Steungroep Landelijk Transmuraal Zorgpad COPD longaanval met ziekenhuisopname

Transcriptie

1 Steungroep Landelijk Transmuraal Zorgpad COPD longaanval met ziekenhuisopname Amersfoort, 2 maart 2015

2 Agenda Ontwikkeling landelijk transmuraal zorgpad Inventarisatie huidige situatie & knelpunten volgens zorgverleners (Margot Klijnsma) Inventarisatie huidige situatie & knelpunten volgens patiënten (Bas Holverda) Gedachtewisseling opzet en voorlopige inhoud zorgpad

3 Landelijk zorgpad COPD longaanval met ziekenhuisopname Huib Kerstjens & Philippe Salomé (voorzitters werkgroep) Lidewij Sekhuis (projectleider)

4 Inhoud 1. Long Alliantie Nederland 2. Nationaal Actieprogramma Chronische Longziekten 3. Zorgpad COPD longaanval met ziekenhuisopname - Aanleiding ontwikkeling zorgpad - Methodiek ontwikkeling zorgpad - Samenwerking richtlijn - Wetenschappelijke onderbouwing - Pilotregio s

5 1. Long Alliantie Nederland Enkele cijfers: Meer dan één miljoen longpatiënten Jaarlijkse zorgkosten longziekten 2,6 miljard Jaarlijkse verzuimkosten longpatiënten 1 miljard Jaarlijks sterftes door en met longziekten = 25% van de totale sterfte in Nederland Longenveld in Nederland was nog nooit zo verenigd als nu:

6 Longenveld in Nederland was nog nooit zo verenigd:

7 Longenveld in Nederland was nog nooit zo verenigd:

8 NACL Netwerkprogramma

9 2. Nationaal Actieprogramma Chronische Longziekten 5 doelen, in vijf jaar te bereiken 1. 25% minder opnamedagen in het ziekenhuis door astma en COPD 2. 15% vermindering verloren werkdagen door longziekten 3. 20% meer rendement in kwaliteit van leven per euro die aan inhalatiemedicatie wordt besteed 4. 25% minder kinderen onder de 18 jaar die beginnen met roken 5. 10% minder doden door astma en COPD Start: januari 2014

10 Fins Nationaal Actieprogramma Chronische Longziekten: 10 jaar - Geen toename van prevalentie (i.t.t. rest van de wereld) - 13% minder rokers - 40% minder opnamedagen - 88% minder kosten dan geraamd Kinnula et al, Prim Care Respir J 2011

11 Kosten COPD NL 7% 3% 4% 7% 56% 23% medicatie ziekenhuis asthma centre hu isarts specialist verpleeghuis Rutten-van Molken et al, Repsir Med 1999

12 Aanleiding Doel 1: 25% minder ziekenhuisopnamedagen door COPD Jaarlijks circa ziekenhuisopnamedagen voor COPD longaanvallen in Nederland. Dit zijn circa opnames per jaar. Nederland: meer dan 50% zorgkosten COPD a.g.v. ziekenhuisopnames.

13 Aanleiding

14 Probleem Variatie in de zorg Variatie in aantal exacerbaties voor COPD Rapport Kwaliteit en kosten van de geleverde zorg rond COPD en astma in 2010 Plexus/Vektis

15 Probleem Het ontbreken van protocollaire zorg voor COPDlongaanvallen tijdens en na een ziekenhuisopname leidt tot: 1. Ongewenste en onverdedigbare variatie in zorg 2. Gemiddeld te lange opnameduur, naast waarschijnlijk soms ook te vroege ontslagen en ongewenste opnames 3. Ontbrekende innovatie in de zorg, waarnemingen over goede zorg raken versnipperd 4. Niet aanwijsbaar goede zorg voor patiënten

16 Landelijk transmuraal zorgpad COPD longaanval met ziekenhuisopname; Doel Projectdoel Jaarlijks minder ziekenhuisopnamedagen door COPD longaanvallen (25% minder in 5 jaar) Aanpak Ontwikkelen landelijk transmuraal zorgpad COPD longaanval met ziekenhuisopname, inclusief ziekenhuisprotocol

