Autologe Stamcel therapie voor MS: een doorbraak? Uitleg vanuit MS Centrum Rotterdam Erasmus MC (vervolg op facebookpagina 22 januari 2016)
|
|
- Dirk Dijkstra
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Autologe Stamcel therapie voor MS: een doorbraak? Uitleg vanuit MS Centrum Rotterdam Erasmus MC (vervolg op facebookpagina 22 januari 2016) -Stamceltransplantatie (HSCT) nu is in wezen niet anders dan in de jaren negentig; het betreft een zeer hoge dosis chemotherapie om zoveel mogelijk immuuncellen kwijt te raken om daarna een rescue van het immuunsysteem te bewerkstelligen met een eigen transplantaat. Op deze wijze kan men nog meer toxische stoffen geven aan de patiënt, dan bij de klassieke chemotherapie voor autoimmuunziekten. De effecten op het immuunsysteem zijn vergelijkbaar met die van mitoxantrone, en ook de ingrijpende nieuwe biotechnologische middelen zoals bijvoorbeeld lemtrada (alemtuzumab) of anti-b cel gerichte therapie, die minder direct toxische schade met zich meedragen. Let wel: het geven van stamcellen zonder immunotherapie, om te proberen weefsel te repareren is een totaal andere therapie, waar het hier verder nu ook niet over zal gaan. Dit betreft fundamenteel onderzoek in een pioniersfase waarbij mensen eerst een beenmergpunctie ondergaan om vervolgens dezelfde dag hun geisoleerde stamcellen uit eigen beenmerg in de bloedbaan te krijgen. De vraag hierbij is of stamcellen wel overleven in het bloed en of er wel enige indicatie is dat ze de hersenen kunnen bereiken en daar vervolgens nuttig werk kunnen gaan verrichten. Prof. Neil J. Scolding van de University of Bristol doet daar interessant onderzoek naar vanuit de Neusoscience. Dit onderzoek is niet nieuw, maar wel vernieuwend (Trial plan werd ingediend in 2013: Assessment of Bone Marrow-derived Cellular Therapy in Progressive Multiple Sclerosis (ACTiMuS). Deze benadering is zwaarexperimenteel, maar wel een heel klein stapje in de richting van wat op het gebied van weefselherstel in de neurologie over vele jaren mogelijk kan worden. Zie ook b.v. Lancet Oct 5;382(9899): doi: /S (13) Deze benadering gaat dus niet over beinvloeding van ons afweersysteem. -Het is onmogelijk om alle immuuncellen in het lichaam te vervangen. Wel wordt er een log 6 tot log 8 reductie bewerkstelligd van de witte bloedcellen bij aanwending van de allerzwaarste protocollen. Een heleboel cellen, bv in de weefsels zelf blijven onaangeroerd. Zo toonden wij aan na een heel zwaar immuun onderdrukkend protocol, dat de B cellen in de hersenen van mensen met MS na de stamceltransplantatie nog precies dezelfde antistoffen (oligoklonale banden) aanmaakten als voor de procedure. -de chemotherapie bij een stamceltherapie is toxisch voor het zenuwstelsel zelf, en al helemaal voor een door demyelinisatie beschadigd zenuwstelsel. Daarnaast zijn er de bijwerkingen in de vorm van infecties, nieuwe autoimmuunziekten en het optreden van kanker. Wij zagen bij de 14 patiënten die in Rotterdam getransplanteerd werden o.a. het
2 ontstaan een non-hodgkin lymfoom, het optreden van leukemie (door de hoge dosis chemotherapie), en het optreden van nieuwe autoimmuniteit (schildklier en diabetes). -autologe stamcel therapie repareert niet! In de media en op internet wordt dit verwarrend gebracht. Autologe stamceltherapie voor autoimmuun aandoeningen zoals MS richt zich puur op het immuunsysteem. -De recente gegevens over stamcel transplantatie bij MS in Canada betreffen geen innovatie. Dit gaat om een oud protocol, waar bij de patiënten nu wel langer vervolgd zijn dan in de eerder gepubliceerde studies, zoals die in Nederland. Er bestaat geen studie die uitgevoerd is volgens de regels van evidence-based-medicine. Daarvoor is een adequate, goed gematchte controlegroep nodig waarbij het lot bepaald welke therapie gegeven zal worden en waarbij de patiënt niet weet welke therapie hij/zij krijgt. Zulks is onmogelijk bij deze vormen van behandeling. -Ten aanzien van de noodzaak van een controlegroep: Punt is dat we bij de behandeling van MS nogal eens zien dat mensen weer sterk verbeteren. Zoals opstaan uit de rolstoel, al kort na het geven van therapie. Dit betreft dan meestal een kuur methylprednisolon (korte termijn), dat ontsteking en oedeem kan weghalen. En voor langere termijn worden deze zogenaamde "wonderen" ook nogal eens gezien bij chemotherapie met Mitoxantron, bv natalizumab, of lemtrada. Het gaat hier dan om mensen die in korte tijd flink zijn verslechterd vanwege flinke ontstekingsactiviteit in hun hersenen en of ruggenmerg. Ook na een kuur lemtrada kan men makkelijk gedurende 5 jaar helemaal genezen lijken! Kortom herstel na start van stamcel therapie is helemaal niet specifiek voor deze procedure. Bij de conditionering in het kader van de transplantatie worden middelen gegeven die vergelijkbare