productie Tuinbouwcijfers gezond 10% areaal import export Tuinbouwcijfers 100% Nederland

Transcriptie

1 energie 37% Tuinbouwcijfers productie gezond 10% areaal import export Tuinbouwcijfers % Nederland

2

3 Voorwoord Lage prijzen voor onze producten bezorgde de Nederlandse tuinbouw in 2009 zwaar weer. Veel individuele bedrijven verkeerden in financiële moeilijkheden. Inkomens verdampten, investeringen zakten terug naar een laag niveau. Productie, invoer en uitvoer daalden fors. Desondanks verzaakte de sector niet in haar positieve bijdrage aan de Nederlandse samenleving. Ook met de lagere omzet, droegen we opnieuw flink bij aan het overschot op de nationale handelsbalans. Het aandeel van de tuinbouw in de sterk opgelopen werkloosheid is beperkt. En van de miljarden stuks bloemen, planten, groenten en fruit die we afleveren, zorgt ieder op zich voor gezonder leven van mensen. Zeker in economisch lastige periodes staan we niet iedere dag stil bij het belang van de Nederlandse tuinbouw. Dat hoeft ook niet. Het is wel goed voor het gevoel van eigenwaarde om onze bijdrage aan de Nederlandse samenleving scherp in beeld te houden. Dit mogen we met trots kenbaar maken aan onze omgeving. Als collectief leveren we ongekende prestaties, laten de feiten en cijfers in dit boekje zien. We vertrouwen erop dat beter inzicht in de belang van onze sector ertoe bijdragen dat de producten van de individuele bedrijven snel weer die (financiële) waardering krijgen die ze verdienen. mr T.H.J. Joustra Voorzitter Productschap Tuinbouw Tuinbouwcijfers 1

4 4 Aantal productiebedrijven tuinbouw 5 Aantal bedrijven tuinbouw Bedrijven 1 2 Tuinbouwcijfers

5 Bedrijven 1 Tuinbouwcijfers 3

6 Aantal productiebedrijven tuinbouw Aantal productiebedrijven Productiewaarden (miljoen euro) Bron: PT Bedrijven 1 4 Tuinbouwcijfers

7 Aantal bedrijven tuinbouw 2009 Tuinbouw totaal Primaire sectoren vollegrondsgroenten glasgroenten vollegrondsbloemen 281 bloembollen bloemen onder glas paddenstoelen 234 fruit boomkwekerij uitgangsmateriaal 400 Niet-primaire sectoren industrie 170 afzetorganisaties 20 groothandel siergewassen bloemkwekerij bloembollen boomkwekerij 5 groothandel groenten/fruit 884 detailhandel AGF detailhandel bloemen/planten ambulante handel AGF bloemkwekerij 560 hoveniers incl. Sociale werkplaats tuincentra 776 Bedrijven 1 Tuinbouwcijfers 5

8 8 De tuinbouw in agrarisch Nederland 10 Productiewaarde per sector 11 Concentratie binnen sectoren 12 Export van tuinbouwproducten 14 Bestemming tuinbouwproducten 16 Belangrijkste exportmarkten bloembollen 18 Belangrijkste exportmarkten bloemkwekerij Markt & economie 2 20 Belangrijkste exportmarkten boomkwekerij 22 Belangrijkste exportmarkten groenten en fruit 24 Import van tuinbouwproducten 25 Herkomst tuinbouwproducten 26 Belangrijkste importmarkten bloemkwekerij 28 Belangrijkste importmarkten groenten 30 Belangrijkste importmarkten fruit 32 Belangrijkste importmarkten noten en specerijen 34 Top retailers in Europa 35 Bijdrage nationale handelsbalans 6 Tuinbouwcijfers

9 Markt & economie 2 Tuinbouwcijfers 7

10 De tuinbouw in agrarisch Nederland (x mld Euro) Productie 17,1 17,5 19,7 Tuinbouw 6,7 7,0 7,7 - voedingstuinbouw 2,3 2,2 2,5 - siergewassen 4,3 4,8 5,2 Akkerbouw 2,0 2,1 2,2 Rundveehouderij 4,3 4,6 5,2 Intensieve veehouderij 4,2 3,8 4,6 Aandeel tuinbouw 39% 40% 39% Bron productie tuinbouw: PT Bron productie andere sectoren: LEI Markt & economie 2 8 Tuinbouwcijfers

11 25,0 Productiewaarde agrarisch Nederland (x mild. Euro) 20,0 15,0 10,0 Productie totaal Tuinbouw 5, % Tuinbouw in agrarisch Nederland 42% 41% 40% 39% 38% 37% 36% 35% % Tuinbouw Markt & economie 2 Tuinbouwcijfers 9

12 Productiewaarde per sector (x mln Euro) * % 09/08 Siergewassen % Bloemkwekerijgewassen % - snijbloemen % - kamer- en tuinplanten % Bloembollen % Boomkwekerijproducten % Voedingstuinbouw % Verse groenten % - onder glas % - vollegrondsgroenten % - uien % Markt & economie 2 - paddenstoelen % Vers fruit % Totaal tuinbouw % Bron: PT *) Voorlopige cijfers 10 Tuinbouwcijfers