17 Landelijk zorgpad COPD longaanval met ziekenhuisopname

18 Aanpak Zorgpad 1. Vormgeven Landelijk Transmuraal Zorgpad COPD longaanval met ziekenhuisopname ( ) Zowel de zorg in ziekenhuis als na ontslag 2. Landelijk zorgpad toetsen in pilotregio s ( ) Regio bestaat uit o.a. ziekenhuis en zorggroep Vertalen naar regionale zorgpaden 3. Aanpassen landelijk zorgpad (2017) Op grond van pilotregio s & effectmetingen 4. Landelijke implementatie (2017)

19 Methodiek: 7-fasenmodel Gefaseerde ontwikkeling van zorgpad Fase 7: Continuering Fase 6: Evaluatie Fase 5: Implementatie Fase 4: Ontwikkeling zorgpad Fase 3: Huidige situatie analyseren Fase 2: Voorbereidingsfase Fase 1: Screening CZV-KULeuven, Vanhaecht, Deneckere, Van Gerven, Sermeus, CZV-KULeuven,

20 Voorbereidingsfase Multidisciplinaire Werkgroep Richtlijn Behandeling acute exacerbaties in Ziekenhuis (LAN-NVALT) Ondersteuning: Team pilotregio s Promovendus Steungroep CBO Fase 7: Continuering Fase 6: Evaluatie Fase 5: Implementatie Fase 4: Ontwikkeling zorgpad Fase 3: Huidige situatie analyseren Fase 2: Voorbereidingsfase Fase 1: Screening

21 Landelijke werkgroepen voor ontwikkeling zorgpad en ziekenhuisrichtlijn Vertegenwoordigers van: Multidisciplinaire werkgroep Longartsen (NVALT, voorzitter) Huisartsen (CAHAG, voorzitter) Patiënten (Longfonds) Apothekers (KNMP) Longcentra Nederland Longverpleegkundigen (V&VN) Praktijkondersteuners (V&VN) Fysiotherapeuten (KNGF) Diëtisten (NVD) Longfunctie analisten (NVLA) Psychologen (NIP) Leden LAN stellen producten uiteindelijk vast

22 Ziekenhuisrichtlijn Richtlijn Behandeling van Acute Exacerbaties COPD in het Ziekenhuis - LAN NVALT richtlijn wordt onderdeel van zorgpad - Financiering door SKMS (Stichting Kwaliteitsgelden Medisch Specialisten) - Samenwerking Kennisinstituut Medisch Specialisten - Looptijd twee jaar

23 Ziekenhuisrichtlijn stand van zaken - Knelpunten analyse uitgevoerd - Onderwerpen geprioriteerd - Literatuursearches gestart

24 Vragenlijsten Huidige situatie huisarts, parktijkondersteuner, longarts en longverpleegkundige Overige disciplines Knelpunten en verbetermogelijkheden Focusgroepen patiënten mantelzorgers Fase 2: Voorbereidingsfase Fase 1: Screening Fase 6: Evaluatie Fase 5: Implementatie Fase 4: Ontwikkeling zorgpad Fase 3: Huidige situatie analyseren Fase 7: Continuering

25 Sleutelinterventies Interventies die aantal opnamedagen reduceren + betere zorg Aansluiten bij zorgstandaarden, richtlijnen en best practices Landelijk versus regionaal Work in progress tijdens pilotfase Fase 2: Voorbereidingsfase Fase 1: Screening Fase 6: Evaluatie Fase 5: Implementatie Fase 4: Ontwikkeling zorgpad Fase 3: Huidige situatie analyseren Fase 7: Continuering

26 Pilotregio s Selecteren pilotregio s: Regio bestaat uit eerste en tweede lijn 31 aanmeldingen Start pilotregio s maart Fase 7: Continuering Fase 6: Evaluatie Fase 5: Implementatie Fase 4: Ontwikkeling zorgpad Fase 3: Huidige situatie analyseren Fase 2: Voorbereidingsfase Fase 1: Screening

27 Pilotregio s: Criteria 31 aanmeldingen, budget voor 6 pilotregio s Landelijk zorgpad toepasbaar in heel Nederland Keuze op basis van tevoren opgestelde criteria, waaronder: - spreiding in soort ziekenhuis, - geografische spreiding, - aantal patiënten ziekenhuis en zorggroep, - het aantal (her)opnames, - opnameduur, - mate van samenwerking in keten, - de preferente zorgverzekeraar.

