BIJLAGE: EUROPESE RICHTLIJN VEILIG WERKEN OP HOOGTE

Transcriptie

1 Groningenhaven 4, 3433 PE Nieuwegein Postbus 1470, 3430 BL Nieuwegein T (030) F (030) info@sbd.nl ING Bank Nieuwegein KvK Utrecht VALBEVEILIGING PLATTE DAKEN KEUZEWIJZER RISICO S ARBEIDSHYGIËNISCHE STRATEGIE HET REDELIJKERWIJS BEGINSEL BIJLAGE: EUROPESE RICHTLIJN VEILIG WERKEN OP HOOGTE

2 RISICO S Om het werk veilig te kunnen uitvoeren, is het belangrijk te kiezen voor de juiste (beschermings)middelen en methode(n). Hiervoor is het nodig om de risico s goed in te schatten. Een risico is de kans dat een gevaar optreedt. Risicobepaling; 2 scenario s Scenario I: De volgende formule 1 bepaalt de grootte van een risico: R = P x E x C Waarbij: R het risico is; P de waarschijnlijkheid van het risico aangeeft; E de duur van de blootstelling aan het risico aangeeft; C de grootte van de mogelijke (letsel) schade. P Waarschijnlijkheid van het risico 10 Kan verwacht worden, bijna zeker 6 Goed mogelijk 3 Ongewoon, maar mogelijk 1 Alleen mogelijk op lange termijn 0,5 Beschouwbaar, maar zeer onwaarschijnlijk 0,2 Praktisch onmogelijk 0,1 Virtueel onmogelijk E Duur van blootstelling aan het risico 10 Voortdurend 6 Dagelijks tijdens de werkuren 3 Wekelijks of soms 1 Maandelijks 0,5 Enkele malen per jaar 0,2 Zeer zelden 0,1 Virtueel onmogelijk C Grootte van het mogelijke letsel of de mogelijke schade 100 Catastrofaal 40 Ramp, meerdere doden 15 Zeer ernstig, één dode 7 Aanzienlijk, ernstige verwondingen 3 Belangrijk, werkonderbreking 1 Betekenisvol, EHBO kan nodig zijn 1 Naar Fine & Kinney; ook opgenomen in Branche RI&E VEBIDAK SBD

3 Nadat het risico (R) is uitgerekend, kan worden vastgesteld in welke risicoklasse (R-klasse) het risico valt. Aan de hand van de klasse kan vervolgens worden vastgesteld of het risico aanvaardbaar is en zo niet, welke maatregelen nodig zijn. R R- klasse Aard van de te nemen maatregelen 320 V Zeer hoog risico, overweeg stopzetting van de activiteit IV Hoog risico, onmiddellijke maatregelen vereist III Wezenlijk risico, maatregelen zijn noodzakelijk II Mogelijk enig risico, aandacht is vereist <20 I Zeer licht risico, is waarschijnlijk aanvaardbaar Voorbeeld Iemand moet een dakinspectie uitvoeren aan de rand van het dak van een flatgebouw. Het dak is niet voorzien van dakrandbeveiliging of andere veiligheidsmaatregelen. Wat is het risico? P = 6: als iemand zo langs het randje werkt is het goed mogelijk dat diegene naar beneden valt. E = 3: het uitvoeren van dakrandinspecties is iemands werk, maar gelukkig is de werkplek niet iedere dag zo onveilig, maar wekelijks en bij sommige bedrijven/ dakdekkers zelfs dagelijks komt een vergelijkbare situatie wel voor. C = 15: een val van zo n flatgebouw zal iemand niet overleven. R = 6 x 3 x 15 = 270 Dit risico valt dus in risicoklasse IV wat inhoudt dat het gaat om een hoog risico en dat onmiddellijk maatregelen vereist zijn. Collectieve maatregelen Als er maatregelen genomen zijn, kan opnieuw berekend worden of het risico nu wel aanvaardbaar is. Stel dat er dakrandbeveiliging is aangebracht. P wordt nu 0,5, want het wordt nu zeer onwaarschijnlijk dat iemand over de dakrandbeveiliging heen valt. E en C blijven gelijk; men blijft het werk even vaak doen. Als iemand toch valt, zal diegene het ook nu niet overleven. Dus: R = 0,5 x 3 x 15 = 22,5 Het risico valt nu in risicoklasse II, wat betekent dat er nog steeds enig risico is en dus dat aandacht vereist blijft. Ook al wordt deze formule gebruikt, het bepalen van het risico van een bepaalde taak blijft enigszins subjectief. Het is dan ook goed om risico s gezamenlijk in te schatten met één of meerdere collega s en bij twijfel een veiligheidskundige in te schakelen. Individuele maatregelen Als na grondige analyse de oplossing collectief niet mogelijk blijkt, kan worden nagegaan of een individuele maatregel toepasbaar is. De uitkomst van de berekening wordt dan: R = 3 x 3 x 15 = 135 (deze risicoklasse is hoger dan bij collectief!) SBD