13 Concentratie binnen sectoren Groenten en Fruit Bloemkwekerij Boomkwekerij Bloembollen Totaal aantal bedrijven Aantal bedrijven verantwoordelijk voor 50% van de economische activiteit in de tuinbouwketen Totaal aantal bedrijven 8% 6% 11% 7% Verantwoordelijk voor 50% van de economische activiteit Markt & economie 2 Tuinbouwcijfers 11

14 Export van tuinbouwproducten (incl. reëxport) (x mln Euro) * % 09/08 Siergewassen % Bloemkwekerijgewassen % - snijbloemen % - potplanten % Bloembollen % Boomkwekerijproducten % Voedingstuinbouw % Groenten totaal % - vers % - verwerkt % Markt & economie 2 Fruit totaal % - vers % - verwerkt % Noten & specerijen % Totaal tuinbouw % *) Voorlopige cijfers Bron bloemkwekerijgewassen: HBAG Bron voedingstuinbouw: Eurostat Bron andere sectoren: PT 12 Tuinbouwcijfers

15 Export van tuinbouwproducten (x mln Euro) * * Voedingstuinbouw Siergewassen Export tuinbouwproducten 2009 (x mln Euro) Bloemkwekerijgewassen Bloembollen Boomkwekerijproducten Groenten totaal 590 Fruit totaal 435 Noten & specerijen Markt & economie 2 Tuinbouwcijfers 13

16 Bestemming tuinbouwproducten Duitsland Ver. Koninkrijk Frankrijk België Rusland Italië Zweden V.S. Denemarken Polen Markt & economie 2 Overige landen miljoen euro Tuinbouwcijfers

17 Markt & economie 2 Tuinbouwcijfers 15

18 Belangrijkste exportmarkten bloembollen Bloembollen (x mln Euro) * % 09/08 Totaal % V.S % Duitsland % Verenigd Koninkrijk % Japan % Frankrijk % Italië % Rusland % China % Canada % Markt & economie 2 Zweden % Bron: PT *) Voorlopige cijfers 16 Tuinbouwcijfers

19 Export bloembollen (x mln Euro) * Verdeling exportmarkten bloembollen 100% Overige 80% Rusland Italië 60% Frankrijk 40% Japan Verenigd Koninkrijk 20% Duitsland 0% V.S * Export bloembollen 2009 (x mln Euro) 95 V.S. Duitsland 238 Verenigd Koninkrijk 74 Japan Frankrijk 50 Italië Rusland Overige Markt & economie 2 Tuinbouwcijfers 17

20 Belangrijkste exportmarkten bloemkwekerij Bloemkwekerijgewassen (x mln Euro) * % 09/08 Totaal % Duitsland % Verenigd Koninkrijk % Frankrijk % Italië % België % Rusland % Denemarken % Polen % Zwitserland % Markt & economie 2 Oostenrijk % Bron: HBAG *) Voorlopige cijfers 18 Tuinbouwcijfers

21 Export bloemkwekerijgewassen (x mln Euro) * 100% Verdeling exportmarkten bloemkwekerijgewassen Overige 80% Rusland België 60% Italië 40% Frankrijk 20% Verenigd Koninkrijk Duitsland 0% * Export bloemkwekerijgewassen 2009 (x mln Euro) Duitsland Verenigd Koninkrijk Frankrijk Italië België 133 Rusland 212 Overige Markt & economie 2 Tuinbouwcijfers 19

22 Belangrijkste exportmarkten boomkwekerij Boomkwekerijproducten (x mln Euro) * % 09/08 Totaal % Duitsland % Verenigd Koninkrijk % Frankrijk % België % Italië % V.S % Zweden % Zwitserland % Oostenrijk % Markt & economie 2 Ierland % Bron: PT *) Voorlopige cijfers 20 Tuinbouwcijfers

23 Export boomkwekerijproducten (x mln Euro) * Verdeling exportmarkten boomkwekerij 100% 80% Overige België Frankrijk 60% Verenigd Koninkrijk 40% Duitsland 20% 0% * Export boomkwekerij 2009 (x mln Euro) Duitsland 146 Verenigd Koninkrijk 175 Frankrijk België Overige Markt & economie 2 Tuinbouwcijfers 21

24 Belangrijkste exportmarkten groenten en fruit (x mln Kg) Groenten en fruit (Nederlands product, inclusief uien) * % 09/08 Totaal vers % Duitsland % Verenigd Koninkrijk % België/Luxemburg % Rusland % Frankrijk % Zweden % Italië % Polen % Tsjechië % Markt & economie 2 Denemarken % Bron: PT/KCB *) Voorlopige cijfers 22 Tuinbouwcijfers

25 Export groenten en fruit (x mln Euro) * 100% Verdeling exportmarkten groenten en fruit Overige 80% Italië Zweden 60% Frankrijk 40% Rusland 20% België/Luxemburg Verenigd Koninkrijk 0% * Duitsland Export groenten en fruit 2009 (x mln Euro) Duitsland Verenigd Koninkrijk België/Luxemburg Rusland Frankrijk Zweden 112 Italië Overige Markt & economie 2 Tuinbouwcijfers 23

