel 6 zijn de financiële gegevens (cumulatief) genoteerd. Hierin wordt per prioriteit aangegeven welke uitgaven hebben plaatsgevonden. De totale hoogte van alle ingediende kosten, na het doorlopen van de First Level Control, wordt in de eerste kolommen weergegeven, als totaalbedrag en opgesplitst in een overheidsbijdrage en een particuliere bijdrage. De EFRO-middelen die tot en met zijn uitbetaald worden in de vierde kolom opgesomd. Hierbij moet worden opgemerkt dat het totaal van alle goedgekeurde bedragen door de certificeringsautoriteit iets hoger ligt dan de uitbetaalde bedragen in 2012, zoals in vergelijking met tabel 8 gezien kan worden. Dit heeft ermee te maken dat een deel van de uitbetalingen pas in de eerste weken van 2013 heeft plaatsgevonden. De laatste kolom bevat ten slotte nog het totaal ontvangen bedrag van de Europese Commissie, dat voor de duidelijkheid in prioriteiten is opgesplitst Informatie over de uitsplitsing van het gebruik van de fondsen In het operationeel programma is als bijlage een indicatieve verdeling van het gebruik van de EU-middelen opgenomen. De tabel laat het geplande gebruik van de EU-middelen zien, volgens artikel 11 van VO (EG) 1828/2006. Voor 2012 is de gerealiseerde verdeling van de gelden in vergelijking met het operationeel programma in bijlage 2 ingevuld Bijstand per doelgroep In het INTERREG IV A-programma wordt extra aandacht geschonken aan bepaalde sectoren, zoals het midden- en kleinbedrijf. Tevens wordt er een onderscheid gemaakt tussen regionale projecten en majeure projecten, grotere projecten met invloed in het gehele programmagebied. Bovendien is er aandacht voor de gebieden die niet direct aan de grens liggen, maar wel een belangrijke invloed op de grensgebieden hebben. In deze paragraaf volgt over deze doelgroepen, sectoren en gebieden extra informatie. Uitgaven die door de begunstigden zijn betaald en zijn opgenomen in aan de beheersautoriteit toegezonden betalingsaanvragen Overeenkomstige overheidsbijdrage Particuliere uitgaven Uitgaven door de instantie die verantwoordelijk is voor betalingen aan de begunstigden (Alleen EFRO) Totaal aan van de Commissie ontvangen betalingen Prioriteit , , , , ,87 Prioriteit , , , , ,48 Prioriteit , , , , ,07 Prioriteit , ,35 0, , ,59 Totaal , , , , ,01 Totaal in overgangsregio s 0,00 0,00 0,00 0,00 Totaal in nietovergangsregio s 0,00 0,00 0,00 0,00 Uitgaven van het ESF- type in het totaal als het OP wordt medegefinancierd door het EFRO Uitgaven van het EFROtype in het totaal als het OP wordt medegefinancierd door het ESF 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Tabel 6: Prioritaire assen per financieringsbron (in EUR) 13

14 14

15 Effecten op de gelijkheid van kansen In het programma wordt aandacht geschonken aan de horizontale doelstelling gelijkheid van kansen voor mannen en vrouwen. In het aanvraagformulier en in de voortgangsrapportage is de lead partner verplicht informatie te geven over de verwachte en bereikte effecten met betrekking tot de gelijkheid van kansen. Van de tot nog toe goedgekeurde projecten heeft ongeveer één derde in de aanvraag aangegeven een positief effect te verwachten op de gelijkheid van kansen voor mannen en vrouwen. De overige projecten verwachten een neutraal effect. In geen enkele goedgekeurde projectaanvraag worden tot nog toe negatieve uitwerkingen op de gelijkheid van kansen ingeschat. Effecten op het milieu Ook aan deze horizontale doelstelling wordt in het kader van het INTERREG programma extra aandacht besteed. In het aanvraagformulier en de voortgangsrapportage is de lead partner verplicht informatie te geven over de verwachte, respectievelijk bereikte effecten met betrekking tot het milieu. Van de tot nog toe goedgekeurde projecten heeft de helft van de lead partners in de aanvraag aangegeven door hun project een positief effect te verwachten op het milieu. Bij de andere helft werd op een neutraal effect gerekend. In geen enkele goedgekeurde projectaanvraag worden negatieve effecten op het milieu verwacht. Een groot aantal van de programma-indicatoren, zoals opgenomen in bijlage 1, betreft ook het positieve effect van de projecten op het milieu. Zoals u in hoofdstuk 3 kunt zien vormen projecten die zich specifiek op milieu-effecten richten, bijvoorbeeld projecten op het gebied van duurzame energie, een belangrijk deel van de INTERREG-projecten. Majeure projecten Majeure projecten zijn gezamenlijke projecten van kennisinstellingen en het bedrijfsleven uit beide landen, die op basis van toegepast onderzoek marktgeoriënteerde resultaten doen verwachten. Volgens het operationeel programma moeten deze majeure projecten aan de volgende eisen voldoen: Majeure projecten strekken zich in beginsel uit over een groot deel van het programmagebied. Een naar de aard van het majeure project passende financiële betrokkenheid door het bedrijfsleven is geboden, met name ook van de aanvrager en de partners. Er wordt vanuit gegaan dat de ruimtelijke omvang en de hoge kwaliteit van de majeure projecten doorgaans ook in het kostenvolume tot uiting komen. Majeure projecten zijn langlopend; dit houdt in dat deze in meerdere begrotingsjaren worden gerealiseerd; ze zijn onderverdeeld in duidelijke fases en zijn bewezen duurzaam. Majeure projecten hebben een duidelijke inbreng en commitment van Duitse en Nederlandse zijde. In totaal zijn er 11 majeure projecten. Een overzicht is in de hiernavolgende tabel toegevoegd. Project DIAMANT FOOD Future Smartbot Mechatronica voor MKB Telemedicine and Personalized Care Gezonde Kas Functional Surfaces MariTIM Groen Gas EurSafety Health-net Safe Guard Thema Partnerschappen in de micro- en nanotechnologie Innovaties in de levensmiddelensector Intelligente multi-sensor-robotsystemen Bevordering van innovatie in het MKB Nieuwe technologieën voor de zorgsector Milieuvriendelijke gewasbescherming in glastuinbouw Ontwikkeling producttechnologieën en netwerken op het gebied van coating e.d. Samenwerking voor innovatieve scheepsaandrijvingssystemen Duits-Nederlandse samenwerking op gebied van biogas Hygiene en MRSA-preventie in de zorg Gezamenlijke bestrijding van dierziektes Tabel 7: Goedgekeurde majeure projecten De majeure projecten hebben effecten binnen het gehele programmagebied. Veel majeure projecten, zoals bijvoorbeeld Telemedicine en Functional Surfaces bouwen voort op de samenwerkingsstructuren die in de laatste jaren mede dankzij INTERREG zijn ontstaan. De majeure projecten zijn daardoor een goed voorbeeld van de ontwikkeling die het INTERREG-programma Deutschland-Nederland heeft doorgemaakt. Met de goedkeuring van 7 projecten in 2011 is het indicatieve budget voor de majeure projecten in alle prioriteiten vastgelegd. 15

16 Verdeling over de prioriteiten De verdeling van subsidiemiddelen laat een focus op prioriteit 1 zien: economie, technologie en innovatie. Dit is een direct gevolg van de aandacht voor de Lissabon-strategie. Deze strategie werd in 2000 door de Europese Raad in Lissabon bepaald. Doel ervan was om de Europese Unie in 2010 de meest concurrerende en dynamische kenniseconomie van de wereld te maken die in staat is tot economische groei met meer en betere banen en een hechtere sociale samenhang. Hieraan zijn verschillende maatregelen gekoppeld, waarbij de nadruk ligt op het midden- en kleinbedrijf (MKB). In 2001 werd de Lissabon-strategie uitgebreid met de Göteborg-doelstelling, die zich vooral richt op duurzame ontwikkeling. In 2010 werd de nieuwe EU2020-strategie door de Europese Unie gepresenteerd. De EU2020-strategie richt zich, onder andere om de economische crisis te overwinnen, op een sterke en duurzame economie met veel werkgelegenheid. Ook komt er meer aandacht voor ontwikkelingen als gevolg van de gewijzigde bevolkingsstructuur. De doelstellingen van het INTERREG IV A-programma Deutschland-Nederland, vooral in prioriteit 1, zijn voor een groot deel in overeenstemming met deze strategie, onder andere door de gerichtheid op MKB in het grensgebied. Prioriteit 1 bevat drie actiegebieden: Bevordering van de technologie- en kennisoverdracht tussen onderzoeksinstellingen en het bedrijfsleven; Bevordering van economische netwerken en bevordering van de grensoverschrijdende samenwerking van ondernemingen; Bevordering van de kwalificatie ter verbetering van het innovatieve potentieel van het bedrijfsleven. Aan elk van deze actiegebieden zijn doelstellingen gekoppeld, gericht op een bepaalde doelgroep. Tevens zijn mogelijke activiteiten voorgesteld. Dit is uitgebreid terug te vinden in hoofdstuk 6 van het Operationeel Programma. In prioriteit 1 zijn tot nu toe 50 projecten goedgekeurd met een totale committering van ,69 aan EFRO-middelen. Hiermee is 93,31% van het budget voor prioriteit 1 in projecten vastgelegd. Naast de majeure projecten en de focus op projecten in prioriteit 1 is er subsidie beschikbaar in de prioriteiten 2 (duurzame regionale ontwikkeling) en 3 (integratie en maatschappij). De uitvoering per prioriteit, met voorbeelden van projecten, wordt in hoofdstuk 3 beschreven. Wat betekent samenwerking voor... Martina Baumgärtner, Netwerkmarketing dagtoerisme Het dagtoerisme werd in onze regio tot nu toe nog niet grensoverschrijdend aangepakt. Mensen die een dagje uit gaan dragen echter aanzienlijk bij aan de economie en hebben een groot potentieel voor groei. Want op het gebied van uitstapjes en vrije tijd neemt de mobiliteit steeds meer toe. Belangrijk is, en dit is het doel van het project Netwerkmarketing Dagtoerisme, dat de kansen voor het dagtoerisme door een specifieke marketingmix systematisch en per doelgroep benut worden. Dagtoerisme is ten slotte een overkoepelend concept met veel kernthema s zoals fietsen, wandelen, natuur en cultuur, maar het is ook interessant voor steden of op culinair gebied. De regio zal door de in het kader van het project genomen maatregelen een toename van haar image, bekendheid en kwaliteit ervaren. Budget Gecommitteerd % Uitbetalingsaanvr. % goedgekeurd Prioriteit , ,69 93,31% ,87 37,71% Prioriteit , ,81 92,51% ,75 61,23% Prioriteit , ,78 99,29% ,58 50,61% Prioriteit , ,24 100% ,87 50,76% Totaal , ,52 94,65% ,07 45,11% Tabel 8: Financiële voortgang EFRO gepland, gecommitteerd en goedgekeurd (in Euro) 16

