Gehonoreerde projecten in hoofdlijn 1: hybride energie-infrastructuren
|
|
- Karel Vos
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Tender Systeemintegratie 2014 Datum: 30 januari 2015 NB: Dit is een voorlopige lijst van gehonoreerde projecten. Mogelijk wordt deze lijst nog aangevuld met 1 à 2 projecten. Gehonoreerde projecten in hoofdlijn 1: hybride energie-infrastructuren en energieopslag Power to Products PPP-ISPT Nederland als launching customer for Demand Side Management, vraagflexibilisering door de procesindustrie. De procesindustrie is met medewerkers een belangrijke sector voor de Nederlandse economie. Naast directe en indirecte werkgelegenheid is zij ook een aanjager van innovatie en onderzoek. Verder draagt zij bij aan het Energieakkoord door haar ambities op het gebied van energieefficiency. Maar de procesindustrie kan en wil op dat gebied meer doen. Zij kan een belangrijke bijdrage leveren aan de stabiliteit van ons elektriciteitsnetwerk door duurzame elektriciteit te gebruiken als dat in overvloed beschikbaar is. Dat maakt de realisatie van de afspraken uit het Energieakkoord, 3,8 GW op land en 3,45 GW op zee, totaal 7,25 GW duurzame energie, gemakkelijker. Op zonnige, winderige dagen kan er overvloed zijn omdat het aanbod groter is dan de reguliere vraag zodat de prijs aanzienlijk zal dalen. In die situatie zal het de producenten moeite kosten om de elektriciteit kwijt te raken. Om het elektriciteitsnet in die situatie betrouwbaar en stabiel te houden, zonder forse aanpassingen van het elektriciteitssysteem, zou de productie uit wind en zon moeten worden terug geregeld en zou (deels) verloren gaan, terwijl de marginale kosten verwaarloosbaar zijn. Die aanpassingen kunnen voor een groot deel worden vermeden als de procesindustrie haar enorme energievraag gaat afstemmen op de momenten van een groot aanbod en de overvloedige elektriciteit gaat gebruiken. Dat heet Demand Side Management. Daarvan profiteren alle partijen. De industrie krijgt lagere energiekosten. De eigenaren van de windparken krijgen een betere prijs voor hun elektriciteit, wat een drukkend effect heeft op de benodigde subsidie voor windenergie. De programmaverantwoordelijke partijen en de system operator hebben met lagere kosten te maken voor het balancerend vermogen waardoor indirect hun klanten ook weer profiteren. Kortom alle schakels in de keten (industrie, windparkeigenaren, subsidieverlener en netbeheerders) profiteren hiervan. Bovendien kunnen de hier beproefde systeemoplossingen als exportproduct te gelde gemaakt worden in het buitenland, waar gelijksoortige systeemoplossingen nodig zijn om de uitbreiding van de wind en zon probleemloos in het energiesysteem op te nemen. Een eerste voorzichtige inschatting is dat de procesindustrie met elektrificatie van haar warmtevraag 2-3 GW rendabel kan absorberen, oftewel % van de uitbreiding conform het Energieakkoord, en wel juist op die momenten dat de vraag laag is en windparkeigenaren klanten nodig hebben. Het technisch potentieel is ingeschat op 6 GW. De manier waarop de industrie kan bijdragen aan stabiliteit zal erg afhangen van de mogelijke snelheid waarmee gereageerd kan worden op fluctuaties. Dit aanlokkelijke vergezicht en de daarmee samenhangende business opportunity s vraagt nog wel om wat huiswerk. Demand Side Management op systeemniveau vraagt om vraagflexibilisering door de procesindustrie en hoe dat te doen. De belangrijkste ingrediënten van het project zijn: 1
2 1. Business cases. Voor en met de procesindustrie, netbeheerders, energieproducenten en windmolenparkeigenaren werken wij vijf business cases uit inclusief alle voorwaarden die het succes bepalen. 2. Systeemstudie en energie- en prijsscenario s. Deze business cases worden geprojecteerd in verschillende energie- en prijsscenario s voor de periode tot om de mogelijkheden en voorwaarden voor demand side management op systeemniveau uit te werken. Beide onderwerpen worden door een groot consortium in dit project uitgewerkt. Dit project is wat het ISPT betreft de eerste fase van een joint industrie program (JIP) gericht op het realiseren van vraagflexibilisering. Het consortium werkt in vijf business cases uit hoe de vraagflexibilisering in de energie-intensieve industrie kan worden gerealiseerd om op die wijze het aanbod van en de vraag naar elektriciteit op elkaar af te stemmen. De business cases kunnen bedrijven vervolgens gebruiken om een investeringsvoorstel uit te werken. De doelstelling uit het Energieakkoord is 7,25 GW wind in Het niet synchroon lopen van aanbod en vraag kan tot grote kosten leiden (garanderen betrouwbare energievoorziening) en lage en onvoorspelbare opbrengsten voor windparkeigenaren. Vraagflexibilisering in de procesindustrie kan een substantiële bijdrage leveren aan netstabiliteit, een betrouwbaar verdienmodel van hernieuwbare energie en lagere subsidiekosten. Het Power2Products project stelt zich tot doel uit te werken hoe demand side management kan worden gerealiseerd, en wordt uitgevoerd door: de PPP-ISPT (penvoerder, administratieve organisatie en business cases), Berenschot (project management, innovatie experts, prijsscenario s en business cases), CE Delft (systeemanalyse en technische analyse), bedrijven (business cases) en energieadviseurs. Eerst geeft het project inzicht in prijs- en marktontwikkelingen in de periode , maakt een staalkaart van technologieën die de industrie kan gebruiken om haar energievraag te flexibiliseren met hun kosten. Vervolgens werkt het consortium in nauwe samenwerking met de bedrijven business cases uit voor demand side management inclusief voorwaarden hoe die te realiseren. Daarna wordt demand side management door de procesindustrie verder uitgewerkt in omvang, organisatie en incentives tegen de achtergrond van de opgestelde prijsscenario s. De laatste fase van het project is het dissemineren van de gecreëerde kennis en is essentieel voor Nederland. Het project Power2Products levert: 1) een model met energie- en prijsscenario s onder ambities van het Energieakkoord; 2) Vijf uitgewerkte business cases voor demand side management in de procesindustrie; 3) kosten en andere voorwaarden (organisatorisch, incentives, wet- /regelgeving, etc); de energie-intensieve industrie demand side management kan invullen; 4) disseminatie van alle opgedane kennis. Flexibel Energie Rotterdam Deltalinqs Dit project beoogt de potentie voor systeemintegratie van het grootste industriële complex van Nederland, namelijk het haven en industrieel complex (HIC) van Rotterdam, te bepalen gericht op maximalisatie van de afzet van duurzame energie voor Hoeveel duurzame energie kan in Rotterdam geabsorbeerd worden? 2