26 Markt & economie 2 Import van tuinbouwproducten (x mln Euro) 24 Tuinbouwcijfers * % 09/08 Siergewassen % Bloemkwekerijgewassen % - snijbloemen % - potplanten % Bloembollen % Boomkwekerijproducten % Voedingstuinbouw % Groenten totaal % - vers % - verwerkt % Fruit totaal % - vers % - verwerkt % Noten & specerijen % Totaal tuinbouw % Bron: Eurostat *) Voorlopige cijfers Ontwikkeling import tuinbouw (x mln Euro) * * Voedingstuinbouw Siergewassen

27 Herkomst tuinbouwproducten in Nederland Top 5 volume Spanje België Duitsland Zuid-Afrika Brazilië miljoen euro 1995 Top 5 groeiers Zuid-Afrika Ecuador Kenia China Costa Rica miljoen euro Markt & economie 2 Tuinbouwcijfers 25

28 Belangrijkste importmarkten bloemkwekerij (x mln Euro) Bloemkwekerijgewassen * % 09/08 Totaal % Kenia % Duitsland % Ecuador % België % Ethiopië % Israël % Costa Rica % Italië % V.S % Markt & economie 2 Oeganda % Bron: Eurostat *) Voorlopige cijfers 26 Tuinbouwcijfers

29 Import bloemkwekerijgewassen (x mln Euro) * Verdeling importmarkten bloemkwekerijgewassen 100% Overige Israël 80% Oeganda 60% Costa Rica 40% Duitsland België 20% Ethiopië 0% Ecuador * Kenia Import bloemkwekerijgewassen 2009 (x mln Euro) 260 Kenia Ecuador 409 Ethiopië België 95 Duitsland Costa Rica 94 Oeganda Israël Overige Markt & economie 2 Tuinbouwcijfers 27

30 Belangrijkste importmarkten groenten (x mln Euro) Groenten (vers en verwerkt) * % 09/08 Totaal % Spanje % België % Duitsland % China % Frankrijk % Polen % Israël % Italië % Kenia % Markt & economie 2 Turkije % Bron: Eurostat *) Voorlopige cijfers 28 Tuinbouwcijfers

31 2.000 Import van groenten (vers en verwerkt) (x mln Euro) * 100% Verdeling importmarkten groenten (vers en verwerkt) Overige 80% 60% 40% 20% 0% * China Israël Frankrijk Italië Duitsland België Spanje Importmarkten groenten (vers en verwerkt) 2009 (x mln Euro) Spanje België Duitsland Italië Frankrijk Israël China Overige Markt & economie 2 Tuinbouwcijfers 29

32 Belangrijkste importmarkten fruit (x mln Euro) Fruit (vers en verwerkt) * % 09/08 Totaal % Brazilië % Zuid-Afrika % Chili % België % Spanje % Duitsland % Argentinië % Costa Rica % China % Markt & economie 2 Frankrijk % Bron: Eurostat *) Voorlopige cijfers 30 Tuinbouwcijfers

33 5.000 Import fruit (vers en verwerkt) (x mln Euro) * 100% Verdeling importmarkten fruit (vers en verwerkt) 80% 60% 40% 20% 0% * België Spanje Chili Brazilië Zuid-Afrika Overige Importmarkten fruit (vers en verwerkt) 2009 (x mln Euro) Overige Zuid-Afrika Brazilië Chili Spanje België Markt & economie 2 Tuinbouwcijfers 31

34 Belangrijkste importmarkten noten en specerijen (x mln Euro) Noten en specerijen * % 09/08 Totaal % Argentinië % V.S % Vietnam % China % India % Duitsland % Verenigd Koninkrijk % Turkije % Brazilië % Markt & economie 2 Spanje % Bron: Eurostat *) Voorlopige cijfers 32 Tuinbouwcijfers

35 Import noten en specerijen (x mln Euro) * 100% Verdeling importmarkten noten en specerijen Brazilië 80% Duitsland China 60% India 40% Argentinië Vietnam 20% V.S. 0% Overige * Import noten en specerijen 2009 (x mln Euro) Overige V.S. 80 Vietnam Argentinië India 145 China Duitsland 185 Brazilië 155 Markt & economie 2 Tuinbouwcijfers 33

36 Markt & economie 2 Top Retailers in Europa (Omzet in Europa x mld Euro, 2007) Positie Retailer Omzet Hoofdkantoor 1 Carrefour 68 Frankrijk 2 Metro 62 Duitsland 3 Tesco 55 UK 4 Schwarz (Lidl) 48 Duitsland 5 Rewe 43 Duitsland 6 Edeka 37 Duitsland 7 Aldi 37 Duitsland 8 Auchan 31 Frankrijk 9 ITM 29 Frankrijk 10 Leclerc 29 Frankrijk Bron: 34 Tuinbouwcijfers