28 Maastricht UMC & Zorg In Ontwikkeling (Limburg) 6 pilotregio s extra regio s? Haga ziekenhuis; MC Haaglanden & ELZHA; Arts en Zorg; SHG (Zuid Holland) Slotervaartziekenhuis & ROHA (Noord Holland) Rijnstate ziekenhuis & zorggroep Arnhem (Gelderland) Ommelanden ziekenhuis & St EZA; GHC (Groningen) Waterland ziekenhuis; Zaans Medisch Centrum & SEZ & Evean (Noord Holland) Bravis ziekenhuis & Zorggroep West Brabant (Brabant)

29 Fase 3 Inventarisatie huidige situatie Landelijke enquête COPD zorg Wetenschappelijke literatuur Margot Klijnsma, arts-promovendus

30 Fase 3: Inventarisatie huidige situatie Vanuit 4 perspectieven

31 Fase 3: Inventarisatie huidige situatie Vanuit 4 perspectieven

32 Fase 3: Inventarisatie huidige situatie Perspectief eigen organisatie Bestaande organisatie van het zorgproces Multidisciplinair Doelstellingen; knelpunten; noodzakelijke middelen

33 Landelijke enquête COPD zorg Ontwikkeling vragenlijst door sub-werkgroep Discipline gerichte vragen Huisartsen, praktijkondersteuners, longartsen, longverpleegkundigen, andere disciplines Beschikbaar via internet nov febr. 2015

34 Respons 80 huisartsen samen praktijkondersteuners huisartsenpraktijken 80 longartsen 91 longverpleegkundigen 80 reacties van andere disciplines: 79% van alle ziekenhuizen fysio- en ergotherapeuten, diëtisten, apothekers, longfunctieanalisten etc.

35 Respondenten Huisartsenpraktijken: 17% kaderartsen astma/copd 19% solopraktijk; 23% duo-praktijk; 29% huisartsen-onder-één-dak (HOED); 18% gezondheidscentrum Ziekenhuizen: 8 UMC s, 25 topklinisch ZKH, 37 perifeer ZKH Aantal COPD opnames: 50 tot 1200 per jaar

36 Resultaten Gestructureerde zorg Huisartsenpraktijken Ziekenhuizen 23% zorgpad COPD 49% zorgpad COPD 99% POH die COPD patiënten ziet 97% ondersteunende disciplines, in totaal 0.4 tot 14 FTE poliklinisch + klinisch Gevolgde opleiding: 47% post-hbo praktijkondersteuner, met HBO vooropleiding 32% post-hbo praktijkondersteuner, met MBO vooropleiding 13% post-hbo longverpleegkundige Gevolgde opleiding: 44% post-hbo longverpleegkundige 74% Opleiding astma/copd bij stichting specifieke scholing verpleegkundigen 33% HBO Master Advanced Nursing Practice (vpk spec. / nurse pract.)

37 Resultaten Transmurale samenwerking Huisartsenpraktijken Ziekenhuizen 16% routinematig MDO met huisarts en POH, waarvan: 45% met longarts 45% met fysio en diëtist 60% werkt met een casemanager; POH (32%) of huisarts (23%), incidenteel long-vpk of naaste van patiënt 52% heeft standaard MDO 24% bespreekt COPD patiënten alleen op indicatie 2% tevens huisarts aanwezig 60% werkt met een casemanager; long-vpk (54%), longarts (14%) of thuiszorgmedewerker (8%) 13% transmurale casemanager 21% transmurale casemanager Samenwerkingsafspraken met huisartsen in regio: 78% over verwijzing 17% over follow-up na opname