3 Er is sprake van onzekerheden in de energietransitie met het aanbod en de afzet van duurzame energie, de prijsontwikkeling, wet en regelgeving, en effecten op het functioneren van het energienet op termijn. In dit project worden de voorwaarden, effecten en de opties voor een flexibel energiesysteem onderzocht, zoals Power to Heat en Power to Gas. Daarnaast wordt de wisselwerking met en de robuustheid van het transportnet bepaald dat met deze opties samenhangt. In case studies wordt de haalbaarheid van opties bepaald waarmee flexibiliteit in het energiesysteem mogelijk is voor bijvoorbeeld het vermogen van ca MW (van de nieuw te bouwen windmolens). De projectaanpak bestaat uit zes hoofdactiviteiten: 1. Definiëren van uitgangspunten voor het project 2. Inventarisatie flexibiliteit Haven industrieel cluster 3. Inventarisatie flexibiliteit energienetwerk 4. Ontwikkeling van een integratiemethodiek 5. Case studies 6. Conclusies en disseminatie De resultaten uit de case studies, analyse en inventarisaties worden vertaald naar een systematiek die ook in andere industriële regio s gebruikt kan worden. Daarnaast zal samen met Havenbedrijf een implementatieplan ontwikkeld worden dat onderdeel is van het Deltaplan Energie-infrastructuur. Deltalinqs is penvoerder, projectleider en begunstigde namens de bedrijven in Rotterdam Rijnmond die ook actief meedoen in het project. Daarnaast zijn netbeheerder Stedin, NetbeheerNL, (GTS, Tennet) en het Havenbedrijf Rotterdam betrokken vanwege de ontwikkeling van en effecten op de robuustheid, duurzaamheid en stabiliteit van de energie-infrastructuur. De TU Delft is betrokken voor de ontwikkeling van een systematiek en de wetenschappelijke analyse. De systematiek is een vervolg op eerdere studies die in het HIC zijn uitgevoerd. Het resultaat is een geografische kaart van het havengebied met het potentieel voor de opslag en (extra) afzet van duurzame energie en het transportsysteem. Knelpunten, voorwaarden en opties worden vertaald naar een systematiek en implementatieplan hoe dat te ontsluiten dat ook geschikt is voor andere industriële regio s. In case studies worden met bedrijven de mogelijkheden voor praktijk realisatie onderzocht. De resultaten van deze case studies kunnen aansluitend op dit project door de betrokken bedrijven in praktijk worden gebracht: van cases naar business! Ecovat netbalanceringssysteem Ecovat Werk B.V. Realisatie van een collectief netbalanceringsysteem door met hoge snelheid en hoge capaciteit elektrische energie van het net om te zetten in thermische energie en deze voor kortere en langere perioden op te slaan in een Ecovat thermisch opslagvat. Het systeem wordt op economische basis gestuurd door een neuraal lerend netwerk op basis van actuele gegevens en toekomstverwachtingen. Flexibele energie infrastructuur Frames Energy Systems B.V. In het FLEX-P2G project wordt het fundament gelegd voor de inpassing van robuuste, flexibele en kosteneffectieve power-to-gas technologie in het energiesysteem. Het project richt zich op de ontwikkeling van drie pijlers: i. Efficiënte & low cost waterstof productie ii. Efficiënte methanisatie iii. Kansrijke business modellen en scenario s voor inpassing in het energiesysteem 3
4 Duurzame energiebronnen hebben veelal een intermitterend karakter. Hierdoor ontstaat er behoefte aan een meer flexibel energiesysteem. Power-to-gas technologie is geïdentificeerd als robuuste oplossing voor de flexibele koppeling van de gas- en elektriciteitsinfrastructuur. Momenteel zijn de kosten van de P2G technologie nog prohibitief voor grootschalige toepassing. Om hernieuwbare energiebronnen van middel groot formaat (en in de toekomst groot formaat) te kunnen bedienen, zal binnen het FLEX-P2G project door Hydron Energy een low cost & efficiënte water elektrolyse stack worden ontwikkeld. De systeemintegrator Frames zal deze stack technologie integreren tot een turn key waterstof productie systeem met een representatief vermogen van 50 kw. ECN zal zich richten op het realiseren van een Proof of Concept van haar SorptionEnhanced methanisatie proces voor toepassing in het P2G concept. De Hanzehogeschool zal vanuit haar functie als onderwijsinstelling - met input van een peer group bestaande uit verschillende stakeholders - een onderzoek uitvoeren naar de voor methanisering benodigde CO2 bronnen en stromen, scenario s voor inpassing in het energiesysteem, kansen in de markt en kansrijke business modellen voor P2G technologie zoals ontwikkeld in dit project. De in dit project ontwikkelde technologie zal de blauwdruk vormen voor flexibele P2G technologie welke tegen lagere kosten intermitterende hernieuwbare energiebronnen kan balanceren. De volgende deliverables zijn gedefinieerd: i. PEMWE stack platform voor grote capaciteit H2 productie ii. Geïntegreerd water elektrolyse systeem iii. Proof of concept SEM reactor iv. Marktstudie & systeem integratiescenario s P2G technologie Decentrale opslag van alternatieve elektriciteit Elestor B.V. Centrale vraag is hoe de meeste waarde kan worden gecreëerd met de integratie van elektrochemische elektriciteitsopslag in het huidige elektriciteitssysteem. Hiervoor worden modellen die reeds zijn ontwikkeld met bekende elektrochemische opslag technologieën op een slimme manier aan elkaar gekoppeld en aangevuld met de innovatieve waterstof-broom flow batterij voor elektriciteitsopslag. Van alle vormen van elektriciteitsopslag is elektrochemische opslagtechnologie voordelig, het makkelijkst schaalbaar en vrijwel overal te plaatsen. Er zijn diverse toepassingsmogelijkheden, maar een duidelijk zicht op de meest rendabele optie ontbreekt. Het voortduren van deze onduidelijkheid vertraagt grootschalige toepassing van opslagtechnologie en de groei van het aandeel van duurzame energie. Binnen het project wordt een inventarisatie gemaakt naar mogelijke product-markt-combinaties (PMC's), waarbij zal worden gekeken naar 'multi-revenue models'. De geïdentificeerde kansen worden onderworpen aan een gekwantificeerde, modelmatige analyse. Het hiervoor gebruikte model wordt opgebouwd door de bestaande modellen van consortiumpartners TU/e, DNV GL, Elestor en Alliander te koppelen. Hierdoor ontstaat een nieuw en veel fijnmaziger model, waarmee de economische waarde van de mogelijke PMC's kan worden berekend en geoptimaliseerd voor alle belanghebbenden. De output van het model wordt in de laatste fase van het project gebruikt voor het sturen van de studie naar de interfaces (hoe wordt de opslag fysiek geïntegreerd in het systeem) en voor een beperkte experimentele validatie van de modelresultaten. 4