37 Bijdrage nationale handelsbalans in % Nederland: Importwaarde (x mld Euro) Totaal 216,1 249,8 307,3 335,9 9% Agrarische producten 17,6 19,3 24,0 27,8 16% Tuinbouwproducten 5,2 6,2 6,9 8,3 20% Aandeel tuinbouwproducten in de import van agrarische producten 30% 32% 29% 30% Aandeel tuinbouw in NL totaal 2% 2% 2% 2% Bron: CBS/LEI/PT Nederland: Exportwaarde (x mld Euro) Totaal 231,9 281,3 347,5 370,5 7% Agrarische producten 32,5 37,0 42,8 46,8 9% Tuinbouwproducten 9,8 12,3 14,0 15,6 11% Aandeel tuinbouwproducten in de export van agrarische producten 33% 33% 33% 33% Aandeel tuinbouw in NL totaal 4% 4% 4% 4% Bron: CBS/LEI/PT Nederland: Handelsbalans (export - import) Totaal 15,8 31,5 40,2 34,6-14% Agrarische producten 14,9 17,7 18,8 19,0 1% Tuinbouwproducten 4,6 6,1 7,1 7,3 3% Aandeel tuinbouwproducten in de handelsbalans van agrarische producten 38% 34% 38% 38% Aandeel tuinbouw in NL totaal 29% 19% 18% 21% Bron: CBS/LEI/PT Markt & economie 2 Tuinbouwcijfers 35

38 38 Areaal tuinbouw 40 Areaal siergewassen 42 Areaal bloembollen 44 Areaal bloemkwekerijgewassen 46 Areaal boomkwekerijproducten 48 Areaal voedingstuinbouw 50 Areaal groenten 52 Areaal fruit Ruimte 3 36 Tuinbouwcijfers

39 Ruimte 3 Tuinbouwcijfers 37

40 Areaal tuinbouw (in ha) * % 09/08 Onder glas % Siergewassen % Bloemkwekerijgewassen % - snijbloemen % - potplanten % Ruimte 3 Ov. bloemkwekerijgewassen % Boomkwekerijgewassen en vaste planten % Voedingstuinbouw % - Groenten % - Fruit % Vollegrond % Siergewassen % Bloembollen % Boomkwekerijgewassen en vaste planten % Pot- en containerteelt % Bloemkwekerijgewassen % Voedingstuinbouw % Groenten % Pit- en steenvruchten % Klein fruit % Champignons % Totaal tuinbouw % Bron: CBS Groenten: inclusief uien en groene erwten; exclusief aardbeien Fruit: inclusief aardbeien Klein fruit: inclusief aardbeien *) = Voorlopige cijfers 38 Tuinbouwcijfers

41 Areaal tuinbouw (in ha) * Ontwikkeling areaal tuinbouw onder glas (in ha) Voedingstuinbouw Siergewassen * Areaal tuinbouw vollegrond 2009 (in ha) * Voedingstuinbouw Siergewassen Ruimte 3 Tuinbouwcijfers 39

42 Areaal siergewassen (in ha) * % 09/08 Siergewassen % Bloembollen % Bloemkwekerijgewassen totaal % Bloemkwekerijgewassen onder glas % - snijbloemen % - potplanten % - overige bloemkwekerij - gewassen onder glas Bloemkwekerijgewassen vollegrond Boomkwekerijgewassen en vaste planten totaal Boomkwekerijgewassen en vaste planten onder glas Boomkwekerijgewassen en vaste planten vollegrond Pot- en containerteelt vollegrond Bron: CBS *) = Voorlopige cijfers % % % % % % Ruimte 3 40 Tuinbouwcijfers

43 Areaal siergewassen (in ha) * Ontwikkeling areaal siergewassen (in ha) * Boomkwekerijgewassen en vaste planten vollegrond Boomkwekerijgewassen en vaste planten onder glas Bloemkwekerijgewassen vollegrond Bloemkwekerijgewassen onder glas Bloembollen Areaal siergewassen 2009 (in ha) Bloembollen Bloemkwekerijgewassen onder glas Bloemkwekerijgewassen vollegrond Boomkwekerijgewassen en vaste planten onder glas Boomkwekerijgewassen en vaste planten vollegrond Ruimte 3 Tuinbouwcijfers 41

44 Areaal bloembollen (in ha) * Bloembollen totaal Tulp Lelie Narcis Hyacint Gladiool Krokus Iris Overige bol- en knolgewassen Bron: CBS *) Voorlopige cijfers Ruimte 3 42 Tuinbouwcijfers

45 Areaal bloembollen (in ha) * Areaal per product (in%) 100% 80% 60% 40% 20% 0% * Overige Gladiool Hyacint Narcis Lelie Tulp Areaal per product 2009 (in ha) Tulp Lelie Narcis Hyacint Gladiool Overig Ruimte 3 Tuinbouwcijfers 43

46 Areaal bloemkwekerijgewassen onder glas (in ha) * Bloemkwekerijgewassen **) Snijbloemen, totaal Rozen Chrysanten Lelies Gerbera's Orchideeën Fresia's Anthurium Alstroemeria Eustoma Russellianum Anjers Overige snijbloemen Potplanten, totaal Amaryllisbollen Perkplanten Overige bloemkwekerijgewassen Bron: CBS *) Voorlopige cijfers **) = Inclusief bloemzaden en opkweekmateriaal Ruimte 3 44 Tuinbouwcijfers