4 Scenario II Veiligheid in ontwerp- en voorbereidingsfase Arbouw heeft een keuzemodel ontwikkeld waarmee al in het ontwerp- en voorbereidingsproces een keuze kan worden gemaakt tussen alternatieve bouwsystemen. Risicobepaling in dat model is als volgt 2 : Bepaal de omvang van het risico bij gevaar Niet elk gevaar brengt hetzelfde risico met zich mee. Het risico is groter naarmate de kans op een ongeval toeneemt en/of de ernst van het ongeval. Het risico wordt ook wel omschreven als kans maal effect. De omvang van het risico wordt bepaald aan de hand van tabel 2.1. Hierbij is het risico als functie van kansen en gevolgen uitgedrukt. Duidelijk is te zien dat er drie verschillende gradaties van het risico zijn weergegeven middels kleurindicaties. Hoe donkerder de kleur, hoe hoger het risico. Tabel 2.1: Risicobepaling van gevaren (NNi, 1998a) Gevolg van ongeval Kans op Ongeval Licht letsel (1) Letselschade (2) Zwaar letsel (3) Hoogst onwaarschijnlijk (1) Onbeduidend risico (1) Aanvaardbaar risico (2) Matig risico (3) Onwaarschijnlijk (2) Aanvaardbaar risico (2) Matig risico (4) Belangrijk risico (6) Zeer waarschijnlijk (3) Matig risico (3) Belangrijk risico (6) Onaanvaardbaar risico (9) Van het eerder bepaalde gevaar wordt beoordeeld hoe waarschijnlijk het tot een ongeval kan leiden en hoe groot de letselschade bij een eventueel ongeval zou kunnen zijn. De tabel 2.2 (gebaseerd op NNi, 1998a) geeft een handreiking voor de categorisatie van de ernst van ongevallen. Tabel 2.2: Categorisatie ongevallenletsel Licht letsel (1) Letselschade (2) Zwaar letsel (3) Oppervlakkige verwondingen, hoofdpijn, kleine sneden, etc. Snijwonden, brandwonden, hersenschudding, kleine fracturen, etc. Amputaties, grote breuken, vergiftiging, fatale verwondingen, etc. De bepaling van de waarschijnlijkheid van optreden van een ongeval is minder duidelijk te categoriseren. Uit de twee inschattingen (waarschijnlijkheid en schade) wordt de aanvaardbaarheid van het risico afgeleid en weergegeven in een fictieve risicoscore. Als het risico van de activiteit bepaald is, volgt verdere uitwerking of afronding in RI&E. Veilig onderhoud op en aan gebouwen (wetgeving 2012) De belangrijkste aanpassing is dat in het ontwerpproces de ontwerper moet zorgen dat er veilig onderhoud gepleegd kan worden aan vooral de schil van het gebouw. Dit wordt gerealiseerd door bij omgevingsvergunning (oude term = bouwvergunning) verlening na te gaan of met deze opdracht aantoonbaar rekening is gehouden. De opdracht voor toetsing komt te liggen bij Bouw- en Woning Toezicht. De opdrachtgever moet dus op de hoogte zijn van deze aanvullende eis en dat, indien hieraan niet wordt voldaan, er geen vergunning wordt afgegeven. Voor de ontwerper betekent dit dat hij, rekening houdend met ArbeidsHygiënische Strategie, voorzieningen in het ontwerp moet opnemen die veilig en gezond onderhoud borgen (zie schema pagina 5). 2 Uit: Veiligheid in het ontwerp- en voorbereidingsproces (Arbouw, februari 2011) SBD