effecten hebben op ons afweersysteem en veelal ook corticosteroiden. Het betreft het snelle effect op ontsteking in het algemeen. Nieuw is dat de transplantaties die buiten de ervaren MS centra in het buitenland worden aangeboden ook gebruik gemaakt wordt van middelen die op zichzelf (dus ook zonder stamceltransplantatie) al bewezen nuttige therapie zijn om voor mensen met MS, die ontstekingsaanvallen hebben. NB: als de verlamming in de benen voortkomt uit chronische secundaire of primaire progressie (en dus niet door een recente opflakkering van ontsteking), is het helaas onmogelijk dat de functies weer terugkomen door een stamceltransplantatie. We merken aan de vele s en telefoontjes dat hier bij de mensen veel misverstand en dus valse hoop over is. Om dezelfde reden komen deze mensen ook niet in aanmerking voor actieve middelen als lemtrada, rituximab, of natalizumab. Al deze procedures remmen ontsteking, maar herstellen bestaande schade aan neuronen en axonen helaas (!) niet. -het grote verschil tussen nu en 25 jaar geleden toen we wereldwijd gestart zijn met onderzoek naar stamcel therapie voor MS, is dat er inmiddels heel erg veel nieuws aan alternatieve mogelijkheden ontwikkeld is, met kennis over de balans tussen effectiviteit en veiligheid op basis van de enorme aantallen uit bijvoorbeeld streng gecontroleerde fase III
3 trials. Er is gewoonweg veel meer voorhanden om het immuunsysteem de kop in te drukken. Grote probleem hierbij is de mogelijkheid van het optreden van bijwerkingen zoals optreden van zeldzame ernstige infecties. Dit is echter niet minder een probleem bij autologe stamceltransplantaties. -Er wordt ons frequent gevraagd wat onze contacten nou precies zijn over HSCT in het buitenland. Het is heel wisselend hoe de verschillende universitaire MS onderzoekers in Europa mee zijn om gegaan met dit onderwerp. In Tsjechië werd oorspronkelijk noodgedwongen veel getransplanteerd, omdat daar de dure standaard therapie aldaar niet vergoed werden. Dat is nu anders. Recent hebben we in Oslo gepraat over de toenemende argwaan bij het publiek jegens universitaire MS specialisten in de wereld, met name waar het gaat om hun terughoudendheid over HSCT. Dat is een wereldwijd fenomeen. We hebben vanouds veel contact met onze collega s in Zweden. Hier werken we al jaren prima mee samen op gebied van genetica en ook immunologie. Met name met het Karolinska Instituut in Stockholm waar het overgrote deel van het onderzoek en de zorg voor MS wordt gecoördineerd. Onze collega s daar beheren de nationale database en vertellen ons dat er momenteel een explosie aan behandeling met anti- B cel therapie plaatsvindt. Op dit moment zijn hier 3040 patiënten mee behandeld in Zweden, volgens het nationale MS register in augustus Met Uppsala hadden we contact in 2006, men was daar toen in 2014 gestart met stamcel transplantatie voor enkele patiënten met agressieve vormen van MS die niet reageerden op standaardtherapie. Inmiddels zijn er twaalf jaar later in het Zweedse MS register 112 patiënten die behandeld zijn, waarvan een aanzienlijk deel in Uppsala. Veelal betreft dit uiteraard patiënten die op eigen verzoek deze procedure hebben ondergaan. De behandelschema s betreffen BEAM (51 patiënten) en cyclofosfamide (61 patiënten). Deze schema s zijn over de jaren niet wezenlijk veranderd. -Nogmaals, autologe stamceltransplantatie bij MS herstelt bestaande schade niet. Natuurlijk moet dat beter!! Maar we kunnen het nu helaas niet mooier maken dan het is. Het is dus echt niet mogelijk om door deze procedure te genezen als men al lange tijd in de rolstoel zit door secundaire neurodegeneratie in het zenuwstelsel. Of, meer uitgedrukt in MS terminologie, wanneer men secundair progressief is. -de grootste risico s op gevaarlijke bijwerkingen van stamceltherapie worden gezien bij mensen die slecht ter been zijn. -stamcel therapie voor MS kan dus niet gezien worden als nieuwe doorbraak. Het betreft niet een bewezen nuttiger therapie dan wat nu al voorhanden is in het standaard pakket van MS centra. Er is geen reden dit aan te bieden als standaard therapie, buiten een onderzoeksetting. Er wordt al vele jaren gepraat en geschreven over het uitvoeren van adequate gerandomiseerde studies, op internationaal niveau. De controlegroep zou waarschijnlijk behandeling met lemtrada moet zijn en dan is het maar zeer de vraag of stamceltherapie het