47 Areaal bloemkwekerijgewassen (in ha) * * Totaal onder glas Totaal vollegrond 100% Areaal bloemkwekerijgewassen (in %) 80% 60% Overige snijbloemen Orchideeën 40% 20% 0% * Gerbera's Lelies Chrysanten Rozen Areaal bloemkwekerijgewassen 2009 (in ha) Rozen Chrysanten Lelies Gerbera's Orchideeën Overige snijbloemen Ruimte 3 Tuinbouwcijfers 45

48 Areaal boomkwekerijproducten vollegrond (in ha) * Boomkwekerijproducten **) Laan- en parkbomen Sierconiferen Bos- en haagplantsoen Sierheesters en klimplanten Buxus Vruchtbomen Vaste planten Rozenstruiken Trek- en besheesters Bron: CBS *) Voorlopige cijfers **) = Incl. vaste planten Nederland: Areaal boomkwekerijproducten onder glas (in ha) * Boomkwekerijproducten **) Boomkwekerij voor vermeerdering Boomkwekerij volledige teelt Ruimte 3 Bron: CBS *) Voorlopige cijfers **) = Incl. vaste planten 46 Tuinbouwcijfers

49 Areaal boomkwekerij (in ha) * % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Areaal per product (in %) * Trek- en besheesters Rozenstruiken Vaste planten Vruchtbomen Buxus Sierheesters en klimplanten Bos- en haagplantsoen Sierconiferen Laan- en parkbomen Areaal per product 2009 (in ha) Sierconiferen Laan- en parkbomen Bos- en haagplantsoen Sierheesters en klimplanten Buxus Vruchtbomen Vaste planten Rozenstruiken Trek- en besheesters Ruimte 3 Tuinbouwcijfers 47

50 Areaal voedingstuinbouw (in ha) * % 09/08 Voedingstuinbouw % Groenten totaal % Groenten onder glas % Groenten vollegrond % Fruit totaal % Fruit onder glas % Fruit vollegrond % Bron: CBS Groenten: inclusief uien en groene erwten; exclusief aardbeien Fruit: inclusief aardbeien *) = Voorlopige cijfers Ruimte 3 48 Tuinbouwcijfers

51 Areaal voedingstuinbouw (in ha) * Ontwikkeling areaal voedingstuinbouw (in ha) Fruit vollegrond Fruit onder glas Groenten vollegrond Groenten onder glas * Areaal voedingstuinbouw 2009 (in ha) Groenten onder glas Groenten vollegrond Fruit onder glas Fruit vollegrond Ruimte 3 Tuinbouwcijfers 49

52 Areaal vollegrondsgroenten (in ha) * Groenten totaal**) Ui, totaal Grove peen Erwten (groen te oogsten) Witlofwortel Spruitkool Prei Sperzieboon Sluitkool, totaal Asperges, totaal Fijne peen Bloemkool Broccoli Sla Tuinboon Overige groenten Bron: CBS *) Voorlopige cijfers **) = Incl. uien / erwten, excl. aardbeien Ruimte 3 Nederland: Areaal groenten onder glas (in ha) * Groenten totaal **) Tomaat Paprika Komkommer Aubergines Overige producten Bron: CBS *) Voorlopige cijfers **) = incl., groentezaden en opkweekmateriaal groenten onder glas 50 Tuinbouwcijfers

53 Areaal groenten onder glas 2009 (in ha) Tomaat Paprika * Komkommer Aubergines Overige producten Ruimte 3 Tuinbouwcijfers 51

54 Areaal fruit vollegrond (in ha) * Fruit **) Appel Peer Pruim Overige pit- en steenvruchten Aardbei Blauwe bes Rode bes, framboos, braam Zwarte bes Zure kers Overig kleinfruit Bron: CBS *) Voorlopige cijfers **) = incl. aardbeien Nederland: Areaal fruit onder glas (in ha) * Fruit Aardbeien **) Overig fruit Ruimte 3 Bron: CBS *) Voorlopige cijfers **) = Inclusief onder plastic 52 Tuinbouwcijfers

55 Areaal appel, peer en aardbei (in ha) Aardbei Peer Appel * Areaal overige fruitsoorten (in ha) * Overig kleinfruit Pruim Overige pit- en steenvruchten Rode bes, framboos, braam Zure kers Blauwe bes Zwarte bes Ruimte 3 Tuinbouwcijfers 53

56 56 Werkgelegenheid tuinbouw in personen 58 Arbeidsmarkt in detail: functieniveau en richting 59 Ziekteverzuim per sector 59 Oordeel tuinbouwmedewerkers over werksituatie 60 Arbeidskrachten in bloembollen 62 Arbeidskrachten in bloemkwekerij 64 Arbeidskrachten in boomkwekerij 66 Arbeidskrachten in groenten en fruit 68 Arbeidskrachten hoveniers Arbeid 4 54 Tuinbouwcijfers