17 20%-regeling De subsidies uit het INTERREG-programma zijn in principe bedoeld voor aanvragers in de gebieden die direct aan de grens liggen. In het verleden is echter gebleken dat partners uit de aangrenzende, iets verder weg gelegen gebieden (bijvoorbeeld uit de stad Münster) een positief effect kunnen hebben op de grensoverschrijdende samenwerking. Daarom kan maximaal 20% van het totale INTERREG-budget worden besteed in de zogenaamde aangrenzende gebieden. Zo kan bijvoorbeeld gebruik worden gemaakt van de kennis en ervaring van een aantal universiteiten en hogescholen. Bovendien voorkomt de regeling dat er duidelijke nieuwe grenzen worden getrokken. Dat staat namelijk haaks op de doelstelling van INTERREG. Een inventarisatie laat zien dat in 2012 rond 16,5% van de totaal aangevraagde subsidiemiddelen in de aangrenzende gebieden terecht is gekomen Terugbetaalde of opnieuw gebruikte bijstand In 2012 is het niet voorgekomen dat bijstand is terugbetaald of opnieuw is gebruikt, zoals bedoeld in artikel 57 en artikel 98, lid 2, van Verordening (EG) nr. 1083/ Kwalitatieve analyse In het operationeel programma is in hoofdstuk 10 een tabel met alle te hanteren indicatoren opgenomen. Tevens staat in deze tabel vermeld wat het uiteindelijke doel is in deze subsidieperiode. Deze tabel is de basis voor de tabel in bijlage 1, waar per jaar de gerealiseerde waarden kunnen worden opgegeven. De indicatoren worden in hoofdstuk 3 per prioriteit besproken. Op financieel gebied is het behalen van de n+2-doelstelling op programmaniveau ook in 2012 een belangrijk thema geweest. De n+2-regeling is de verplichting van de Europese Commissie om subsidiemiddelen uiterlijk 2 jaar na toezegging daadwerkelijk uit te geven. Als dit niet gebeurt, vervallen de niet uitgegeven middelen. Voor elk jaar binnen de INTERREG-subsidieperiode zijn jaartranches met doelstellingen vastgelegd. 2.2 Informatie over de inachtneming van de communautaire wetgeving Voor het INTERREG IV A-programma zijn gezamenlijke subsidiegrondslagen vastgesteld. Hierbij is het belangrijk de procedures overzichtelijk te houden voor alle betrokkenen. Om dat te bevorderen dient de volledige aanvraag door de lead partner ingevuld te worden. De lead partner dient de aanvraag vervolgens bij slechts één instantie in (het regionale programmamanagement of het Gemeenschappelijk Secretariaat). Het regionale programmamanagement of het Gemeenschappelijk Secretariaat verzamelt en beoordeelt vervolgens de verschillende documenten die nodig zijn bij een nieuwe aanvraag en draagt zorg voor de voorbereiding van de verdere besluitvorming. De conformiteit met de communautaire wetgeving wordt door het regionale programmamanagement getoetst. In september 2009 is de Verordening (EG) 1828/2006 gewijzigd. De wijzigingen betroffen vooral de behandeling van onregelmatigheden en enkele bijlagen. De betreffende programma-instanties en alle andere programmapartners zijn van de wijzigingen op de hoogte gesteld. Het voorliggende jaarverslag is opgesteld aan de hand van de wijzigingen in Verordening (EG) 846/ Belangrijke problemen en maatregelen om die te verhelpen De n+2 regel (de geplande jaartranche van 2010 moet uiterlijk in 2012 uitgegeven worden) is in 2012 voor de beheersautoriteit opnieuw een constant aandachtspunt geweest. In 2012 werd de minimale doelwaarde niet alleen bereikt, maar ook ruim overtroffen. Het Comité van Toezicht en de beheersautoriteit hebben regelmatig bij de programmamanagements geïnformeerd naar de actuele stand van zaken. In de zomer van 2012 zijn alle projecten gevraagd om hun kostenplanningen te actualiseren. Daardoor kon een redelijk betrouwbare inschatting van de n+2-situatie worden gegeven. De n+2-problematiek zal ook in de komende jaren een aandachtspunt blijven. In 2012 werd, net als in voorgaande jaren, ongenoegen geuit over de hoge administratieve belasting die het uitvoeren van een project met zich meebrengt. Dit thema is eerder al, naast de n+2-problematiek, als een van de twee centrale thema s van de on-going evaluatie benoemd. De belangrijkste punten van kritiek zijn door de kerngroep vereenvoudiging behandeld, die in 2012 meermaals heeft vergaderd en meerdere concrete voorstellen voor vereenvoudigingen heeft uitgewerkt. Meer over dit thema kunt u in hoofdstuk 2.7 lezen. 2.4 Wijzigingen in verband met de uitvoering van het operationeel programma Er waren in 2012 geen wijzigingen noodzakelijk. 2.5 Belangrijke wijziging als bedoeld in artikel 57 van Verordening (EG) nr. 1083/2006 Gevallen waarin een belangrijke wijziging als bedoeld in artikel 57 van Verordening (EG) nr. 1083/2006 is ontdekt, hebben zich nog niet voorgedaan. 17

18 2.6 Complementariteit met andere instrumenten In het kader van het INTERREG IV A programma wordt alleen gebruik gemaakt van bijstand uit het EFRO. Bepaalde projecten binnen het INTERREG IV A programma zijn gericht op doelstellingen die ook in andere fondsen voorkomen. Zo is bijvoorbeeld het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO) onder andere bedoeld om het concurrentievermogen van de land- en bosbouw te verhogen. Bij de goedkeuring van INTERREG-projecten wordt een check uitgevoerd of er geen sprake is van dubbele financiering. Een belangrijk kenmerk van het INTERREG IV A programma is de verplichte grensoverschrijdende samenwerking. Door deze unieke en essentiële component van het programma wordt de overlap met andere fondsen voorkomen. Binnen INTERREG IV A vindt regelmatig afstemming plaats tussen de verschillende programma s, in het kader van INTERACT of van bilaterale (evaluatie-)gesprekken. Wat betekent samenwerking voor... Monika Fricke Op de weg van Anne Frank Het project biedt een unieke kans op het gebied van de Duits-Nederlandse samenwerking om de geschiedenis van de deportatie van voornamelijk Joodse burgers tijdens de Tweede Wereldoorlog te verwerken, begrijpen en het geheel een gepaste plaats in de publieke belangstelling te geven. Het project is op 1 juli 2012 van start gegaan. Het doel van het project is om zich de vreselijke gebeurtenissen en lotgevallen rond de moord op onschuldige mensen voor ogen te houden zodat zij een gedenkteken en waarschuwing vormen voor de huidige generatie en alle volgende generaties. Het project heeft verschillende deelactiviteiten: Op het terrein van het voormalig doorgangskamp Westerbork in Nederland wordt het monument van de stenen, dat aan de moord van de mensen moet herinneren, door Duitsers en Nederlanders, deels voormalig werklozen, gerestaureerd. Elke steen staat voor een vermoord mens. Verder wordt de voormalige deportatieweg van kamp Westerbork richting de concentratiekampen van Auschwitz en Sobibor gevolgd. Gepland zijn het plaatsen van herinneringstekens op Nederlandse en Duitse stations in de Landkreis Leer waar de treinen gereden hebben. Een Duits- Nederlandse reeks van interviews met ooggetuigen zorgt ervoor dat de herinneringen bewaard blijven. Fototentoonstellingen zullen georganiseerd worden. Ten slotte worden alle resultaten van dit project op een internetpagina geplaatst. Projectpartners zijn de gemeente Oldambt in Nederland het Nederlandse Herinneringscentrum Kamp Westerbork, de Arbeitskreis Schule Rhauderfehn en de Landkreis Leer, die ook de leadpartner is. Internationale samenwerking in het kader van dit project betekent voor mij niet alleen landsgrenzen uit het hoofd te verwijderen en bestaande mentaliteitsverschillen te respecteren. Internationale samenwerking in het project Op de weg van Anne Frank is meer: als Duitsers en Nederlanders met elkaar het monument restaureren, als Nederlanders Duitse ooggetuigen interviewen over de gebeurtenissen rond de deportatie, en als Duitsers en Nederlanders samen herinneringstekens op de stations inrichten, dan begrijpen, accepteren en nemen ze elkaar waar, onafhankelijk van afkomst, nationaliteit en verleden. 18

19 19

20 2.7 Toezicht en evaluatie In de vergadering van het Comité van Toezicht op 13 december 2007 zijn de eerste programmadocumenten goedgekeurd. Het gaat om het huishoudelijk reglement van het Comité van Toezicht, de subsidiegrondslagen en de algemeen aanvullende bepalingen op het programma. Op 2 december 2008 is het document van de beschrijving van de beheers- en controlesystemen bij de Europese Commissie ingediend. Op 9 januari 2009 heeft de Europese Commissie het document goedgekeurd. In dit document worden specifiek de verschillende taken van de verschillende programma-instanties beschreven en de uitvoering van het programma uitvoerig beschreven. In dit document is ook opgenomen dat een elektronisch monitoringsysteem is ingesteld, waartoe alle INTERREG-partners en met name de beheersautoriteit, de certificeringsautoriteit, de auditautoriteit, de beschikkende instantie en de bemiddelende instanties toegang hebben en dat alle programma-instanties voor hun werkzaamheden gebruiken. Alle wezenlijke informatie over de stand van zaken van de projecten is via dit systeem beschikbaar. Met de ontwikkeling van het monitoringsysteem InterDB-SQL is binnen het INTERREG IV A-programma Deutschland-Nederland een omvattend boekhoud- en informatiesysteem operationeel, waarin alle noodzakelijke gegevens voor het programma geregistreerd worden. Door middel van een ingerichte koppeling met het systeem SFC 2007 van de Europese Commissie levert het monitoringsysteem de verplichte gegevens aan de Europese Commissie. Het systeem wordt sinds begin 2009 ook door lead partners gebruikt. Zij voeren hun projectaanvraag, uitbetalingsaanvragen, de waarden van de indicatoren en tussentijdse rapportages in het systeem in. Het systeem InterDB-SQL is in 2012 op diverse punten geoptimaliseerd, met het doel de gebruiksvriendelijkheid te vergroten. Er is bijvoorbeeld een web-toegang tot het systeem ingericht. De eerstelijnscontrole van uitbetalingsaanvragen (FLC) wordt volgens de beheers- en controlesystemen uitgevoerd door de bevoegde controle-instanties en de regionale programmamanagements. De auditautoriteit heeft de taak om geregeld steekproefsgewijze controles uit te voeren. De bevindingen van deze controles worden gedocumenteerd door het Gemeenschappelijk Secretariaat. In 2011 heeft bovendien een controle van het programma door het Landesrechnungshof NRW (rekenkamer van de deelstaat Nordrhein-Westfalen) plaatsgevonden. Het eindverslag van deze controle werd in 2012 voorgelegd. Voor een volgende subsidieperiode heeft het Landesrechnungshof de volgende aanbevelingen: De kosten voor het beheer van het programma dienen vooraf bepaald en gemeenschappelijk gedragen te worden De beheersautoriteit dient bij de EU op een wijziging van de n+2-regel aan te sturen De programmastructuur en de procedures dienen slanker te worden De beheersautoriteit dient meer mogelijkheden voor invloed en sturing te krijgen De financiering van de auditautoriteit dient transparanter te worden Deze aanbevelingen werden door de beheersautoriteit opgepakt en er wordt rekening mee gehouden bij de voorbereiding van het volgende INTERREG-programma. Daarnaast werd in 2012 een audit van het programma doorgevoerd door de auditafdeling van het DG Regionaal Beleid van de Europese Commissie. Het programma werd getoetst en er werd een bezoek gebracht aan vijf projecten. De Commissie was erg tevreden en heeft slechts enkele, niet-zwaarwegende fouten vastgesteld. De meertaligheid van de betrokken medewerkers en de invoering van de personeelskostencalculator werden in het bijzonder geprezen. De nog open vragen van de Commissie m.b.t. de vastgestelde fouten werden door de beheersautoriteit beantwoord. Evaluatie Het Comité van Toezicht heeft in de vergadering van 26 november 2009 het evaluatieplan voor het programma goedgekeurd en een kerngroep evaluatie ingericht. Met de voortschrijdende ontwikkeling van het programma wordt de evaluatie steeds belangrijker. In de kerngroep evaluatie zijn twee hoofdthema s bepaald, namelijk de n+2-problematiek en de administratieve belastingen, die in het kader van de on-going evaluatie al in 2011 uitgebreid zijn onderzocht. In het evaluatierapport is voor beide hoofdthema s een overzicht van mogelijke werkwijzen voor de komende jaren tot aan het einde van het programma en voor de toekomst opgenomen. De aanbevelingen voor de omgang met de n+2-regeling kunnen als volgt worden samengevat: Projectpartners actief benaderen om te wijzen op het belang van de financiële planning. Programmabudget op korte termijn geheel committeren. Lead partners van alle projecten adviseren om twee keer per jaar een uitbetalingsaanvraag in te dienen. Mogelijkheden van financiële instrumenten, bijv. revolving funds, onderzoeken. Het proces voor de uitvoering van majeure projecten analyseren. Strategische doelstellingen van het programma analyseren. Nu al projecten voorbereiden voor een goede start van een eventuele nieuwe subsidieperiode na