4 qua balans tussen effectiviteit en bijwerkingen zal gaan winnen. Om over kosten hier nog maar niet te spreken. Dit zal extreem moeilijk uit te voeren zijn. Wij hebben in Nederland indertijd in 5 jaar tijd met heel erg veel moeite slechts 14 patiënten gevonden die in aanmerking kwamen volgens een net medisch ethisch goedgekeurd protocol. -Is het nu klaar met stamceltherapie? Waarschijnlijk niet. In de ogen van vele MS deskundigen wel, grotendeels vanwege bovenstaande punten. In ieder geval niet wereldwijd in de ogen van de patiënten zelf. In die discussie moet toegegeven worden dat al sinds de jaren zeventig in de wereld van MS behandelaars beseft wordt dat (ook) een hoge dosis chemotherapie de ziekte een langere tijd stil kan leggen. Echter dit is het minst effectief en het meest gevaarlijk voor mensen met een gevorderde ziekte. De aanvankelijke resultaten van stamceltherapie in de jaren negentig voor leukemie waren ook niet fantastisch, omdat voor een dergelijk zware therapie logischerwijs al snel de patiënten werden geselecteerd die er het slechtst aan toe waren (met dus op die basis al de minst florissante prognose). -De groep die potentieel in aanmerking komt voor nieuwe protocollen voor autologe stamceltransplantatie is de groep die juist nèt de diagnose heeft, in neurologisch relatief goede conditie (bv EDSS 0 tot 2), met dan wel tekenen van forse ziekteactiviteit, en de bereidheid risico s te nemen, en om wat voor reden dan ook- de sterke wens niet een beschikbare standaardbehandeling te ondergaan. Dan juist zou vroege stevige behandeling de secundaire progressie (lees; beschadiging van zenuwcellen en hun uitlopers) kunnen voorkomen. Om deze reden gaan al jaren ook de stemmen op bij neurologen om meteen na de diagnose te starten met bijvoorbeeld lemtrada of een B cel remmer, of zelfs forse chemotherapie. Het idee is dan de ziekte zo acuut de kop in te drukken dat deze voor vele jaren of liefst altijd koest blijft. Dat is medisch ethisch nooit haalbaar gebleken; immers men geeft een ingrijpende en risicovolle therapie aan alle mensen met een aandoening, terwijl slechts een deel van de mensen hier baat bij heeft. Om de groep te pinpointen die mogelijk baat heeft bij meteen al agressieve therapie bij het prille begin kort na de diagnose, dat valt niet mee. Het voorspellen van het beloop van MS blijft moeizaam. Bovendien voelt deze groep patiënten zelf nog helemaal niet zo de noodzaak om iets aangrijpends te ondernemen tegen hun ziekte. Dus de motivatie een zware en gevaarlijke procedure te ondergaan is in het algemeen niet heel groot. De motivatie is begrijpelijkerwijs het grootst bij mensen waarbij de ziekte al flink schade heeft achtergelaten. -Het risico bestaat om onnodig een heel zwaar risicovolle behandeling uit te voeren bij mensen die nog ook de kans hebben spontaan in een rustiger vaarwater te komen. Statistisch gesproken is het beloop van MS over 20 jaar genomen voor heel velen niet direct zo negatief. Het probleem is echter op maat diegenen eruit te kiezen waarbij het risico
5 waard is. En medisch ethische commissies zullen nieuw voorgestelde plannen streng bekijken en afwegen tegen bestaande behandelvormen. Overigens zijn wij al heel lang van mening dat er in het licht van bovenstaande wellicht ruimte is voor onderzoek naar stamceltransplantatie bij hele vroege MS, maar dan zonder nog neurologische schade. Als het ooit mogelijk zou zijn toch die paar mensen te identificeren die al snel een hele slechte toekomst zullen hebben, maar met nog een heel erg lage invaliditeitsscore, zou een hevige dosis chemotherapie wel eens net zo effectief kunnen blijken als bv lemtrada. Waarbij het ook goed mogelijk is dat dit gunstige effect langer dan 5 jaar zou aanhouden. We zijn al een langere tijd bezig intern (en internationaal) te bezien of we tot een dergelijk protocol kunnen komen, HSCT NL 2.0. Als mensen met MS massaal te kennen geven de risico s te nemen (ten opzichte van de risico s van de bestaande middelen), kan getoetst worden in hoeverre ethische commissies hierin mee willen gaan. De artseneed (van Hippokrates) om patiënten niet te beschadigen staat tegenwoordig in wel meer situaties onder druk, vaker dan 12 jaar geleden. -Veel over dit onderwerp in de media gaat niet meer over feiten, maar over meningen. Dat is een maatschappelijk fenomeen dat we ook uit de politiek kennen. Internet en social media spelen daar een grote rol bij. Emoties zijn erin geslopen. Argwaan is erin geslopen. Gevoed door begrijpelijke ontevredenheid van vele mensen met MS (en hun omgeving!) over hun secundaire progressie waar de dokter met lege handen staat. Als extreem voorbeeld wordt er zelfs gerept van een lobby vanuit de farma om stamceltransplantatie te blokkeren. Alsof een autologe stamcel procedure niet heel erg veel medicatie, diagnostiek en apparatuur uit diezelfde industrie behoeft. En alsof er niet duizenden MS onderzoekers wereldwijd dagelijks bezig zijn te kijken hoe de progressie, de schade aan de zenuwbanen bij MS beter te lijf te gaan. Dat is net als bij Parkinson, Alzheimer en ALS echt geen gemakkelijke opgave. Daarvoor is tijd, geduld, slimheid, soms ook wat geluk en helaas ook veel geld nodig. Laten we daar met zijn allen graag verder voor strijden.
