Edishon spesial Asuntunan sosial

Transcriptie

1 Trahando huntu riba futuro di Karibe Hulandes This information bulletin is also available in English oktober 2010 NUMBER 8 B O L E T I N I N F O R M A T I V O B O N E I R U, S I N T - E U S T A T I U S I S A B A Despues di 10 di òktober, Hulanda lo asumí e tareanan di Gobièrnu Sentral di Antia Hulandes. Segun palabrashonnan hasí ku e gobièrnunan insular di Boneiru, Sint-Eustatius i Saba, esaki lo konta tambe pa tareanan riba tereno di asuntunan sosial. Kiko esei lo nifiká pa abo? E kambio prinsipal ta ku lo bo por regla hopi asuntu direktamente na Rijksdienst Caribisch Nederland, enbes di bai na diferente lokèt. Den e edishon spesial akí, bo por haña informashon riba ònderstant, AOV i pèrmit di trabou. Edishon spesial Asuntunan sosial ÒNDERSTANT Habitantenan di Boneiru, Sint-Eustatius i Saba ta responsabel pa mantené nan mes. Si un hende no ta logra hasi esei, òf por lo ménos no sufisiente, e por entregá un petishon pa kobra ònderstant. Rijksdienst Caribisch Nederland lo otorgá pago di ònderstant i keda kontrolá si e persona ta sigui kumpli ku e rekisitonan. Ònderstant ta pa hende ku no ta den posishon pa generá sufisiente entrada pa mantené nan mes. E mester ta un persona bibá na Boneiru, Sint-Eustatius òf Saba ku a kumpli 18 aña kaba. Na momento ku un hende hasi un petishon pa ònderstant, e mester tin por lo ménos sinku aña bibá riba un di e islanan. Kiko ta bai kambia entrante ? Un par di asuntu. Esun di mas importante ta ku ònderstant lo ta reglá den lei, di manera ku tur habitante di e islanan tin e mesun derechonan. Otro kambio ta ku entrante 10 di òktober lo bo tin ku entregá bo petishon pa ònderstant na e ofisina di Rijksdienst Caribisch Nederland di bo isla. Si bo a kuminsá kobra ònderstant kaba promé ku e fecha ei, lo bo risibí un invitashon pa entregá bo petishon pa ònderstant serka RCN. Un di tres kambio ta ku hende ku ta kobra ònderstant lo kuminsá haña un pago èkstra pa yu. Pa e promé yu, e suma ta NAf. 41 (USD 23) pa kinsena, pa e di dos i di tres yu, NAf. 21 (USD 12) pa yu, pa kinsena. E pago èkstra pa yu ta stòp ora e yu kumpli 18 aña debí ku e ora ei e mes por tin entrada. Un persona ku ta kobra ònderstant no ta haña pago èkstra pa yu ku no ta bibá na Boneiru, Sint-Eustatius òf Saba. Suma di ònderstant Ònderstant ta konsistí di un suma básiko i pago èkstra pa personanan ku ta biba independientemente, hende ku ta kompartí bibá, hende ku yu i hende ku inkapasidat laboral total duradero. Entrante 10 di òktober 2010, e suma básiko di ònderstant ta NAf. 141 (USD 79) pa kinsena. E pago èkstra pa hende ku ta biba independientemente ta NAf. 34 (USD 19) pa kinsena. E pago èkstra pa hende ku ta kompartí bibá ta NAf. 84 (USD 47) pa kinsena i e pago èkstra pa inkapasidat laboral total duradero ta NAf. 166 (USD 93) pa kinsena. Ta papia di hende ku ta kompartí bibá ora dos hende ta biba den e mesun kas, manera por ehèmpel un pareha kasá. Den práktikamente tur otro kaso, Rijksdienst Caribisch Nederland mester disidí si e pago èkstra ta aplikabel òf nò. Un eksepshon ta si por ehèmpel un ruman hòmber ta biba serka su ruman muhé pa kuid é debí ku e ta sufri di un malesa pa hopi tempu. Den un kaso asina, Rijksdienst Caribisch Nederland lo konsiderá ku kada un ta biba riba su mes. No ta risibí ònderstant sin mas Ònderstant ta pa kasonan den kua e hende no ta den posishon pa generá sufisiente entrada pa mantené su mes. Un hende asina mester hasi tur loke ta na su alkanse pa e tin un entrada sí. Esei ke men ku e mester aseptá tur trabou ku ofres é. Un eksepshon ta si e trabou ku nan ofres é ta bai kontra órden públiko òf desensia. Un hende no ta obligá di tuma un trabou ku ta bai kontra su konsenshi tampoko; den kasonan asina ta papia di opheshon di konsenshi. Hende ku ta kedando den un instituto penitensiario no por kobra ònderstant. Hende ku ta nenga di traha, tampoko. Kiko bo mester hasi den kaso ku bo situashon kambia? Si bo ta kobra ònderstant i bo situashon kambia debí ku, por ehèmpel, bo a haña trabou, bo a kuminsá biba ku otro hende òf bo yunan a stòp di biba serka bo, bo mester mèldu Rijksdienst Caribisch Nederland. Si bo keda sin mèldu, por baha e suma ku bo ta kobra na ònderstant òf asta par é. Rijksdienst Caribisch Nederland tin mag di aserká otro hende, manera bo doño di trabou, pa kontrolá kon bo situashon ta. Ònderstant speshal Den sierto kasonan spesífiko, un persona ku ta kobra ònderstant por pidi ònderstant spesial. Esei ta ora e hañ é konfrontá ku gastunan nesesario ku su ònderstant normal no ta yega pa paga. Rijksdienst Caribisch Nederland ta disidí si un kaso asina ta bin na remarke òf nò. Pregunta Si bo tin mas pregunta tokante ònderstant, tuma kontakto ku e ofisina di Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN) di bo isla. Bo por sea pasa na RCN-Unidat di Asntunan Sosial òf bèl nos na OTRO LOKÈT Entrante , no mester akudí na gobièrnu insular ni sentral mas pa sierto servisionan. Aki bou bo por mira un resúmen di e instansianan nobo na kua mester akudí. Ònderstant Aktualmente, organisashonnan insular ta enkargá ku esaki: na Boneiru ta S.A.S.O; na Saba, Bureau Sociale Zaken i na Sint-Eustatius, Afdeling Financiën. Despues di 10 di òktober, bo por akudí na Rijksdienst Caribisch Nederland: RCN-Unidat di Asuntunan Sosial. Na Boneiru, entrante 1 di yanüari 2011, RCN lo ta na e ofisina Permit di trabou. Aktualmente, organisashonnan insular ta enkargá ku esaki: na Boneiru ta DEZA; na Saba, Labour Office i na Sint-Eustatius, Department of Labour Affairs. Despues di 10 di òktober, bo por akudí na RCN-Unidat di Asuntunan Sosial. Na Boneiru esei ta na e ofisina di Asuntunan Sivil (Burgerzaken) di Teritorio Insular. Asuntunan di labor i di retiro Aktualmente na Boneiru, Direktorado di Asuntunan Laboral di gobièrnu sentral ta enkargá ku esaki; na Saba, ta Labour Office i na Sint-Eustatius, Department of Labour Affairs. Despues di 10 di òktober, bo por akudí na RCN-Unidat di Asuntunan Sosial. Na Boneiru esei ta na e ofisina di Asuntunan Sivil (Burgerzaken) di Teritorio Insular. Penshun di behes, penshun di biuda i huérfano, sesantia i kompensashon pa pèrdida di entrada, seguro di malesa i aksidente. Aktualmente, Banko di Seguro Sosial (SVB) ta enkargá ku esaki. Di 10 di òktober 2010 te 1 di yanüari 2011, e ofisinanan aktual di SVB lo sigui desempeñá nan tareanan na nan ofisinanan eksistente. Despues di 1 di yanüari 2011, bo por akudí na RCN-Unidat di Asuntunan Sosial. Na Boneiru, esei lo ta na e aktual ofisina di SVB.