38 Resultaten Contact met patiënt en naasten Huisartsenpraktijken Follow-up na ontslag: 47% telefonisch contact, meestal binnen 1 week na ontslag Spreekuurafspraak: 7% binnen 1 week; 15% 2-3 weken na ontslag Huisbezoek: 25% binnen 1 week; 12% 2-3 weken na ontslag Ziekenhuizen Follow-up door longarts: 11% telefonisch contact, meestal binnen 1 week na ontslag Poliklinische afspraak: 44% 6-8 weken, 32% 4-5 weken en 11% 2-3 weken na ontslag Follow-up door longverpleegkundige: Telefonisch contact: 19% binnen één week; 11% 2-3 weken na ontslag Poliklinische afspraak: 28% 2-3 weken, 19% 4-5 weken en 24% 6-8 weken na ontslag

39 Resultaten Zelfmanagement Individueel zorgplan (IZP) Huisartsenpraktijken 80% werkt met een IZP, maar veelal bij laag percentage van de patiënten (1-9%) Ziekenhuizen 75% werkt tijdens opname met een IZP, maar veelal bij laag percentage van de patiënten (1-9%) Uitgebreide analyse naar bijdragende factoren van opname Bij patiënten met een IZP, wordt 42% niet standaard herzien 21% standaard na opname (door huisarts en/of POH) Bij patiënten met een IZP, wordt 38% niet standaard herzien 55% door (long)arts, 30% door (long-)vpk

40 Knelpunten en verbeterpunten

41 Fase 3 Inventarisatie huidige situatie Wetenschappelijke literatuur Bestaande richtlijnen Literatuur search systematische reviews Evt. aangevuld met RCT s, pre-post studies etc.

42 Literatuur vragen Welke transmurale interventies leiden tot een reductie in de ziekenhuis opnameduur voor COPD exacerbatie? Welke transmurale interventies leiden tot een reductie in het aantal ziekenhuis opnames voor COPD exacerbatie?

43 Zoekstrategie COPD #1 Lung diseases, obstructive *Mesh+ OR Pulmonary Disease, Chronic Obstructive *Mesh+ #2 COPD[tiab] OR Chronic Obstructive Pulmonary Disease[tiab] OR (Chronic[tiab] AND Obstructive[tiab] AND Pulmonary[tiab] AND Disease[tiab]) OR Chronic Obstructive Lung Disease[tiab] OR (Chronic[tiab] AND Obstructive[tiab] AND Lung[tiab] AND Disease[tiab]) OR Chronic Obstructive Airway Disease[tiab] OR (Chronic[tiab] AND Obstructive[tiab] AND Airway[tiab] AND Disease[tiab]) OR Chronic Bronchitis[tiab] OR (Chronic[tiab] AND Bronchitis[tiab]) OR Emphysema[tiab] #3 = #1 OR #2 Length of Stay Admission COPD AND Length of Stay; COPD AND Admission

44 Resultaat search Medline COPD + Length of stay / Admission: 800 artikelen 238 systematische reviews 1. Beoordeling obv titel / abstract 2. Beoordeling obv volledige artikel Eerste selectie: 80 relevante syst. reviews

45 Chronic Care Model Adams et al. Archives of Internal Medicine, 2007 Systematic Review van 32 studies Chronic Care Model componenten: Self management (education, motivation, behaviour) Delivery System Design (advanced access, teams for prevention/ chronic care) Decision Support (guidelines, expertise, barriers of care, performance reviews) Clinical Information System (registries, reminders, provider feedback) 12 studies met 2 of meer CCM componenten Bij 2 CCM componenten (obv resp. 4 en 2 studies): Minder ziekenhuisopnames: RR 0.78 (95% CI 0.66 tot 0.94) Kortere opnameduur: gem. 2,51 dagen (95% CI 3.40 tot 1.61)

46 Integrated disease management Kruis et al. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2013 Systematic Review van 26 studies Integrated disease management: Minimaal 2 componenten: Selfmanagement; Excercise; Psychosocial; Smoking cessation; Medication; Nutrition; Multidisciplinary team; Financial intervention Actieve bijdrage van zorgverleners uit tenminste 2 disciplines Minimale interventieduur van 3 maanden Uitkomsten (obv resp. 7 en 6 studies): Minder ptn met 1 respiratoire ziekenhuisopnames: 20% vs 27% (OR 0.68; 95% CI 0.47 tot 0.99; NNT 15) Minder totaal aantal opnamedagen: days (95% CI tot -1.67)

