Moreel talent. Strabrecht College Geldrop Presentatie pilot ontwerpgericht onderzoek. FLOT Drs. Arie Goijaarts en Dr. Wouter Sanderse April 2015

Transcriptie

1 Moreel talent Strabrecht College Geldrop Presentatie pilot ontwerpgericht onderzoek FLOT Drs. Arie Goijaarts en Dr. Wouter Sanderse April 2015

2 Programma - Doelen van de presentatie - Doelen van het onderzoek - Moreel talent - Ontwerponderzoek - Onderzoeksvraag - Opzet van het onderzoek - Opbrengsten van het onderzoek - Leerpunten voor een nieuw project 2

3 Doel van de presentatie - Hoe kijken we naar morele vorming? - Wat kunnen we leren van een opzet die is uitgevoerd? 3

4 Aanleiding voor het onderzoek Vanuit een handelingsverlegenheid lesmaterialen ontwikkelen voor het vormgeven van morele ontwikkeling in het onderwijs, die breed inzetbaar zijn en aantrekkelijk voor typen onderwijs met verschillende grondslagen 4

5 Aanleiding voor het onderzoek 5

6 Algemeen doel van het onderzoek Het doel van dit onderzoek is om de leraren bewuster te maken van hun moreel-vormende taak, hun praktijkkennis daarover expliciet te maken en meer met collega s te delen, en waar nodig nieuwe praktijkkennis te ontwikkelen. 6

7 Meer specifieke doelen lesmateriaal ontwerpen dat docenten handvatten biedt om in alledaagse lessituaties beter vorm te geven aan de morele vorming; kennis en inzicht in wat morele vorming van leerlingen inhoudt onder docenten vergroten, en hun kritische reflectie hierop stimuleren; 7

8 Morele vorming in het onderwijs Wel de verantwoordelijkheid van het onderwijs? Het gebeurt sowieso de school als morele gemeenschap (extra)curriculiaire activiteiten voorbeeldfunctie leraren Het is wenselijk dat het goed gebeurt Verantwoordelijke werknemers Goede burgers Gelukkige mensen 8

9 Waarden Voorkeuren over wat nastrevenswaardig is. Wat vind ik/vinden we belangrijk? + Geven een richting aan + Positief, inspirerend - Vaag - Relatief (?) In het onderwijs: Waarden verhelderen of overdragen

10 Waarden in het onderwijs Aparte vakken Waardegerichtheid van ieder vak Specifieke onderwerpen Kritische situaties in de klas

11 Normen Voorschriften voor normaal/gewenst sociaal gedrag Wat mag (niet)? + Geven grenzen aan + Concreet - Zijn beperkend, vaak negatief - Dagen uit tot overtreding In het onderwijs o.a. schoolregels opleggen en handhaven

12 Normen, waarden en deugden Norm Concrete gedragsregel Waarde Inspirerend ideaal Deugd Verinnerlijkt gedrag Wat mag (niet)? Kom op tijd Toon respect Kom afspraken na Volg aanwijzingen op Houd de school schoon Wat vinden we belangrijk? Punctualiteit Respect Betrouwbaarheid Gehoorzaamheid Netheid, orde Verantwoordelijkheid Wat voor iemand wil je zijn? Punctueel Respectvol Betrouwbaar Gehoorzaam Net, ordelijk Verantwoordelijk

13 Deugdethiek Gaat terug op Aristoteles Griekenland v Chr. Leerling van Plato Grondlegger van Westerse filosofie Zijn theorie helpt deugden beter begrijpen

14 Wat is een deugd? De deugd is een karakterhouding, die ons in staat stelt om een keuze te maken en die het midden houdt met betrekking tot ons, een midden dat bepaald wordt door de rede, zoals een verstandig mens zou bepalen. Vier elementen a) Een karakterhouding die aanzet tot keuzes, die b) Het midden houden met betrekking tot ons, c) Een midden dat je vind met behulp van je verstand d) Zoals een verstandig mens zou bepalen Aristoteles

15 Moderne deugden Echtheid Toneelschool Geduld Verpleegkundige Zelfsturing Jeugdhulpverlener Zorgzaamheid Thuiszorg Integriteit Ambtenaar Ordelijkheid Ritueelbegeleidster Traagheid Schilder Moed Rechter Ontvankelijkheid Dichter (gepaste) trots Rolstoeltennister

16 Nog meer

17

18 Waarom deugden in het onderwijs? Deugden zijn ingrediënten van een gelukkig leven. Deugden verbinden vage waarden en strakke normen Deugden zijn positief, gericht op voortdurende vorming en ontwikkeling. Deugden zijn motiverend, gaan over wie iemand zelf wil zijn