2 PENSHUN DI BEHES (AOV) AOV, mihó konosí komo penshun di behes, ta un seguro general. Pues, por lo gerenal, hendenan bibá na Boneiru, Sint-Eustatius i Saba ku tin 60 aña òf mas tin derecho riba penshun AOV. Tur hende ku tin entrada na Boneiru, Sint-Eustatius òf Saba ta paga prima di AOV. Pa kuminsá kobra penshun di AOV, bo tin ku hasi un petishon. Tur hende ku a yega di kai bou di seguro di AOV i ku a kumpli 60 aña di edat tin derecho di kobra penshun di behes. Generalmente, bo ta kai bou di e seguro akí si bo ta bibá òf a yega di biba, òf a yega di paga impuesto riba entrada (inkomstenbelasting) na Boneiru, Sint-Eustatius òf Saba. Den mayoria di kaso, hende ku bai biba òf traha den eksterior no ta sigurá den e temporada ku nan ta afó, a ménos ku nan a keda paga prima i impuesto na Boneiru, Sint-Eustatius òf Saba durante e temporada ei. Kiko ta bai kambia dia 10 di òktober di 2010? Entrante 1 di yanüari 2011, ta na ofisina di Rijksdienst Caribisch Nederland di bo isla (RCN-Unidat di Asuntunan Sosial) bo tin ku hasi petishon pa penshun di behes i suplemento (pagonan èkstra). Rijksdienst Caribisch Nederland ta bai asumí e tareanan di Banko di Seguro Sosial di Antia Hulandes (SVB). SVB lo sigui paga penshun i suplementonan te dia 1 di yanüari. Entrante 1 di yanüari, Rijksoverheid Caribisch Nederland lo ta enkargá ku esaki. E penshun di behes ku bo ta risibí no ta bai subi ainda dia 10 di òktober. E ta keda NAf. 800 i e suplemento ta keda NAf Dia 1 di yanüari 2011 lo paga penshun di behes i e suma èkstra na dòler merikano. Na mes momento e penshun lo subi tambe. Pa 2011, a fiha e suma di penshun di behes provishonalmente na NAf Na desèmber lo fiha e suma definitivo despues ku konta e efekto di inflashon tambe aden. E suplemento pa partner ku no a kumpli 60 aña ainda tambe ta bai subi. Si boso entrada kombiná ta ménos di NAf pa aña, aktualmente e suma di boso suplemento ta NAf Te asina leu ta parse ku e lo subi te NAf Si na sèptèmber bo tin derecho di kobra penshun di behes, den desèmber lo bo haña un suplemento di fin di aña. E suplemento di fin di aña lo ta igual na e suma di penshun di behes ku bo ta risibí pa luna. Ademas, e penshonadonan di e isla kaminda kosto di bida ta mas haltu (Boneiru, Sint-Eustatius òf Saba) lo risibí un suplemento adishonal. No a fiha ainda kuantu esei lo ta. Lo basa e suma riba estudionan di Ofisina Sentral di Estadístika (CBS) ku lo keda fihá den desèmber. Edat di penshun ta bai subi Huntu ku e suma di penshun AOV, e edat pa kuminsá kobra AOV tambe ta bai kambia. E fondonan pa paga AOV ta bini di hende ku ta traha. Awendia nos ta biba mas largu, i ta bon mes. Ma e problema ta ku, debí na esei, na un dado momento AOV lo bira impagabel. Ta p esei ta bai subi edat di AOV den etapa te ora e yega 65 aña. Pa hende ku a nase promé ku 1953, nada no ta kambia. Pa 2021, edat di AOV lo kaba di subi te 65 aña pa tur hende. E subida lo sosodé den e siguiente etapanan: Aña di nasementu: Edat di penshun: Aña di penshun: Promé ku Despues di aña 60 aña 62 aña 63 aña 64 aña 65 aña 65 aña aña di nasementu aña di nasementu + 65 Petishon pa penshun di behes Entrante 1 di yanüari 2011, bo mester hasi bo petishon pa penshun di behes na e ofisina di Rijksdienst Caribisch Nederland riba bo isla. Pa bo por kuminsá risibí bo penshun di behes na tempu, nos ta konsehá bo pa yena un formulario di petishon seis luna promé ku bo kumpli 60 aña, ya ku Rijksdienst Caribisch Nederland tin mester di tempu pa kontrolá kuantu bo mester bai kobra na penshun. Pa nan por hasi esei, nan tin ku wak den ki periodonan bo a yega di kai bou di seguro AOV (penshun di behes). Si bo entregá bo petishon na tempu, lo por laga bo pagonan di penshun di behes kuminsá kore na tempu. Si tin mester, kolaboradónan di Rijksdienst Caribisch Nederland por yuda bo yena e formulario. Por fabor, bini ku bo trouwboek òf, si bo no ta kasá, ku bo sédula. Redukshon di penshun di behes Si durante un òf mas aña bo no tabata sigurá, por ehèmpel pasobra bo no tabata bibá na Boneiru, Sint-Eustatius ni Saba, lo apliká un redukshon na bo penshun di behes/suplemento. Den kaso ku bo no a paga e prima ku bo mester a paga, tambe lo apliká un redukshon. Si bo ke sa kuantu sèn lo deskontá di bo penshun di behes/suplemento a base di añanan ku bo no tabata sigurá, Rijksdienst Caribisch Nederland por informá bo. Ya ku ta te dia 1 di sèptèmber 1960 penshun di behes a drenta na vigor, hende ku a kumpli 15 aña di edat promé ku e fecha akí no por a akumulá un penshun kompleto. Sinembargo, bou di sierto kondishonnan por konta e añanan ku falta aserka komo añanan sigurá, basta: bo tin nashonalidat hulandes i ta biba na Boneiru, Sint-Eustatius òf Saba a yega di biba 6 aña sin interupshon na Boneiru, Sint-Eustatius òf Saba despues di a kumpli 54 aña di edat. Bo promé pago di penshun di behes E penshun di behes/suplemento ta kuminsá kore riba e promé dia di e luna despues ku Rijksdienst Caribisch Nederland determiná ku bo ta kumpli ku e kondishonnan. Ta paga penshun pa luna. Si bo ta kobra e pago di penshun den eksterior, ta deskontá e gastunan embolbí for di bo penshun. Si bo entregá bo petishon pa penshun di behes/suplemento lat, despues ku bo kuminsá kobra penshun lo paga bo e sumanan ku bo tabatin derecho ariba pero ku bo no a risibí debí ku bo no a entregá e petishon na tempu. Si bo ta bai biba den eksterior despues di kumpli 60 aña, esei lo tin komo konsekuensia ku lo apliká un redukshon na bo penshun di behes/suplemento. P esei, ta bon pa informá semper na Rijksdienst Caribisch Nederland kon e suma di bo penshun di behes/suplemento lo keda afektá si bo bai biba for di Boneiru, Sint-Eustatius òf Saba. E penshun di behes òf suplemento ta para na momento ku e persona en kuestion (esun ku tin derecho di kobr é) fayesé. Famianan di e difuntu mester mèldu Rijksdienst Caribisch Nederland mas pronto posibel ku e persona a fayesé. Si e esposo òf esposa di e difuntu no a kumpli 60 aña ainda, e por hasi petishon pa penshun di biuda i huérfano (AWW). Kiko bo mester hasi den kaso ku bo situashon kambia? Semper mester mèldu e siguiente kambionan den bo situashon personal denter di 14 dia i por eskrito na ofisina di Rijkdienst Caribisch Nederland (RCN-Unidat di Asuntunan Sosial) di bo isla: si bo divorsiá si bo esposo òf esposa fayesé si sea abo òf bo kasá kambia di nashonalidat si bo ta bai muda si bo ta bai biba òf pasa un temporada largu den eksterior. Entrante , lo konsiderá Kòrsou i Sint-Maarten tambe komo pais stranhero.