21 Ook de administratieve belastingen voor projectuitvoerders binnen het INTERREG-programma zijn uitvoerig onderzocht, bijvoorbeeld d.m.v. een online-enquête in Het Comité van Toezicht heeft naar aanleiding van de evaluatie een catalogus met de volgende vereenvoudigingsvoorstellen vastgesteld: 1. Additionaliteitsverklaring komt te vervallen 2. De verklaring van gelijke behandeling ten opzichte van ander personeel in de organisatie ( Niet-beterstellingsverklaring ) komt te vervallen 3. In plaats van originele facturen a.d.h.v. kopieën controleren 4. Het loonstrookje als betalingsbewijs voor de personeelskosten laten gelden 5. Invoering van flat rates voor overheadkosten (forfaitaire afrekening op basis van de goedgekeurde personeelskosten) 6. Gewijzigde methode ter berekening van de personeelskosten 7. Afschaffing van de 100%-controle 8. Gewijzigde rol van de regionale programmamanagements 9. Werken met lump sums /vereenvoudigde subsidiëring voor kleine projecten (tot op een hoogte van Euro (EFRO-middelen) De speciale kerngroep vereenvoudiging heeft zich ook in 2012 voor de invoering van concrete vereenvoudigingen ingezet. De eerste twee punten van de lijst zijn inmiddels (gedeeltelijk) doorgevoerd. In 2012 is in diverse gremia binnen het INTERREG-programma Deutschland-Nederland de invoering van een forfait voor overheadkosten voorbereid. Na het positieve besluit van het Comité van Toezicht op is het opgestelde voorstel voor de invoering van een overheadkostenforfait ter goedkeuring aan de EU-Commissie voorgelegd. Enkele aanvullende vragen van de Commissie zijn in de herfst van 2012 beantwoord en in januari 2013 is het voorstel officieel goedgekeurd. Nu moeten de nationale instanties nog akkoord gaan. Bij de andere punten blijken er vaak barrières te zijn op het gebied van de nationale wetgeving. Dit maakt de wijzigingen in het lopende programma moeilijk. Vereenvoudigingen die niet meer in de subsidieperiode kunnen worden doorgevoerd, krijgen bij de ontwikkeling van een vervolgprogramma prioriteit. Daarnaast is de kerngroep vereenvoudiging op verzoek van de voorbereidingsgroep van het nieuwe INTERREG-programma begonnen met een herziening van de programmaregelingen met als doel de ontwikkeling van concrete vereenvoudigingen. Een nieuwe versie zal uiterlijk aan het begin van de nieuwe subsidieperiode gereed zijn. In dit kader wordt er onder ander gestreefd naar eenvoudigere regelingen voor de thema s plannings- en voorbereidingskosten, personeelskosten, reiskosten en projectwijzigingen. De kerngroep heeft eind 2012 een uitgebreid voorstel met aanzienlijke vereenvoudigingen voorgelegd. Deze zullen ook intensief met nationale initiatieven op het gebied van vereenvoudigingen afgestemd worden. In het kader van de on-going evaluation heeft in 2012 tevens een evaluatie van de majeure projecten plaatsgevonden, die ook met blik op de voorbereiding van het komende INTERREG-programma van groot belang is. Een consortium van twee externe dienstverleners kreeg de opdracht om de speciale projectvorm majeure projecten te analyseren. Het doel was om erachter te komen of majeure projecten als nieuwe invulling van het programma tot de gewenste resultaten hebben geleid, of de projecten bij de doelen van het programma passen en of de kosten-batenverhouding van de majeure projecten adequaat is. Resultaten van de evaluatie worden in de loop van 2013 verwacht. Wat betekent samenwerking voor... Mike Broekhuizen, Metaalberoepen zonder grenzen Waarom vinden wij het belangrijk om met partners over de grens samen te werken? Omdat voor ons beiden geldt dat de cirkel half rond is! Voor zowel ondernemers als ook voor leerlingen/werknemers geldt dat hun kansen op het vinden van de juiste werknemer als ook de juiste werkgever de kansen aanzienlijk vergroten. Dit gerelateerd aan hun vestigings-/woonplaats. Nederland en zeker Nordrhein-Westfalen zijn economisch sterk verbonden. Gezien onze unieke locatie, namelijk op de grens kunnen wij hier veel meer voordeel uithalen. Ons project levert hieraan een structurele bijdrage en de activiteiten die nu worden ontplooid zorgen ervoor dat die regionale opleidings- en arbeidsmarkt steeds dichterbij komt. Met directe voordelen voor alle betrokkenen! 21

22 Voorbereiding INTERREG V Met de publicatie van de nieuwe conceptverordeningen op 6 oktober 2011 door de Europese Commissie is de voorbereiding van INTERREG V officieel gestart. Voor de praktische voorbereiding van het nieuwe INTERREG-programma is door de lidstaten een voorbereidingsgroep met vertegenwoordigers van ministeries, provincies en grensregio s opgericht. De leden van de voorbereidingsgroep zijn: MWEIMH NRW als beheersautauriteit MW Niedersachsen Ministerie van EZ 2 vertegenwoordigers namens de 7 Nederlandse provincies 1 vertegenwoordiger namens de 4 regionale programmamanagements Het secretariaat van de voorbereidingsgroep ligt bij het Gemeenschappelijk INTERREG-Secretariaat. De voorbereidingsgroep heeft in 2012 zes keer vergaderd en over diverse hoofdthema s overlegd. Er werd bijvoorbeeld een aanbesteding uitgevoerd en er werden onafhankelijke deskundigen ingeschakeld, die een strategische analyse en een ex ante-beoordeling van het programma doorvoeren, waarvan de bovengenoemde evaluatie van de majeure projecten deel uitmaakt. De analyse zal een basis voor de thematische concentratie van het nieuwe programma vormen. De EU-conceptverordeningen eisen een concentratie op vier thematische doelen. Bij sommige doelen (economie/innovatie en duurzaamheid/co2-reductie) heerst consensus en zijn er overeenstemmingen met de doelstellingen van de lidstaten (NL, NRW, Nds). Een oriëntatie op het MKB is voorzien. Over de keuze van de andere thema s worden in de loop van 2013 besluiten verwacht. Daarbij spelen ook de EU2020-strategie, die resultaten van de strategische analyse van het programmagebied en twee stakeholderconferenties in april 2013 een belangrijke rol. Het MWEIMH NRW heeft aangegeven ook in INTERREG V de rol van de beheersautoriteit te willen vervullen. De programmastructuur met een gemeenschappelijke certificeringsautoriteit die naast de EU-middelen ook de nationale cofinancieringsmiddelen beheert en uitbetaald en een beschikkende instantie heeft zich in de laatste jaren bewezen. De voorbereidingsgroep heeft zich voor een verhoging van de efficiëntie van het programmabeheer uitgesproken, waarover binnenkort voorstellen voorgelegd zullen worden. De leden van de voorbereidingsgroep hebben daarnaast intensief overlegd over de vergroting van het programmagebied. In een positiebepaling van de lidstaten die naar de Europese Commissie is gestuurd horen ook de regio s Weser-Ems, Zuidoost-Noord-Brabant en de stad Düsseldorf tot het programmagebied in de nieuwe subsidieperiode. Omdat de onderhandelingen voor de nieuwe EU-verordeningen nog voortduren, het EU-budget en de nationale en regionale cofinanciering nog niet vaststaan en de politieke besluiten over het nieuwe INTERREG-programma bij de programmapartners voor een deel nog uitstaan, is alle informatie over het nieuwe programma nog onder voorbehoud. De voorbereidingsgroep zal haar werk in 2013 voortzetten, zodat het nieuwe INTERREG-programma hoogst waarschijnlijk in 2014 van start kan gaan. Zoals eerder al genoemd heeft de voorbereidingsgroep aan de kerngroep vereenvoudiging de opdracht gegeven om de actuele subsidiegrondslagen en de bijkomende bepalingen te herzien, zodat belangrijke vereenvoudigingen voor de projectaanvragers doorgevoerd kunnen worden. Hoofdthema s van de vereenvoudiging zijn het invoeren van forfaitaire afrekeningsmethodes, de afrekening van personeelskosten en het grondige herzien van het systeem van de eerstelijnscontrole. 22