5 Voorbeeld: beoordeling plat dak (uit: handleiding Toetsingskader veilig onderhoud aan gebouwen 2012) Overige aandachtspunten: Al bij de inrichting van werkplekken en functies moet de ontwerper gevaren proberen te vermijden volgens de arbeidshygiënische strategie. Het is toegestaan verschillende maatregelen uit verschillende niveaus te combineren om de risico s te verminderen. In een arbocatalogus staan de oplossingen voor belangrijke risico s opgesteld volgens de arbeidshygiënische strategie. Ook een branche RI&E en het plan van aanpak geven zicht op risico s en mogelijke oplossingen. Zorg vooral ook voor een veilige dak- en geveltoegang! SBD

6 ARBEIDSHYGIËNISCHE STRATEGIE Voor het bestrijden van risico s houdt de Arbowet de volgende volgorde aan: 1 risico s dienen eerst bestreden te worden bij de bron; 2 als dat niet lukt, dient collectieve valbeveiliging toegepast te worden; pas als dat ook niet lukt, mag worden overgegaan op 3 persoonlijke valbeveiliging. Deze volgorde wordt de arbeidshygiënische strategie genoemd. 1 Risico s bestrijden bij de bron Door bij het ontwerp van een gebouw of installatie al te bedenken hoe de installatie geïnstalleerd en onderhouden gaat worden, kunnen risico s worden voorkomen. Zo kan bijvoorbeeld blijken dat het logischer is om leidingen weg te werken in de vloer dan boven het plafond. Delen van de installatie laten prefabriceren is een andere mogelijkheid, zo kan de tijd dat op hoogte wordt gewerkt aanzienlijk worden bekort. Renovatie van een dak waarbij de kap wordt gedemonteerd en op de begane grond wordt voorzien van nieuwe dakbedekking is ook een voorbeeld van een bronmaatregel. Een ander voorbeeld van het bestrijden van risico s bij de bron is het aanbrengen van permanente beschermingsmiddelen. Zo kan men voor het onderhoud van een luchtbehandelingskast boven op een dak, door op het dak permanente hekwerken te plaatsen, zonder risico onderhoud plegen, zonder steeds opnieuw extra maatregelen te hoeven nemen. Ook borstwering met een hoogte van minimaal 1 meter wordt gezien als permanent beschermingsmiddel. Tenslotte is ook een optie het prefab aanbrengen van dakdelen. Dan is het alleen nog aanbrengen van dilataties; dus minder tijd en blootstelling aan het werken op hoogte. Zoals ook bij het aanbrengen van prefab dakkapellen. Andere maatregelen die tot bronmaatregelen gerekend kunnen worden zijn: niet werken boven een windsterkte van 6 BF, niet werken op (hellende) daken bij regen, sneeuw en onweer, het opgeruimd houden van de werkplek, voorschrijven van lichte materialen. voorzieningen in (betonnen) dakplaten voor het plaatsen van hekwerken 2 Collectieve valbeveiliging Indien het redelijkerwijs niet mogelijk is om bronmaatregelen te treffen, dienen collectieve maatregelen getroffen te worden. Dit kunnen dakrandbeveiliging en het plaatsen van steigers en/of bordessen zijn. Sparingen dienen mandragend dicht gelegd te worden met voldoende stevig materiaal. Ook mag de dichting niet verschuiven. Deze maatregelen moeten worden toegepast als er binnen 2 meter SBD