3 PÈRMIT DI TRABOU (TEWERKSTELLINGSVERGUNNING) Un doño di trabou ku ke tuma un persona stranhero den servisio, por ehèmpel komo trahadó òf stagiaire, tin mester di un asina yamá tewerkstellingsvergunning, ku ta un pèrmit pa duna trabou. Entrante 10 di òktober, doñonan di trabou mester pidi e pèrmit akí na Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN-Unidat di Asuntunan Sosial). Ki datonan e doño di trabou mester presentá ora e hasi e petishon? Pa pidi un pèrmit pa tuma un trahadó stranhero den servisio, bo mester presentá e siguiente datonan: Bo nòmber, adrès, number di telefòn i faks, i bo adrès di ; fam, nòmber(nan), fecha i lugá di nasementu, nashonalidat, estado sivil i futuro adrès di e persona stranhero; ki tipo di trabou e stranhero ta bai hasi i na unda; ki diploma, eksperensia òf otro rekisitonan ta nesesario pa e trabou ku e persona ta bai hasi; kiko a pone ku bo mester a buska un stranhero pa e vakatura. Tambe lo bo mester indiká kiko bo a hasi pa haña un hende ku ta biba riba e isla mes pa e vakatura. Ki dokumentonan e doño di trabou tin ku presentá huntu ku e petishon? Ora bo pidi un pèrmit pa tuma un trahadó stranhero den servisio, bo mester presentá e siguiente dokumentonan: e kontrakt laboral entre abo i e stranhero; un kopia di e páginanan di e pasport válido di e stranhero riba kua por establesé su identidat; dos pasfoto di e stranhero; kopia di bo pèrmit di gerensia i di establesimentu i un kopia di bo inskripshon den Registro di Empresa di Kámara di Komèrsio i Industria di bo isla. kopia di diplomanan sertifiká i referensianan di e stranhero su eksperensia den kaso ku nan ta nesesario pa por hasi e trabou pa kua bo tin un vakatura; un deklarashon di gobièrnu insular di bo isla ku ta mustra ku bo a mèldu nan ku bo tin e vakatura sinku siman promé ku bo a presentá e petishon pa un pèrmit di trabou; kopia di registro di labor; karta di bon kondukta di e stranhero durante e periodo di sinku aña promé ku a pidi e pèrmit, emití dor di outoridatnan di su pais. Si su pais di orígen no ta traha ku e tipo di deklarashonnan akí, por entregá un deklarashon por eskrito tambe. Rijkdienst Caribisch Nederland lo disidí si e deklarashon ta bisa sufisiente tokante komportashon di e stranhero; un mapa di e adrès kaminda e stranhero ta bai keda riba e isla. Un doño di trabou tin mester di un pèrmit di trabou pa stagiaire ku bini di eksterior? Sí. E pèrmit tin un valides máksimo di ún aña. Ora bo entregá e petishon, bo mester presentá e siguiente dokumentonan: un kontrakt di stage ku ta menshoná ki trabou e stagiaire ta hasi i kiko ta bai pag é. E pago mester ta por lo ménos 50 porshento di e salario mínimo bruto; un deklarashon di e instituto di enseñansa ku ta mustra ku e stage ta nesesario pa kompletá e stagiaire su estudio. E kantidat di stagiaire pa kada empresa ta mará na regla. Empresanan ku ménos di 10 empleado tin mag di tin 1 stagiaire den servisio. Empresanan ku 10 empleado òf mas tin mag di tin stagiaire te na un kantidat igual na 10 porshento di nan kantidat total di empleado. Un doño di trabou tin mester di pèrmit di trabou pa praktikant ku bini di eksterior? Pa hende ku ta bin buska eksperensia di trabou nesesario pa nan karera den nan pais di orígen, bo mester pidi un pèrmit di trabou. Ta duna e pèrmit pa un máksimo di 24 siman denter di un periodo di un aña. Ora di hasi e petishon, bo mester presentá e siguiente dokumentonan: un plan di estudio; un kontrakt ku e doño di trabou den eksterior di e praktikant; un deklarashon di e doño di trabou di e praktikant den eksterior di ku e lo tuma e praktikant bèk den servisio na final di e periodo akordá; E kantidat di praktikant pa kada empresa ta mará na regla. Empresanan ku ménos di 10 empleado tin mag di tin1 praktikant den servisio. Empresanan ku 10 empleado òf mas tin mag di tin praktikant te na un kantidat igual na 10 porshento di nan kantidat total di empleado. Un doño di trabou tin mester di pèrmit di trabou pa studiante di eksterior? Sí. Ta duna e pèrmit pa un máksimo di un aña. E studiante mag traha te ku dies ora pa siman, òf hasi trabou di temporada den yüni, yüli i ougùstùs. Pa ken no tin ku pidi pèrmit di trabou? Bo no tin mester di un pèrmit di trabou: si bo buska trahadó di otro doño di trabou. E otro doño di trabou ei sí mester di un pèrmit di trabou si e trahadó ta stranhero; si e stranhero tin un pèrmit di estadia válido pa bo isla, ku ta mustra ku no tin opheshon pa e traha; si e stranhero ta traha riba su mes i ta disponé di un pèrmit di gerensia; si e stranhero ta sea kasá òf tin un bibá ku un suidadano hulandes ku a nase na Boneiru, Sint-Eustatius òf Saba. Meskos ta konta pa un stranhero ku su partner a optené nashonalidat hulandes durante e partner su estadia na Boneiru, Sint-Eustatius òf Saba. si e stranhero no traha mas di 4 dia konsekutivo den un periodo di 13 siman. Ta trata aki di: personal ku ta hasi trabou di kas pa turista na e turista su pais di orígen tambe músiko, artista (inkluso artista di arte plástiko), i stranheronan den servisio di un empresa stranhero, manera akountent, inspektor di petroli, abogado, bankero i tékniko. Tambe personal di empresanan stranhero ku mester instalá òf drecha makinaria òf instalá software ta kai bou di e eksepshon akí; pa tripulashon di barku. E eksepshon akí no ta konta pa tripulashon riba toubot. Tampoko e no ta konta si e tripulashon ta den servisio di abo komo doño di trabou lokal òf si resultá ku e tripulashon ta biba na Boneiru, Sint-Eustatius òf Saba; pa stranheronan ku bou di sierto kondishonnan ta bin pa hasi trabou boluntario pa un máksimo di 12 siman den un periodo di 52 siman; Den ki kasonan lo bo no haña un pèrmit di trabou? Rijksoverheid Caribisch Nederland no ta duna pèrmit di trabou den kaso ku: no ta trata di un operashon komersial normal; e stranhero no ta disponé di e formashon i eksperensia nesesario; e stranhero no ta bai haña un salario ku ta normal pa e funshon; e stranhero no tin un pèrmit di estadia válido òf si a rechasá su petishon; a revoká pèrmit di estadia di e stranhero òf a rechasá su petishon di pèrmit; e funshon ku e stranhero mester bin desempeñá ta mará na kuota i a yena e kuota kaba; e kaminda ku e stranhero ta bai keda ta un alohamentu bou di nivel; a fiha eksigensia muchu haltu òf irasonabel pa e funshon; riba e fecha di e petishon, e stranhero no a kumpli 18 aña ainda òf a kumpli 45 aña kaba. Pa ki tipo di empleo no ta duna pèrmit di trabou? Rijksdienst Caribisch Nederland no ta duna pèrmit di trabou si bo ke buska un stranhero pa bin traha den kasino na Boneiru òf den industria di sèks.