23 3. Uitvoering per prioriteit In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de inhoudelijke uitvoering van de projecten, verdeeld over de prioriteiten. De centrale vraag in dit hoofdstuk is hoe de projecten binnen het INTERREG IV A-programma Deutschland-Nederland de grensregio tot nu toe positief hebben kunnen beïnvloeden. Dit wordt vergeleken met de doelen die aan het begin van de subsidieperiode worden opgesteld. De resultaten van de projecten werden gemeten door middel van indicatoren. Er zijn bij het opstellen van het programma drie verschillende indicatorentypes benoemd: output-indicatoren, outcome- indicatoren en programmaindicatoren. In de toekomst worden de indicatoren steeds belangrijker. Een belangrijk onderdeel van de conceptverordeningen, die de Europese Commissie voor de subsidieperiode heeft gepubliceerd, is de afrekening op basis van prestaties. Dat wil zeggen dat de subsidie voor projecten wordt gekoppeld aan de realisatie van de doelstellingen. In de afgelopen jaren is er op internationaal niveau gediscussieerd over de manier waarop deze realisatie moet worden gemeten. Het Gemeenschappelijk Secretariaat van het INTERREG-Programma Deutschland-Nederland heeft onder andere deelgenomen aan een seminar Capturing the impact of European Territorial Cooperation, georganiseerd door INTERACT. Hierbij is gebleken dat veel INTERREG-programma s nadenken over de manier waarop resultaten van projecten concreet kunnen worden gemeten. De indicatoren die voor de verschillende programma s en de Europese Commissie worden opgesteld zijn niet in alle gevallen geschikt om de concrete resultaten van projecten in getallen te vatten. Wel bieden de indicatoren een indruk van de voortgang van de programma s. In dit jaarverslag zijn de indicatoren uit het Operationeel Programma met doelwaarde en realisatiewaarde als bijlage 1 opgenomen. Daarbij is ook de geplande jaarwaarde uit de projectaanvragen aangegeven. Onderstaand wordt de verwezenlijking van de doelstellingen per prioriteit beschreven. 3.1 Prioriteit 1: Economie, technologie en innovatie Zoals in hoofdstuk reeds beschreven ligt de nadruk van het INTERREG IV A programma op prioriteit 1. Meer dan de helft van de middelen, namelijk 58%, is voor deze prioriteit gereserveerd. Aan de hand van drie actiegebieden wordt de prioriteit concreet gemaakt. Actiegebied 1: bevordering van de technologie- en kennisoverdracht tussen onderzoeksinstellingen en het bedrijfsleven Dit actiegebied richt zich vooral op het vergroten van het innovatiepotentieel van de grensregio. Dit kan bijvoorbeeld door het initiëren van grensoverschrijdende samenwerkingsverbanden op het gebied van onderzoek, of door uitbreiding hiervan, en door grensoverschrijdende uitwisseling van technologie tussen zowel onderzoeksinstellingen als het bedrijfsleven. De belangrijkste voorwaarden zijn de uitwisseling van informatie, intensivering van kennis en creatie van nieuwe, grensoverschrijdende netwerken. Actiegebied 2: bevordering van economische netwerken en bevordering van de grensoverschrijdende samenwerking van ondernemingen De doelstelling van dit actiegebied is het bevorderen van de grensoverschrijdende samenwerking van economische actoren, om zo de mogelijkheden van het buurland optimaal te kunnen benutten. Wederom staat hier de versterking van het innovatiepotentieel van de ondernemingen en tevens ook de grensoverschrijdende clustervorming centraal. Actiegebied 3: bevordering van de kwalificatie ter verbetering van het innovatieve potentieel van het bedrijfsleven Het doel van dit actiegebied is met name de specifieke kennis van werknemers te versterken door goede bij- en nascholing. Dit vergroot wederom het innovatiepotentieel van de bedrijven, waardoor hun concurrentiepositie verbeterd. Om daarnaast te investeren in specifieke kennis over het buurland, wordt grensoverschrijdend samenwerken makkelijker. De capaciteiten van de werknemers worden zo optimaal benut en het economisch potentieel van de regio versterkt Verwezenlijking van de doelstellingen en voortgangsanalyse Tot en met 2012 zijn in totaal 50 projecten, inclusief acht majeure projecten, in deze prioriteit goedgekeurd (9 projecten in 2008, 14 projecten in 2009, 7 projecten in 2010, 11 projecten in 2011 en 9 projecten in 2012). De tabel in bijlage 1 toont de meetbare resultaten van de projecten in deze prioriteit door middel van indicatoren. De reeds behaalde resultaten zijn per jaar in de tabel opgenomen. Dit maakt een vergelijking tussen doelstelling en realisatie mogelijk. Kwalitatieve analyse De inhaalslag die in de laatste twee jaarverslagen met blik op de indicatoren in prioriteit 1 gemeld kon worden werd ook in 2012 voortgezet. Dit kan onder andere verklaard worden met het feit dat in dit jaar nog veel projecten actief waren. Net als in het afgelopen jaar, dat een zeker hoogtepunt van de programmaperiode vormde, zijn veel indicatorenwaarden nog eens toegenomen zodat het bereiken van de meeste doelwaarden al gegarandeerd is. 23

24 24

25 Net zoals in 2011 is het aantal MKBers dat betrokken is bij economische netwerken en grensoverschrijdende samenwerking tussen ondernemingen nog eens aanzienlijk gestegen is (met naar in totaal). Dit is ook het geval bij het aantal concrete maatregelen dat in het MKB is doorgevoerd (in totaal nu 1.259). Het aantal ondersteunde grensoverschrijdende netwerken en clusters overtreft eveneens duidelijk de doelwaarden uit het operationeel programma. Het aantal samenwerkingsverbanden en concrete uitwisselingsprojecten tussen ondernemingen en R&D-instellingen (bijv. universiteiten en hogescholen) daarentegen blijft nog steeds achter op de doelstellingen, net zoals het aantal bijscholingsinitiatieven voor bedrijven dat heeft plaatsgevonden. Wat betekent samenwerking voor... Ilona Heijen, Agrobiopolymeren Het INTERREG-project Agrobiopolymeren houdt zich bezig met het ontwikkelen en toepassen van nieuwe bio-kunststoffen en natuurlijke vezels. Deze worden gebruikt in de industrie en in dagelijkse consumptiegoederen. Daarbij wordt geprobeerd om, indien mogelijk, regionale grondstoffen en organische reststromen te gebruiken. Het project verbindt zo niet alleen de regio, maar ook verschillende sectoren. De agrarische sector wordt met producerende bedrijven en kennisinstellingen samengebracht. De bedrijven kunnen duurzame producten fabriceren en de agrarische sector heeft de mogelijkheid zijn reststromen te verwerken. Zo is er winst voor beide zijden. Het project bestaat uit twaalf deelprojecten: van tapijt tot composteerbare garens en netstructuren voor de tuinbouw, verpakkingsmateriaal op basis van ecologische grondstoffen en producten van een mix uit natuurlijke vezels. De indicatoren laten zien dat het programma al voor veel concrete innovaties in het grensgebied heeft gezorgd: Het aantal nieuwe of doorontwikkelde producten en procedures voor ondernemingen steeg in 2012 met 97 naar 319, en het aantal ondernemingen met verbeteringen in het productieproces liep met 295 naar 760 op. De waarden voor deze indicatoren zijn dus al aanzienlijk hoger dan de doelwaarden uit het operationeel programma. Het aantal gecreëerde banen door het INTERREGprogramma ligt intussen bij 2.186, dus net onder de doelwaarde van het programma (2.240). Aangezien de projecten plannen om tot en met 2015 in totaal banen te creëren, is te verwachten dat de doelwaarde met gemak gehaald gaat worden. Het lijkt er dus op dat binnen deze prioriteit veruit de meeste doelstellingen aan het einde van de programmaperiode gehaald zullen worden Belangrijke problemen en maatregelen om die te verhelpen Met betrekking tot de uitvoering van deze prioriteit hebben zich geen belangrijke problemen voorgedaan. 3.2 Prioriteit 2: Duurzame regionale ontwikkeling Voor de tweede prioriteit van het nieuwe programma is 18% van de middelen gereserveerd. De prioriteit, duurzame regionale ontwikkeling, is afgeleid uit de Göteborg-doelstellingen. De bedoeling is dat de verhouding tussen economische groei, verbruik van natuurlijke hulpbronnen en afvalproductie veranderen. Een sterke economische prestatie moet gepaard gaan met een duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen en een verantwoorde afvalproductie, zodat de biologische verscheidenheid behouden blijft en de ecologische systemen worden beschermd (vgl. SN 200/1/01 REV 1 7) (OP). Ook voor deze prioriteit zijn 3 actiegebieden vastgelegd, om de doelstelling te concretiseren. Actiegebied 1: bevordering van hernieuwbare energieën en van de ontwikkeling van energiebesparende technologieën Dit actiegebied heeft tot doel dat de sterke punten en de mogelijkheden binnen het programmagebied met betrekking tot hernieuwbare energieën en ontwikkeling van energiebesparende technologieën uitgebreid en beter benut worden. Bovendien moet geprobeerd worden in het kader van dit actiegebied de uitstoot van schadelijke stoffen te verminderen. 25

26 Actiegebied 2: bevordering van de grensoverschrijdende ontwikkeling van het infrastructurele aanbod Dit actiegebied is gericht op verbetering van de infrastructuur, zowel op het gebied van mobiliteit, als op het gebied van communicatie, openbare voorzieningen en afvalverwerking. Hierbij moeten de bestaande samenwerkingsverbanden versterkt en uitgebreid worden, wat bijdraagt aan de regionaal-economische ontwikkeling van het programmagebied en waardoor de concurrentiekracht wordt vergroot. Actiegebied 3: bevordering van de grensoverschrijdende natuur- en landschapsbescherming en van de milieubescherming Door gebruik te maken van de sterke punten en de mogelijkheden van het programmagebied, richt dit actiegebied zich op het verbeteren van de kwaliteit van milieu, natuur en landschap. Dit uit zich in grensoverschrijdende bescherming en/of uitbreiding van beschermde gebieden, verbeterde hoogwaterbescherming en vermindering van uitstoot van schadelijke stoffen in het milieu. Wat betekent samenwerking voor... Jens Harnack, Kliker Wij werken in het project Kliker met elf Duitse en Nederlandse gemeenten samen aan lokale en regionale klimaatplannen en pilots. Zowel Nederland als Duitsland hebben de opdracht om tot 2020 de CO2-uitstoot met 20% te verminderen. Om dit resultaat te behalen, wordt er ook op lokaal niveau naar oplossingen gezocht. Elke deelnemende gemeente bedenkt hiervoor andere oplossingen. Door deze oplossingen met elkaar te delen, kunnen deze ook in andere gemeenten toegepast worden en zijn de doelstellingen voor 2020 beter te halen. Grote en kleine gemeenten leren van elkaar en voorlopers delen hun kennis met volgers. Met voor de grensregio een beter klimaat-beleid en een beter samenwerkings-klimaat tot gevolg Verwezenlijking van de doelstellingen en voortgangsanalyse Tot en met 2012 zijn in totaal 26 projecten goedgekeurd (8 projecten in 2008, 10 projecten in 2009, 7 projecten in 2010 en 1 project in 2011). Inmiddels is meer dan 90% van de beschikbare middelen in prioriteit 2 in projecten gebonden. De tabel in bijlage 1 toont per indicator de planning en de behaalde resultaten. Kwalitatieve analyse In totaal zijn er bij de indicatorenwaarden van prioriteit 2 weinig belangrijke veranderingen ten opzichte van 2011 te vermelden. Uit de tabel in bijlage 1 kan afgelezen worden dat inmiddels bij de meeste indicatoren resultaat is geboekt. Een prima resultaat is geboekt bij het aantal gesubsidieerde projecten op gebied van duurzame energie (inmiddels maar liefst 57 projecten) en aantal projecten ter verlaging van de CO2-uitstoot (32 t.o.v. de doelstelling van 2 in het OP). Dit laat zien dat het programma goed aansluit bij de Göteborg-doelstellingen van de Europese Unie en inspeelt op de actuele omschakeling naar een duurzaam energiegebruik in de grensregio. Wel moet ter nuancering worden opgemerkt dat in de verschillende kaderprojecten meerdere kleine subprojecten actief zijn (inmiddels ruim 200). Daardoor geven alle indicatoren die zich richten op aantal projecten een enigszins vertekend beeld af, aangezien de doelwaardes uit het OP in eerste instantie op de reguliere projecten gericht zijn. Opvallend bij de indicatoren in prioriteit 2 is, net als in voorgaande jaren, dat het aantal gebruikers van duurzame energie nog niet zo sterk is toegenomen (in 2012 totaal 115 gebruikers). Dit getal is waarschijnlijk niet realistisch en mogelijk te verklaren doordat projecten het aantal gebruikers niet altijd (kunnen) meten. Voorbeeld: Het project Toekomst passiefhuis adviseert burgers en ondernemingen bij het bouwen of kopen van passiefhuizen die zeer weinig energie gebruiken. Het project draagt daarmee bij aan meer gebruikers van duurzame energie. Het precieze aantal daarvan is moeilijk meetbaar. Op programmaniveau is te zien dat voor de twee indicatoren van deze prioriteit het programma voorligt op de planning: het aantal projecten op het gebied van ruimtelijke infrastructuur en milieubescherming (resultaat respectievelijk 56 en 94) heeft de doelwaarde uit het operationeel programma reeds bereikt (respectievelijk 14 en 11). Op het gebied van verkeer en infrastructuur bestaan nog verbeteringsmogelijkheden. Zo hebben bijvoorbeeld slechts 130 bedrijven/organisaties in de grensregio kunnen profiteren van nieuw aanbod op het gebied van infrastructuur. 26