5 Het projectresultaat biedt een overzicht van waar elektriciteitsopslag de meeste waarde creëert middels een technologie agnostisch overzicht van PMC s en een gekwantificeerde drempelwaarde voor de economische haalbaarheid van denkbare PMC s. Dit overzicht biedt houvast voor ontwikkelaars, wet- en regelgevers, investeerders en gebruikers die te maken hebben (of krijgen) met opslagtechnologie. Gehonoreerde projecten in hoofdlijn 2: keteninteracties Vraag en aanbod van flexibiliteit ECN Het project beoogt inzicht te verschaffen in de behoefte aan flexibiliteit van een duurzaam en betrouwbaar energiesysteem in Nederland, alsmede in de opties waarmee in deze behoefte kan worden voorzien en de route waarlangs deze flexibiliteitsopties gerealiseerd kunnen worden. Daarmee draagt het project bij aan de doelstellingen van het programma Systeemintegratie doordat het kennis gaat opleveren over welke systeeminnovaties robuuste onderdelen zijn van een energietransitie die betrouwbaar, betaalbaar en duurzaam is. Als gevolg van de transitie naar een duurzame energievoorziening zal het aandeel van hernieuwbare energiebronnen zoals zon en wind - aanzienlijk toenemen. Het aanbod van zon en wind is echter variabel en onzeker. Hierdoor neemt de behoefte aan flexibiliteit van het energiesysteem toe teneinde de betrouwbaarheid van de energievoorziening te garanderen. Dit roept de vraag op wat de toekomstige behoefte aan flexibiliteit zal zijn, welke opties het beste in deze behoefte kunnen voorzien en hoe deze opties geïmplementeerd kunnen worden. Het onderzoek bestaat uit de volgende drie hoofdfases: 1. Kwantitatieve analyse van de verwachte flexibiliteitsbehoefte van het Nederlandse energiesysteem. Dit zal geschieden door het definiëren van enkele toekomstscenario s en het opstellen van de daarbij behorende vraag- en aanbodprofielen voor energiedragers als elektriciteit, gas en warmte. 2. Economische analyse van flexibiliteitsopties. Op basis van modellen en expertise van de projectdeelnemers zullen de potentiëlen en kosten worden bepaald van een maatschappelijk optimale mix van (robuuste) flexibiliteitsopties. 3. Analyse van knelpunten, barrières en mogelijke oplossingsrichtingen voor de implementatie van robuuste flexibiliteitsopties. Deze laatste fase van het project mondt uit in een zogenaamde routekaart of roadmap voor de implementatie van de geïdentificeerde opties. Het project zal worden uitgevoerd door het Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) in samenwerking met de leden (netwerkbedrijven) en medewerkers van Netbeheer Nederland. Daarnaast leveren GasTerra B.V. en Energie-Nederland een financiële bijdrage aan het onderzoek en nemen zij deel in zowel de stuurgroep als de werkgroepen van het project. Het belangrijkste resultaat of eindproduct van het project is een overzicht (rapportage) van de bevindingen en inzichten van het project met betrekking tot (i) de toekomstige behoefte aan flexibiliteit van een meer duurzame, geïntegreerd energiesysteem in Nederland, (ii) de maatschappelijk optimale mix van opties om in deze behoefte te voorzien, en (iii) de routekaart voor de implementatie van deze opties. Deze inzichten zijn van strategisch belang voor zowel de overheid als marktpartijen bij het nemen van allerlei (investerings)beslissingen voor de lange termijn. 5
6 Systeemintegratie van de netwerken voor huishoudelijke warmtevoorziening N.V. Nederlandse Gasunie Het inzichtelijk maken hoe keuzes voor het invullen van de huishoudelijke warmtevraag binnen de energietransitie doorwerken in de gehele keten (productie, transport, distributie en verbruik) en de kosten van een geïntegreerd energiesysteem. Een nevendoel is het komen tot gedragen resultaten in de samenwerking tussen spelers in deze verschillende delen van het energiesysteem en verschillende energiedragers. De invulling van de warmtevraag vormt een belangrijke uitdaging binnen de energietransitie, terwijl deze het slechtst is onderzocht. Eerdere studies schetsen primair scenario s voor vraagvermindering. Er is echter geen goed beeld hoe deze warmtevraag kosten-efficiënt kan worden ingevuld rekening houdend met de benodigde capaciteiten in transport- en distributie-infrastructuur. Deze studie beantwoordt de vraag hoe keuzes voor de huishoudelijke warmtevraag binnen de energietransitie doorwerken in de gehele keten (productie, transport, distributie en verbruik) en een geïntegreerd energiesysteem. Er wordt inzichtelijk gemaakt welke rollen de verschillende energiedragers (gas, elektriciteit en warmte) en technologieën hierbij kunnen spelen door helder onderbouwde kwantitatieve resultaten. De benodigde netwerkcapaciteiten, de totale kosten over de keten (woningen, installaties, distributie- en transportnetwerk) en de impact op de flexibiliteitsbehoefte in met name het elektriciteitssysteem worden inzichtelijk gemaakt. Hierbij wordt expliciet aandacht besteed aan de samenwerking tussen en uitwisselbaarheid van de verschillende energie-infrastructuren en de mogelijkheden die lokale (warmte-)opslag of vraagsturing bieden. Ook wordt rekening gehouden met de toenemende bijdrage van fluctuerende opwek van wind- en zonne-energie. Uniek en cruciaal in dit project is de inbreng en gezamenlijke kennisopbouw van de verschillende betrokken netbeheerders, waardoor de resultaten een directe relevantie krijgen. Inzicht wordt verkregen over economisch optimale technologiekeuzes voor de huishoudelijke warmtevoorziening met benodigde pieknetwerkcapaciteiten (elektriciteit, gas, warmte) en kosten over de gehele keten, Keuzes kunnen worden gemaakt uitgegaan van flexibiliteit, interactie van infrastructuren en decentrale technologieën. Onderlinge samenwerking van ketenspelers leidt tot gedragen resultaten en brede bewustwording. Marktinrichting ter ontsluiting van flexibiliteitsopties CE-Delft Het SER Energieakkoord voor Duurzame Groei zet een ambitieus groeipad uit voor ontwikkeling van duurzame energie tot Daarmee wordt ingezet op grootschalige realisatie en integratie van wind en zon-pv. De elektriciteitsproductie van deze middelen wordt gekenmerkt door een fluctuerend karakter en de productie zal variëren met de weersomstandigheden. Ook aan de vraagzijde van de markt zien we ontwikkelingen, in bijvoorbeeld elektrisch vervoer en warmtepompen, die van invloed zijn op de behoefte aan en het aanbod van flexibiliteit. En dit is nog maar het begin: het aandeel duurzame energie zal ook na 2023 moeten blijven groeien wil Nederland (en de rest van de EU) aan de toekomstige klimaatdoelen voldoen. Daarmee mag verwacht worden dat er 6
7 in toenemende mate behoefte aan stuurbare flexibele middelen voor aanpassing van aanbod van of vraag naar elektriciteit zal ontstaan. Verschillende bestaande en nieuwe toepassingen, centraal en decentraal, voor (tijdelijke extra) vraag en aanbod van elektriciteit kunnen in deze behoefte voorzien. De bestaande kaders voor markt-inrichting en regulering vormen op korte termijn de randvoorwaarden waarbinnen deze flexibiliteits-opties zullen moeten worden gerealiseerd. Op langere termijn kunnen deze kaders worden aangepast waar nodig om de flexibiliteit te ontsluiten en de markt binnen de nieuwe omstandigheden te optimaliseren. Een vrije toegankelijkheid tot een liquide elektriciteitsmarkt en het elektriciteitsnetwerk voor verschillende flexibiliteitsopties vormt de basis voor een robuust bestel van marktinrichting en regelgeving dat leidt tot de effectieve invulling van de toekomstige flexibiliteitsbehoefte tegen minimale maatschappelijke kosten. Verkenning en ontwikkeling van een breed gedragen bestel van marktinrichting en regelgeving voor de elektriciteitsvoorziening ter ontsluiting van flexibiliteit ten behoeve van flexibiliteitsbehoefte. Deze flexibiliteit omvat alle oplossingen (vraagsturing, substitutie, opslag, extra/minder