57 Arbeid 4 Tuinbouwcijfers 55

58 Arbeid 4 Werkgelegenheid tuinbouw in personen Bedrijven Totaal arbeidskrachten Gezinskrachten Tuinbouw totaal Primaire sectoren vollegrondsgroenten glasgroenten vollegrondsbloemen bloembollen bloemen onder glas paddenstoelen fruit boomkwekerij uitgangsmateriaal Niet-primaire sectoren industrie veilingen / afzetorganisaties groothandel siergewassen bloemkwekerij bloembollen boomkwekerij groothandel groenten/fruit detailhandel AGF detailhandel bloemen/planten supermarkten (AGF en Blkw) ambulante handel AGF bloemkwekerij hoveniers incl. Sociale werkplaats tuincentra Tuinbouwcijfers

59 Werknemers totaal Vaste krachten Tijdelijke krachten Uitzendkrachten Arbeid 4 Tuinbouwcijfers 57

60 Arbeidsmarkt in detail; functieniveau en richting 2008 Laag ( t/m MBO-1) Midden (MBO-2,3,4) Werkgelegenheid in personen Hoog (HBO+) Totaal Gezinskrachten groen technisch economisch Vaste krachten groen technisch economisch Tijdelijke krachten groen technisch economisch Totaal groen technisch economisch Arbeid 4 58 Tuinbouwcijfers

61 Ziekteverzuim per sector e ziektejaar 2e ziektejaar 1e ziektejaar 2e ziektejaar Glastuinbouw 2,7% 0,5% 2,8% 0,6% Hoveniers, groenvoorziening 3,6% 0,4% 3,6% 0,7% Paddenstoelen 4,0% 0,9% 4,0% 1,0% Bollenteelt 2,1% 0,4% 2,0% 0,4% Bollenhandel 3,3% 0,7% 3,6% 0,6% Fruitteelt 1,0% 0,2% 1,1% 0,2% Vollegrondsgroenten 2,1% 0,4% 2,0% 0,4% Boomkwekerijen 1,9% 0,4% 2,1% 0,3% Nederland totaal *) 4,4% 4,3% *) Cijfers Nederland totaal geen onderscheid tussen 1e en 2e ziektejaar Oordeel tuinbouwwerknemers over werksituatie (rapportcijfer) Goede relatie collega's Goede relatie met werkgever Voldoende afwisseling Voldoende verantwoordelijkheden Veilige werkomgeving Goed salaris Voldoende scholingsmogelijkheden Voldoende doorgroei 6,7 6,8 7,2 6,0 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 7,5 7,6 7,6 7,8 8,2 Arbeid 4 Tuinbouwcijfers 59

62 Arbeid 4 Arbeidskrachten in bloembollen 2009 Teelt Handel Veilingen / Telersver. Totaal Werkgelegenheid (personen) Totaal, excl uitzendkrachten Gezinskrachten Werknemers vaste krachten *) - tijdelijke krachten *) Uitzendkrachten Leeftijdsverdeling vaste krachten - < 23 jaar 5% jaar 55% jaar 32% > 54 jaar 8% - - Functieniveau gezinskrachten - laag 0% 0% - midden 70% 25% - hoog 30% 75% Functieniveau vaste krachten - laag 60% 60% - midden 35% 30% - hoog 5% 10% Omvang dienstverband - < 20 uur per week 8% - > 20 uur per week 92% - geen vast aantal uren 0% *) excl. veilingen/ Telersver. 60 Tuinbouwcijfers

63 Arbeid 4 Tuinbouwcijfers 61

64 Arbeid 4 Arbeidskrachten in bloemkwekerij 2009 Vollegronds bloemen Teelt van bloem kwekerij onder glas Uitgangs materiaal Veilingen / Telersver. Werkgelegenheid (personen) Totaal, excl uitzendkrachten Gezinskrachten Werknemers vaste krachten tijdelijke krachten Uitzendkrachten Leeftijdsverdeling vaste krachten - < 23 jaar 8% 6% 5% jaar 64% 57% 59% jaar 20% 28% 26% - - > 54 jaar 8% 9% 10% - Functieniveau gezinskrachten - laag 0% 0% 0% - midden 80% 50% 25% - hoog 20% 50% 75% Functieniveau vaste krachten - laag 45% 75% 30% - midden 50% 20% 40% - hoog 5% 5% 30% Omvang dienstverband - < 20 uur per week 10% 21% 13% - > 20 uur per week 87% 75% 85% - geen vast aantal uren 3% 4% 2% *) excl. veilingen/ Telersver. en Retail 62 Tuinbouwcijfers

65 Groot handel Gesp. detail handel Ambulante handel Retail Totaal *) *) % 15% 8% - 57% 69% 54% - 27% 12% 23% - 11% 4% 16% - 0% 0% 10% 25% 85% 90% 75% 15% 0% 60% 35% 50% 30% 60% 50% 10% 5% 0% 10% 25% 30% 89% 74% 63% 1% 1% 7% Arbeid 4 Tuinbouwcijfers 63