47 Vervolgstappen Nauwkeurige beoordeling artikelen Medline Literatuur search uitvoeren in CINAHL en Embase Op verzoek searches voor specifieke interventies bv. Motivational interviewing Ondersteuning van informatie specialist CBO (m.n. voor sprong naar andere databases)

48 Longfonds inventarisatie longpatiënten en longaanval Steungroep vergadering 2 maart 2015 dr. Bas Holverda Senior Projectleider, Longfonds

49 Ophalen ervaringskennis Doel Ervaringen van zorg rond longaanval in kaart brengen Methoden Focusgroep met patiënten (uitgevoerd door HOB) Enquête Longfonds ledenpanel Monitor zorg- en leefstijlsituatie van mensen met astma of COPD Nivel i.o.v. het Longfonds 2014

50 Over de methoden Focusgroep 8 Patiënten 5 dames en 3 heren Uit 7 verschillende ziekenhuizen 6 Ptn meerdere opnames, 2 ptn met één opname Enquête Longfonds ledenpanel 130 respondenten waarvan 99 longaanval doorgemaakt 80% opname in ziekenhuis 20 vragen: longaanval met opname 5 vragen: longaanval thuis doorgemaakt Nivel monitor 884 mensen met COPD Vragen over ervaring kwaliteit van zorg

51 Mijn vrouw neemt altijd het initiatief, ik wil zelf niet naar het ziekenhuis. Op een gegeven moment ziet ze het niet meer zitten en ze gaat bellen. Dat was nu echt nodig, ik kon niet eens meer rechtop staan. Resultaten (1) Patiënt delay Longaanval wordt niet tijdig door patiënt herkend Angst voor ziekenhuisopname (prikken, prednison) Met 40% is gesproken over hoe een opname voorkomen kan worden

52 Als de benauwdheid zo erg is en je zit daardoor zelf wat in spanning, hoeven ze alleen je hand maar vast te houden. Resultaten (2) Begrip en tijd Begrip en persoonlijke betrokkenheid ontbreekt Begrip net zo belangrijk als goede zorg (Nivel) 25% Geeft aan dat er niet voldoende tijd en aandacht is op de afdeling Met ruim de helft werd niet gesproken over eventuele angst of onzekerheid

53 Ik merk dat werkdruk op zorgverleners te hoog is. Hierdoor krijg ik minder aandacht dan ik zou willen. Als ik benauwd ben of erg moet hoesten wil ik ondersteuning maar dat duurt vaak erg lang voordat ze bij mij zijn. Resultaten (2) Begrip en tijd Begrip en persoonlijke betrokkenheid ontbreekt Begrip net zo belangrijk als goede zorg (Nivel) 25% Geeft aan dat er niet voldoende tijd en aandacht is op de afdeling Met ruim de helft werd niet gesproken over eventuele angst of onzekerheid

54 Je zit altijd vast aan een bepaalde procedure. We zijn allemaal een eenheidsworst. Daar komt het op neer. Resultaten (3) Zorg op maat Patiënten voelen zich overgeleverd aan de organisatie van de zorg Er wordt te weinig naar de individuele patiënt en zijn behoeften gekeken Patiënt en partner worden betrokken bij de behandeling (70%) Tijdens opname heeft patiënt geen adviezen gekregen over het omgaan met COPD (17%)

55 Je moet niet met twee kwalen in het ziekenhuis komen. Resultaten (4) Zorg op maat 50% geeft aan dat naast de behandeling voor de longen ook aandacht was voor mogelijke andere problemen Patiënten over het algemeen tevreden over de zorg (Nivel)

56 Je gaat naar huis en dat is het. Als je je niet lekker voelt ga je weer terug. Resultaten (5) Ontslag Gezamenlijk beslissen moment van ontslag is belangrijk Bij 53% werd partner/naaste niet betrokken bij ontslaggesprek Bij 27% is niet gesproken over starten van fysio of longrevalidatie