productie) waarmee de vraag naar en aanbod van elektriciteit binnen de eventuele beperkingen van het elektriciteitsnetwerk met elkaar in balans kunnen worden gebracht. Dit voorstel is opgezet naar aanleiding van de analyse ten behoeve van de denktank structurele verandering energiemarkt. De analyse blikt vooruit op toenemende flexibiliteitsbehoefte tot 2030 en mogelijkheden om in deze flexibiliteitsbehoefte te voorzien. Onderdeel van de verkenning betrof de bestaande barrières in het huidige kader van marktinrichting en regelgeving voor de elektriciteitsvoorziening. Het voorstel voorziet twee fasen in het project: 1) Analyse markttoegang flexibiliteitsvoorziening Evaluatie van bestaande kaders van marktinrichting en regulering tegen de achtergrond van de toekomstige ontwikkeling van duurzaam vermogen. In beeld brengen van potentiele barrières voor ontsluiting flexibiliteitsopties en benodigde flexibiliteitsproducten. De analyse zal plaatsvinden aan de hand van de verwachtte ontwikkeling van de flexibiliteitsbehoefte. Hiervoor worden gedetailleerde scenario s naar 2030 opgesteld. Mogelijkheden tot flexibiliteitsvoorziening worden geëvalueerd voor verschillende concrete cases van mogelijke flexibiliteitsleveranciers. 2) Concept ontwerp marktinrichting en regulering Kansrijke opties tot aanpassing en uitbreiding van de bestaande marktmechanismen en regulering worden nader onderzocht en uitgewerkt, met als doel om flexibiliteitsvoorziening efficiënt en kosteneffectief te ontsluiten en te integreren in het bestel. Mogelijkheden tot aanpassing en uitbreiding van bestaande marktinrichting en regulering om de flexibiliteitsvoorziening in Nederland verder te ontsluiten met de bijbehorende ontwikkelings- en implementatietrajecten worden in kaart gebracht binnen de Europese context. Het eerste resultaat van het project is een beschrijving van noodzakelijke producten om evenwicht in vraag en aanbod van elektriciteit te faciliteren en te kunnen waarborgen. Het tweede resultaat is een beschrijving van bestaande voorzieningen (APX Intraday en Day-Ahead markten, en de Onbalanssystematiek) om deze producten te kunnen leveren, barrières voor levering en de benodigde aanpassing van marktinrichting en regulering om levering te ontsluiten. 7
8 Flexibility options insights CE-Delft Het projectdoel is de ontwikkeling, validatie en toepassing van een simulatiemodel van de dayahead markt en de onbalansmarkt voor elektriciteit in Nederland dat de flexibiliteitsbehoefte en flexibiliteitsvoorziening in detailniveau kan simuleren. Flexibiliteit betreft alle oplossingen (extra/minder vraag, vraagverschuiving, opslag, extra/minder productie) om de korte termijnbalans tussen vraag en aanbod te handhaven. Voor de denktank structurele verandering energiemarkt analyseerde CE Delft de toenemende flexibiliteitsbehoefte in het komende decennium en mogelijkheden om hierin te voorzien. Om deze nauwkeurig te kwantificeren is er behoefte aan een instrumentarium voor simulatie van inzet van productiemiddelen én vraagsturing met een hoog detailniveau en op verschillende plannings-termijnen (DAM/IDM/BM). Het voorstel voorziet in de ontwikkeling van het flexibiliteitsmodel in zeven fasen. In de eerste fase wordt het simulatiemodel in concept ontwikkeld op basis van bestaande literatuur in het domein van planning en aansturing van elektriciteitsproductiemiddelen. De tweede fase betreft dataverzameling met betrekking tot de technische karakteristieken van het productiepark, productie (planning en realisatie) van intermitterende bronnen zoals wind en zon-pv en tot slot de vraagontwikkeling op uurbasis. De derde en vierde fase omvatten de ontwikkeling van het simulatie-model en een web-based interface. De vijfde fase betreft validatie op basis van backcasting (simulatie van historische inzet en prijsontwikkeling in Nederland). In de zesde fase zal het model worden toegepast om de flexibiliteitsbehoefte en voorziening op de Nederlandse elektriciteitsmarkten in 2020 en 2023 in beeld te brengen. Het project zal worden afgerond met presentaties van resultaten in de sector, zoals bij de denktank structurele veranderingen energiemarkt en in-house presentaties bij relevante stakeholders in productie en netbeheer en energie-intensieve industrie. is een model van de Nederlandse DAM en BM in Noordwest Europese context dat de flexibiliteitsbehoefte en -voorziening in detail kan simuleren. Ter demonstratie zal het model worden ingezet voor een simulatieanalyse van de Nederlandse elektriciteitsmarkten in 2020 en
Gehonoreerde projecten hoofdlijn 1: Hybride energie-infrastructuren en energieopslag
Tender Systeemintegratie 2014 Datum: 17 april 2015 Gehonoreerde projecten hoofdlijn 1: Hybride energie-infrastructuren en energieopslag TES0114003 Power to Products PPP-ISPT mevr. A.M.A. Noë ann.noe@ispt.eu
Nadere informatie6 Pijler 4: Het energietransportnetwerk gereedmaken
6 Pijler 4: Het energietransportnetwerk gereedmaken 6.1 Aanpassingen van de infrastructuur in Nederland De energietransitie kan ingrijpende gevolgen hebben voor vraag en aanbod van energie en voor de netwerken
Nadere informatieECN TNO activiteiten systeemintegratie
ECN TNO activiteiten systeemintegratie Rob Kreiter Den Haag 22-05-2015 www.ecn.nl Aanleiding: meer duurzaam - minder zekerheid - meer complexiteit Uitdaging voor de (verre) toekomst Elektriciteitsbalans
Nadere informatiePower to gas onderdeel van de energietransitie
Power to gas onderdeel van de energietransitie 10 oktober 2013 K.G. Wiersma Gasunie: gasinfrastructuur & gastransport 1 Gastransportnet in Nederland en Noord-Duitsland Volume ~125 mrd m 3 aardgas p/j Lengte
Nadere informatieSysteemintegratie en flexibiliteit: De veranderende mix van fossiele en hernieuwbare bronnen in de Nederlandse energievoorziening (Perceel 1)
Systeemintegratie en flexibiliteit: De veranderende mix van fossiele en hernieuwbare bronnen in de Nederlandse energievoorziening (Perceel 1) Jos Sijm (ECN) Congres Systeemintegratie Apeldoorn, 21 april
Nadere informatieduurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen
duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen De toekomst van de energievoorziening Gemeenten, provincies, bedrijven en projectontwikkelaars gaan zich steeds meer richten op duurzame energiedoelstellingen,
Nadere informatieEnergieopslag en flexibiliteit - kansen en onzekerheden
Energieopslag en flexibiliteit - kansen en onzekerheden Early morning toast kiemt Hoenderloo 8-10-2014 www.ecn.nl R&D programma s ECN Policy Studies Energy Engineering Environment Energy Efficiency & CCS
Nadere informatieRoadmap Smart Grids Mar$jn Bongaerts Frits Verheij 12 februari 2014
1 Roadmap Smart Grids Mar$jn Bongaerts Frits Verheij 12 februari 2014 Inhoud 2 1. Innovatietafel aanloop naar TKI Switch2SmartGrids 2. Actieplan Duurzame Energievoorziening link naar E-akkoord 3. Toekomstbeelden
Nadere informatieGrootschalige energie-opslag
Er komt steeds meer duurzame energie uit wind Dit stelt extra eisen aan flexibiliteit van het systeem Grootschalige opslag is één van de opties om in die flexibiliteit te voorzien TenneT participeert in