27 3.2.2 Belangrijke problemen en maatregelen om die te verhelpen Met betrekking tot de uitvoering van deze prioriteit hebben zich geen belangrijke problemen voorgedaan. 3.3 Prioriteit 3: Integratie en maatschappij Voor prioriteit 3 is een gelijke hoeveelheid middelen gereserveerd als voor prioriteit 2, namelijk 18%. Deze prioriteit heeft als centraal doel een Europa zonder grenzen. De bedoeling is dat de belemmerende werking van de grens in grensgebieden in het dagelijks leven zoveel mogelijk wordt verminderd. De projecten in deze prioriteit zijn vaak goed zichtbaar voor het grote publiek en dragen daarmee bij aan een positieve beeldvorming van het programma en van de Europese Unie. Voor prioriteit 3 zijn vier actiegebieden benoemd. Actiegebied 1: bevordering van grensoverschrijdende gezondheidszorg en consumentenbescherming Het eerste doel binnen dit actiegebied is optimalisering van de gezondheidszorg. Dit houdt bijvoorbeeld in dat mensen in het buurland gebruik moeten kunnen maken van de gezondheidszorg, maar ook dat er grensoverschrijdende kennisnetwerken gevormd worden. Daarnaast richt dit actiegebied zich op de bescherming van burgers tegen bijvoorbeeld dierziekten en levensmiddelenschandalen. Dit zijn beide thema s die zich niet door een nationale grens laten tegenhouden, wat grensoverschrijdende samenwerking noodzakelijk maakt. Actiegebied 2: bevordering van de grensoverschrijdende arbeidsmarkt/grenspendelaars Dit actiegebied vormt een doel op zich. Om dit doel te bereiken is het belangrijk dat de grensoverschrijdende arbeidsmarkt transparanter wordt. Mensen moeten geïnformeerd worden over de mogelijkheden in het buurland en bekend raken met de wet- en regelgeving op dit gebied. Op deze manier kan een tekort op de arbeidsmarkt aan de ene zijde van de grens, gecompenseerd worden met het overschot aan de andere zijde van de grens. Ook draagt dit actiegebied bij aan de economische integratie binnen de grensregio. Actiegebied 3: bevordering van de integratie, met name door onderwijs en cultuur Onder dit actiegebied valt de verbetering van de dagelijkse en interpersoonlijke verstandhouding tussen de buurlanden. Dit wordt gedaan door samenwerking binnen het onderwijs en op cultureel vlak. De achterliggende gedachte is dat door het wegnemen van taalbarrières en het organiseren van grensoverschrijdende culturele activiteiten wederzijds begrip ontstaat en betere integratie plaatsvindt. Actiegebied 4: bevordering van de grensoverschrijdende samenwerking op het gebied van de interne veiligheid Net als de bij actiegebied 1 genoemde dierziekten en levensmiddelenschandalen houden ook natuurrampen en het handhaven van de openbare veiligheid niet op bij de grens. Goede samenwerking op deze vlakken is dus geboden. Doel van deze vierde prioriteit is daarom uitbreiding en verbetering van de samenwerking bij grensoverschrijdende criminaliteitsbestrijding en rampenbeheersing Verwezenlijking van de doelstellingen en voortgangsanalyse Tot en met 2011 zijn in totaal 31 projecten goedgekeurd (15 projecten in 2008, 9 projecten in 2009, 2 projecten in 2010, 2 projecten in 2011 en 3 projecten in 2012), inclusief twee majeure projecten. Onder de People-to-People projecten vallen talrijke kleinere initiatieven. Een overzicht van deze kleinere projecten is opgenomen in de projectdatabank op de programmawebsite www. deutschland-nederland.eu. De tabel in bijlage 1 toont per indicator de planning en de reeds behaalde resultaten. Kwalitatieve analyse In de voorgaande jaren was binnen deze prioriteit te zien dat de actievelden gezondheidszorg, consumentenbescherming en interne veiligheid iets achterliepen op de planning. Op dit moment is dat alleen nog op het gebied van de interne veiligheid het geval. Inmiddels zijn er 45 projecten op het gebied van grensoverschrijdende gezondheidszorg actief, waarmee de doelwaarde uit het operationeel programma (10) ruim is overschreden. Het aantal nieuwe grenspendelaars blijft zoals in de afgelopen jaren nog altijd achter op de doelwaarde uit het Operationeel Programma (510 t.o.v. de doelstelling van 7.800). Op programmaniveau blijft eveneens de indicator grenspendelaars ver achter (3.677 t.o.v in het Operationeel Programma). In totaal is het aantal nieuwe grenspendelaars echter iets hoger dan de doelwaarde van de projecten. Naar aanleiding van deze getallen dient te worden onderzocht of de doelstelling van het Operationeel Programma niet te hoog is, onder andere met het oog op de ontwikkelingen m.b.t. digitalisering. Ook de meetbaarheid van deze indicatoren kan ter discussie gesteld worden Het aantal personen dat een advies heeft ontvangen blijft ook nog altijd achter bij de planning. De meetbaarheid van deze indicator is echter omstreden Belangrijke problemen en maatregelen om die te verhelpen Met betrekking tot de uitvoering van deze prioriteit hebben zich geen belangrijke problemen voorgedaan. 27

28 4. Technische bijstand Bij de verdeling van de middelen is voor technische bijstand 6% van de middelen gereserveerd. De gereserveerde middelen worden gebruikt voor: Gezamenlijke projectontwikkeling en initiëring Advisering van aanvragers en beoordeling van de projectaanvragen Financieel en inhoudelijk beheer van het programma Begeleiding van aanvragers en projectuitvoerders Maatregelen voor het waarborgen van kwaliteit en efficiëntie Evaluaties van het programma Toetsing van de projecten Monitoring van de projecten en het programma Public relations De gereserveerde middelen voor de technische bijstand zijn met de goedkeuring van de projecten Programmamanagement EUREGIO, Programmamanagement Euregio Rijn-Waal, Programmamanagement euregio rijn-maas-noord, Gemeenschappelijk INTERREG Secretariaat (allen goedgekeurd ) en het project Programmamanagement Eems Dollard Regio (goedgekeurd op ) volledig gecommitteerd. Om de begeleiding van het INTERREG-programma een goed verloop te geven zijn verschillende programmadocumenten ontwikkeld. De belangrijkste documenten voor de start van het programma zijn het Operationeel Programma en de overeenkomst inzake uitvoering van het INTERREG IV A programma, waarin afspraken staan met betrekking tot de uitvoering van het programma. Daarnaast behoort ook de ontwikkeling van het monitoringsysteem InterDB-SQL tot de technische bijstand. In afstemming met de begeleidingsgroep zijn de volgende documenten voor het regionale programmamanagment ontwikkeld en afgestemd: Checklist controle projectaanvragen Checklist controles ter plaatse Beschikking Richtlijnen onregelmatigheden Calculator personeelskosten In afstemming met de begeleidingsgroep en de regionale programmamanagements zijn de volgende documenten en formulieren voor de lead partners ontwikkeld en op de website ter beschikking gesteld: Formulier projectconcept Voorbeeld - Aanvraagformulier voor INTERREG IV A projecten Toelichting bij de ontwikkeling van een aanvraag Voorbeeld Gespecificeerde begroting van kosten Concept samenwerkingsovereenkomst tussen lead partner en projectpartners Toelichting op samenwerkingsovereenkomst Leidraad communicatie Formulier: bewijs van projectarbeidsuren Toelichting op het formulier bewijs van projectarbeidsuren Additionaliteitsverklaring voor medewerkers uitsluitend werkzaam voor het project Additionaliteitsverklaring voor medewerkers niet uitsluitend werkzaam voor het project Formulier inhoudelijk eindbericht (deel A van het eindbestedingsbewijs) Bijlage bij het eindbestedingsbewijs De genoemde formulieren en programmadocumenten kunnen op de website worden gedownload. De volgende formulieren kunnen per project uit het monitoringsysteem InterDB-SQL gegenereerd worden: Projectaanvraag Uitbetalingsaanvraag Tussentijdse rapportage Eindbestedingsbewijs deel B LABA (model ter besluitvorming) Wat betekent samenwerking voor... Silke Weich, Nationaalparkregio Meinweg Zoals bekend houd natuur niet op bij de grens. Het Nederlandse nationale park De Meinweg gaat ook aan Duitse zijde verder als prachtig natuurgebied met veel recreatiemogelijkheden. Wij noemen dit geheel de Nationaalparkregio Meinweg. De regio wordt omsloten door de plaatsen Wegberg, Wassenberg, Roerdalen en Roermond. Niet alleen wandelaars en fietsers ontdekken het gemak van het overschrijden van de grens; ook de horeca en natuurgidsen hebben begrepen hoe gemakkelijk het kan zijn als je met elkaar overlegt en over grenzen heen samenwerkt. 28