4 KONTESTA RIBA PREGUNTANAN FREKUENTE Di kon e edat pa kobra penshun (AOV) ta subi? AOV ta un seguro popular, esei ke men ku tur hende tin derecho riba dje for di un sierto edat. Personanan ku ta traha ta paga prima, di moda ku por paga AOV. Pa motibu ku nos tur ta biba mas largu e AOV ta bira impagabel riba sierto término. Ta p esei ta hisa e edat ku derecho riba penshun te 65 aña. Kon ta pará ku personal di doméstiko, mester di un pèrmit di trabou pa nan? Si. Pa haña un pèrmit pa personal doméstiko ta konta banda di e eksigensianan general algun kondishon eksepshonal mas. Rijksdienst Caribisch Nederland ta duna pèrmit solamente si e strañeru bai traha komo personal doméstiko pa: un pareha ku yu menor di edat, di ken tur dos ta traha. Ta trata di pareha ora e pareha ta kasá o ku ta biba duradero ku otro; un soltero ku yu menor di edat, ku ta biba serka dje na kas; un pareha, di ken un di nan ta den nesesidat di ayudo pa motibu di malesa o behes. Mester por demostrá e nesesidat pa ayudo ku deklarashon di dòkter. Ora ta trata di pareha ke men pareha kasá o ku ta biba duradero ku otro; un soltero ku ta di edat avansá o ku tin nesesidat di ayudo. Mester por demostrá e nesesidat pa ayudo ku un deklarashon di dòkter. un pareha di ken un di e partnernan ta hopi for di kas pa motibu di su posishon den negoshi o komunidat. Ta trata di pareha ora ku nan ta kasá o ku ta biba duradero ku otro. Tin algu ta bai kambia na e penshun pa biudo i wèrfano (AWW)? AWW konosé e mesun kambionan ku AOV. Esei ta nifiká dos kos: for di promé di yanüari mester pidi e penshun aki na RCN i for di e momentu ei e lo subi algu. Personanan den prison tambe ta haña ònderstant? Nò, detenidonan no por pidi ònderstant. Pa kua trabou no ta duna pèrmit di trabou? Rijksdienst Caribisch Nederland no ta duna pèrmit di trabou si bo ke laga e strañeru traha den kasino o den industria di sèks. Karanan konosí di RCN Asuntunan Sosial Kreashon di Departamento di Asuntunan Sosial di Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN) ta kla. Tin personal pa tur puesto di trabou. Entrante dia 10 di òktober lo transferí un grupo di trahadó di diferente instansia: SVB, Departamento di Asuntunan Sosial i Departamento di Asuntunan di Labor di tur tres isla pa RCN. Pues, maske e tareanan ta pasa pa RCN, e hendenan riba e islanan lo topa karanan konosí. Na Boneiru tin por ehèmpel Soekarsi Phelipa, Suzie de Palm, Marklin Eustachia, Roy Abdul, Ronald Sluis, Charnella Gonzalez, Jean-Anne Winklaar, Amshrella Frans, Theo Wolthuis, Maria Frans, Jenrette Finies, Sandra Martina, Bertha Visser, Sulay Lau i Migarda Hermanus. Na Sint-Eustatius lo tin Juanice Brown, Nazira Lopes i Sander Dijkstra. Algun kara konosí na Saba lo ta Lucia Wood i June Every. Aki i aya lo tin kara nobo tambe. Tin plan pa duna kurso, entrenamentu i rekapasitashon na e personal di Asuntunan Sosial riba e áreanan di ònderstant, penshun, pèrmit di trabou, kòntròl di suèldu mínimo, kondishon di trabou, ora di trabou, trahamentu ilegal i sistema di registrashon di stranhero. number pa informashon Si bo tin pregunta tokante Rijksdienst Caribisch Nederland òf tokante , for di Boneiru, Sint-Eustatius i Saba bo por bèl e siguiente number: Bo por hasi bo preguntanan na hulandes, papiamentu, ingles òf spañó. Si e kolaboradó ku ta papia ku bo na telefòn no sa e kontesta mesora, lo yama bo òf mail bo bèk. E number di telefòn akí ta alkansabel riba dianan di trabou di 1.30 or p.m. te 5.00 or p.m. Pregunta òf opservashon? Si bo tin pregunta òf opservashon tokante e struktura estatal den proseso, fabor tuma kontakto ku nos. Ta nos plaser sirbi bo! Rijksdienst Caribisch Nederland Bonaire Kaya International z/n Kralendijk, Bonaire, Nederlandse Antillen Telefoon Rijksdienst Caribisch Nederland Sint-Eustatius Mazinga Complex A, B Fort Oranjestraat Oranjestad, Sint-Eustatius, Nederlandse Antillen Telefoon Rijksdienst Caribisch Nederland Saba The Bottom, Saba, Nederlandse Antillen Telefoon info@rijksdienstcn.com

5 Samen bouwen aan de toekomst van Caribisch Nederland E boletin akí ta optenibel na Papiamentu tambe oktober 2010 NUMMER 8 I N F O R M A T I E K R A N T B O N A I R E, S I N T - E U S T A T I U S E N S A B A Na 10 oktober neemt Nederland taken over van het Land Nederlandse Antillen. Met de eilandbesturen van Bonaire, Sint-Eustatius en Saba is afgesproken dat dat onder meer geldt op het terrein van sociale zaken. Wat betekent dat voor u? De grootste verandering is dat u voor veel zaken niet meer naar meerdere loketten hoeft, maar uw zaken rechtstreeks bij de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN-unit Sociale Zaken) kunt regelen. In deze special vindt u informatie over de onderstand, AOV en de tewerkstellingsvergunning. ONDERSTAND Inwoners van Bonaire, Sint-Eustatius of Saba moeten zelf voorzien in hun levensonderhoud. Lukt dat niet of onvoldoende dan kunnen zij onderstand aanvragen. De Rijksoverheid Caribisch Nederland kent de onderstand toe en ziet erop toe dat de onderstandsgerechtigde aan de voorwaarden blijft voldoen. Onderstand is er voor mensen die niet in staat zijn voldoende inkomen te verdienen zodat ze zelf in hun levensonderhoud kunnen voorzien. De mensen moeten op Bonaire, Sint-Eustatius of Saba wonen en ouder zijn dan 18 jaar. Zij moeten als ze de onderstand aanvragen minstens vijf jaar op de eilanden hebben gewoond. Wat verandert er na 10-10? Een paar wijzigingen. De belangrijkste is dat de onderstand wettelijk geregeld wordt, waardoor eilandbewoners aanspraak kunnen maken op dezelfde rechten. Een tweede verandering is dat u na 10 oktober voor het aanvragen van onderstand terecht moet bij de Rijksdienst Caribisch Nederland op uw eiland. Als u voor die datum al onderstand ontvangt, krijgt u een uitnodiging om bij de RCN onderstand aan te vragen. Een derde wijziging is dat er voor mensen in de onderstand met kinderen een kindertoeslag komt. Voor het eerste kind is de toeslag 41 NAF (23 USD) per twee weken, voor het tweede en derde kind 21 NAF (12 USD) per kind per twee weken. De kindertoeslag vervalt als het kind 18 wordt, omdat het dan zelf zijn inkomen kan verdienen. Onderstandgerechtigden krijgen geen toeslag voor kinderen die niet op Bonaire, Sint-Eustatius of Saba wonen. De hoogte van de onderstand De onderstand kent een basisbedrag en toeslagen voor zelfstandig wonen, gezamenlijke huishouding, kinderen en volledige en duurzame arbeidsongeschiktheid. Het basisbedrag voor de onderstand is vanaf 10 oktober NAF (79 USD) per twee weken. De toeslag voor zelfstandig wonen is 34 NAF (19 USD) per twee weken. De toeslag voor een gezamenlijke huishouding bedraagt 84 NAF (47 USD) per twee weken en de toeslag voor volledige en duurzame ongeschiktheid bedraagt 166 NAF (93 USD) per twee weken. Met een gezamenlijke huishouding worden twee mensen bedoeld die in hetzelfde huis wonen. Dat kan een echtpaar zijn. In bijna alle andere gevallen bepaalt de Rijksdienst Caribisch Nederland of het om een gezamenlijke huishouding gaat. Een uitzondering is bijvoorbeeld een broer, die zijn langdurige zieke zus verzorgt en bij haar in huis woont. In dat geval zal de Rijksdienst Caribisch Nederland hen als alleenstaand beschouwen. Onderstand is niet vrijblijvend De onderstand is bedoeld voor situaties waarin mensen niet in staat zijn voldoende inkomen te verdienen om in hun levensonderhoud te kunnen voorzien. Zij moeten alles doen om zelf inkomen te verdienen. Dit betekent dat elke baan geaccepteerd moet worden. Een uitzondering hierop is werk dat in strijd is met de openbare orde of goede zeden. Ook hoeven mensen geen werk aan te nemen, dat tegen hun geweten ingaat, de zogeheten gewetensbezwaren. Mensen die in justitiële inrichtingen verblijven, krijgen geen onderstand. Ook voor stakers is er geen onderstand. Wat moet u doen als uw