Nadere informatieGrootschalige energie-opslag
Er komt steeds meer duurzame energie uit wind Dit stelt extra eisen aan flexibiliteit van het systeem Grootschalige opslag is één van de opties om in die flexibiliteit te voorzien Uitgebreid onderzoek
Nadere informatieDe toekomst van de netten
De toekomst van de netten Speelveld, energieneutrale wijk, rol van smart grids dr. C. (Cor) Leguijt, presentatie Kivi-Niria, 8 okt. 2013 Inhoud de toekomst van de netten Kort: over CE Delft De hoeken van
Nadere informatieIntegratie van grootschalig windvermogen in het Nederlandse elektriciteitssysteem
Integratie van grootschalig windvermogen in het Nederlandse elektriciteitssysteem Consequenties voor de balanshandhaving en oplossingsrichtingen Engbert Pelgrum, TenneT TSO B.V. Symposium Cogen Nederland
Nadere informatieInpassing van duurzame energie
Inpassing van duurzame energie TenneT Klantendag Erik van der Hoofd Arnhem, 4 maart 2014 doelstellingen en projecties In de transitie naar duurzame energie speelt duurzame elektriciteit een grote rol De
Nadere informatieDe opkomst van all-electric woningen
De opkomst van all-electric woningen Institute for Business Research Jan Peters Directeur Asset Management Enexis Inhoud Beeld van de toekomst Veranderend energieverbruik bij huishoudens Impact op toekomstige
Nadere informatieColumn Maak van Nederland de energiehub en leverancier van flexibiliteit aan het Europese energiesysteem
Column Maak van Nederland de energiehub en leverancier van flexibiliteit aan het Europese energiesysteem Maarten Meijburg en Ruut Schalij 13 oktober 2016 Door de staatsbedrijven Gasunie en Tennet zijn
Nadere informatieen uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018
Energie-infrastructuur: overzicht en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018 Indeling De drie fasen van ordening en regulering infrastructuur Nederland doorvoerland Wat is de opgave? Investeringen
Nadere informatieDuorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie
Duorsume enerzjy yn Fryslân Energiegebruik en productie van duurzame energie 1 15 11 oktober 1 Inhoud Management Essay...3 1 Management Essay De conclusies op één A4 De provincie Fryslân heeft hoge ambities
Nadere informatieSlimme Netten. Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander
Slimme Netten Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander Netbeheer Nederland (1) Netbeheer Nederland brancheorganisatie van alle elektriciteit-
Nadere informatieConferentie energie-opslag en -distributie
Stabiliteit van netten en energiesysteem Conferentie energie-opslag en -distributie Bert den Ouden, Berenschot 2 februari 2017 b.denouden@berenschot.nl 2-2-2017 Intermitterende duurzame bronnen Huidige
Nadere informatieWaterstof. Hoe het kleinste element in het periodiek systeem een grote drijvende kracht vormt voor de energie- en chemische industrie transitie
Waterstof Hoe het kleinste element in het periodiek systeem een grote drijvende kracht vormt voor de energie- en chemische industrie transitie Jörg Gigler & Marcel Weeda TKI Nieuw Gas Waterstofbijeenkomst
Nadere informatieDE ENERGIE TRANSITIE
DE ENERGIE TRANSITIE 1 DE ENERGIETRANSITIE In de huidige Europese energie sector zijn drie parallelle trends waar te nemen. Ten eerste decentralisatie, waarbij steeds groter wordende hoeveelheden decentrale
Nadere informatieENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019
ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED Maart 2019 Inleiding De concentratie van industrie in de Rotterdamse haven is een goede uitgangspositie voor het doen slagen van de energietransitie:
Nadere informatieDenktank vernieuwing energiemarkt. Frans Rooijers
Denktank vernieuwing energiemarkt Frans Rooijers Agenda Kennismaking Stand van zaken Problemen Oplossingen Werkwijze Afspraken 2 Deelnemers? Stichting Natuur & Milieu - ECF Ministerie EZ E.On APX TenneT
Nadere informatieMatch van vraag en aanbod
Match van vraag en aanbod Globale verkenning van oplossingen, kosten en markt (bijgewerkte versie) Denktank Structurele veranderingen Energiemarkt, maart 2014 Frans Rooijers, Bettina Kampman Groei fluctuerend
Nadere informatieTenneT in de energiemarkt
TenneT in de energiemarkt Klaas Hommes Stay tuned. Safety first! Voor uw en onze veiligheid vragen we uw aandacht voor de volgende veiligheidsmaatregelen. In geval van een ontruiming van het pand: Volg
Nadere informatieMarkt voor Flexibiliteit
Markt voor Flexibiliteit Globale verkenning van kansen en uitdagingen Denktank Structurele veranderingen Energiemarkt, 9 April 2014 Frans Rooijers, Bettina Kampman, Sebastiaan Hers Agenda Terugblik en
Nadere informatieH-vision Blauwe waterstof voor een groene toekomst Alice Krekt, programmadirecteur Deltalinqs Cimate Program
H-vision Blauwe waterstof voor een groene toekomst Alice Krekt, programmadirecteur Deltalinqs Cimate Program 13-12-2018 Steven Lak voorzitter Om 2030 ambitie van broeikasgas emissiereductie te behalen
Nadere informatieEnergietransitie en schaalvoordelen
Energietransitie en schaalvoordelen Samenvatting McKinsey-onderzoek Oktober 2013 CONTEXT Recent is door McKinsey, in opdracht van Alliander, een onderzoek uitgevoerd naar de vraag: Wat zijn de voordelen
Nadere informatieEnergiemarkt in beweging Denktank Vernieuwing Energiemarkt Fase 1 - Elektriciteitsmarkt. Frans Rooijers & Sebastiaan Hers
Energiemarkt in beweging Denktank Vernieuwing Energiemarkt Fase 1 - Elektriciteitsmarkt Frans Rooijers & Sebastiaan Hers Denktank Vernieuwing Energiemarkt Discussie over gevolgen hiervan op het energiesysteem
Nadere informatieSmart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik. ENGIE Infra & Mobility
Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik ENGIE Infra & Mobility De daad bij het woord, de techniek bij de plannen Over een aantal jaren ziet de energievoorziening in Nederland er geheel anders
Nadere informatieKlankbordgroep PwC-onderzoek:Visie op tariefregulering op korte en middellange termijn
Advisory Klankbordgroep -onderzoek:visie op tariefregulering op korte en middellange termijn Agenda Pagina 1 Introductie 1 2 Aanpak en proces 5 3 Ontwikkelingen in de energiesector 12 4 Onderzoeksvragen
Nadere informatieWaterstof, het nieuwe gas. Klimaatneutraal is de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft
Waterstof, het nieuwe gas Klimaatneutraal is de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, Transport en Grondstoffen Economische, technische
Nadere informatieZonder Energieopslag geen Energietransitie. Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel WKO-Manifestatie / 30 Oktober 2013
Zonder Energieopslag geen Energietransitie Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel WKO-Manifestatie / 30 Oktober 2013 Duurzame Energie Koepel 6 brancheorganisaties (wind, zon, bodemenergie, bio, warmtepompen,
Nadere informatieSTORAGE & INTEGRATION OF RENEWABLE ENERGY (SIRE)