57 Een maand na ontslag zijn we bij de longverpleegkundig e geweest, die zei dat ik ook zelf weer aan de gang moest proberen te komen. Je moet ook bewegen. Ik kreeg tips. Resultaten (6) Ontslag 23% werd na ontslag niet ondersteund of behandeld De ziekenhuisopname heeft 37% onzekerder gemaakt over toekomst Bij 24% geen aandacht voor thuissituatie Follow-up ontbreekt grotendeels in contact met HA of LA (Bij 13% contact opgenomen, Nivel)

58 Aandachtspunten Ondersteuning nodig voor patiënt Informatieoverdracht (één aanspreekpunt) Herkennen longaanval en tijdig actie Comorbiditeit Handelingsperspectief bieden bij (leefstijl)adviezen Ontslag belangrijk moment Gezamenlijk beslissen Betrekken partner Thuissituatie Follow up

59 Dank voor uw aandacht

60 Landelijke sleutelinterventies Interventies die aantal opnamedagen reduceren + betere zorg Via de Drie Borden Methodiek Fase 7: Continuering Fase 6: Evaluatie Fase 5: Implementatie Fase 4: Ontwikkeling zorgpad Fase 3: Huidige situatie analyseren Fase 2: Voorbereidingsfase Fase 1: Screening

61 3 bordenmethode Knelpunten Elementen Dg1 Dg2 Ontsl Wk1 Wk2 DOEL

62 Rechter bord: doelen Eerst de doelen indentificeren, dan de bijpassende activiteiten plannen Hoofddoel Subdoelen Cruciale aspecten die nodig zijn om hoofddoel te bereiken SMART formuleren

63 Middelste bord: Time-Task Matrix Sleutelinterventies: Activiteiten die van invloed zijn op de effectiviteit en efficiëntie van het zorgproces en dus directe impact hebben op de uitkomsten. Aangegeven per element en in de tijd

64 Linker bord: vragen en knelpunten Knelpunten Zaken waarover geen overeenstemming is

65 Work in progress!

66

67

68 Hoofddoel 25% minder ziekenhuisopnamedagen in 5 jaar te bereiken met minstens gelijke en bij voorkeur hogere kwaliteit van leven en patiënttevredenheid

69 1 e aanzet Subdoelen (niet besloten) Toedracht/aanleiding van opname is duidelijk voor patiënt, naasten en zorgverleners Verwachtingspatroon van patiënt, naaste(n) en zorgverleners over opname sluiten op elkaar aan. Patiënt beweegt tijdens en na opname maximaal. Voedingstoestand is geen beperking voor welbevinden patiënt. Patiënt die angst en/of depressie heeft, is/wordt zorg aangeboden. Rookstatus is bekend en vervolg acties zijn afgesproken. Voor patiënt, naaste(n) en zorgverleners zijn de vervolgafspraken steeds duidelijk; en het is duidelijk wie eerste aanspreekpunt is. Patiënt gebruikt medicatie op juiste manier/moment met behulp van de goede inhalatietechniek.

70 Subdoelen - 2 Patiënt en naaste(n) kunnen symptomen en klachten van een beginnende en gevorderde longaanval herkennen, en weten welke actie hierop moet worden ondernomen. Iedere patiënt heeft een individueel zorgplan, welke met patiënt en naaste(n) en zorgverleners is besproken en regelmatig wordt geactualiseerd. Wensen, verwachtingen, zorgen en (on)mogelijkheden rondom toekomstige zorg worden regelmatig besproken met patiënt en familie (advance care planning). Co-morbiditeiten zijn bekend en worden integraal behandeld.

71 Elementen (Continuïteit van) medicatie (Bevorderen van) mobiliteit en bewegen Stoppen met roken Inventarisatie coping en (mate van) adaptatie Advance care planning Zelf management / Longaanval management Voedingstoestand Inventarisatie angst en depressie Co-morbiditeit Overige protocollaire zorg

72 Voorbeeld

73 Reacties op proces? Aanvullende suggesties effectieve interventies? Adviezen?