29 29

30 5. Voorlichting en publiciteit Artikel 5, 6 en 7 van EG-verordening Nr. 1828/2006 van de Commissie van 8 december 2006 berichten over de verantwoordelijkheden van de beheersautoriteit met betrekking tot de voorlichtings- en publiciteitsmaatregelen voor respectievelijk de potentiële begunstigden, de begunstigden en het publiek. Communicatieplan Begin 2008 is conform Art. 2 van Verordening (EG) 1828/2006 een communicatieplan voor het programma opgesteld. Dit communicatieplan is op bij de Europese Commissie ingediend en op goedgekeurd. In dit communicatieplan zijn duidelijk de doelgroepen en de strategie bepaald. De in het plan beschreven publiciteitsmaatregelen van het programma verlopen voorspoedig en volgens plan. Uniforme logo s en richtlijnen voor het gebruik van deze subsidielogo s zijn opgesteld en beschikbaar gesteld op de programmawebsite (leidraad communicatie). Verder zijn de verantwoordelijke contactpersonen voor de PR activiteiten benoemd. In 2010 heeft volgens Art. 4 van VO(EG)1828/2006 een evaluatie en beoordeling van het communicatieplan plaatsgevonden. Informatieactiviteit Jaarlijks wordt er in elk Europees subsidieprogramma minstens één informatieactiviteit uitgevoerd. Daarbij kan gedacht worden aan een evenement of een PR-actie. Het doel van deze acties is de bekendheid van het INTERREG-programma op regionaal en nationaal niveau te verhogen. Daarmee worden mogelijke projectaanvragers over de mogelijkheden geïnformeerd en kunnen resultaten van de projecten aan een breed publiek worden getoond. Een belangrijke informatieactiviteit van het INTERREG-programma vond plaats op 16 april Op uitnodiging van de Staatskanzlei van Nordrhein-Westfalen verzorgde het INTERREG-programma Deutschland-Nederland het dagprogramma in het paviljoen van het Land Nordrhein-Westfalen op de FLORIADE in Venlo. Onder meer de minister voor Europese zaken van Nordrhein-Westfalen, Angelika Schwall-Düren, was op deze dag te gast. Voor de meer dan 5000 bezoekers was er de mogelijkheid om bij een eigen stand van het programma informatie over de resultaten van de grensoverschrijdende samenwerking en subsidiemogelijkheden in te halen. Naar aanleiding van het motto samengroeien konden de bezoekers een eigen INTERREG-boompje winnen. Daarnaast had het Gemeenschappelijk INTERREG-Secretariaat vier projecten uitgenodigd om zich ter plaatse met attractieve acties te presenteren. Wat betekent samenwerking voor.. Dr. Dirk Heuwinkel, Wonen en demografische veranderingen De EU-subsidie werkt allereerst als stimulans. De subsidieverlening is effectief omdat de samenwerking over de grens bevordert wordt. Deze samenwerking is ook nog eens plezierig en roept op tot creativiteit. Je moet je meer verdiepen in de ander, zijn taal, ideeën en de organisatorische en juridische randvoorwaarden waarmee deze te maken heeft. De andere manier waarop over de grens oplossingen worden gevonden verrast en brengt ons ertoe vraagtekens te zetten bij onze eigen gewoontes. Je komt dan vanzelf op andere ideeën. Als voorbeeld Wonen en demografische veranderingen : oudere Duitse eigenwoningbezitters denken er niet aan hun woning te verkopen, maar gaan die verbouwen en moderniseren. Voor Nederlanders is het echter heel gewoon het geld uit de stenen te halen (d.w.z. te verkopen) en te verhuizen naar een passender woning. De structuren en mentaliteiten verschillen van elkaar. In Duitsland komt het vaak voor dat mensen op leeftijd niet meer in staat zijn hun grote huis met een flink stuk grond te onderhouden. Wij zijn daarom gestart met het stimuleren van nieuwbouw van drempelvrije woningen, die zijn aangepast aan de wensen van ouderen, zodat zij hun huis kunnen verkopen en binnen hun eigen woonplaats kunnen verhuizen. Aan Nederlandse kant is momenteel sprake van een stagnerende woningmarkt, wat ertoe leidt dat daar verbouwings- en moderniseringsplannen worden ontwikkeld. Een goed voorbeeld van uitwisseling van ideeën als gevolg van grensoverschrijdende samenwerking. 30

31 Naast deze actie nam een aantal projecten die middelen uit het INTERREG-programma Deutschland-Nederland ontvangen, in 2012 deel aan de Europa kijkdagen (11 en 12 mei 2012) en de voor het eerst plaatsvindende European Cooperation Day (21 September 2012). Beide hadden als doel de burger te laten zien wat er in de grensregio concreet met Europese middelen gebeurt. De evenementen hadden afhankelijk van de betrokkenheid en inzet van de projecten uiteenlopende aantallen bezoekers. Desniettemin heeft de deelname aan informatieactiviteiten veel mensen in contact gebracht met het INTERREG-programma, zodat er bijgedragen werd aan de waarneming van het programma binnen en buiten de grensregio. Programmawebsite Na bijna vier jaar heeft de programmawebsite www. deutschland-nederland.eu begin 2012 een nieuw, moderner en gebruiksvriendelijker uiterlijk gekregen en een volledig nieuwe backoffice. Alle centrale elementen - zoals de projectdatabank, die dagelijks geactualiseerd wordt, en het downloadgedeelte bleven bestaan en waren opnieuw de populairste onderdelen. Het concrete aantal gebruikers kan voor 2012 echter niet bepaald worden omdat het analyse-tool voor het nieuwe backoffice pas eind 2012 beschikbaar was. Het websitegedeelte Actueel wordt regelmatig geactualiseerd met nieuws en informatie rondom het INTERREG-programma. Bovendien wordt het gedeelte Downloads continu aangevuld met belangrijke programmadocumenten en richtlijnen. Indicatoren Totaal Link naar de programmawebsite (www. deutschland-nederland.eu) Resultaat Doel Uitg.s Brochure / folder Resultaat Evenementen (bijv. symposium, tentoonstelling) Informatiebord / gedenkplaat (bij bouwwerkzaamheden) Doel Uitg.s Resultaat Doel Uitg.s Resultaat Doel Uitg.s Persberichten Resultaat Doel Uitg.s Persbijeenkomsten Resultaat Doel Uitg.s Projectwebsite Resultaat Newsletter (gedrukt of digitaal) Doel Uitg.s Resultaat Doel Uitg.s Advertenties Resultaat Doel Uitg.s Tabel 9: PR-indicatoren van de afzonderlijke projecten. Afgerond op hele getallen 31

32 Digtaal magazine Met het voortschrijden van het programma kunnen steeds meer projecten (eerste) concrete resultaten laten zien. Door deze factor wordt het magazine Deutschland-Nederland, waarin informatie over de projecten en het programma wordt gegeven, voor de lezers steeds interessanter. In 2012 zijn drie uitgaven van het Deutschland-Nederland magazine verschenen. Het aantal abonnees is in 2012 met bijna 130 gestegen tot meer dan Media-aandacht In 2012 werd de media-aandacht van het INTERREG-programma en de projecten door de regionale programmamanagements en het Gemeenschappelijk Secretariaat geanalyseerd. In totaal werden 589 publicaties in regionale en bovenregionale media geregistreerd. In vergelijking met 2011 is het aantal dus nagnoeg constant gebleven (2011: 600). Opvallend is dat bijna 82% van de publicaties in Duitse media plaatsvond. Dit is een trend die sinds langere tijd waarneembaar is en vooral met het verschil in medialandschap tussen beide landen te verklaren is. Het trefwoord INTERREG wordt in ca. 29% van alle publicaties gebruikt. Bij 172 van de 589 publicaties (30,2%) waren de PR-medewerkers van de regionale programmamanagements direct of indirect betrokken. moet geconstateerd worden dat vanwege de algemene trend in de communicatiesector naar het toenemende gebruik van onlinecommunicatiemiddelen (websites, social media, etc.) en weg van klassieke media een omvattende en veelzeggende analyse van de media-aandacht steeds moeilijker wordt. PR-indicatoren van de afzonderlijke projecten Ieder project is verplicht de twee PR- indicatoren Link naar de programmawebsite (minstens 1) en Persberichten (minstens 2) in te vullen. Daarnaast kunnen meerdere indicatoren opgegeven worden (zie tabel 8). Concluderend kan worden opgemerkt dat de positieve trends op het gebied van de realisatie van de PR-indicatoren zich hebben voortgezet. In het jaar 2011 werden de doelwaarden bijna bij alle indicatoren bereikt. Enkel bij de indicatoren newsletter en brochures zijn de doelwaarden tot nu toe niet bereikt. Of de doelstellingen voor deze beide indicatoren aan het begin van de programmalooptijd te ambitieus zijn vastgesteld, kan op dit ogenblik nog niet worden gezegd. Wat betekent samenwerking voor... Svenja Arntz, Euregionale buurtbus Met de kleine People-to-People projecten maak je vaak het verschil. Zo is een haalbaarheidsonderzoek ondersteund naar de kansen voor een Euregionale Buurtbus op de route Spijk(NL)-Elten(D)-Zevenaar(NL). De Euregionale buurtbus is inmiddels gaan rijden. Het openbaar vervoer voor inwoners van beide zijden van de grens is verbeterd. De uitvoering is in handen van een buurtbusvereniging, waarbij Nederlandse en Duitse vrijwilligers worden ingezet als chauffeur. Grensoverschrijdende samenwerking en wederzijdse bereikbaarheid gaan hier hand in hand. Overzicht foto s: Voorpagina: Biogas-installatie in aanbouw clipdealer.de Pag.4 flikr.com/tobstone Pag. 11 Smart Inspectors Beate Becker Pag. 14 EU-beroepsrijschool BZ Bildungszentrum GmbH Pag. 19 Smartbot Pag. 22 Herman Roozen Pag. 25 Mechatronica voor MKB - hycleaner Pag. 29 Nationaalparkregio Meinweg Duits-Nederlands Grenspark Maas-Schwalm-Nette Pag. 32 Euregionale Buurtbus Buurtbusvereniging Rijnwaarden 32

33 Bijlage 1 Indicatoren INTERREG IV A programma Opmerkingen bij bijlage 1: De realisatiewaarden van de indicatoren worden elk jaar in het jaarverslag opgenomen. Wanneer de realisatiewaarden nog wijzigen na publicatie van het jaarverslag (bijvoorbeeld doordat de waarden pas later bekend worden), worden deze waarden verrekend in het volgende jaar. De indicatieve doelwaarde per jaar en het totaal doelwaarde zijn gebaseerd op de cumulatieve gegevens van de goedgekeurde projecten. In de kolom OP` is de doelwaarde uit het Operationeel Programma opgenomen. Alle waarden zijn afgerond op hele getallen. Uitg. s. = Uitgangssituatie 33

34 Outputindicatoren OP Totaal I. Economie, technologie en innovatie I a Bevordering van technologie-en kennisoverdracht tussen onderzoeksinstellingen en het bedrijfsleven Aantal grensoverschr. samenwerkingen Resultaat tussen R&D-instellingen (universiteiten, scholen voor hoger Doel beroepsonderwijs en overige onderzoeksinstellingen), beroepsverenigingen, federaties en ondernemingen Aantal betrokken kleine en middelgrote Resultaat ondernemingen Doel Aantal concrete adviezen en ontwikkelingsprojecten Resultaat tussen R&D- instellingen en ondernemingen Doel I b Bevordering van economische netwerken en van grensoverschrijdende samenwerking van ondernemingen Aantal ondersteunde grensoverschr. Resultaat netwerken en clusters Doel Aantal betrokken kleine en middelgrote Resultaat ondernemingen Doel Aantal maatregelen in MKB Resultaat Doel I c Bevordering van de kwalificatie ter verbetering van het innovatieve potentieel van het bedrijfsleven Aantal bijscholingsinitiatieven door Resultaat bedrijven Doel Aantal betrokken ondernemingen Resultaat Doel Aantal deelnemers aan bijscholingsinitiatieven Resultaat door bedrijven Doel Aantal deelnemende vrouwen aan bijscholingsinitiatieven door bedrijven Resultaat Doel

35 OP Totaal II. Duurzame regionale ontwikkeling II a Bevordering van hernieuwbare energieën en van de ontwikkeling van energiebesparende technologieën Aantal gesubsidieerde projecten op Resultaat gebied van duurzame energie Doel Aantal gesubsidieerde projecten op gebied van energiebesparende technologieën Aantal projecten waardoor de uitstoot van broeikasgassen gereduceerd wordt Resultaat Doel Resultaat Doel II b Bevordering van de grensoverschrijdende ontwikkeling van infrastructureel aanbod Aantal projecten voor het opheffen Resultaat van grensoverschrijdende hiaten en Doel beperkingen Aantal ondersteunde Resultaat projecten ter verbetering Doel van grensoverschrijdende verkeersmodaliteiten (bijv. op het gebied van het openbaar personenvervoer) II c Bevordering van de grensoverschrijdende natuur-en landschapsbescherming en van de milieubescherming Aantal projecten ter verbetering Resultaat van de algemene milieusituatie en Doel ter bescherming van het milieu III. Integratie en maatschappij III a Bevordering van grensoverschrijdende gezondheidszorg en con-sumentenbescherming Aantal projecten op het gebied van Resultaat gezondheidszorg Doel Aantal projecten op het gebied van Resultaat bescherming van de consument Doel III b Bevordering van de grensoverschrijdende arbeidsmarkt / grenspendelaars Aantal projecten ter bevordering Resultaat van de grensoverschrijdende Doel arbeidsmarkt