19 Hoe leer je deugden? Door: 1. Afkijken bij voorbeeldfiguren 2. Zelf voortdurend oefenen 3. Literatuur, film, toneel 4. (Team)sport 5. Vriendschap 6. Schoolethos 7. Individuele reflectie 8. Gezamenlijke dialoog 9. Filosofie als vak

20 Hoe werkt het in het onderwijs? Praktijkonderzoek Ontwerpgericht onderzoek 20

21 Praktijkonderzoek Definitie systematisch onderzoek door beroepsbeoefenaren naar hun eigen praktijk Doel: verbetering/innovatie van beroepspraktijk emancipatie van beroepsbeoefenenaren en andere bij onderwijs betrokkenen 21

22 Positionering praktijkonderzoek Wetenschappelijk onderzoek Praktijkonderzoek Aanleiding Zuivere kennisproblemen Praktische veldproblemen Missie Middel Beschrijven, verklaren en voorspellen van de wereld Algemeen geldende causale mechanismen Het verbeteren van professioneel handelen Concrete oplossingen Onderzoeker Als objectieve waarnemer Als partijdige speler Van Aken (2011). 22

23 Ontwerponderzoek Nieuw/verbeterd ontwerp maken, dat uitproberen en toetsen Technische wereld/geneeskunde Ook in onderwijs een systematische benadering van (onderwijs)problemen, waarin door middel van geïntegreerde ontwerp- en onderzoeksactiviteiten een tweeledig doel wordt nagestreefd: praktijkverbetering en kennisgroei (Van den Akker, 1999) 23

24 Fase 1 Vooronderzoek Behoefteanalyse Huidige, gewenste situatie en verschil Richting en criteria voor gewenste product Contextanalyse Details van context waar interventie plaatsvindt Haalbaarheid onderzoek Literatuurstudie Welke kennis is al voor handen? Inventarisatie best practices Inspiratie opdoen 24

25 Fase 2 Ontwerp Eerste prototype maken Delen met collega s Tweede prototype maken Testen bij klein groepje leerlingen Try-out 25

26 Fase 3 Eindversie toepassen en evalueren Zijn doelstellingen/criteria gehaald? 26

27 Fase 4 kennisontwikkeling Voor het Strabrecht College: Reeks lessen rond deugden Kennis over morele vorming Onderzoeksvaardigheden Voor andere scholen: Lesmateriaal op website/in boek Werken met deugden Workshop(s) tijdens symposium 2 april

28 kennisdeling Voor lerarenopleiding Betere praktijktheorie Ideeën voor morele vorming in curriculum Voor andere onderzoekers Verbeteren ontwerponderzoek 28

29 Criteria voor ontwerponderzoek Theoretische kwaliteit Zijn recente wetenschappelijke inzichten adequaat in de interventie vertaald? Interne consistentie Hangen componenten van de interventie op een logische manier met elkaar samen? Externe consistentie Worden de verwachtingen van de betrokkenen waargemaakt? Praktische bruikbaarheid Werkt de interventie in de eigen onderwijspraktijk? Effectiviteit Is het onderwijsprobleem - dat de aanleiding vormde voor het onderzoek opgelost? 29

30 Onderzoeksopzet Een verkenning van een conceptueel kader rond morele vorming; De diagnose: het vaststellen van de ervaren problemen en de daaraan gekoppelde onderzoekvragen van de docenten; Het ontwerp en de implementatie van het lesmateriaal; De evaluatie van successen en verbeterpunten; Verdere kennisontwikkeling en consolidatie: het verbeterde materiaal integreren in de onderwijspraktijk en toegankelijk maken voor een groter publiek 30

31 Onderzoeksgroep Strabrecht Acht docenten starten: Maatschappijleer, natuurkunde, techniek, Engels (2x), Nederlands, verzorging, practicumassisent/ouder Twee haakten gaandeweg af, wegens ziekte of drukte. Bijeenkomsten: periode juni november bijeenkomsten, om de maand 31

32 Volgen proces Startvragenlijst: - Aanleiding project - Eigen leerproces - Opbrengsten leerlingen Routekaart: - Onderzoeksvraag - Welke vernieuwing of verbetering realiseren Schriftelijke evaluatie (i.p.v. interviews) 32

33 Ontwerpen lesmaterialen Iedere docent koos een deugd om lesmateriaal over te ontwikkelen. Waar mogelijk werd samengewerkt in duo s Er werden lessen ontworpen rondom: Humor (verzorging) Maat (techniek) Oprechtheid/openheid (natuurkunde) Respect (Engels/maatschappijleer) 33