Concept R&D plan ECN 2018 STORAGE & INTEGRATION OF RENEWABLE ENERGY (SIRE) Context en visie In 2050 is het energiesysteem CO 2 -neutraal; een aanzienlijk deel van de energie zal worden gegenereerd door
Nadere informatieDuurzame Energieinfrastructuur en Gebiedsontwikkeling
Duurzame Energieinfrastructuur en Gebiedsontwikkeling 6 maart 2017 ir. A. Schiltmans MCD Meeting Bouwcampus, Grip op de Maas (heel) kort DGO Context van gas naar warmte Welke alternatieven zijn er Grootschalige
Nadere informatieDe ontwikkeling van Smart grids. Our common future. Prof.dr.ir. Han Slootweg. 30 september 2016
De ontwikkeling van Smart grids Our common future Prof.dr.ir. Han Slootweg 30 september 2016 Agenda Het energiesysteem Verduurzaming van het energiesysteem De energietransitie Smart Grids 2 Energievoorziening
Nadere informatieFiguur 1: De ontwikkeling van de kostprijs van zonne-energie en batterijen versus de consumentenprijs van elektriciteit
Energiebedrijven op zoek naar toegevoegde waarde De transitie naar een hernieuwbaar en deels decentraal energielandschap zal zich doorzetten. De vervanging van de centrale elektriciteitsproductie door
Nadere informatiePower to products. 11 oktober 2017 Egbert Klop
Power to products Welke kansen biedt energieflexibilisering voor de industrie? 11 oktober 2017 Egbert Klop Waar gaat het over? Elektrificatie van industriële processen Flexibilisering van energievoorziening
Nadere informatie100 MW GETIJDENENERGIE 100% VOORSPELBAAR 100% FLEXIBEL
TIDAL POWER 100 MW GETIJDENENERGIE 100% VOORSPELBAAR 100% FLEXIBEL In 2025 100.000 Zeeuwse huishoudens voorzien van duurzame electriciteit uit getijdenenergie met een totale CO2-reductie van 140.000 ton
Nadere informatieGroeiplan voor warmte. een initiatief van provincies, gemeenten en sector
Groeiplan voor warmte een initiatief van provincies, gemeenten en sector 27 november 2015 De Provincies Gelderland, Zuid-Holland, Noord-Holland, en Limburg, Metropoolregio Rotterdam Den Haag, de Gemeenten
Nadere informatieRoute naar een Duurzame Energievoorziening
Route naar een Duurzame Energievoorziening Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel Bijeenkomst: 25 november 2013, Power Lab 5 / USI & KIVI-NIRIA Inhoud Energie-transitie Energieakkoord voor duurzame groei
Nadere informatieWARMTE IS HOT VISIE, KANSEN EN ONTWIKKELING. Sjaak Verburg Pipeliner terugkomdag, 18 november 2015
WARMTE IS HOT VISIE, KANSEN EN ONTWIKKELING Sjaak Verburg Pipeliner terugkomdag, Inhoud: In het komende half uur: Korte introductie; Rotterdamse haven, Havenbedrijf Rotterdam en pijpleidingen Deltaplan
Nadere informatieInvesteringen in Conventioneel Vermogen
Investeringen in Conventioneel Vermogen Situatieschets, Verwachtingen en Perspectieven op Aanpassingen Denktank Structurele veranderingen Energiemarkt, 21 Mei 2014 Frans Rooijers, Bettina Kampman, Sebastiaan
Nadere informatieSTARTDOCUMENT. 1. De kracht van samenwerking. 2. Waarom een NWP
STARTDOCUMENT 1. De kracht van samenwerking Deltalinqs Energy Forum, Havenbedrijf Rotterdam, Havenbedrijf Amsterdam, Havenbedrijf Eemsmond, Energy Valley, Stichting Zero Emissie Busvervoer, RAI Platform
Nadere informatieAmsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz
RAI PTM - bijeenkomst Amsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz 1 Stedin Netbeheer is verantwoordelijk voor het transport van gas en elektriciteit in West Nederland Onze missie: duurzame energie voor iedereen
Nadere informatieDomineren kosten infrastructuur de factuur van de toekomst? Martien Visser Lector Energietransitie Hanzehogeschool - Entrance
Domineren kosten infrastructuur de factuur van de toekomst? Martien Visser Lector Energietransitie Hanzehogeschool - Entrance Energie infrastructuur (deze lezing) Verband tussen benutting, kosten en marktprijzen
Nadere informatie_ PROVINCIE FLEVOLAND
_ PROVINCIE FLEVOLAND Mededeling Onderwerp Gedeeltelijke transportbeperkingen op energie-infrastructuur in Flevoland Kern mededeling: Liander kondigt aan dat het genoodzaakt is om een tijdelijke (gedeeltelijke)
Nadere informatieNaar een 100% duurzame energievoorziening voor Flevoland?! Vera Pieterman, plv. directeur Energie & Omgeving
Naar een 100% duurzame energievoorziening voor Flevoland?! Vera Pieterman, plv. directeur Energie & Omgeving 6 december 2016 Hoofdpunten (Inter)nationale context van de ambitie van Flevoland De energietransitie
Nadere informatieNet voor de Toekomst: samenvatting
Net voor de Toekomst: samenvatting Om in 2050 een CO2-neutrale samenleving te bereiken, zal de energievoorziening de komende decennia een ingrijpende transitie moeten doormaken. Maar hoe precies, is nu
Nadere informatieEnergietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving
Energietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving Enexis: energie in goede banen Even if you doubt the evidence, providing incentives for energy-efficiency and clean energy are the right thing to do
Nadere informatieToekomstbestendig, innovatief warmtenet in Amsterdam Zuidoost. Caryl Jonis (programmamanager BU Heat NL) 10 oktober 2018
Toekomstbestendig, innovatief warmtenet in Amsterdam Zuidoost Caryl Jonis (programmamanager BU Heat NL) 10 oktober 2018 Onderwerpen Studieproject Kantorenstrook Amstel III Basis technisch concept Voorlopige
Nadere informatieOpslag van energie een verantwoordelijkheid of kans voor de zorg? Joris Ijzermans Business Unit Manager Energy Solutions Center
Opslag van energie een verantwoordelijkheid of kans voor de zorg? Joris Ijzermans Business Unit Manager Energy Solutions Center Energy Solutions Center Joris IJzermans Achtergrond: Energievoorziening Business
Nadere informatieUitdagingen van de energie transitie
Uitdagingen van de energie transitie Presentatie Congres Energy Next Dordrecht 10 december 2015 Remko Bos Directeur Energie ACM Vicepresident CEER 1 ACM als toezichthouder ACM bevordert kansen en keuzes
Nadere informatieInleiding in de wereld van energieopslag
FME-CWM themamiddag energieopslag Jasper Groenewegen Duurzame lokale opwekking verschuift de balans 2 Duitse elektriciteitsprijs volgt nu al de PV productie 3 met extremen tot gevolg! 4 Kortom, we live
Nadere informatieNet voor de Toekomst. Frans Rooijers
Net voor de Toekomst Frans Rooijers Net voor de Toekomst 1. Bepalende factoren voor energie-infrastructuur 2. Scenario s voor 2010 2050 3. Decentrale elektriciteitproductie 4. Noodzakelijke aanpassingen
Nadere informatieEvoluties in het energielandschap. Peter De Pauw
Evoluties in het energielandschap Peter De Pauw Inhoud We consumeren meer energie We produceren zelf elektriciteit We zullen anders consumeren We gebruiken de netten op een andere manier 2 3 december 2015
Nadere informatieEneco Groep. Duurzame energie voor iedereen
Eneco Groep Duurzame energie voor iedereen Duurzame koploper Eneco is het grootste energiebedrijf van Nederland in publieke handen. Onze missie is betaalbare duurzame energie mogelijk maken die altijd,
Nadere informatieHet is deze verduurzaming van de elektriciteitsproductie die afspraken aan de andere tafels van het Klimaatakkoord mogelijk maakt.