situatie verandert? Als u onderstand krijgt en uw situatie verandert bijvoorbeeld door het krijgen van werk, het samenwonen met anderen of uw kinderen verlaten het huis, dan moet u dat doorgeven aan de Rijksdienst Caribisch Nederland. Als u dat niet doet, dan kan uw onderstand verlaagd of beëindigd worden. De Rijksdienst Caribisch Nederland mag bij anderen controleren hoe uw situatie is, bijvoorbeeld bij uw werkgever. Bijzondere bijstand In bijzondere gevallen kan de onderstandgerechtigde een beroep doen op bijzondere bijstand. Dit kan als hij/zij te maken krijgt met noodzakelijke kosten die hij/zij niet van de onderstand kan betalen. De Rijksdienst Caribisch Nederland bepaalt of er sprake is van een bijzonder geval. Vragen Als u nog meer vragen heeft over de onderstand, neemt u dan contact op met de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN) op uw eiland. U kunt langskomen bij de RCN-unit Sociale Zaken of bellen met Speciale uitgave Sociale Zaken en Werk ANDERE LOKETTEN Vanaf zullen een aantal diensten niet meer bij het eilandgebied of het Land afgenomen kunnen worden. Hieronder vindt u een overzicht van waar u terecht kunt. Onderstand Nu uitgevoerd door de eilandorganisaties: op Bonaire door S.A.S.O; op Saba door bureau Sociale Zaken; op Sint-Eustatius door afdeling Financiën. Na 10 oktober kunt u terecht bij de Rijksdienst Caribisch Nederland: RCN-unit Sociale Zaken. Op Bonaire is dat vanaf 1 januari 2011 het pand van het huidige SVB-kantoor. Tewerkstellingsvergunning Nu uitgevoerd door eilandorganisaties: op Bonaire door DEZA; op Saba door Labour Office en op Sint-Eustatius door Department of Labour Affairs. Na 10 oktober kunt u terecht bij RCN-unit Sociale Zaken. Op Bonaire is dat het kantoor boven Burgerzaken Eilandsgebied. Arbeidszaken en ontslagzaken Nu uitgevoerd op Bonaire door directie Arbeidszaken van het Land; op Saba door Labour Office en op Sint-Eustatius door Department of Labour Affairs. Na 10 oktober kunt u terecht bij RCN-unit Sociale Zaken. Op Bonaire is dat het kantoor boven Burgerzaken Eilandsgebied. AOV, AWW, cessantia en loonderving ziektekostenverzekering en ongevallenverzekering Nu uitgevoerd door de Sociale Verzekerings Bank (SVB). Van 10 oktober 2010 tot 1 januari 2011 blijven de huidige SVB-kantoren hun werkzaamheden in de bestaande kantoren voortzetten. Na 1 januari 2011 kunt u terecht bij RCN-unit Sociale Zaken. Op Bonaire is dat het pand van het huidige SVB-kantoor.

6 ALGEMENE OUDERDOMSVERZEKERING (AOV) De Algemene Ouderdomsverzekering (AOV) is een volksverzekering. Mensen die op Bonaire, Sint-Eustatius en Saba wonen en 60 jaar en ouder zijn, hebben over het algemeen recht op een AOV-pensioen. Voor de AOV betaalt iedereen premie die op Bonaire, Sint-Eustatius of Saba een inkomen heeft. Het AOV-pensioen wordt op aanvraag toegekend. Iedereen die voor de AOV verzekerd is geweest en 60 jaar of ouder is, heeft recht op een AOV-pensioen. In het algemeen bent u verzekerd wanneer u op Bonaire, Sint Eustatius of Saba woont of heeft gewoond of inkomstenbelasting heeft betaald. Mensen die in het buitenland gaan wonen of werken, zijn in die periode meestal niet verzekerd. Een uitzondering hierop zijn mensen die in die periode premies en belastingen blijven betalen op Bonaire, Sint-Eustatius of Saba. Wat verandert er op 10 oktober 2010? Met ingang van 1 januari 2011 moet u het AOV-pensioen of toeslag aanvragen bij de Rijksdienst Caribisch Nederland op uw eiland (RCN-unit Sociale Zaken). De Rijksdienst Caribisch Nederland neemt de taken van de Sociale Verzekeringsbank Nederlandse Antillen over. De Sociale Verzekeringsbank Nederlandse Antillen keert nog tot 1 januari het pensioen of de toeslag uit. Vanaf 1 januari doet de Rijksoverheid Caribisch Nederland dit. Op 10 oktober wijzigen de uitkeringen niet. Het AOV-pensioen blijft 800 NAF en de toeslag 548 NAF. Op 1 januari 2011 zal het AOV-pensioen en de toeslag worden uitgekeerd in Amerikaanse dollars. Het pensioen gaat dan ook omhoog. Voor 2011 is de AOV voorlopig vastgesteld op 920 NAF. In december wordt het bedrag definitief vastgesteld als ook de inflatie wordt meegenomen. Ook de toeslag voor partners jonger dan 60 jaar zal omhoog gaan. Als uw gezamenlijke inkomen minder dan NAF per jaar is, dan bedraagt de toeslag nu 548 NAF. Zoals het nu staat zal dat verhoogd worden naar 630 NAF. Als u in september recht heeft op een AOV-pensioen, krijgt u in december een kerstuitkering. De kerstuitkering is gelijk aan het AOV-pensioen dat u per maand krijgt. Daarnaast ontvangen de gepensioneerden op het duurste eiland (Bonaire, Sint-Eustatius of Saba) een nog nader te bepalen toeslag. Dat zal gebaseerd zijn op onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) dat in december wordt vastgesteld. AOV-leeftijd omhoog Naast de hoogte van de AOV-uitkering zal ook de AOV-leeftijd veranderen. De AOV wordt opgebracht door mensen die werken. We leven gelukkig met z n allen langer. Het nadeel is dat de AOV daardoor op termijn niet betaalbaar is. Dat is de reden dat de AOV-leeftijd in stapjes omhoog gaat naar 65 jaar. Voor mensen die geboren zijn voor 1953 verandert er niets. In 2021 is de AOV-leeftijd voor iedereen opgetrokken naar 65. Overzicht medewerkers onderwijsteam op dit moment: Geboren: Voor Na 1956 Met pensioen op: 60e 60e 62e 63e 64e 65e 65e Met pensioen in: geb. jaar geb. jaar + 65 AOV-pensioen aanvragen U moet vanaf 1 januari 2011 uw AOV-pensioen aanvragen bij de Rijksdienst Caribisch Nederland op uw eiland. Om op tijd uw AOV-pensioen te ontvangen adviseren wij u 6 maanden voordat u 60 jaar wordt een aanvraagformulier in te vullen. De Rijksdienst Caribisch Nederland heeft namelijk tijd nodig om vast te stellen hoe hoog uw pensioen wordt. Daarvoor moet de Rijksdienst Caribisch Nederland nagaan in welke periodes u voor de AOV verzekerd bent geweest. Als u uw aanvraag tijdig indient, kan het AOV-pensioen ook op tijd worden toegekend. Medewerkers van de Rijksdienst Caribisch Nederland kunnen u eventueel helpen het formulier in te vullen. U moet uw trouwboekje of, als u niet getrouwd bent, uw identiteitskaart meenemen. Korting AOV-pensioen Als u gedurende één of meer jaren niet verzekerd bent geweest, bijvoorbeeld omdat u niet op Bonaire, Sint-Eustatius of Saba woonde, wordt op uw AOV-pensioen/toeslag een korting toegepast. Ook wanneer u de verschuldigde premie niet betaald heeft, wordt een korting toegepast. Wanneer u wilt weten hoeveel uw AOV-pensioen/toeslag gekort gaat worden in verband met niet-verzekerde jaren, kunt u daarover informatie krijgen bij de Rijksdienst Caribisch Nederland. Omdat de AOV pas op 1 september 1960 in werking is getreden, kunnen mensen die voor deze datum al 15 jaar of ouder waren geen volledige verzekering opbouwen. De ontbrekende jaren worden echter onder bepaalde voorwaarden toch worden meegeteld als verzekerde jaren als u: de Nederlandse nationaliteit heeft, en op Bonaire, Sint-Eustatius of Saba woont 6 jaar al dan niet onafgebroken op Bonaire, Sint-Eustatius of Saba heeft gewoond na het bereiken van de 54-jarige leeftijd. Uw eerste AOV-pensioen Het AOV-pensioen/toeslag gaat in op de eerste dag van de maand volgende op die waarin de Rijksdienst Caribisch Nederland heeft vastgesteld dat u aan de voorwaarden voldoet. Het pensioen wordt maandelijks uitbetaald. Als het pensioen in het buitenland wordt uitbetaald, worden de kosten daarvan op uw pensioen in mindering gebracht. Als u uw aanvraag voor AOV-pensioen/toeslag te laat indient, ontvangt u na toekenning de bedragen waarop u recht had als u op tijd had aangevraagd. Als u na uw 60e jaar in het buitenland gaat wonen, heeft dit tot gevolg dat er een korting op uw AOV-pensioen/toeslag wordt toegepast. Informeert u dus altijd bij de Rijksdienst Caribisch Nederland wat de gevolgen zijn voor de hoogte van uw AOV-pensioen/toeslag als u buiten Bonaire, Sint-Eustatius of Saba gaat wonen. Het AOV-pensioen of de toeslag eindigt door overlijden van de gerechtigde. Nabestaanden moeten dit overlijden zo spoedig mogelijk melden aan de Rijksdienst Caribisch Nederland. Als de huwelijkspartner jonger is dan 60 jaar kan hij of zij een beroep doen op de Algemene Weduwenen Wezenverzekering (AWW). Wat moet u doen als uw situatie verandert? De volgende wijzigingen in uw persoonlijke omstandigheden moet u altijd binnen 14 dagen schriftelijk doorgeven aan de Rijkdienst Caribisch Nederland (RCN-unit Sociale Zaken) op uw eiland: als uw huwelijk door echtscheiding is ontbonden als uw huwelijkspartner overlijdt als de nationaliteit van u of uw huwelijkspartner wijzigt als u gaat verhuizen als u naar het buitenland vertrekt of in een ander land gaat wonen. Vanaf zijn de eilanden Curaçao en Sint-Maarten ook buitenland.