36 Aantal personen dat een advies heeft ontvangen Aantal vrouwen dat een advies heeft ontvangen OP Totaal Resultaat Doel Resultaat Doel III c Bevordering van de integratie, met name door onderwijs en cultuur Aantal projecten op het gebied Resultaat van grensoverschrijdend Doel onderwijsstelsel Aantal projecten op het gebied van Resultaat cultuur / cultureel toerisme Doel Aantal deelnemende instellingen Resultaat aan gesubsidieerde projecten op Doel het gebied van cultuur / cultureel toerisme III d Bevordering van de grensoverschrijdende samenwerking op het gebied van de interne veiligheid Aantal projecten op het gebied van Resultaat binnenlandse veiligheid Doel Resultaatindicatoren I. Economie, technologie en innovatie Aantal nieuwe/ doorontwikkelde Resultaat producten/procedures voor Doel ondernemingen Aantal ondernemingen Resultaat met verbeteringen in het Doel productieproces Aantal tot stand gebrachte/ Resultaat uitgebreide (duurzame) netwerken Doel en clusters (van duurzaamheid is sprake als er bij projecteinde een schriftelijke samenwerkingsovereenkomst betreffende de verdere samenwerking in het netwerk/de cluster ligt) Aantal gecreëerde/ gegarandeerde Resultaat banen Doel Aantal gecreëerde/ gegarandeerde Resultaat banen voor vrouwen Doel

37 II. Duurzame regionale ontwikkeling Aantal gebruikers van duurzame energie Aantal instellingen/ ondernemingen dat van het nieuwe infrastructurele aanbod profiteert OP Totaal Resultaat Doel Resultaat Doel Oppervlak van door de maatregelen verbeterde gebieden in ha III. Integratie en maatschappij Aantal medische initiatieven waarvan de bevolking in het programmagebied profiteert Aantal nieuwe beroepsgebonden grenspendelaars (absoluut) Aantal onderwijsinitiatieven waarvan de bevolking profiteert Aantal bezoekers bij gesubsidieerde projecten op het gebied van cultuur / cultureel toerisme Aantal grensoverschrijdende samenwerkingen en raamovereenkomsten op het gebied van binnenlandse veiligheid Programmaindicatoren Aandeel van projecten met grensoverschr. betrokkenheid van partners in inhoudelijk, organisatorisch, personeel en financieel opzicht ligt boven 90% van totale aantal projecten; alle projecten moeten aan minstens twee van deze criteria voldoen (hoofdindicator EU) Resultaat Doel Resultaat Doel Resultaat Doel Resultaat Doel Resultaat Doel Resultaat Doel Resultaat Doel 95% Aantal innovaties in MKB Resultaat Doel

38 Aantal gecreëerde / gegarandeerde banen Aantal gecreëerde / gegarandeerde banen voor vrouwen Aantal tot stand gebrachte/ uitgebreide duurzame netwerken en clusters (samenwerkingsovereenkomst is bij einde project beschikbaar) Aantal bereikte kleine en middelgrote ondernemingen OP Totaal Resultaat Doel Resultaat Doel Resultaat Doel Resultaat Doel Aantal projecten voor opheffen van hiaten en beperkingen in ruimtelijke grensoverschrijdende infrastructuur; bijv. mobiliteit, ICT (hoofdindicator EU) Aantal projecten op het gebied van de milieubescherming en milieubeheer (hoofdindicator EU) Aantal projecten voor opheffen van hiaten en beperkingen in de maatschappelijke grensoverschr. infrastructuur Aantal deelnemers aan maatregelen ten behoeve van onderwijs en bijscholing (hoofdindicator EU) Aantal beroepsgebonden grenspendelaars (hoofdindicator EU) Resultaat Doel Resultaat Doel Resultaat Doel Resultaat Doel Resultaat Doel II

39 Bijlage 2 Indicatieve verdeling van het gebruik van EU-middelen II

40 Deel A: codes volgens dimensies Tabel 1: codes en uitsplitsing EFRO voor de dimensie prioritair thema Code Activiteit Aandeel EFRO budget Realisatie Realiseringspercentage In % In Euro Totaal % In Euro % 01 OTO-activiteiten in onderzoekcentra 2,76% ,00 2,76% ,89 22,68% 02 OTO-infrastructuur en centra van deskundigheid inzake een specifieke technologie 03 Technologie-overdracht en verbetering van samenwerkingsnetwerken Steun voor OTO, met name in KMO s (onder meer door toegang tot OTO-diensten in onderzoekcentra) 05 Geavanceerde ondersteunende diensten voor bedrijven en bedrijfsgroepen 06 Steun voor KMO s ter bevordering van milieuvriendelijke producten en productieprocessen ( ) 07 Direct aan onderzoek en innovatie gekoppelde investeringen in ondernemingen ( ) 09 Andere maatregelen ter stimulering van onderzoek en innovatie en ondernemerschap in het MKB 0,35% ,00 0,35% 0,00 0,00% 5,85% ,00 5,85% ,68 60,17% 8,26% ,00 8,26% ,28 1,35% 5,18% ,00 5,18% 0,00 0,00% 5,85% ,00 5,85% 0,00 0,00% 5,18% ,00 5,18% 0,00 0,00% 8,26% ,00 8,26% ,29 38,10% 10 Telefonie-infrastructuur (inclusief breedbandnetwerken) 0,35% ,00 0,35% ,81 17,96% 11 Informatie- en communicatie-technologieën ( ) 0,35% ,00 0,35% ,08 103,90% 12 Informatie- en communicatietechnologie (TEN-ICT) 0,35% ,00 0,35% 0,00 0,00% 13 Diensten en toepassingen voor burgers (e-gezondheid, e-overheid, e-leren, e-integratie, enz.) 14 Diensten en toepassingen voor KMO s (e-commerce, onderwijs en opleiding, netwerken, enz.) 15 Andere maatregelen voor betere toegang tot en efficiënt gebruik van ICT door het MKB 0,35% ,00 0,35% ,00 311,04% 0,35% ,00 0,35% 0,00 0,00% 0,35% ,00 0,35% 0,00 0,00% 16 Spoorwegen 0,35% ,00 0,35% ,28 70,55% 20 Autosnelwegen 0,35% ,00 0,35% ,39 181,14% 22 Nationale wegen 0,35% ,00 0,35% 0,00 0,00% 28 Intelligente vervoersystemen 0,35% ,00 0,35% 0,00 0,00% 29 Luchthavens 0,35% ,00 0,35% 0,00 0,00% 30 Havens 0,35% ,00 0,35% 0,00 0,00% 31 Binnenlandse waterwegen (regionaal en lokaal) 0,35% ,00 0,35% 0,00 0,00% 39 Duurzame energie: wind 0,67% ,00 0,67% 0,00 0,00% 40 Duurzame energie: zon 0,67% ,00 0,67% 0,00 0,00% 41 Duurzame energie: biomassa 0,67% ,00 0,67% ,28 79,84% 42 Duurzame energie: waterkracht, geothermisch en andere 0,67% ,00 0,67% 0,00 0,00% 43 Energie-efficiëntie, warmtekrachtkoppeling, energiebeheer 0,67% ,00 0,67% ,15 241,73% 45 Waterbeheer en -distributie (drinkwater) 1,02% ,00 1,02% 0,00 0,00% 46 Waterbehandeling (afvalwater) 1,02% ,00 1,02% ,74 12,81% 47 Luchtkwaliteit 0,67% ,00 0,67% 0,00 0,00% 48 Geïntegreerde preventie en bestrijding van verontreiniging 0,67% ,00 0,67% 0,00 0,00% 49 Beperking van en aanpassing aan klimaatveranderingen 0,67% ,00 0,67% 0,00 0,00% 51 Bevordering van biodiversiteit en natuurbescherming (waaronder Natura 2000) 0,67% ,00 0,67% ,42 437,96% 52 Bevordering van schoon stadsvervoer 0,35% ,00 0,35% ,90 48,52% 53 Risicopreventie ( ) 2,92% ,00 2,92% ,56 67,69% 55 Bevordering van de natuurlijke rijkdom 0,67% ,00 0,67% 0,00 0,00% 56 Bescherming en ontwikkeling van natuurlijk erfgoed 0,67% ,00 0,67% ,59 25,77% 57 Andere bijstand ter verbetering van de toeristische dienstverlening 2,42% ,00 2,42% ,80 61,57% 58 Bescherming en behoud van het culturele erfgoed 0,64% ,00 0,64% ,51 37,34% 59 Ontwikkeling van culturele infrastructuur 0,64% ,00 0,64% ,61 156,91%

41 60 Andere bijstand ter verbetering van de culturele dienstverlening 0,64% ,00 0,64% ,71 49,37% 61 Geïntegreerde projecten voor stads- en plattelandsvernieuwing 0,64% ,00 0,64% ,37 66,85% 62 Ontwikkeling van systemen en strategieën voor levenslang leren bij bedrijven; opleiding en diensten voor werknemers 63 Ontwerp en verspreiding van innoverende en productievere werkorganisatiemethoden 64 Ontwikkeling van speciale diensten voor arbeidsbemiddeling, opleiding en ondersteuning in verband met de herstructurering van sectoren 2,42% ,00 2,42% ,43 12,68% 2,42% ,00 2,42% 0,00 0,00% 2,42% ,00 2,42% ,19 23,54% 65 Modernisering en versterking van arbeidsmarktinstanties 4,67% ,00 4,67% 0,00 0,00% 66 Toepassing van actieve en preventieve maatregelen op de arbeidsmarkt 70 Specifieke actie ter verhoging van de arbeidsparticipatie van migranten 72 Ontwerpen, invoeren en ten uitvoer leggen van hervormingen van onderwijs- en opleidingsstelsels Maatregelen ter verhoging van de levenslange deelname aan onderwijs en opleiding 74 Ontwikkeling van menselijk potentieel op het terrein van onderzoek en innovatie, met name door postdoctoraal onderwijs 2,25% ,00 2,25% ,20 21,31% 0,64% ,00 0,64% 0,00 0,00% 3,06% ,00 3,06% ,23 6,81% 5,14% ,00 5,14% ,74 6,97% 4,83% ,00 4,83% 0,00 0,00% 76 Gezondheidsinfrastructuur 2,25% ,00 2,25% ,73 81,46% 85 Voorbereiding, uitvoering, toezicht en inspectie 4,50% ,00 4,50% ,25 75,66% 86 Evaluatie en studies; informatie en communicatie 1,50% ,00 1,50% ,97 5,35% Total programme participation ,00 100,00% ,07 42,70% Total participation in regards to the Lissabon programme 42,70% Tabel 2: codes en uitsplitsing voor de dimensie financieringsvorm Code Financieringsvorm Budget Realisatie 1 Niet-terugvorderbare hulp ,07 Totaal ,07 Tabel 3: codes en uitsplitsing voor de territoriale dimensie Code Soort gebied Budget Realisatie 8 Zone voor grensoverschrijdende ,07 samenwerking Totaal ,07 Tabel 4: codes voor de dimensie economische activiteit Code Beschrijving 00 Niet van toepassing 01 Landbouw, jacht en bosbouw 02 Visserij 03 Vervaardiging van voedingsmiddelen en dranken 04 Vervaardiging van textiel en textielproducten 05 Vervaardiging van transportmiddelen 06 Niet nader genoemde be- en verwerkende industrie 07 Winning van energiehoudende delfstoffen

