Diagnose Depressie. REED, Reehorst Ede Dr. Martin G. Kat psychiater MCAlkmaar/Amsterdam

Transcriptie

1 Diagnose Depressie REED, Reehorst Ede Dr. Martin G. Kat psychiater MCAlkmaar/Amsterdam

2 Inhoud Depressie als psychiatrische aandoening: diagnostiek Depressie bij ouderen (de setting) Hoe te onderscheiden van andere aandoeningen? (workshop: illustraties)

3 Lapland 2003: adaptatie -40! kat 2011

4 Epidemiologie depressie bij ouderen 1-5% major depression (depressieve stoornis) 15-20% subthreshold depression (minor depression): depressieve klachten! Minor depression neigt tot een chronisch beloop

5 Depressie bij ouderen 25% Vroeg ontstaan, vaak matig tot ernstig 75% Laat ontstaan

6 Het biopsychosociale ziektemodel Verleden Heden Toekomst Biol./som. Psychol. Sociaal

7 Med. Centrum Alkmaar Afd. Klin. Geriatrie Praktijk Amsterdam

8 Lage Vuursche

9 Waarom belangrijk? Persoonlijk lijden (incl. voor omgeving) Depressie risicofactor voor slechtere algem. gezondheid Depressie is risicofactor voor hart/vaat lijden Depressie en incidente DM bij ouderen: 65% verhoogd risico (campayo 2010)

10 Risicofactoren voor depressieve stoornis Stressoren Kwetsbaarheid Omgevingsfactoren - recente gebeurtenissen - chronische conflicten - ongunstige omstandigh. Lichamelijke gezondheid - (chron.) ziekten,ongevallen - iatrogeen, overige stoorn. Direct etiologisch verband - dementie - Parkinson, cva Omgevingsfactoren: - (verlies)ervaringen eerder - gebrek sociale steun en intieme contacten Endogene kwetsbaarheid - sekseverschillen (?) - genetische belasting - persoonlijkheid - kindling : eerdere depressie

11 Depressieve klachten Depressieve stoornis

12

13

14 kat

15 Depressieve stoornis als psychiatrische aandoening Cognitieve stoornissen - delier - amnestisch syndroom/mci - dementie Psychosen: schizofrenie, waanstoornis Stemmingsstoornissen: depressie, angststn. Persoonlijkheidsstoornissen

16 Stemmingsontregeling bij ouderen: het onderscheid (D.D.) Somberheid, verdriet Rouw Onverwerkte rouw Depressieve stoornis Apathie ( sickness behaviour?) Emotionele labilitiet v. Belang: duur, intensiteit, autonoom worden!

17 ROUW: belang van Trauerarbeit (verwerking) m.g. kat 2012

18 Subtypen Depressieve stoornis Met vitale kenmerken: moe, energietekort, remming Met psychotische kenmerken: nihilistische waan Met angst Met agitatie Gemeenschappelijke: Stemmingsdaling! Deze komt los te staan van de aanleiding (autonoom) Klassiek: de geremde vitale depressie

19 Autognosis: Wat doet de patiënt met ons? Het rad van de depressieve interactie

20 kat

21 kat

22 kat

23 frequentie (% patiënten) Psychiatrie bij Alzheimer Agitatie Dag/nacht ritme 60 Prikkelbaar Depressie Agressie 40 Terugtrekken Doelloos rondlopen 20 Hallucinaties Angst Paranoïdie Stemmingsverandering Sociaal onaangepast Suïcidale gedachten Beschuldigend Wanen 0 Seksueel ontremd maanden voor diagnose maanden na diagnose (Jost & Grossberg, 95, 96)

24 1997: 152 blz. 2001: 206 blz. 2010: 659 blz. kat

25 einde

26

27 Verdiepingssessie Diagnose depressie

28 Stemmingsontregeling bij ouderen: het onderscheid (D.D.) Somberheid, verdriet Rouw Onverwerkte rouw Depressieve stoornis Apathie ( sickness behaviour?) Emotionele labilitiet v. Belang: duur, intensiteit, autonoom worden!

29 Subtypen Depressieve stoornis Met vitale kenmerken: moe, energietekort, remming Met psychotische kenmerken: nihilistische waan Met angst Met agitatie Gemeenschappelijke: Stemmingsdaling! Deze komt los te staan van de aanleiding (autonoom) Klassiek: de geremde vitale depressie

30 kat

31 Autognosis: Wat doet de patiënt met ons? Het rad van de depressieve interactie

32 frequentie (% patiënten) Psychiatrie bij Alzheimer Agitatie Dag/nacht ritme 60 Prikkelbaar Depressie Agressie 40 Terugtrekken Doelloos rondlopen 20 Hallucinaties Angst Paranoïdie Stemmingsverandering Sociaal onaangepast Suïcidale gedachten Beschuldigend Wanen 0 Seksueel ontremd maanden voor diagnose maanden na diagnose (Jost & Grossberg, 95, 96)

33 Apathie pathos : passie Apathie: gebrek aan passie Apathie: gebrek aan Belangstelling ( no engagement ) Emotie (vlak affect) Motivatie ( no drive )

34 Apathie versus Depressie Depressie: gebrek aan motivatie en belangstelling mogelijk, maar geen gebrek aan affect! Depressie gaat gepaard met Emotionele Pijn en Remming. Er zijn wel degelijk passies. Apathie: veeleer sprake v. ziekelijke onverschilligheid

35 Wanneer depressie, wanneer dementie, wanneer beide? Depressie: kernsymptomen! Wisselend onthouden, insufficiëntie gev. Dementie: inprentingsstn. ( appel, tafel, stuiver ) of oproepstoornissen (antwoord op vr.1 als 10 gesteld is), wisselende affecten Depressie en Dementie: stemmingsstoornis consistent (weinig veranderbaar) en het consistent vergeten!