Informatiebrief GRAFITI-studie
Informatiebrief GRAFITI-studie Titel van het onderzoek GRAFITI-studie: onderzoek naar de groei van agressieve fibromatose. Geachte heer/mevrouw, Wij vragen u vriendelijk om mee te doen aan een medisch-wetenschappelijk
Nadere informatieMeer mensen met MS, beter helpen
Meer mensen met MS, beter helpen De progressie van de zenuwslopende ziekte multiple sclerose (MS) stoppen door het voorkomen van beschadiging aan de hersencellen bij mensen MS. Achtergrond MS werd tot
Nadere informatieInformatie over onderhoudsmedicatie voor (zeer) actieve Multiple Sclerose
Multiple Sclerose Centrum Noord Nederland Informatie over onderhoudsmedicatie voor (zeer) actieve Multiple Sclerose Patiënteninformatie 1905 Informatie over onderhoudsmedicatie voor (zeer) actieve Multiple
Nadere informatieHOOFDSTUK 6. Samenvatting, discussie en toekomstperspectieven
HOOFDSTUK 6 Samenvatting, discussie en toekomstperspectieven Samenvatting, discussie en toekomstperspectieven 89 SAMENVATTING INFLAMMATOIRE DARMZIEKTEN De ziekte van Crohn en colitis ulcerosa zijn beide
Nadere informatieHOVON 93 (Leukemie, AML) / acute myeloïde leukemie
HOVON 93 (Leukemie, AML) / acute myeloïde leukemie Onderzoek naar een nieuwe behandeling voor patiënten met acute leukemie (acute myeloïde leukemie (AML) of myelodysplasie (MDS) type RAEB of RAEB-t) die
Nadere informatieHandleiding voor patiënten. Belangrijke informatie voor patiënten die beginnen aan een behandeling met LEMTRADA
Handleiding voor patiënten Belangrijke informatie voor patiënten die beginnen aan een behandeling met LEMTRADA Inhoudsopgave 1> Wat is LEMTRADA en hoe werkt het? 03 2> Bijwerkingen 04 3> Planning van uw
Nadere informatieNieuwe ontwikkelingen in de behandeling van gliomen. Dr J Bromberg, prof M.J. van den Bent Neurologen Erasmus MC Kanker Instituut Rotterdam
Nieuwe ontwikkelingen in de behandeling van gliomen Dr J Bromberg, prof M.J. van den Bent Neurologen Erasmus MC Kanker Instituut Rotterdam Nieuwe ontwikkelingen in de behandeling van gliomen Twee uitersten
Nadere informatieNon Hodgkin lymfoom. Albert Schweitzer ziekenhuis februari 2014 pavo 1113
Non Hodgkin lymfoom Albert Schweitzer ziekenhuis februari 2014 pavo 1113 Uw hoofdbehandelaar is: hematoloog dr. Uw specialist is op werkdagen tussen 08.30 17.00 uur bereikbaar via de polikliniek Interne
Nadere informatieBehandelingen bij longkanker. inclusief klinische studie immuuntherapie
Behandelingen bij longkanker inclusief klinische studie immuuntherapie 1 Longkanker Longkanker is niet één ziekte: er bestaan meerdere vormen van longkanker. In deze brochure bespreken we de twee meest
Nadere informatieTamil Study version 1.0 PatInfo (NKI)/ (AMC)
Titel van het onderzoek Onderzoek naar door de behandeling veroorzaakte veranderingen in de omringende cellen van het folliculaire Non Hodgkin lymfoom. De TAMIL studie Inleiding Geachte heer/mevrouw, Wij
Nadere informatieStichting op de bres tegen MS
Stichting op de bres tegen MS Inhoudsopgave 1. Voorwoord Pagina 2 2. Aanleiding Pagina 4 3. Doel Pagina 5 4. Middelen Pagina 6 5. Organisatie Pagina 7 6. Beleidsplan Pagina 8 (1) 1. Voorwoord MS is een
Nadere informatieA two year, double-blind, randomized, multicenter, active-controlled study to evaluate the safety en efficacy of fingolimod administered orally once
A two year, double-blind, randomized, multicenter, active-controlled study to evaluate the safety en efficacy of fingolimod administered orally once daily versus interferon beta-1a i.m. once weekly in
Nadere informatieHairy cell leukemie. Mariëlle Wondergem hematoloog VUmc
Hairy cell leukemie Mariëlle Wondergem hematoloog VUmc Wie krijgen leukemie? Elk jaar krijgen in Nederland rond de 1500 mensen leukemie Ongeveer 750 acute leukemie Bij de anderen gaat het om chronische
Nadere informatiehematoloog dr. Uw specialist is op werkdagen tussen uur bereikbaar via de polikliniek Interne geneeskunde, tel. (078)
Non-Hodgkin lymfoom Uw hoofdbehandelaar is: hematoloog dr. Uw specialist is op werkdagen tussen 08.30 17.00 uur bereikbaar via de polikliniek Interne geneeskunde, tel. (078) 654 64 64. 1 Inleiding U heeft
Nadere informatieMultiple sclerose (MS)
Multiple sclerose (MS) T +32(0)89 32 50 50 F +32(0)89 32 79 00 info@zol.be Campus Sint-Jan Schiepse bos 6 B 3600 Genk Campus Sint-Barbara Bessemerstraat 478 B 3620 Lanaken Medisch Centrum André Dumont
Nadere informatieMultiple sclerose (MS) Poli Neurologie
00 Multiple sclerose (MS) Poli Neurologie 1 Inleiding U heeft MS. Deze woorden veranderen in één keer je leven. Gevoelens van ongeloof, verdriet en angst. Maar misschien ook opluchting, omdat de vage klachten
Nadere informatieMultiple Sclerose is een ziekte van de hersenen en het ruggenmerg. Deze ziekte wordt ook wel MS genoemd. In deze folder leest hier meer over.
