ZICHT OP WATER Zuiderzeemuseum en PWN zoeken samenwerking 79 Foto: H.P. Burger land-water 8.indd :07

Transcriptie

1 ZICHT O Zuiderzeemuseum en PWN 78

2 P WATER zoeken samenwerking 79 Foto: H.P. Burger

3 Land of water, jaargang 3[=4] (juni 2010) pag Als je meer dan veertig jaar buren bent, mag je de banden wel eens aanhalen. Zeker als je allebei écht iets hebt met het IJsselmeer. Vanuit die gedachte voeren Martien den Blanken en Michael Huyser verkennende gesprekken over een mogelijke samenwerking tussen PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland en het Zuiderzeemuseum. Zij zien kansen om elkaars activiteiten te versterken, vooral op het gebied van educatie en erfgoed. Aanleiding genoeg voor Land of Water om PWN-directeur Martien den Blanken uit te horen over de geschiedenis van de waterwinning rond het IJsselmeer, over het belang van vernieuwing, over zijn eigen band met het museum en meer. Frans Hempen Wie Martien den Blanken spreekt over de geschiedenis van waterwinning in Noord-Holland, merkt gauw dat hij al lang met water werkt. Vijfendertig jaar, om precies te zijn. Moeiteloos plaatst de directeur van PWN het ontstaan van het IJsselmeer in een historisch perspectief. PWN is altijd blij geweest met de Afsluitdijk. In de jaren na de Tweede Wereldoorlog nam de vraag naar drinkwater toe. Het verbruik per hoofd van de bevolking steeg enorm. Door de vorming van het IJsselmeer kregen wij er een fantastisch spaarbekken bij. Dankzij de dijk is er altijd voldoende drinkwater voor de anderhalf miljoen Noord-Hollanders die klant van ons zijn. In 1968 nam PWN de oppervlaktewaterzuivering van Andijk in gebruik. Het was het eerste productiebedrijf dat drinkwater produceerde met water van de voormalige Zuiderzee. En nog steeds is Andijk de enige plek waar water wordt gewonnen uit het IJsselmeer, inmiddels in twee installaties. Zoethouder In de begintijd was het water zouter en zelfs af en toe boven de norm van 200 milligram per liter, vertelt Den Blanken. Hiervoor had PWN indertijd een ontheffing van de rijksoverheid. We hebben zelf ook de nodige maatregelen getroffen om ervoor te zorgen dat het IJsselmeer niet te zout wordt. Zo is er in 1995 een aparte leiding naar de Waddenzee aangelegd om het zoute kwelwater uit de Wieringermeer niet te hoeven lozen in het IJsselmeer. Dit gezamenlijke project van Rijkswaterstaat, WRK, Provincie en PWN heeft geleid tot minder zout water. Het zoutgehalte schommelt nu rond de 150. Daar kunnen we goed mee leven. Maar we moeten blijven strijden voor een zoet IJsselmeer. Logisch 80

4 dus dat PWN fel gekant is tegen plannen om van delen van het IJsselmeer brakke overgangszones te maken. Wij willen geen enkel risico lopen dat de leveringszekerheid van het drinkwater in het geding komt, zegt de directeur met klem. Eigenlijk koesteren wij het IJsselmeer meer dan de Zuiderzee. Als waterbedrijf probeert PWN immers alle risico s uit te bannen. Nu liggen we aan twee ankers: de Rijn en het IJsselmeer. Mocht er ooit ergens in de Rijn een ernstige brede boodschap, van kunst, cultuur, erfgoed. Het Zuiderzeemuseum koestert het IJsselmeer, de oude Zuiderzeestadjes en hun cultuur. Onze centrale boodschap is water en natuur. Maar er is zeker sprake van overlap en als het Zuiderzeemuseum de rol van water meer centraal wil plaatsen, hoort het verhaal van PWN daar gewoon bij. Mijn fantasie gaat uit naar het leggen van een brug van verleden naar toekomst, met als centraal thema het water van het IJsselmeer. Aan Familie-uitje in het Zuiderzeemuseum; de zonen van Martien verontreiniging optreden, dan moeten we de inname in Nieuwegein onmiddellijk stopzetten. In Andijk kunnen we dan uit het meer putten. En anders hebben we nog een paar maanden voorraad in de duinen. Dat is het voordeel van de infiltratiegebieden die we daar beheren. Geschiedenis van de toekomst Wat hebben het waterleidingbedrijf en het museum elkaar te bieden? Martien hoeft niet lang na te denken: Het Zuiderzeemuseum heeft een de ene kant heb je de geschiedenis en het belang van de Zuiderzee voor toenmalige generaties. Aan de andere kant werken we nu aan de geschiedenis van de toekomst. Den Blanken doelt op de nieuwe zuiveringstechnieken die PWN ontwikkelt (zie kader Innovatie in Andijk). Want voor PWN kwam er de afgelopen decennia een andere problematiek in de plaats van het zout. Die van chemicaliën zoals restanten van geneesmiddelen en bestrijdingsmiddelen. De concentratie van deze stoffen is zo laag dat ze geen effect hebben 81