66 Arbeid 4 Arbeidskrachten in boomkwekerij 2009 Teelt Handel Tuincentra T0taal Werkgelegenheid (personen) Totaal, excl uitzendkrachten Gezinskrachten Werknemers vaste krachten tijdelijke krachten Uitzendkrachten Leeftijdsverdeling vaste krachten - < 23 jaar 16% - 15% jaar 65% - 67% jaar 15% - 13% - - > 54 jaar 4% - 5% - Functieniveau gezinskrachten - laag 0% 0% 0% - midden 60% 25% 50% - hoog 40% 75% 50% Functieniveau vaste krachten - laag 55% 60% 45% - midden 40% 30% 50% - hoog 5% 10% 5% Omvang dienstverband - < 20 uur per week 14% 29% - > 20 uur per week 84% 69% - geen vast aantal uren 2% 2% 64 Tuinbouwcijfers

67 Arbeid 4 Tuinbouwcijfers 65

68 Arbeid 4 Arbeidskrachten in groenten en fruit 2009 Vollegronds groenten Glas groenten Paddenstoelen Fruit Uitgangs materiaal Werkgelegenheid (personen) Totaal, excl uitzendkrachten Gezinskrachten Werknemers vaste krachten tijdelijke krachten Uitzendkrachten Leeftijdsverdeling vaste krachten - < 23 jaar 23% 5% 11% 12% 5% jaar 57% 55% 56% 47% 59% jaar 13% 35% 28% 22% 26% - > 54 jaar 7% 5% 5% 19% 10% Functieniveau gezinskrachten - laag 0% 0% 0% 0% 0% - midden 80% 50% 60% 70% 25% - hoog 20% 50% 40% 30% 75% Functieniveau vaste krachten - laag 60% 75% 70% 40% 30% - midden 35% 20% 25% 55% 40% - hoog 5% 5% 5% 5% 30% Omvang dienstverband - < 20 uur per week 18% 19% 37% 19% 13% - > 20 uur per week 76% 79% 57% 74% 85% - geen vast aantal uren 6% 2% 6% 7% 2% *) excl. veilingen/ Telersver. en Retail 66 Tuinbouwcijfers

69 Verwerkende industrie Groot handel Gesp. detail handel Veilingen / Telersver. Ambulante handel Retail (AGF) Totaal *) *) % - 9% 20% 19% - 51% - 63% 53% 51% - 35% - 20% 22% 23% - 10% - 8% 6% 8% - 0% 0% 0% 10% 25% 25% 90% 90% 75% 75% 10% 0% 60% 60% 60% 50% 20% 30% 35% 50% 20% 10% 5% 0% 9% 15% 41% 30% 88% 82% 58% 63% 3% 3% 1% 7% Arbeid 4 Tuinbouwcijfers 67

70 Arbeid 4 Arbeidskrachten hoveniers 2009 Hoveniers Werkgelegenheid (personen) Totaal, excl uitzendkrachten Gezinskrachten Werknemers vaste krachten tijdelijke krachten Sociale werkplaats krachten Uitzendkrachten Leeftijdsverdeling vaste krachten - < 23 jaar 13% jaar 64% jaar 18% - > 54 jaar 5% Functieniveau gezinskrachten - laag 0% - midden 75% - hoog 25% Functieniveau vaste krachten - laag 30% - midden 65% - hoog 5% Omvang dienstverband - < 20 uur per week 5% - > 20 uur per week 93% - geen vast aantal uren 2% 68 Tuinbouwcijfers

71 Arbeid 4 Tuinbouwcijfers 69

72 72 Gemiddeld watergebruik in de land- en tuinbouw 73 Glastuinbouw en energie 74 Gebruik gewasbeschermingsmiddelen per sector 75 Residu van gewasbeschermingsmiddelen Duurzaamheid 5 70 Tuinbouwcijfers

73 Duurzaamheid 5 Tuinbouwcijfers 71

74 Gemiddeld watergebruik land- en tuinbouw Duurzaamheid 5 0 Tuinbouw Akkerbouw Veehouderij Fruit Bron: Bedrijven-Informatienet van LEI Gemengde bedrijven 2006 Totaal gemiddeld 2007 Beregening is de belangrijkste vorm van gebruik van water in de land- en tuinbouw. Beregening vindt plaats op grasland, in de akkerbouw (aardappelen, suikerbieten en snijmaïs), tuinbouw op de open grond en de glastuinbouw. Hoge verbruiken van water zijn over het algemeen toe te schrijven aan droge groeiseizoenen. Voorbeelden hiervan waren 2003 (met alleen mei aan de natte kant; februari, maart, juni, juli en augustus waren te droog) en 2006 (met februari, maart, mei en vooral augustus aan de natte kant; april en vooral juni en juli waren te droog). 72 Tuinbouwcijfers

75 Glastuinbouw en energie Glastuinbouw en energie Aardgasgebruik totaal dus incl. elektriciteitproductie door WKK Aardgasgebruik voor de teelt 3,6 miljard m 3 4,0 miljard m 3 3,4 miljard m 3 2,9 miljard m 3 Energiekosten in % van de bedrijfskosten 20-25% % Aandeel duurzame energie 0,4% 1,2% Energie-efficiëntie (1980 = 100) Totale elektriciteitlevering door glastuinbouw Netto elektriciteitlevering (= verkoop -/- inkoop) 1,3 miljard kwh 7,2 miljard kwh -/- 1,3 miljard kwh 4,8 miljard kwh Totaal oppervlak Productiewaarde ha 4,9 miljard ha 5,2 miljard Ambities 2020 In nieuw te bouwen kassen wordt klimaatneutraal en economisch rendabel geteeld De CO2 emissie is 48% lager dan in 1990 Duurzame energie is 20% van het energieverbruik Duurzaamheid 5 Tuinbouwcijfers 73