36 Emotionele labiliteit is geen depressie Eerder ontremming IPA 2006 (Puerto Rico): The recognition, assessment and treatment of Pseudobulbar affect, an affective disinhibition syndrome kat 2013

37 Agitatie Zeer breed gedefinieerd (CMAI) Synoniem: probleemgedrag Als gedragsfenomeen vaak zonder inbedding in psychiatrische stoornis NPI-C (2010): agitatie, los van agressie. Nieuw: vocalisatie (abnorm. verbaal gedrag)! m.g.kat 2013

38 Repetitief gedrag is geen Agitatie vaak in latere stadia vanwege: overprikkeling/onderprikkeling? consequenties voor de behandeling! Cave bijwerkingen v langdurig antipsychotica gebruik

39 NPI: wat kan je ermee? m.g.kat 2012

40 Wanen Hallucinaties psychose Agitatie/agressie Depressie/dysforie Angst Euforie Apathie/onverschilligh. Ontremd gedrag depressie apathie (hypo) maniform(hyper) Prikkelbaarh./labiliteit Doelloos repetitief gedrag Nachtelijke onrust/slaapst. Eetgedragverandering

41 Voorlichting: Psycho-hygiënische maatregelen! 1. Bevorderen normaal dag/nachtritme 2. Verminderen, stoppen alcohol etc.

42 Voorlichting: Psycho-hygiënische maatregelen! 3. (voorzichtig) Activeren, versterken zelfgevoel 4. Psycho-educatie familie, zorgteam

43 Cave: Machteloosheid bij de dokter!

44 Machteloosheid bewerken : onderscheid U versus Ik U ziet/voelt het zo, ik kijk er anders tegenaan U beleeft alles alsof er geen lichtpuntje meer is, ik denk dat u zult opknappen Het zou jammer zijn als ik ook in die put ging zitten, dan zou ik een slechte dokter voor u zijn

45 Verschillende behandelvormen ongeveer even effectief Overeenkomsten groter dan de verschillen

46 Conclusie De depressieve stoornis, ook die bij ouderen, is een belangrijke psychiatrische aandoening Met ook risico s voor de algemene gezondheid Het lijden is groot (ook voor de omgeving)

47 Prodromale tekenen bij Dementie head turning sign partner neemt automatisch over het laten we het er maar niet over hebben fenomeen eieren lopen daar hebben we toch zojuist nog over gesproken het eigen decorumverlies: joviaal, het doet er allemaal niet zo toe

48 Consequenties voor de praktijk Symptomen Vergeetachtigheid en woordvind-, benoemst. Syndroom Dementiesyndroom Ziekte M. Alzheimer

49 Ene vrouw (89jr.): Straks komt Anneke, weet je wie dat is? Andere vrouw (74jr.): nee? Ene vrouw (89jr.): Dat is de derde vrouw van mijn tweede ex!

50 Waarom belangrijk? Persoonlijk lijden (incl. voor omgeving) Depressie risicofactor voor slechtere algem. gezondheid (i.vgl.m andere ziekten) en ook in combinatie met deze chronische aandoeningen (moussavi 2007) Depressie zelf is risicofactor voor hart/vaat lijden (nicholson 2006; hippisley-cox 1998)

51 Depressie bij ouderen: update Sterke v.v. relatie (ernstige) Depressie en Coronair lijden: m.n. in de acute fase (kendler 2009), verdubbelde mortaliteit bij 7 jr. follow-up (glassman 2009); depressie (meer dan angststn.) bij stabiel coronair lijden verhoogd risico op acuut coronair incident <2jr (frasure-smith 2009) Depressie en incidente DM bij ouderen: 65% verhoogd risico (campayo 2010)

52 Depressieve stoornis: oorzaken en samenhang Oorzaken: multifactorieel (pas op jumping to conclusions ) Familiaire belasting Conditionering Aanwezige andere ziekten Vroegere trauma s

53 Gedragsverandering bij ouderen we worden/zijn introverter de activiteiten nemen in aantal af vermindering van initiatieven minder impulsief handelen verandering in controle van emoties meer op ons hoede kat 2012

54 vergeetachtigheid somberheid apathie angst onrust Gewone ouder worden depressie angststoornis dementie delier persoonlijkheidsst. agressie claimgedrag labiliteit paranoïdie verwardheid

55 Depressie en Hartfalen Depression: moeilijke diagnose bij hartfalen (zie multidisciplinaire CBO richtlijn hartfalen 2010) Overlap symptomen depressie met hartfalen GDS, Patient Health Questionary, Hospital Depression and Anxiety scale en andere instrumenten ongeschikt. 2 vragen van belang: Feelings of hopelessness, fatigue or depression Suffer from loss of interest, sadness or unhappiness last months 1 x Yes : Probability of depression > 50% Kat 2014

56 Heeft screenen zin? GDS (5 of meer)(specifiek? duur?) kat

57 Heeft screenen zin? kat

58 1 van de studies (Baas et al. Br.J. Psychiatry 2009;194: ) 1687 ptn. at risk via brief van h.a. benaderd vulden screeningslijst in (incl. reminder) 780 stuurden terug 226 scoorden in de depressieve range (28.9%) 173 diagnostisch interview 71 depressieve stoornis (!!) 36/71 waren al in behandeling (bekenden) 18/71 kwamen niet slechts 17/71 (=1% v.d. totale selectie) profiteerde : 100 ptn. moesten gescreend om 1 pt. te laten profiteren van een depressiebehandeling