5 op de gezondheid, maar het liefst willen we ze gewoon niet in het drinkwater hebben. Met onze nieuwe technologieën zuiveren we ook deze stoffen. En PWN loopt hiermee internationaal voorop, merkt Martien op. Wereldwijd is er vooral veel belangstelling bij bedrijven die worstelen met problemen met de oppervlaktewaterzuivering. Met de allernieuwste zuivering die nu wordt ontwikkeld, wordt Andijk waarschijnlijk een bedevaartplaats voor drinkwaterexperts. Het lijkt hem een goed idee als die waterpelgrims ook de oversteek maken naar Enkhuizen: Daar zien internationale gezelschappen iets meer van de historie van Nederland. Familie-uitjes Zelf heeft Martien goede herinneringen aan het Zuiderzeemuseum. Eind jaren tachtig ging het jonge gezin Den Blanken vanuit Limburg een dagje naar Enkhuizen. Het museumdorp stond ook op het programma. Voor mij had die dag een hoog Dik Tromgehalte, met oud-hollandse spelletjes, zoals stelten lopen en met hoepels spelen, lacht Den Blanken, die nu in Heiloo woont. Mij sprak het ontzettend aan en mijn vier zoons genoten ervan. We hebben nog een foto van onze jongens in Volendammer klederdracht. Ze vonden het prachtig. In 2007 was hij terug in het museum met zijn andere familie, de PWN-clan. De medewerkers konden samen met hun gezin naar de tentoonstelling De Dijk, met schilderijen en tekeningen van Johan Hendrik van Mastenbroek. We hebben een plezierige en leerzame avond gehad, met bezoekjes aan een oud visserscafé en een schoolklasje, waar acteurs ons op reis namen door de geschiedenis. Gedreven om te vernieuwen Hoewel hij leek is op het gebied van museale ontwikkelingen, durft Den Blanken toch te beweren dat het Zuiderzeemuseum er goed aan doet om zich te blijven vernieuwen. Je houdt iets alleen in stand als er ontwikkeling in zit. Je moet meer doen dan alleen oude gebouwen laten zien, maar ook met nieuwe concepten komen. De potentie is er, de basis is goed en daar valt veel mee te doen. Hij vind het waardevol dat het Zuiderzeemuseum tal van projecten met hedendaagse kunstenaars doet, om een actuele collectie op te bouwen. Tegelijkertijd ziet hij Enkhuizen als een plek om kinderen en jongeren te vertellen hoe de dingen in het verleden gebeurden: Wij kunnen daar iets aan toevoegen over het belang van drinkwater, vanaf het ontstaan van het IJsselmeer. In De Hoep te Castricum leggen we ook een sterk accent op educatie. Ik kan me voorstellen dat we elkaar als satelliet gebruiken. Scholieren die in West-Friesland op school zitten, fietsen toch wat gemakkelijker naar het Zuiderzeemuseum dan dat ze naar De Hoep komen. Zicht op identiteit Op de vraag of hij een museummens is, antwoordt Den Blanken volmondig ja. Zijn interesses liggen vooral op het gebied van de Gouden Eeuw en de Europese geschiedenis van de twintigste eeuw. Sporen van historische gebeurtenissen die herkenbaar zijn uit zijn eigen jeugd vond hij bijvoorbeeld in Vilnius, Tallinn en Riga, tijdens een rondreis door de Baltische staten. Voor mij heeft een museum alles te maken met het besef van het verleden en met de tijd waaruit wij zijn voortgekomen. Een goed museum geeft zicht op je wortels, maar biedt ook verschillende invalshoeken op de geschiedenis. Wat hem betreft is een museum de geijkte plek om in aanraking te komen met de identiteit van het eigene, maar zeer zeker ook van het vreemde. Dat musea veranderen en dat ze hedendaagse technieken inzetten, zoals audiorondleidingen en computers met aanraakschermen, vindt hij een goede ontwikkeling. Tegelijkertijd vind ik het voor mezelf ook heerlijk om zonder iets op mijn hoofd te dwalen en de dingen op me in te laten werken. Gewoon genieten. Voorliefde voor ijs Voor een man die zijn werkend leven wijdt aan water, is Martien een echte landrot. Hij vertelt dat PWN elk jaar de 24 uurszeilrace op het IJsselmeer sponsort. Wij varen dan met een grote boot een paar uurtjes door het deelnemersveld. Ik vind het leuk, maar ik hoef niet zo nodig aan het roer te 82