7 van de (dak)rand wordt gewerkt. Als deze maatregelen niet mogelijk zijn, kunnen netten gespannen worden. Hiervoor zijn wel voldoende stevige verankerpunten noodzakelijk. Bij werk op meer dan 2 meter van de kant, maar op minder dan 4 meter, kan volstaan worden met het afzetten en markeren van de werkplek. Bij werk op meer dan 4 meter van de rand is het markeren van de werkplek voldoende. 3 Persoonlijke valbeveiliging Pas als alle voorgaande maatregelen redelijkerwijs niet mogelijk zijn, mogen persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM s) worden gebruikt. Voor bijvoorbeeld het uitvoeren van kortdurende klussen kan het opbouwen van een steiger namelijk meer risico s met zich meebrengen dan dat er gebruik wordt gemaakt van PBM s. Voor PBM s bij werken op hoogte zijn voldoende stevige verankerpunten noodzakelijk. Dit zijn vaak speciaal voor dit doel permanent aangebrachte bevestigingspunten. 4 Overige alternatieven De hierboven genoemde maatregelen komen voort uit de verplichtingen volgens Arbobesluit In dit artikel staat dat uiteindelijk ook andere technische middelen, zoals bijvoorbeeld een hoogwerker, mogen worden toegepast, als deze tenminste eenzelfde mate van beveiliging geeft als wanneer er sprake is van balustrades/ leuningen of hekwerken. REDELIJKERWIJSBEGINSEL Het kiezen van de maatregel die moet worden toegepast of het soort beschermingsmiddel dat moet worden gebruikt, is afhankelijk van wat redelijkerwijs de beste keus is. Redelijkerwijs is hierbij afhankelijk van operationele, veiligheidstechnische en economische beperkingen. In de schema s voorkomen valgevaar (A-blad Platte daken) is aangegeven wanneer en onder welke voorwaarden sprake is van kortdurend werk en toepassen van aangelijnd werken. Operationele beperkingen Een operationele beperking is een beperking die voortvloeit uit de omstandigheden op de werkplek. Zo kan in een smalle schacht het plaatsen van een steiger niet mogelijk zijn of er zijn geen mogelijkheden om vangnetten op te hangen. Zoeken naar methode met de minste belasting Soms weegt het risico van het installeren van een veiligheidsmiddel niet op tegen de veiligheid die het uiteindelijk zou moeten bereiken. Dit heet een veiligheidstechnische beperking. In het geval van een korte klus kan het bijvoorbeeld minder gevaarlijk zijn om gebruik te maken van PBM s, dan het risico lopen dat gepaard gaat met het installeren van dakrandbeveiliging (zie ook punt 4 hierboven). Economische beperkingen Ook economische beperkingen mogen meewegen in het redelijkerwijs principe, echter alleen in extreme gevallen. Volgens de Europese Richtlijn Werken op Hoogte, artikel 3, mag de verbetering van de veiligheid, de hygiëne en de gezondheid van werknemers op het werk niet aan zuiver economische overwegingen ondergeschikt worden gemaakt. Het doel blijft dus altijd een veilige werkplek! SBD

8 BIJLAGE EUROPESE RICHTLIJN 2001/45/EG (Artikel 1 t/m 4 van 14) RICHTLIJN 2001/45/EG van het Europees Parlement en de Raad van 27 juni 2001 tot wijziging van Richtlijn 89/655/EEG van de Raad betreffende minimum-voorschriften inzake veiligheid en gezondheid bij het gebruik door werknemers van arbeidsmiddelen op de arbeidsplaats (2e bijzondere richtlijn in de zin van artikel 16, lid 1, van richtlijn 89/391/EEG) (voor de EER relevante tekst) Publicatieblad Nr. L 195 van 19/07/2001 blz (1) Artikel 137, lid 2, van het Verdrag bepaalt dat de Raad door middel van richtlijnen minimumvoorschriften kan vaststellen om de verbetering van met name het arbeidsmilieu te bevorderen, teneinde een hogere graad van bescherming van de veiligheid en de gezondheid van de werknemers te waarborgen. (2) Volgens dat artikel moet worden vermeden in die richtlijnen zodanige administratieve, financiële en juridische verplichtingen op te leggen dat zij de oprichting en ontwikkeling van kleine en middelgrote ondernemingen zouden kunnen hinderen. (3) De verbetering van de veiligheid, de hygiëne en de gezondheid van werknemers op het werk is een doel dat niet aan zuiver economische overwe-gingen ondergeschikt mag worden gemaakt. (4) De naleving van de minimumvoorschriften die tot doel hebben een hogere graad van gezondheid en veiligheid bij het gebruik van ter beschikking gestelde arbeidsmiddelen voor tijdelijke werkzaamheden op hoogte te garanderen, is van wezenlijk belang om de gezondheid en de veiligheid van de werknemers te waarborgen. Meer informatie: Informatie voor gebouweigenaren (brochure SBD, 2011) Toolbox Aangelijnd werken (SBD, 2011) SBD