Multiple Sclerose Multiple Sclerose is een ziekte van de hersenen en het ruggenmerg. Deze ziekte wordt ook wel MS genoemd. In deze folder leest hier meer over. Wat is multipele Sclerose (MS) MS is een
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
NEDERL ANDSE SAMENVAT TING HET OOG ALS WEERSPIEGELING VAN HET BREIN Optische coherentie tomografie in MS Meer dan een eeuw geleden schreef een van de eerste neurologen die gebruik maakte van de oogspiegel,
Nadere informatieMultipele Sclerose (MS)
Multipele Sclerose (MS) MS is een ziekte van de hersenen en het ruggenmerg, die vooral bij jonge volwassenen voorkomt. In de eerste jaren komen de verschijnselen vaak in aanvallen, ook wel Schub of relapse
Nadere informatieAplastische Anemie (AA)
Aplastische Anemie (AA) Stijn Halkes en Jennifer Tjon Afdeling Hematologie Geen belangenverstrengeling Aplastische Anemie (AA) introductie December 2005: 23 jarige jongen met spoed naar Eerste hulp UMC,
Nadere informatieWelkom in Meander Medisch Centrum. Informatieavond non-hodgkinlymfoom en stamceltransplantatie 25 november 2014
Welkom in Meander Medisch Centrum Informatieavond non-hodgkinlymfoom en stamceltransplantatie 25 november 2014 Indolent non Hodgkin lymfoom en chronischlymfatischeleukemie Van oorzaaktot (nieuwe ontwikkelingen
Nadere informatie100 jaar Antoni van Leeuwenhoek
100 jaar Antoni van Leeuwenhoek Onze toekomstdroom Het Antoni van Leeuwenhoek koos 100 jaar geleden al voor de grensverleggende weg door onderzoek en specialistische zorg samen te voegen met één scherp
Nadere informatieEen patiente met acute leukemie Bloed en beenmerg Acute leukemie Chronische leukemie
Thema: Leukemie Een patiente met acute leukemie Bloed en beenmerg Acute leukemie Chronische leukemie Prof.dr. Hanneke C. Kluin-Nelemans Afdeling Hematologie Samenstelling van onstolbaar gemaakt bloed Bloedcellen
Nadere informatieDarmkanker. Dit is leukemie
Darmkanker Dit is leukemie Bloed wordt gemaakt in het beenmerg. Beenmerg zit in je botten. In het beenmerg zitten stamcellen. Uit de stamcellen ontstaan bloedcellen. Bloed stroomt door je bloedvaten naar
Nadere informatieInfoblad. Non-hodgkin-lymfomen Behandeling
Infoblad Non-hodgkin-lymfomen Behandeling De meest toegepaste behandelingen bij non- Hodgkin-lymfomen zijn: Bestraling (radiotherapie) Chemotherapie (behandeling met celdodende of celdelingremmende medicijnen)
Nadere informatieGelet op artikel 2, eerste lid, onder a, en 5 van de Wet op bijzondere medische verrichtingen;
Besluit van de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport van, houdende regels ten aanzien van stamceltransplantatie (Regeling stamceltransplantatie) Den Haag De Minister van Volksgezondheid, Welzijn
Nadere informatiePatiënteninformatiedossier (PID) (Non) Hodgkin. onderdeel ZIEKTE EN BEHANDELING. (NON) HODGKIN Ziekte en behandeling
Patiënteninformatiedossier (PID) (Non) Hodgkin onderdeel ZIEKTE EN BEHANDELING (NON) HODGKIN 2 Inhoud Ziektebeeld en behandeling...4 Medisch onderzoek...4 Chemotherapie...5 Immunotherapie...6 Radiotherapie...7
Nadere informatieDeze patiënteninformatie is eigendom van: Naam: Adres: Postcode: Woonplaats: Telefoon:
Deze patiënteninformatie is eigendom van: Naam: Adres: Postcode: Woonplaats: Telefoon: Inhoudsopgave: 1. Inleiding 2. Belangrijke namen en telefoonnummers 3. Wat is kanker (algemeen) 4. Behandeling van
Nadere informatie1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project
1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Ontwikkelen van een eilandjesbron ten behoeve van transplantatie van geëncapsuleerde eilandjes van Langerhans voor behandeling van diabetes 1.2 Looptijd van
Nadere informatieRaeka Aiyar, PhD, Symposium Moderator Stamcellen en de toekomst van de geneeskunde.
Raeka Aiyar, PhD, Symposium Moderator Stamcellen en de toekomst van de geneeskunde. https://youtu.be/r6bpio7l_yq OK, er zijn wat emotionele speeches geweest. Ik was daar niet helemaal klaar voor. Ik ben
Nadere informatieStamceltransplantatie
Autologe en allogene Stamceltransplantatie -een wereld van verschil - Dr. S.K. Klein internist-hematoloog 41 Geschiedenis 1950 eerste beenmergtransplantatie 1990 Edward DonnallThomas & Joseph Edward Murray
Nadere informatienatalizumab (tysabri)
patiënteninformatie natalizumab (tysabri) behandeling en werking medicijn Uw neuroloog heeft u het medicijn natalizumab (Tysabri) geadviseerd. Hoe werkt dit medicijn? Hoe wordt natalizumab toegediend?
Nadere informatieVeelbelovend onderzoek van de afdeling Hematologie
NIEUWE PERSPECTIEVEN Veelbelovend onderzoek van de afdeling Hematologie De diagnose leukemie, lymfklierkanker of multipel myeloom heeft een enorme impact op het leven van patiënten en hun omgeving. Vaak
Nadere informatieLeven met MS. De behandelmogelijkheden
3 Leven met MS De behandelmogelijkheden bij RRMS Inhoud 1. Inleiding 4 2. Doel van de behandeling 7 3. Vroeg en effectief behandelen 9 4. Geneesmiddelen gericht op het afremmen van het ziekteproces (immunomodulatie)
Nadere informatieDe achilleshiel van CLL
De achilleshiel van CLL Dr. S.H. Tonino 22 november 2012 Afdeling Hematologie AMC, Amsterdam Chronische lymfatische leukemie 1. wat is chronische lymfatische leukemie (CLL?) 2. behandeling anno 2012 3.
Nadere informatieZeldzame juveniele primaire systemische vasculitis
https://www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Zeldzame juveniele primaire systemische vasculitis Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Wat voor types vasculitis zijn er? Hoe wordt vasculitis
Nadere informatieInformatie bijeenkomst. Aplastische Anemie. Afdeling Hematologie 12 december 2016
Informatie bijeenkomst Aplastische Anemie Afdeling Hematologie 12 december 2016 Wat is Aplastische Anemie? Fred Falkenburg Internist-hematoloog Stamcellen in het beenmerg maken alle bloedcellen en afweercellen
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Chapter 8: Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Colorectale kanker (kanker aan de dikke darm of endeldarm) is de belangrijkste oorzaak van uitzaaiingen (metastasen)
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nieuwe vooruitzichten in de karakterisering en behandeling van acute myeloïde leukemie Nederlandse samenvatting 134 Acute myeloïde leukemie (AML) is een vorm van bloedkanker, een kwaadaardige aandoening
Nadere informatieTysabri. Tysabri (Natalizumab) Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds
Tysabri Tysabri (Natalizumab) Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds ms Wagenstraat 25 3142 CR Maassluis Telefoon: 010-591 98 39 Fax: 010-592 86 86 E-mail: info@nationaalmsfonds.nl www.nationaalmsfonds.nl
Nadere informatieZeldzame Juveniele Primaire Systemische Vasculitis
www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Zeldzame Juveniele Primaire Systemische Vasculitis Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Wat voor types vasculitis zijn er? Hoe wordt vasculitis geclassificeerd?