Notitie vereniging van energienetbeheerders in Nederland Aan Tafel Elektriciteit - Klimaatakkoord Van Marc van der Linden Datum 27 maart 2018 Onderwerp Inbreng Netbeheer Nederland voor de Tafel Elektriciteit
Nadere informatieTKI WINST Warmte Infrastructuur Nederland met verlaagde Systeem Temperatuur
ENERGY TKI WINST Warmte Infrastructuur Nederland met verlaagde Systeem Temperatuur 1 SAFER, SMARTER, GREENER De ambitie voor de Nederlandse gebouwde omgeving 2030 Een 49% CO 2 reductie 3,4Mton minder CO
Nadere informatieSmart Grids proeftuinen. Innovatieprogramma Intelligente Netten (IPIN)
Smart Grids proeftuinen Innovatieprogramma Intelligente Netten (IPIN) Innovatieprogramma Intelligente Netten - IPIN Presentatie geleerde lessen: 1. Vanuit proeftuinen en IPIN programma 2. Voor het innovatiesysteem
Nadere informatieTransformatie van het Energiesysteem. Atelier Flevo-perspectieven
Transformatie van het Energiesysteem Atelier Flevo-perspectieven NVDE NVDE Bundeling van partijen die transitie willen versnellen Hoofdpunten uit agenda Volledig duurzame energievoorziening in 2050 en
Nadere informatie2. Hoofdlijnen per sector
2. Hoofdlijnen per sector Aan vijf sectortafels hebben overheden, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en vakbonden voorstellen geformuleerd om beoogde hoeveelheid broeikasgasreductie te realiseren.
Nadere informatieImpact energietransitie
Impact energietransitie Marktontwikkelingen en TSO-perspectief Ben Voorhorst - COO VEMW, 12 juni 2014 Onderwerpen TenneT algemeen Opmars duurzaam in Duitsland én Nederland Uitdaging inpassing renewables
Nadere informatieEnergieoplossingen van de toekomst
Energieoplossingen van de toekomst Duurzaam en innovatief Naast de transformatorstations die Alfen voornamelijk aan netbeheerders levert, leggen we complete elektriciteitsnetwerken aan bij klanten in de
Nadere informatieInnovatie in de Waterketen. Inleiding
Innovatie in de Waterketen Inleiding Aanleiding Uitdagingen: Vervangingsopgave riolering Financiële doelmatigheid (ook - of juist door - functiekoppeling) Inspelen op brede maatschappelijke kansen en uitdagingen
Nadere informatieWELKOM BIJ PORT OF ROTTERDAM! Remco Neumann en Ankie Janssen 19 April 2018
WELKOM BIJ PORT OF ROTTERDAM! Remco Neumann en Ankie Janssen 19 April 2018 Inleiding Wat doet het Havenbedrijf Rotterdam? Hoe bouwen wij aan een duurzame haven? Wat doen wij aan waterstof? 2 Wat doet het
Nadere informatieAll about Energy College Doel van dit ronde tafel gesprek
All about Energy College Doel van dit ronde tafel gesprek Een gezamenlijk project definiëren, dat samen met ons netwerk succesvol kan worden gerealiseerd. Het definiëren van uw Roadmap naar 26 mei 2025
Nadere informatieTKI Tender en programmalijnen Switch2SmartGrid. Programmalijnen en speerpunten 2014
TKI Tender en programmalijnen Switch2SmartGrid Programmalijnen en speerpunten 2014 Programmalijnen en aandachtspunten 1. Energiemanagement voor fleibiliteit van energiesysteem 2. Informatie en control
Nadere informatieReactie van Elia op de conceptnota voor nieuwe regelgeving betreffende het stimuleren van een Vlaams energienet in evenwicht
Reactie van Elia op de conceptnota voor nieuwe regelgeving betreffende het stimuleren van een Vlaams energienet in evenwicht 29 februari 2016 INHOUDSTAFEL 1 Voorwoord... 3 2 Elia, beheerder van het transmissienet
Nadere informatieNeVER/VMR 18 juni Klimaatakkoord en omgevingsrecht vanuit energierechtelijk perspectief
NeVER/VMR 18 juni 2019 Klimaatakkoord en omgevingsrecht vanuit energierechtelijk perspectief Waar energie- en omgevingsrecht elkaar ontmoeten Ollongren ziet ruimte voor gemeenten om stoppen met aardgas
Nadere informatieSmart Grids proeftuinen. Innovatieprogramma Intelligente Netten (IPIN)
Smart Grids proeftuinen Innovatieprogramma Intelligente Netten (IPIN) Smart Grids proeftuinen Innovatieprogramma Intelligente Netten (IPIN) Smart Grids proeftuinen Innovatieprogramma Intelligente Netten
Nadere informatieEnergievisie Dordtse Kil IV
Energievisie Dordtse Kil IV Management samenvatting Energievisie Dordtse Kil IV 2 Energievisie Dordse Kil IV Opdrachtgever: Contactpersonen opdrachtgever: Gemeente Dordrecht dhr. N. Klinken, projectleider
Nadere informatieEen Flexibele energiemarkt
Een Flexibele energiemarkt Watt connects 14-juni-2016 Erik van der Hoofd Uitdaging Meer duurzame energie: vooral wind- en zonne-energie Een sterk stijgend aantal marktdeelnemers Garandeer een stabiel systeem
Nadere informatieUtilities congres: Nieuwe energie voor de industrie
Elektrificatie in de Industrie en uitkomst studie nettarieven en Flexibiliteit Utilities congres: Nieuwe energie voor de industrie 5 oktober 2016 B. den Ouden, Berenschot b.denouden@berenschot.nl Elektrificatie
Nadere informatieEnexis. De veranderende rol van de netbeheerder. Peter Vermaat Voorzitter Raad van Bestuur Enexis. 12 november 2015
Enexis De veranderende rol van de netbeheerder Peter Vermaat Voorzitter Raad van Bestuur Enexis 12 november 2015 Rol Enexis in de elektriciteitsketen Elektriciteitscentrale voor de opwek van elektriciteit
Nadere informatieIPIN Proeftuin Lochem
IPIN Proeftuin Lochem Inleiding, samenwerking, uitdaging Oktober 2013 Ben Tubben Opzet programma IN4Energy Het consortium IN4Energy maakt het mogelijk dat deelnemers aan de proeftuin daadwerkelijk richting
Nadere informatiePROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST
NOORD-NEDERLAND: PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST PROEFTUIN ENERGIE- TRANSITIE REGIONALE PARTNER IN DE EUROPESE ENERGIE UNIE Noord-Nederland is een grensoverschrijdende proeftuin
Nadere informatiePositioning paper Warmtepompen in smart grids
Positioning paper Warmtepompen in smart grids Maart 2013 2 Positioning paper Dit document is bedoeld om beslissers en beleidsmakers binnen netwerkbeheerders, centrale en decentrale overheden, grotere installatiebedrijven,
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 27266 29 september 2014 Regeling van de Minister van Economische Zaken van 26 september 2014, nr. WJZ/14150444, houdende