76 Gebruik gewasbeschermingsmiddelen per sector (gemiddeld gebruik per kg actieve stof per ha per jaar) Groenten onder glas Snijbloemen onder glas Potplanten onder glas Bloembollen ,5 Boomkwekerij 7,2 7,5 7,7 7, Duurzaamheid Groenten onder glas Snijbloemen onder glas Potplanten onder glas Bloembollen Boomkwekerij Tuinbouwcijfers

77 Residu van gewasbeschermingsmiddelen (in%) Percentage monsters van verse groenten, fruit en paddenstoelen waarbij een overschrijding van de wettelijke norm voor residuen van gewasbeschermingsmiddelen is geconstateerd, uitgesplitst naar herkomst van het product NL EU niet EU Bron: EWRS, november 2009) De Nederlandse tuinbouwsector staat voor verantwoord gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Tuinbouwondernemers zoals handelaren, importeurs, exporteurs, sorteer- en pakstations, veilingen en telersverenigingen leveren resultaten van duizenden residuanalyses aan de databank van het Early Warning & Response System (EWRS) dat is opgezet door het Productschap Tuinbouw en het RIKILT. Op basis van deze gegevens kan de sector een goede risicoanalyse maken en kijken welke producten uit welke landen vaker getest moeten worden. Door een goede samenwerking in de keten verbeteren we de voedselveiligheid en wordt Goede Landbouw Praktijk (GLP) gestimuleerd. Duurzaamheid 5 Tuinbouwcijfers 75

78 78 Groen doet goed 79 Gevarieerd lekker veel eten Gezondheid & welbevinden 6 76 Tuinbouwcijfers

79 Gezondheid & welbevinden 6 Tuinbouwcijfers 77

80 Groen doet goed Gezondheid & welbevinden 6 Bloemen, planten, struiken, bomen en ander groen hebben een positieve invloed op onze gezondheid. Steeds meer onderzoeken bevestigen het gunstige effect van groen in en bij huis en op kantoor. Planten zuiveren: ze voorzien lucht van vocht, absorberen warmte en geluid en ze kunnen schadelijke stoffen uit de lucht opnemen en afbreken. Bij groen ervaren mensen een betere gezondheid en ze zijn gezonder. De effecten van groen: sneller herstel van stress en vermoeidheid stimuleert beweging vergemakkelijkt sociale contacten vermindert kans op depressies werkt kalmerend verhoogt de productiviteit stimuleert de creativiteit versterkt werkplezier. Meer informatie op: Tuinbouwcijfers

81 Gevarieerd lekker veel eten Basisregels voor gezond eten zijn: eet gevarieerd en niet te veel. Maar ook: eet juist veel groenten en fruit. En als ergens veel smakelijke variatie in is te vinden De Nederlandse tuinbouwsector zorgt voor een brede keuze aan groenten en fruit, van eigen bodem of van herkomstlanden wereldwijd. Met groenten en fruit krijg je weinig calorieën en veel gezonde voedingstoffen als vezels, vitamines, mineralen en bioactieve stoffen binnen. Je verlaagt er risico s op chronische ziekten als hart- en vaatziekten en bepaalde vormen van kanker mee. Voor de echte liefhebbers is beperken tot de aanbevolen hoeveelheid van twee ons groenten en twee stuks fruit per dag niet nodig. Met een nog ruimere consumptie kan zelfs extra gezondheidswinst behaald worden. De kans op overgewicht en hieraan gekoppelde welvaartsziekten neemt namelijk nog verder af. Een betere kwaliteit van leven dus, terwijl groenten en fruit ook bijdragen aan een langere levensduur. Gezondheidswinst door gezonde voeding Toename levensverwachting in jaren voor 40-jarigen Bron: RIVM 1,2 gezonde voeding totaal 0,4 Overig 0,5 Fruit 0,3 Groente Gezondheid & welbevinden 6 Tuinbouwcijfers 79

82 Bronvermelding Productschap Tuinbouw ( Arbeidsmarktmonitor Productschap Tuinbouw 2008 CBS EWRS (Early Warning & Response System) Productschap Tuinbouw / RIKILT Stigas-SAZAS UO-IMT - milieurapportages glastuinbouw LEI Wagening UR RIVM Milieu en Natuur compendium Colofon Reacties op deze uitgave en suggesties voor volgende uitgaven zijn van harte welkom. U kunt contact opnemen met het Productschap Tuinbouw via telefoonnummer of via mail info@tuinbouw.nl. Samenstelling en productie: Productschap Tuinbouw Vormgeving: BB-Go ( Drukwerk: Drukkerij Ando, Den Haag 80 Tuinbouwcijfers

83

84