42 08 Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en warm water 09 Winning, zuivering en distributie van water 10 Post en telecommunicatie 11 Vervoer 12 Bouwnijverheid 13 Groothandel en kleinhandel 14 Hotels en restaurants 15 Financiële intermediairs 16 Onroerend goed, verhuur en zakelijke dienstverlening 17 Overheid 18 Onderwijs 19 Gezondheidszorg 20 Gemeenschapsvoorzieningen en sociaal-culturele en persoonl?ke diensten 21 Activiteiten in verband met het milieu 22 Andere niet nader genoemde diensten Tabel 5: codes voor de dimensie plaats van uitvoering Code DE DE947 DE949 DE94B DE942 DE948 DE94H DE94A DE946 DEA34 DEA37 DEA1F DEA1B DEA14 DEA15 DEA1E DE94E DE944 DEA35 DEA33 DEA38 DEA12 DEA1D NL NL121 NL113 Beschrijving GERMANY Aurich Emsland Grafschaft Bentheim Emden, Krfr. St. Cloppenburg Wittmund Friesland Ammerland Borken Steinfurt Wesel Kleve Krefeld, Krfr. St. Mönchengladbach, Krfr. St. Viersen Osnabrück Osnabrück, Krfr. St. Coesfeld Münster (Westf), Krfr. St. Warendorf Duisburg, Krfr. St. Neuss THE NETHERLANDS Noord-Friesland Overig Groningen

43 NL112 NL111 NL123 NL122 NL132 NL133 NL211 NL213 NL23 NL225 NL226 NL221 NL212 NL224 NL230 NL413 NL421 NL422 DE94C NL131 Delfzijl E.O. Oost-Groningen Zuidoost-Friesland Zuidwest-Friesland Zuidoost-Drente Zuidwest-Drente Noord-Overijssel Twente FLEVOLAND Achterhoek Arnhem-Nijmegen Veluwe Zuidwest-Overijssel Zuidwest-Gelderland Flevoland Noordoost-Noord-Brabant Noord-Limburg Midden-Limburg Leer Noord-Drente Europa Deel C: cumulatieve uitsplitsing van toewijzingen van de communautaire bijdrage per categorie Combinatie van de codes voor de dimensies 1 tot en met 5 Code* Code* Code* Code* Code* Bedrag** Dimensie 1 Dimensie 2 Dimensie 3 Dimensie 4 Dimensie 5 In euro s Prioritair thema Financieringsvorm Gebied Econimische activiteit Plaats van uitvoering DE; DEA1F; DEA1B; DEA12; NL; NL222; NL223; NL221; NL224; NL413; NL , DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL , , , ,00

44 DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; NL133; NL211; NL213; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL413; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; NL133; NL211; NL213; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL413; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE949; DE94B; DEA34; DEA37; DEA35; DEA38; NL; NL211; NL213; NL222; NL223; NL221; NL212; NL DE; DEA1F; DEA1B; DEA15; DEA1E; DEA12; NL; NL211; NL213; NL222; NL223; NL221; NL212; NL DE; DEA1F; DEA1B; DEA15; DEA1E; DEA12; NL; NL211; NL213; NL222; NL223; NL221; NL212; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; DEA37; DEA1F; DEA1B; DEA14; DEA15; DEA1E; DE94E; DE944; DEA35; DEA33; DEA38; DEA12; DEA1D; NL; NL121; NL113; NL112; NL111; NL123; NL122; NL132; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; NL413; NL421; NL422; DE94C DE; DE947; DE949; DE94B; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; DEA37; DEA1F; DEA1B; DEA14; DEA15; DEA1E; DE94E; DE944; DEA35; DEA33; DEA38; DEA12; DEA1D; NL; NL121; NL113; NL112; NL111; NL123; NL122; NL132; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; NL413; NL421; NL422; DE94C DE; DE947; DE949; DE94B; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; DEA37; DEA1F; DEA1B; DEA14; DEA15; DEA1E; DE94E; DE944; DEA35; DEA33; DEA38; DEA12; DEA1D; NL; NL121; NL113; NL112; NL111; NL123; NL122; NL132; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; NL413; NL421; NL422; DE94C , , , , , , , , , , , , , , , DE; DE94B; NL; NL , DE; DE949; DE948; NL; NL132; NL133; NL , DE; DE947; DE949; DE94B; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; DEA37; DEA1B; DE94E; DE944; DEA35; DEA33; DEA38; NL; NL121; NL113; NL112; NL111; NL123; NL122; NL133; NL211; NL222; NL , DE; DE947; DE949; DE94B; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; DEA37; DEA1B; DE94E; DE944; DEA35; DEA33; DEA38; NL; NL121; NL113; NL112; NL111; NL123; NL122; NL133; NL211; NL222; NL ,91

45 DE; DE947; DE949; DE94B; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; DEA37; DEA1B; DE94E; DE944; DEA35; DEA33; DEA38; NL; NL121; NL113; NL112; NL111; NL123; NL122; NL133; NL211; NL222; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DEA34; DEA37; DEA1F; DEA1B; DEA14; DEA15; DEA1E; DE94E; DE944; DEA35; DEA33; DEA38; DEA12; DEA1D; NL; NL121; NL113; NL112; NL111; NL123; NL122; NL132; NL133; NL211; NL213; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DEA34; DEA37; DEA1F; DEA1B; DEA14; DEA15; DEA1E; DE94E; DE944; DEA35; DEA33; DEA38; DEA12; DEA1D; NL; NL121; NL113; NL112; NL111; NL123; NL122; NL132; NL133; NL211; NL213; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DEA34; DEA37; DEA1F; DEA1B; DEA14; DEA15; DEA1E; DE94E; DE944; DEA35; DEA33; DEA38; DEA12; DEA1D; NL; NL121; NL113; NL112; NL111; NL123; NL122; NL132; NL133; NL211; NL213; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL , , , , , DE; DE947; DEA37; NL; NL121; NL113; NL123; NL122; NL , DE; DE947; DEA37; NL; NL121; NL113; NL123; NL122; NL , DE; DE949; DE94B; DEA34; DEA37; DEA1F; DEA1B; DEA14; DEA15; DEA1E; DEA12; DEA1D; NL; NL132; NL211; NL213; NL222; NL223; NL221; NL224; NL413; NL421; NL DE; DE949; DE94B; DEA34; DEA37; DEA1F; DEA1B; DEA14; DEA15; DEA1E; DEA12; DEA1D; NL; NL132; NL211; NL213; NL222; NL223; NL221; NL224; NL413; NL421; NL DE; DE949; DE94B; DEA34; DEA37; DEA1F; DEA1B; DEA14; DEA15; DEA1E; DEA12; DEA1D; NL; NL132; NL211; NL213; NL222; NL223; NL221; NL224; NL413; NL421; NL , , , DE; DEA1B; NL; NL , DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL , , , DE; DE949; NL; NL , DE; DEA34; DEA1F; DEA1B; DEA12; NL; NL222; NL223; NL221; NL224; NL413; NL DE; DE947; DE949; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA1F; DEA1B; DEA14; DEA15; DEA1E; DEA1D; NL; NL121; NL113; NL112; NL111; NL123; NL122; NL132; NL133; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA1F; DEA1B; DEA14; DEA15; DEA1E; DEA1D; NL; NL121; NL113; NL112; NL111; NL123; NL122; NL132; NL133; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA1F; DEA1B; DEA14; DEA15; DEA1E; DEA1D; NL; NL121; NL113; NL112; NL111; NL123; NL122; NL132; NL133; NL223; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA1F; DEA1B; DEA14; DEA15; DEA1E; DEA1D; NL; NL121; NL113; NL112; NL111; NL123; NL122; NL132; NL133; NL223; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL , , , , , , ,00

46 DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; DEA37; DEA1B; DEA14; DEA15; DEA1E; DE94E; DE944; DEA35; DEA33; DEA38; DEA1D; NL; NL121; NL113; NL112; NL111; NL123; NL122; NL132; NL133; NL211; NL213; NL222; NL212; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; DEA37; DEA1B; DEA14; DEA15; DEA1E; DE94E; DE944; DEA35; DEA33; DEA38; DEA1D; NL; NL121; NL113; NL112; NL111; NL123; NL122; NL132; NL133; NL211; NL213; NL222; NL212; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; DEA37; DEA1B; DEA14; DEA15; DEA1E; DE94E; DE944; DEA35; DEA33; DEA38; DEA1D; NL; NL121; NL113; NL112; NL111; NL123; NL122; NL132; NL133; NL211; NL213; NL222; NL212; NL421; NL422; DE94C; NL , , , , DE; DEA1F; DEA1B; DEA12; NL; NL222; NL223; NL221; NL224; NL413; NL , DE; DEA14; DEA15; DEA1E; DEA1D; NL; NL421; NL , DE; DEA34; DEA1F; DEA1B; NL; NL222; NL223; NL221; NL224; NL413; NL , DE; DEA34; DEA1F; DEA1B; NL; NL222; NL223; NL221; NL224; NL413; NL , DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DE94E; DE944; NL; NL121; NL113; NL112; NL111; NL123; NL122; NL132; NL133; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DE94E; DE944; NL; NL121; NL113; NL112; NL111; NL123; NL122; NL132; NL133; DE94C; NL DE; DE94B; DE942; DEA34; DEA37; DEA14; DE94E; DEA35; DEA33; DEA38; DEA1D; NL; NL132; NL211; NL213; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL421; NL DE; DE94B; DE942; DEA34; DEA37; DEA14; DE94E; DEA35; DEA33; DEA38; DEA1D; NL; NL132; NL211; NL213; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL421; NL , , , , DE; DEA1B; DEA14; DEA15; DEA1E; NL; NL421; NL , DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL DE; DE947; DE949; DE94B; DE942; DE948; DE94H; DE94A; DE946; DEA34; NL133; NL211; NL213; NL23; NL222; NL223; NL221; NL212; NL224; NL230; NL413; NL421; NL422; DE94C; NL , , , , , DE; DEA1B; DEA14; DEA15; DEA1E; NL; NL421; NL ,00 * De categorieën zijn aan de hand van de standaardindeling voor elke dimensie volgens VO (EC) 1828/2006, artikel 11 en bijlage II van een code voorzien. ** Toegewezen bedrag van de communitaire bijdrage voor elke combinatie van de categorieën.categorieën zijn aan de hand van de standaardindeling voor elke dimensie volgens VO (EC) 1828/2006, artikel 11 en bijlage II van een code voorzien.

47

48 www. deutschland-nederland.eu Opgesteld in opdracht van de Beheersautoriteit door: Tel: +49 (0) Gemeenschappelijk INTERREG Secretariaat Fax: +49 (0) c/o Euregio Rijn-Waal Emmericher Str Kleve (Duitsland)