Nadere informatieWat u dient te weten over MabThera
Wat u dient te weten over MabThera Belangrijke veiligheidsinformatie voor patiënten die behandeld worden met MabThera voor andere aandoeningen dan kanker Deze tekst werd goedgekeurd door het College ter
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/24265 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Ritfeld, Gaby Jane Title: Bone marrow stromal cell : mediated neuroprotection
Nadere informatieBehandeling met methylprednisolon bij multiple sclerose
Behandeling met methylprednisolon bij multiple sclerose Tijdens een acute verslechtering van MS kunnen MS-patiënten behandeld worden met methylprednisolon. In deze folder willen wij u informeren over de
Nadere informatieHOVON 114 MM (Multiple Myeloom) / multipel myeloom
HOVON 114 MM (Multiple Myeloom) / multipel myeloom Onderzoek voor patiënten met teruggekeerde of verslechterde multipel myeloom (ziekte van Kahler). Onderzocht wordt of een nieuw medicijn veilig en werkzaam
Nadere informatieWat u zou moeten weten over Rixathon
De Europese gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van het geneesmiddel Rixathon. Het verplicht plan voor risicobeperking in België, waarvan deze informatie
Nadere informatieHairy cell leukemie (HCL)
Interne geneeskunde Patiënteninformatie Hairy cell leukemie (HCL) U ontvangt deze informatie, omdat bij u hairy cell leukemie (HCL) is geconstateerd. Hairy cell leukemie (HCL) is een zeldzame aandoening,
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING ACHTERGROND Diabetes mellitus ofwel suikerziekte is een metabole ziekte waarbij de glucosehuishouding in het menselijk lichaam ontregeld raakt, doordat de patiënt onvoldoende insuline
Nadere informatieAllogene stamceltransplantatie
Informatie bijeenkomst Allogene stamceltransplantatie Afdeling Hematologie 6 juni 2016 Allogene stamceltransplantatie Waarom en hoe werkt het? Peter van Balen Internist-hematoloog Stamcellen in het beenmerg
Nadere informatieHet Multipele Sclerose Formularium een praktische leidraad
Het Multipele Sclerose Formularium een praktische leidraad NB: Het voorschrijven van geneesmiddelen geschiedt onder de exclusieve verantwoordelijkheid van de behandelend arts. Voor uitgebreidere informatie
Nadere informatievrijdag 18 maart 2016
9 e Nascholing Hematologie voor verpleegkundigen en andere disciplines PROGRAMMA vrijdag 18 maart 2016 Locatie: Onderwijscentrum Erasmus MC Dr. Molewaterplein 50 3015 GE Rotterdam Inlichtingen: Mevrouw
Nadere informatieDe rol van immuun cellen in de ziekte van Alzheimer
De rol van immuun cellen in de ziekte van Alzheimer Tjakko van Ham Klinische Genetica, Erasmus MC, Rotterdam t.vanham@erasmusmc.nl Microglia, immuun cellen van het brein Wat weten we wel & wat weten we
Nadere informatieBeenmergtransplantatie/PSCT algemeen
Daniel den Hoed Oncologisch Centrum Het doel van deze brochure is algemene informatie te geven over beenmerg- en perifere stamceltransplantaties. Er is misschien met u gesproken over transplantatie als
Nadere informatieStichting Hematologisch-Oncologisch. Wetenschapsonderzoek (SHOW) Research en patiëntenzorg
Stichting Hematologisch-Oncologisch Wetenschapsonderzoek (SHOW) Research en patiëntenzorg Comité van aanbeveling Ria Bremer, journalist Prof. Dr. Jan Wouter ten Cate, vasculair geneeskundige Peter Faber,
Nadere informatieChronische lymfatische leukemie Arnon Kater
Chronische lymfatische leukemie Arnon Kater http://www.lymmcare.nl/ CLL Epidemiologie Prognostische factoren Biologie en targeted therapy Huidige behandeling en studies CLL: epidemiologie CLL is de meest
Nadere informatieBehandeling. Schub behandelen
Behandeling Schub behandelen Wat is een schub Men spreekt van een schub bij het optreden van duidelijke nieuwe verschijnselen van uitval die in de loop van uren tot dagen ontstaan, minstens 24 uur duren
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING 146 Klinische en immunologische aspecten van pretransplantatie bloedtransfusies Inleiding Bloedtransfusies worden in de meeste gevallen gegeven aan patiënten die een tekort hebben
Nadere informatieAxonale schade in multiple sclerose De invloed van auto-immuniteit tegen neurofilament light
Axonale schade in multiple sclerose De invloed van auto-immuniteit tegen neurofilament light Multiple sclerose (MS) is een ziekte van het centrale zenuwstelsel (CZS). Het CZS bestaat uit onze hersenen,
Nadere informatieOogheelkundige klachten na stamceltransplantatie: onderzoek onder lezers van Hematon Magazine. Florence Faqiri, Mehmet Dogrusöz, Martine J.