34 Ontwikkelde lessen RESPECT Doel: na afloop van de lessen kun je; 5 karaktereigenschappen aangeven die je bezit 5 deugden noemen die je zou willen aanleren Kun je omschrijven wat respect voor jou betekent Kun je aangeven hoe je respect toont naar anderen Heb je ervaren wat respect doet voor de sfeer in de klas Voettekst 34

35 Ontwikkelde lessen RESPECT Opdrachten: - In tweetallen bespreken wat respect is. - Deze in grotere groepen uitwisselen. - Filmpjes zoeken over respect. - In groepjes vragen beantwoorden over respect in de klas en voorbeelden zoeken. - Leerlingen bevragen ouders over respect. - Huiswerk bespreken. Voettekst 35

36 Ontwikkelde lessen OPRECHTHEID Doel: De lessenreeks is gemaakt om begrippen / deugden, te behandelen met leerlingen van de onderbouw havo/vwo. Na behandeling hiervan hopen we dat bij leerlingen (en docenten) een grotere betrokkenheid op elkaar ontstaat. Voettekst 36

37 Ontwikkelde lessen OPRECHTHEID Opdrachten: - Inleiding op basis van actualiteit. Wat is goed of fout? - Voorbeelden zoeken van deugden. - Presenteren en bespreken van gevonden deugden. - Hoe kun je deugden toepassen in je leven? - Hoe kan een mentor iets betekenen? - Evalueren activiteiten. Voettekst 37

38 Ontwikkelde lessen MAAT Doel: Leerlingen kennis laten maken met morele vorming en deugdenethiek en hierdoor een bijdrage te kunnen leveren in het welzijn van de leerling en het vermogen karaktereigenschappen te ontwikkelen die ze in hun leven kunnen inzetten. Leerlingen laten kennis maken met deugden in het algemeen en de deugd- Maat- in het bijzonder. Voettekst 38

39 Ontwikkelde lessen MAAT Opdrachten: - Algemeen inleiden. - Ervaringen uitwisselen in groepjes rond de deugd maat. - Klassengesprek rondom mobiele telefoon en maat. - In kleine groepjes afspraken ontwikkelen. - Evalueren. Voettekst 39

40 Ontwikkelde lessen HUMOR Doel: Leerlingen kennen het begrip deugd en kunnen meerdere deugden benoemen. De deugd humor kunnen ze herkennen en beschrijven en ze kennen verschillende vormen van humor. Daarnaast weten ze de positieve en negatieve kanten van humor te benoemen. De leerlingen kunnen humor gebruiken. 1 Door een tekst voor een Loesje poster te maken. 2 Door grappen te maken. Voettekst 40

41 Ontwikkelde lessen HUMOR Opdrachten: - Leerling laten turven hoe vaak er gelachen wordt in de les (zonder medeweten andere lln). - In tweetallen bespreken wat deze deugd voor je betekent. - Op internet zoeken naar wat je grappig vindt en deze later uitwisselen. - Ontwerpen van een Loesje-poster. Voettekst 41

42 Evaluatie successen - Eigen bewustwording - Kennis en inzicht opgedaan omtrent de gekozen deugden. - Bewustwording van de docent als voorbeeldfiguur. Ook inzicht en bewustwording in eigen handelen. - Bewustwording van de noodzaak van morele vorming. - Doorwerking richting leerlingen - Mogelijkheid ervaren om met leerlingen in gesprek te zijn over deugden. Expliciete aandacht ervoor werkt. - Bruikbaarheid en opbrengsten van deugden ervaren. Het kan sturend werken. - Leerlingen ervaren het volgens de docenten als zinvol. 42

43 en verbeterpunten - Faciliteren deelnemers. - Meer samen doen. - Wens tot integratie in het eigen vak. - Docenten hebben behoefte aan achtergrondinformatie over bijvoorbeeld ontwikkelen van onderwijs of (socratische) gesprekstechnieken. - Proberen ouders meer te betrekken. - Bijeenkomsten niet te ver uit elkaar plannen. 43

44 Leeropbrengsten voor het traject - Commitment deelnemers - Commitment bestuur MT - Onderzoek versus cursus - Onderzoekservaring / bekendheid met - Integratie met bestaande vakken / lessen - Opbrengsten vooraf expliciteren en steeds belichten - Snel aan de slag - Koppeling met de visie van de school 44

45 Discussie - Vragen - Opmerkingen - Suggesties 45

46 Voettekst 46