7 TEWERKSTELLINGSVERGUNNING Werkgevers die een vreemdeling in dienst willen nemen als werknemer, stagiaire of praktikant, hebben daarvoor een tewerkstellingsvergunning nodig. De werkgever moet de tewerkstellingsvergunning vanaf 10 oktober 2010 aanvragen bij de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN-unit Sociale Zaken). Welke gegevens moet de werkgever verstrekken bij de aanvraag? Als u een tewerkstellingsvergunning voor een buitenlandse werknemer aanvraagt, moet u de volgende gegevens verstrekken: uw naam, adres, telefoon-, faxnummer en adres; naam, voornamen, geboortedatum, geboorteplaats, nationaliteit, burgerlijke staat en toekomstig adres van de vreemdeling; wat voor werk de vreemdeling gaat doen en waar hij dat gaat doen; welke diploma s of ervaring of andere eisen nodig zijn voor het werk dat de vreemdeling gaat doen; wat de noodzaak is waarom u voor deze vacature een vreemdeling aantrekt. Ook moet u aangeven wat u gedaan heeft om de vacature door een inwoner van uw eiland te laten vervullen. Welke bewijsstukken moet de werkgever overleggen bij de aanvraag? Bij de aanvraag van de tewerkstellingsvergunning voor een buitenlandse werknemer moet u de volgende bewijsstukken overleggen: uw arbeidscontract met de vreemdeling; kopie van de pagina s uit het geldig paspoort van de vreemdeling waaruit diens identiteit blijkt; twee pasfoto s van de vreemdeling; kopie van uw directie- en vestigingsvergunning en een kopie van de inschrijving in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel en Nijverheid van uw eiland; kopieën van gewaarmerkte diploma s en referenties over de ervaring van de vreemdeling als die voor het vervullen van de vacature noodzakelijk zijn; een verklaring van het bestuur op uw eiland hebben, dat u de vacature heeft bij hen heeft gemeld vijf weken voor het indienen van de aanvraag voor de tewerkstellingsvergunning; kopie van het arbeidsregister; verklaring van goed gedrag door de vreemdeling in de vijf jaar voorafgaand aan de aanvraag van de vergunning die is afgegeven door de autoriteiten in zijn land. Als in het land van herkomst niet met deze verklaringen wordt gewerkt dan mag ook een schriftelijke verklaring worden ingeleverd. De Rijkdienst Caribisch Nederland oordeelt of deze verklaring voldoende zegt over het gedrag van de vreemdeling; een tekening van de huisvesting van de vreemdeling op het eiland. Heeft de werkgever een tewerkstellingsvergunning nodig voor stagiaires uit het buitenland? Ja. De vergunning wordt voor maximaal een jaar verleend. Bij de aanvraag moet u de volgende bewijsstukken overleggen: een stageovereenkomst waarin staat welk werk de stagiaire gaat doen en wat de vergoeding daarvoor is. De vergoeding moet minimaal 50 procent zijn van het bruto minimumloon; een verklaring van de onderwijsinstelling waaruit blijkt dat de stage noodzakelijk is om de opleiding af te ronden. Het aantal stagiaires per bedrijf is aan regels gebonden. Bij bedrijven met minder dan 10 personeelsleden mag u 1 stagiaire in dienst hebben. Bij bedrijven met 10 of meer personeelsleden mogen de stagiaires maximaal 10 procent van het personeelsbestand vormen. Heeft de werkgever een tewerkstellingsvergunning nodig voor praktikanten uit het buitenland? Ook voor mensen die werkervaring komen opdoen die noodzakelijk is voor hun baan in hun land van herkomst, moet u een tewerkstellingsvergunning aanvragen. De vergunning wordt voor maximaal 24 weken binnen een periode van een jaar verleend. Bij de aanvraag moet u de volgende bewijsstukken overleggen: een leerplan; een overeenkomst met de buitenlandse werkgever van de praktikant; een verklaring van de buitenlandse werkgever dat hij de praktikant weer in dienst neemt na afloop van de overeengekomen periode; Het aantal praktikanten per bedrijf is aan regels gebonden. Bij bedrijven met minder dan 10 personeelsleden mag u 1 praktikant in dienst hebben. Bij bedrijven met 10 of meer personeelsleden mogen de praktikanten maximaal 10 procent van het personeelsbestand vormen. Heeft de werkgever een tewerkstellingsvergunning nodig voor buitenlandse studenten? Ja. De vergunning wordt voor maximaal een jaar verleend. De student mag maximaal tien uur per week werken of seizoenswerk doen in juni, juli en augustus. Voor wie hoeft u geen tewerkstellingsvergunning aan te vragen? U heeft geen tewerkstellingsvergunning nodig als: u personeel inhuurt van een andere werkgever. Deze werkgever moet wel voor de vreemdeling een tewerkstellingsvergunning hebben; de vreemdeling een verblijfsvergunning heeft voor uw eiland, waaruit blijkt dat er geen bezwaar is dat hij werkt; de vreemdeling zelfstandige is en beschikt over een directievergunning; de vreemdeling die getrouwd is danwel duurzaam samenwoont met een op Bonaire, Sint-Eustatius of Saba geboren Nederlander. Dit geldt ook voor de vreemdeling van wie de partner de Nederlandse nationaliteit tijdens zijn verblijf op Bonaire, Sint-Eustatius of Saba heeft gekregen. de vreemdeling maximaal 4 aaneengesloten weken incidenteel werk doet binnen een periode van 13 weken. Het gaat om: het huishoudelijk personeel van toeristen dat dit werk ook in het thuisland van de toeristen doet, artiesten, musici, beeldende kunstenaars en vreemdelingen in dienst van buitenlandse bedrijven zoals accountants, olie-inspecteurs, advocaten, bankiers en technici. Ook personeel van buitenlandse bedrijven dat machines moet monteren of reparen of software installeren valt onder deze uitzonderingsregeling; voor bemanningen van zeeschepen. Deze uitzondering is niet van toepassing voor bemanning op sleepboten. Ook geldt dit niet als de bemanning in dienst is van u of als blijkt dat de bemanning op Bonaire, Sint-Eustatius of Saba woont; de vreemdeling die onder bepaalde voorwaarde maximaal 12 weken in een periode van 52 weken vrijwilligerswerk doet; Wanneer krijgt u geen tewerkstellingsvergunning? De Rijksoverheid Caribisch Nederland verleent geen vergunning als: er geen sprake is van normale bedrijfsvoering; de vreemdeling niet beschikt over de noodzakelijke opleiding of ervaring; de vreemdeling niet het salaris krijgt dat normaal is voor de functie; de vreemdeling geen geldige verblijfsvergunning heeft of dat die hem is geweigerd; de verblijfsvergunning van de vreemdeling is ingetrokken of verlening van de vergunning is geweigerd; de functie die de vreemdeling gaat vervullen behoort tot de beroepen waarvoor quota gelden en dit maximum is bereikt; de huisvesting van de vreemdeling onder de maat is; te hoge of onredelijke eisen aan de functie zijn gesteld; de vreemdeling jonger dan 18 jaar of ouder dan 45 jaar is op de dag van aanvraag. Voor welke banen wordt geen tewerkstellingsvergunning verleend? De Rijksoverheid Caribisch Nederland verleent geen tewerkstellingsvergunning als u de vreemdeling in een casino op Bonaire of in de seksindustrie wilt laten werken.