6 staan of aan de touwen te hijsen. Dat is niet mijn grote passie. Op het water gaat nog, maar erín trekt hem echt niet. Een kleine tien jaar terug liet hij zich verleiden om mee te doen aan een achtste triatlon aan de oevers van het IJsselmeer. Het was de eerste keer dat ik zoiets deed, en zwemmen is helemaal niet mijn ding. We begonnen in het haventje van de WRK met vijfhonderd meter zwemmen. Je komt drijfnat boven, moet je snel omkleden en dan hup, op de fiets. En als je na 25 kilometer afstapt, wacht je een bizarre ervaring. Ik kon de eerste paar honderd meter amper lopen. Hij kan er nu smakelijk om lachen. Voor mij wordt zo n watervlakte pas echt interessant als die bevroren is. Op de Gouwzee heb je dan prachtig ijs. De leegte, de vlakte, de wind, de elementen. Het is een genot om lekkere lange slagen te maken en door te gaan. Over de dijk Op de racefiets heeft hij in het verleden ook wel eens een rondje om het meer gemaakt, met een groep vrienden. Vertrek om zes uur s ochtends en twaalf uur later de aankomst. Wat hem dat opleverde? Genieten en op het laatst afzien, lacht hij blijmoedig. Het is machtig mooi om over de Afsluitdijk te fietsen. De waterstaatkundige werken liggen me sowieso na aan het hart. Ik ben een groot voorstander van de nieuwe Deltawet en forse investeringen in de waterwering. Die zijn nodig om voorbereid te zijn op wat er allemaal op Nederland afkomt met de verwachte stijging van de zeespiegel. Ook een autoritje over de Afsluitdijk, bijvoorbeeld naar de zoon die in Groningen studeert, is bepaald geen straf. Sterker nog, voor hem is het een welkom meditatief moment. Prachtig: zicht, ruimte, wolken. In Andijk hebben we een presentatiezaal die uitkijkt over het IJsselmeer. Dat is zó rustgevend. Ik heb wel iets met vlakte en ruimte. Het maakt je stil. Dus als Martien den Blanken moet kiezen tussen land of water, wat wordt het dan? Toch maar land, maar altijd met de blik gericht op het water, de bron van leven. Innovatie in Andijk Over enkele jaren neemt PWN een nieuwe voorzuivering in gebruik in Andijk. Dat wordt een combinatie van ionenwisseling en keramische membranen, ook wel ultrafiltratie genoemd. Deze methode heeft een groot voordeel: er zijn geen chemicaliën meer nodig. De voorzuivering levert helderder water op en produceert minder slib. Ook is er voor de achterliggende uv-zuivering minder energie nodig. Al met al is het voor PWN een nieuwe stap om de oppervlaktewaterzuivering milieuvriendelijker en duurzamer te maken, met als eindresultaat kwalitatief nog beter drinkwater. Martien den Blanken (1951) studeerde in 1976 af aan de Landbouwuniversiteit Wageningen in de studierichting Cultuurtechniek. Hij begon zijn loopbaan als hydroloog-onderzoeker en daarna als onderzoeksmanager bij KIWA, het centrale onderzoeks- en certificatie-instituut van de Nederlandse waterleidingbedrijven. In 1986 trad hij in dienst bij Waterleiding Maatschappij Limburg te Maastricht als hoofd Distributie en aansluitend als technisch adjunct-directeur. Van 1992 tot 1993 was hij hoofd Drinkwater van adviesbureau Witteveen+Bos te Deventer. Sinds 1993 is hij werkzaam bij PWN Waterleidingbedrijf Noord- Holland als directeur Drinkwater en vanaf 2006 als algemeen directeur. 83