Oogheelkundige klachten na stamceltransplantatie: onderzoek onder lezers van Hematon Magazine Florence Faqiri, Mehmet Dogrusöz, Martine J. Jager Afdeling oogheelkunde, LUMC, Leiden ACHTERGROND Elk jaar
Nadere informatieINFORMATIEBLAD. Beste patiënt(e),
INFORMATIEBLAD Studie waar het nut van 6 chemotherapie kuren met CHOP en Rituximab gevolgd door een radiochemotherapie aan myeloablatieve dosis met toediening van autologe perifere stamcellen, vergeleken
Nadere informatieNieuwe middelen voor sarcomen
Nieuwe middelen voor sarcomen Anneke Westermann, internist-oncoloog AMC Amsterdam Contactdag Sarcomen 26 mei 2018 Vooruitgang behandeling wekedelensarcoom Vooruitgang behandeling botsarcoom Chemotherapie
Nadere informatieDe beschermende invloed van flavonoïden op ons brein
Prof. dr. Jerome Hendriks Universiteit Hasselt An apple a day keeps the doctor away De beschermende invloed van flavonoïden op ons brein Jerome Hendriks Vitamine C Flavonoïden Albert Szent-Györgyi 1 Flavonoïden
Nadere informatieBehandeling met methylprednisolon bij multiple sclerose
Behandeling met methylprednisolon bij multiple sclerose Informatie voor patiënten F0674-3415 juli 2011 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus
Nadere informatieBehandeling hematologie R-CVP
Behandeling hematologie R-CVP Beste patiënt In deze brochure vindt u informatie over uw behandeling met R-CVP, de reden van de behandeling, het verloop van de therapie, de mogelijke nevenwerkingen en de
Nadere informatieSensitisatie. Anesthesiologie
Sensitisatie Anesthesiologie Anesthesiologie Inleiding Wanneer pijn lang bestaat en er geen lichamelijke afwijkingen (meer) voor die pijn te vinden is, wordt pijn chronisch genoemd. Mensen met chronische
Nadere informatieBehandeling van patiënten met Hodgkin lymfoom: wikken en wegen? Josée Zijlstra Hematoloog Vumc j.zijlstra@vumc.nl
Behandeling van patiënten met Hodgkin lymfoom: wikken en wegen? Josée Zijlstra Hematoloog Vumc j.zijlstra@vumc.nl Wikken en wegen Wat is de beste behandeling? Beste behandeling? Grootste kans op genezing..
Nadere informatieAlgemene informatie kinderkanker
Algemene informatie kinderkanker De behandeling van kinderen met kanker is in Nederland gecentraliseerd in 5 kinderkanker (kinderoncologische) centra en 2 beenmergtransplantatie centra. De 5 kinderkanker
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Inleiding
Nederlandse samenvatting 157 Inleiding Het immuunsysteem (afweersysteem) is een systeem in het lichaam dat werkt om infecties en ziekten af te weren. Het Latijnse woord immunis betekent vrijgesteld, een
Nadere informatieHet is vanzelfsprekend om het beste te willen voor onze kinderen
Het is vanzelfsprekend om het beste te willen voor onze kinderen De beste manier om gezondheid in de toekomst te beschermen Gepersonaliseerde regeneratieve gezondheidszorg wordt algemeen gezien als de
Nadere informatieCopaxone. Copaxone Een remmende medicatie. Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds
Copaxone Copaxone Een remmende medicatie Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds 1 Wagenstraat 25 3142 CR Maassluis Telefoon: 010-591 98 39 Fax: 010-592 86 86 E-mail: info@nationaalmsfonds.nl www.nationaalmsfonds.nl
Nadere informatieBeleidsplan. Stichting Dag MS!
Beleidsplan Stichting Dag MS! Inhoud 1. Inleiding... 4 2. Missie/visie... 4 3. Doelstellingen... 5 4. Vermogensbeheer en beloningsbeleid... 6 5. Organisatie... 6 3 1. Inleiding Stichting Dag MS! is er
Nadere informatiebelangrijke cijfers over hematologische kankersoorten
belangrijke cijfers over hematologische kankersoorten Een overzicht van het voorkomen, de behandeling en overleving van hematologische kankersoorten gebaseerd op cijfers uit de Nederlandse Kankerregistratie
Nadere informatiePatiënteninformatiefolder Voor patiënten van 12 t/m 17 jaar. Behorende bij het onderzoek:
Patiënteninformatiefolder Voor patiënten van 12 t/m 17 jaar Behorende bij het onderzoek: International CIDP Outcome Study (ICOS) Een studie naar de variatie en de voorspellers van het ziektebeloop bij
Nadere informatieBehandeling van MS ziekteverloop beïnvloeden
MS Centrum Amsterdam Behandeling van MS ziekteverloop beïnvloeden Er is een aantal middelen beschikbaar die de kans op nieuwe schubs verkleint en mogelijk ook de kans op verdere blijvende verslechtering.
Nadere informatieReumatische Koorts en Post-Streptokokken Reactieve Artritis
www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Reumatische Koorts en Post-Streptokokken Reactieve Artritis Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd? Klinische symptomen
Nadere informatieALS Onderzoek. ALS biobank en database. ALS Onderzoek. Onderzoeksprojecten
ALS Onderzoek ALS Centrum Nederland doet onderzoek naar ALS, PLS en PSMA met als doel om zo snel mogelijk een behandeling voor deze ziektes te vinden. We verzamelen gegevens van zoveel mogelijk patiënten.