8 ANTWOORDEN OP VEELGESTELDE VRAGEN Waarom gaat de AOV-leeftijd omhoog? De AOV is een volksverzekering, dat betekent dat iedereen daar aanspraak op kan maken vanaf een bepaalde leeftijd. De werkende mensen dragen premie af, zodat de AOV betaald kan worden. Doordat we met zijn allen langer leven is de AOV op termijn niet meer betaalbaar. Daarom wordt de pensioengerechtigde leeftijd opgetrokken naar 65 jaar. Hoe zit het met huishoudelijk personeel, is daar een tewerkstellingsvergunning voor nodig? Ja. Voor het krijgen van een vergunning voor huishoudelijk personeel gelden naast de algemene eisen nog een aantal bijzondere voorwaarden. De Rijksdienst Caribisch Nederland verleent de vergunning alleen als de vreemdeling als huishoudelijk personeel gaat werken voor: een paar met minderjarige kinderen, van wie beide partners werken. Het gaat bij een paar om paren die getrouwd zijn of duurzaam samenwonen; een alleenstaande met minderjarige kinderen, die bij hem/haar in huis wonen; een paar, van wie een van de partners door ziekte of ouderdom hulpbehoevend is. De noodzaak voor hulp moet met een doktersverklaring worden aangetoond. Het gaat bij een paar om paren die getrouwd zijn of duurzaam samenwonen; een alleenstaande die bejaard of anderszins hulpbehoevend is. De noodzaak voor de hulp moet met een doktersverklaring worden aangetoond; een paar, van wie een van de partners vanwege zijn positie in een bedrijf of gemeenschap regelmatig uithuizig is. Het gaat bij een paar om paren die getrouwd zijn of duurzaam samenwonen. Gaat er iets veranderen aan het pensioen voor weduwen en wezen (AWW)? De AWW kent dezelfde veranderingen als de AOV. Dat betekent twee zaken: vanaf 1 januari dient u dit pensioen aan te vragen bij RCN en vanaf dat tijdstip zal de hoogte iets toenemen. Krijgen mensen in de gevangenis ook onderstand? Nee, gedetineerden kunnen geen beroep doen op de onderstand. Voor welke banen wordt geen tewerkstellingsvergunning verleend? De Rijksoverheid Caribisch Nederland verleent geen tewerkstellingsvergunning als u de vreemdeling in een casino op Bonaire of in de seksindustrie wilt laten werken. Vertrouwde gezichten bij RCN- unit Sociale Zaken De vorming van de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN) is voltooid betreffende Sociale Zaken. Alle functies zijn vervuld. Een combinatie van ambtenaren van de SVB en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid op alle drie de eilanden wordt per 10 oktober overgeplaatst naar de RCN. Dit betekent dat hoewel de taken aan de RCN worden overgedragen, inwoners door bekende gezichten zullen worden begroet. Op Bonaire zijn dit Soekarsi Phelipa, Suzie de Palm, Marklin Eustachia, Roy Abdul, Ronald Sluis, Charnella Gonzalez, Jean-Anne Winklaar, Amshrella Frans, Theo Wolthuis, Maria Frans, Jenrette Finies, Sandra Martina, Bertha Visser, Sulay Lau en Migarda Hermanus. Op Sint-Eustatius gaat het om Juanice Brown, Nazira Lopes en Sander Dijkstra. Vertrouwde gezichten op Saba zijn Lucia Wood en June Every. Ook zitten er een aantal nieuwe gezichten tussen. De educatie, scholing en omscholing van de medewerkers van Sociale Zaken is gepland en zal de volgende onderwerpen behelzen: sociale zekerheid, pensioenen, werkvergunningen, minimumlooncontrole, arbeidsvoorwaarden, arbeidsuren, onwettige arbeid en het vreemdelingenregistratiesysteem. informatienummer Hebt u vragen over de Rijksdienst Caribisch Nederland of over , dan kunt u vanuit Bonaire, Sint-Eustatius en Saba bellen met telefoonnummer U kunt uw vragen stellen in Nederlands, Papiamento, Engels of Spaans. Het telefoonnummer is op werkdagen bereikbaar van uur tot uur. Vragen of opmerkingen? Als u een vraag of opmerking heeft over het staatkundige proces, dan kunt u contact met ons opnemen. Wij helpen u graag! Rijksdienst Caribisch Nederland Bonaire Kaya International z/n Kralendijk, Bonaire, Nederlandse Antillen Telefoon Rijksdienst Caribisch Nederland Sint-Eustatius Mazinga Complex A, B Fort Oranjestraat Oranjestad, Sint-Eustatius, Nederlandse Antillen Telefoon Rijksdienst Caribisch Nederland Saba The Bottom, Saba, Nederlandse Antillen Telefoon info@rijksdienstcn.com

9 Working together on the future of the Dutch Caribbean E boletin akí ta optenibel na Papiamentu tambe october 2010 NUMBER 8 I N F O R M A T I O N B U L L E T I N B O N A I R E, S T. E U S T A T I U S A N D S A B A After 10 October, the Netherlands will assume tasks from the Netherlands Antilles. The agreement with the island governments of Bonaire, St. Eustatius, and Saba is, amongst others, that this will include the area of social affairs. What does this mean for you? The biggest change is that you will no longer be required to visit several counters for many of your affairs anymore, as your affairs can arranged directly at the Rijksdienst Caribisch Nederland (Department of the Caribbean Netherlands). This special contains information regarding onderstand (welfare benefits), AOV (old-age pension), and the tewerkstellingsvergunning (employment permit). Special Edition Social affairs ONDERSTAND (WELFARE BENEFITS) Residents of Bonaire, St. Eustatius, and Saba must be able to support themselves. They can apply for welfare benefits if they cannot or if they fall short. The Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN) assigns welfare benefits and sees to it that those eligible continue to comply with the appropriate conditions. Welfare is available to people who are not able to earn sufficient income in order to support themselves. These people must live on Bonaire, St. Eustatius, or Saba, and must be at least 18 years of age. They must have resided on the islands for a period of at least five years when applying for welfare. What changes after ? There are some changes. The most important is that welfare will become statutory, whereby all island residents can lay claim to equal rights. Another change is that as of 10 October you will have to apply for welfare at the Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN) on your island. If you have already been receiving benefits before that date, you will receive a request to apply for welfare at the RCN. A third change applies to people receiving welfare who have children, as they will now receive child benefits. Benefits for the first child are 41 NAF (23 USD) every two weeks, and 21 NAF (12 USD) per child for the second and third child for every two week period. Child benefits expire when the children reach 18 years of age, because they are then capable of earning their own income. Welfare eligibles will not receive benefits for children not living on Bonaire, St. Eustatius, or Saba. Benefit amounts Welfare benefits consist of a basic amount and allowances for independent living, joint households, children, and complete and lasting disability. The basic amount for welfare as of 10 October 2010 is 141 NAF (79 USD) every two weeks. The allowance for independent living is 34 NAF (19 USD) every two weeks. The allowance for joint households is 84 NAF (47 USD) every two weeks, and the allowance for complete and lasting disability is 166 NAF (47 USD) every two weeks. A joint household is interpreted as two people living in the same home. This could be a married couple. In almost all other cases, the Rijksdienst Caribisch Nederland determines if it concerns a joint household. One exception, for instance, is a brother living in with his sister to care for her due to a prolonged illness. In that case, the Rijksdienst Caribisch Nederland will consider