Nadere informatieWaterstof Coalitie Vier pijlers onder een duurzame waterstofeconomie in 2030
November 2018 01 Waterstof Coalitie Vier pijlers onder een duurzame waterstofeconomie in 2030 Deze handreiking richt zich op concrete afspraken tussen het Rijk, industrie, infrastructuurbedrijven en maatschappelijke
Nadere informatieDe salderingsregeling
De salderingsregeling Wat kost dat de overheid? Is dat houdbaar en nodig? Marc Londo ECN unit Policy Studies Amsterdam 27 mei 2014 www.ecn.nl Boodschappen 1. Saldering wordt een voor de overheid oncomfortabele
Nadere informatieToekomstschetsen en organisatievraagstukken
Toekomstschetsen en organisatievraagstukken Samenvatting en bevindingen in #Energiedialoog Verschillen en gemene delers in energiescenario s Besparing oftewel isolatie zorgt voor grote verminderingen in
Nadere informatieZakelijke energiegebruikers hebben sleutelpositie in de energietransitie. Frans Rooijers
Zakelijke energiegebruikers hebben sleutelpositie in de energietransitie Frans Rooijers CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, transport en grondstoffen Economische, technische
Nadere informatieOntwikkelingen naar een duurzame energiemarkt. Klaas Hommes, TenneT 28 juni 2014
Ontwikkelingen naar een duurzame energiemarkt Klaas Hommes, TenneT 28 juni 2014 Transitie Veranderingen in productie Veranderingen in balancering Nieuwe kansen Vergroening 20-03-2013 2 Ontwikkeling: transitie
Nadere informatieLokale energiecoöperatie
Lokale energiecoöperatie Stuwende kracht achter de de duurzame energietransitie van onderaf 1 Inhoud I. Visie II. De Energie Coöperatie III. Eemflow Energie VOF 2 Van Klimaat beleid naar Energie transitie
Nadere informatieIndustrie kan stroomvraag & -aanbod balanceren
Industrie kan stroomvraag & -aanbod balanceren Delft, Y.C. van December 2016 ECN-V--16-011 6 nr 16 2016 Een groot deel van het industriële potentieel blijft nu nog onbenut POWER TO PRODUCTS tekst: Ron
Nadere informatieDe energie-infrastructuur van Zuid-Holland
De energie-infrastructuur van Zuid-Holland Smart Multi Commodity Grid Technische sessie PS 26 september 2018 Marco van Steekelenburg & Isabel Nijveldt Energietransitie Stap 1: in kaart brengen huidige
Nadere informatieGroener door ICT. Erik Huizer Algemeen directeur TNO Informatiemaatschappij
Groener door ICT Erik Huizer Algemeen directeur TNO Informatiemaatschappij 2 Groener door ICT Smart energy systems door ICT Slimmer rijden door ICT Slimmer werken door ICT Vergroening van ICT Smart Grids
Nadere informatieRoadmap naar Smart Grids ECN s visie
Roadmap naar Smart Grids ECN s visie Martin Scheepers Program Manager Intelligent Electricity Grids Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland, Utrecht, 19 oktober 2009 www.ecn.nl Inhoud Waarom slimme
Nadere informatieWat vraagt de energietransitie in Nederland?
Wat vraagt de energietransitie in Nederland? Jan Ros Doel/ambitie klimaatbeleid: Vermindering broeikasgasemissies in 2050 met 80 tot 95% ten opzichte van 1990 Tussendoelen voor broeikasgasemissies Geen
Nadere informatieVerzilvering van flexibiliteit
Verzilvering van flexibiliteit Sjak Lomme SLEA B.V. De Vrieslaan 16 6705AV Wageningen The Netherlands Tel: +31 317 427 217 Mob: +31 6 4478 4990 E-mail: info@slea.nl Internet: www.slea.nl Inleiding: Commodities
Nadere informatieDe rol van power-to-gas in het toekomstige Nederlandse energiesysteem
De rol van power-to-gas in het toekomstige Nederlandse energiesysteem Samenvatting juli 2014 ECN-O-14-010 Joode, J. de ECN Beleidsstudies Postbus 1 1755 ZG Petten T: +31 88 515 8250 dejoode@ecn.nl ecn.nl
Nadere informatieSubsidies. Energie en Industrie Maurits Clement
Subsidies Energie en Industrie 2016 Maurits Clement Regelingen in de Topsector Energie Topsector en TKI s bepalen prioriteiten en Bugetten RVO voert tenders uit om budgetten toe te kennen aan projecten
Nadere informatieDe helft van de elektriciteit duurzaam in 2025? En
1 van 14 10-1-2019 16:38 Energieblog van Jasper Vis Ik hou van feiten over onze energievoorziening. Ik schrijf deze blog op persoonlijke titel. Tot 1 oktober 2018 was ik directeur Nederland bij Ørsted
Nadere informatieNo Risk No Glory? k(no)w risks, k(no)w FUN, k(no)w opportunities, k(no)w future!
No Risk No Glory? k(no)w risks, k(no)w FUN, k(no)w opportunities, k(no)w future! STEDIN Netbeheer 19 april 2018 Joep Weerts Directeur Klant & Markt Ravish Mehairjan Hoofd Corporate Risk Management SAMEN
Nadere informatieFlexibiliteit op de elektriciteitsmarkt
Flexibiliteit op de elektriciteitsmarkt Achtergrond Industriële demand response is één van de mogelijke aanbieders van flexibiliteit op de elektriciteitsmarkten van de toekomst en ook nu al. Dit heeft
Nadere informatieHOGE TEMPERATUUR OPSLAG VAN WARMTE IN DE ONDERGROND ONDERZOEK EN DEMONSTRATIE
HOGE TEMPERATUUR OPSLAG VAN WARMTE IN DE ONDERGROND ONDERZOEK EN DEMONSTRATIE JORIS KOORNNEEF DERDE NATIONAAL CONGRES BODEMENERGIE UTRECHT 29 JUNI 2018 GEOTHERMIE FAMILIE Ondiepe geothermische systemen
Nadere informatieKabinetsappreciatie Hieronder wordt volgens de lijnen van het voorstel van de sectortafel Elektriciteit ingegaan op de aanpak per thema.
Kabinetsappreciatie sectortafel Elektriciteit De sectortafel Elektriciteit heeft een indicatieve reductieopgave voor 2030 van 20,2 Mton. Daarbij heeft het Kabinet aangegeven dat het stoppen van elektriciteitsproductie
Nadere informatieKansen voor warmte. Frans Rooijers Lustrumcongres Stichting Warmtenetwerk, 13-2-2014
Kansen voor warmte Frans Rooijers Lustrumcongres Stichting Warmtenetwerk, 13-2-2014 Centrale boodschap Er is een groot potentieel aan duurzame warmte en warmtebesparing in Nederland beschikbaar. Per situatie
Nadere informatieHet net ligt er al april 2018
Het net ligt er al... 26 april 2018 1 Er ligt al een net! 26 april 2018 2 Ruimte voor infrastructuur De transitie naar een duurzaam energiesysteem vraagt ruimte. Voor de opwekinstallaties zelf én voor
Nadere informatie