Nadere informatieNieuwe middelen in acute lymfatische leukemie. Anita W Rijneveld Erasmus MC, Rotterdam
Nieuwe middelen in acute lymfatische leukemie Anita W Rijneveld Erasmus MC, Rotterdam EFS bij volwassenen 100% 80% 1989-1994 1995-2000 2001-2006 2007-2012 RSR 60% 40% 2007-2012 20% 0% 1989-1994 0 1 2 3
Nadere informatieDe Ziekte van Huntington als hersenziekte
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Beenmergtransplantatie bij de Ziekte van Huntington Beenmergtransplantaat
Nadere informatieThemadag specifieke diagnoses: Dense Deposit Disease
Themadag specifieke diagnoses: Dense Deposit Disease Cees van Kooten & Darius Soonawala Afd Nierziekten LUMC 30 sept 2017 Het programma voor vanochtend Uitleg over achtergrond ziekte De naamgeving Functioneren
Nadere informatieChapter 11. Nederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting 129 Multiple Sclerose (MS) is een chronisch aandoening van het centraal zenuwstelsel, welke gekenmerkt wordt door inflammatoire demyelinisatie en axonale degeneratie. Alle huidige
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Het mucosale immuunsysteem Het afweersysteem beschermt het lichaam tegen infecties met bacteriën, virussen, schimmels en parasieten. De huid en de mucosale weefsels zoals bijvoorbeeld
Nadere informatieKanker. Inleiding. Wat is kanker. Hoe ontstaat kanker
Kanker Inleiding Ik heb dit onderwerp gekozen omdat veel mensen niet weten wat kanker precies inhoud en ik zelf er ook meer van wil weten omdat mijn oma er in de zomervakantie aan gestorven is. Dat je
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
Chapter 9 NEDERLANDSE SAMENVATTING Boezemfibrilleren is een zeer frequent voorkomende hartritmestoornis en daardoor een belangrijk klinisch probleem. Onder de westerse bevolking is de kans op boezemfibrilleren
Nadere informatieDutch summary. Mitochondriaal dysfunctioneren in multiple sclerosis
Mitochondriaal dysfunctioneren in multiple sclerosis Multiple sclerose (MS) is een ingrijpende aandoening van het centraal zenuwstelsel en de meest voorkomende oorzaak van niet-trauma gerelateerde invaliditeit
Nadere informatieDisease morbidities 1; Polyneuropathy, Bing Neel, Amyloid
International Waldentrom s Patient Meeting 9 oct 2016, Amsterdam Disease morbidities 1; Polyneuropathy, Bing Neel, Amyloid Monique Minnema, internist-hematoloog Morbus Waldenström Kankercellen : Waldenström
Nadere informatieNederlandse samenvatting voor medisch niet-ingewijden
Chapter 9 Beeldvorming rond transformatie: diagnose en behandeling van getransformeerd folliculair lymfoom. Nederlandse samenvatting voor medisch niet-ingewijden Het getransformeerd folliculair lymfoom
Nadere informatieMedicamenteuze behandeling van MS
Medicamenteuze behandeling van MS MS anno 2013 Symposium voor zorgprofessionals Dorine Siepman, neuroloog Multipele sclerose - behandeling algemeen aanvalsbehandeling ziektemodulerend (immunomodulatie)
Nadere informatieHyperthermie koortsopwekking tegen kanker
Hyperthermie koortsopwekking tegen kanker Hyperthermie is een behandeling waarbij de temperatuur in het gehele of een deel van het lichaam zodanig verhoogd wordt dat hierdoor waarden als bij koorts of
Nadere informatieK.B In werking B.S
K.B. 18.3.2011 In werking 1.5.2011 B.S. 30.3.2011 Artikel 33bis GENETISCHE ONDERZOEKEN Wijzigen Invoegen Verwijderen 1. Moleculaire Biologische testen op menselijk genetisch materiaal bij verworven aandoeningen.
Nadere informatieMarrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 131. chapter 10 samenvatting
Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 131 chapter 10 samenvatting Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 132 Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 133 Zaadbalkanker wordt voornamelijk bij jonge mannen vastgesteld
Nadere informatiewww.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro De Ziekte van Behçet Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd? De diagnose is voornamelijk klinisch. Het kan een tot vijf
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting nederlandse samenvatting Algemene inleiding Primair bot lymfoom is een zeldzame aandoening. Het is een extranodaal subtype van het grootcellig B non Hodgkin lymfoom, dat zich
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting GENETISCHE EN RADIOLOGISCHE MARKERS VOOR DE PROGNOSE EN DIAGNOSE VAN MULTIPLE SCLEROSE Multiple Sclerose (MS) is een aandoening van het centrale zenuwstelsel (hersenen en ruggenmerg)
Nadere informatieM studie (Longkanker) / luchtpijp & longkanker
M14-361-studie (Longkanker) / luchtpijp & longkanker Onderzoek naar een nieuwe behandeling voor patiënten met vergevorderde kleincellige longkanker die behandeld worden met carboplatine en etoposide (standaardbehandeling).
Nadere informatieGENETISCHE ONDERZOEKEN Art. 33bis pag. 1 officieuze coördinatie
GENETISCHE ONDERZOEKEN Art. 33bis pag. 1 "Artikel 33bis. 1. Moleculaire Biologische testen op menselijk genetisch materiaal bij verworven aandoeningen." "K.B. 31.8.2009" (in werking 1.11.2009) "A." " 588431
Nadere informatieSamenvatting Klinische uitkomstmaten in progressieve multiple sclerose
Klinische uitkomstmaten in progressieve multiple sclerose SV Achtergrond Multiple Sclerose (MS) is een chronische neurologische ziekte, waarbij er sprake is van demyelinisatie (verlies van het myeline
Nadere informatieBehandeling van bindweefselziekten en het secundair optreden van het Sjögrensyndroom. aandoeningen
Behandeling van bindweefselziekten en het secundair optreden van het Sjögrensyndroom bij reumatische aandoeningen M. Walravens, reumatoloog K. Thevissen, reumatoloog i.o. Hoboken, 12 oktober 2013 Opbouw
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse samenvatting
Chapter 9 Nederlandse samenvatting 150 Samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING De natuurlijke afweer van het lichaam wordt verzorgd door het immuunsysteem. Zonder immuunsysteem zouden pathogenen zoals virussen
Nadere informatieInvriezen van zaad bij een behandeling voor kanker
Centrum voor Voortplantingsgeneeskunde Invriezen van zaad bij een behandeling voor kanker Inleiding U heeft te horen gekregen van uw behandelend arts dat u kanker heeft. Samen met de arts heeft u besloten
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/38737 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Goeij, Bart E.C.G. de Title: Antibody-drug conjugates in cancer Issue Date: 2016-04-13
Nadere informatie