them as single persons. Welfare benefits are not without obligations Welfare benefits are intended for situations in which people are not able to earn sufficient income in order to support themselves. They must do all they can to earn an income. This means they must accept every job offered. One exception here is employment that is contrary to public order or proper morals. People do not have to accept work that is contrary to their good conscience; the so-called conscientious objection rule applies here. People residing in correctional institutions are not eligible for welfare. Strikers are also not eligible for welfare. What to do if your situation changes? If you are receiving benefits and your situation changes because you are working, living together with others, or your children have left home, then this must be reported to the Rijksdienst Caribisch Nederland. Your welfare benefits could be reduced or terminated if you neglect to do this. The Rijksdienst Caribisch Nederland is allowed to check with others to verify your situation, i.e. your employer. Exceptional welfare benefits The welfare eligible can make an appeal for exceptional welfare benefits due to unusual circumstances. This could occur if he/she is confronted with indispensable costs that he/she cannot pay from the benefits being received. The Rijksdienst Caribisch Nederland determines if the unusual circumstances do in fact exist. Questions Please contact the Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN) for any other questions you might have about welfare benefits. You can visit the RCN-unit Sociale Zaken or call OTHER COUNTERS As of , a number of services will no longer be available from the island or country territories. Below you will find an overview of where you can go. Welfare benefits Now carried out by the island organizations: the S.A.S.O on Bonaire, the Social Affairs office on Saba, and the Finance department on St. Eustatius After 10 October, you can visit the Rijksdienst Caribisch Nederland: RCN-unit Sociale Zaken (Social Affairs). On Bonaire, this will be the current SVB office starting 1 January Employment permits Now carried out by the island organizations: the DEZA on Bonaire, the Labor Office on Saba, and the Department of Labor Affairs on St. Eustatius. After 10 October, you can visit the RCN-unit at Sociale Zaken. On Bonaire, this is the office above Burgerzaken Eilandsgebied (Island Territory Civil Affairs). Employment and termination issues Now carried out by the Directorate of Labor on Bonaire, the Labor Office on Saba, and the Department of Labor Affairs on St. Eustatius. After 10 October, you can visit the RCN-unit at Sociale Zaken. On Bonaire, this is the office above Burgerzaken Eilandsgebied. Old-age pension, severance pay, loss of wages, health insurance, and accident insurance Now carried out by the Sociale Verzekerings Bank (SVB) (Social Insurance Bank). The current SVB offices will continue to operate from their existing offices from 10 October 2010 to 1 January After 1 January 2011, you can visit the RCN-unit at Sociale Zaken. On Bonaire, this is the current SVB office.

10 ALGEMENE OUDERDOMSVERZEKERING (AOV) (GENERAL OLD-AGE PENSION) The Algemene Ouderdomsverzekering (AOV) is a social insurance. People living on Bonaire, St. Eustatius, or Saba who are 60 years and older ordinarily have the right to receive an AOV-pension. Everyone earning an income on Bonaire, St. Eustatius, or Saba pays for the AOV. The AOV-pension is awarded upon request. Everyone who was insured for the AOV and who is 60 years or older is eligible to receive an AOV-pension. Generally, you are insured if you have resided or paid income taxes on Bonaire, St. Eustatius, or Saba. Persons who go abroad to live or work are usually not insured during that period. An exception to this is people who continue to pay premiums and taxes on Bonaire, St. Eustatius, or Saba during that period. Bureau voor de Statistiek (CBS) (Central Bureau of Statistics) and will be ascertained in December. AOV-age increase Aside from the amount of the AOV-pension, the AOV-age will change as well. The working people generate the AOV. Luckily enough, we are all living longer. The drawback is that in the long term, the AOV will no longer be affordable. That is the reason why the AOV-age will increase incrementally to 65. Nothing changes for people born before The AOV-age increase to 65 will apply to everyone in The increase will occur in the following increments: Rijksdienst Caribisch Nederland determines you are eligible. The pension is paid monthly. If pension payments must be sent abroad, costs involving said payments will be deducted from your pension payment. If you are late in sending in your AOV-pension application, you will receive the What changes on 10 October 2010? Starting 1 January 2011, you will have to apply for the AOV-pension or allowance at the Rijksdienst Caribisch Nederland on your island, RCN-unit Sociale Zaken (Social Affairs). The Rijksdienst Caribisch Nederland will assume the tasks of the Sociale Verzekeringsbank Nederlandse Antillen (Dutch Antilles Social Security Bank). The Sociale Verzekeringsbank Nederlandse Antillen will continue to pay pensions or allowances until 1 January. As of 1 January 2011, the Rijksdienst Caribisch Nederland will be doing this. Payments will not change on 10 October. The AOV-pension remains 800 NAF and the allowance is 548 NAF. As of 1 January 2011, the AOV-pension and allowance will be paid out in American dollars. The pension will also increase at that time. The AOV for 2011 has been tentatively set at 920 NAF. The definite amount will be set in December after considering inflation. The allowance for partners under the age of 60 will increase as well. If your joint income is less than NAF per year, the present allowance is 548 NAF. As it stands at this time, that will increase to 630 NAF. If you are eligible for AOV-pension in September, you will receive a Christmas allowance in December. The Christmas allowance is equal to the AOV-pension you receive monthly. In addition to this, pensioners on the most expensive island (Bonaire, St. Eustatius, or Saba) will also receive another yet to be determined allowance. This allowance will be based on research by the Centraal Born: Before After 1956 Pensioned at: 60th 60th 62th 63th 64th 65th 65th Pensioned on: year born year born + 65 Applying for AOV-pension Starting 1 January 2011, you must apply for your AOV-pension at the Rijksdienst Caribisch Nederland on your island. We suggest you fill out an application six months before turning 60 in order to receive your AOV-pension on time, as the Rijksdienst Caribisch Nederland needs some time to establish the amount of pension you should receive. In order to do this, the Rijksdienst Rijksdienst Caribisch Nederland will have to verify exactly when you had AOV insurance. If you submit your application on time, the AOV-pension will also be granted on time. Employees at the Rijksdienst Caribisch Nederland can help you fill out your application. You will need to bring your marriage certificate or if single your identity card. Reduction of AOV-pension Your AOV-pension/allowance will be reduced if you were not insured for one or several years because, for instance, you were not living on Bonaire, St. Eustatius, or Saba. Reductions will also take place in the event of non-payment of premiums owed. Information concerning the reduction of AOV-pension/allowance relating to the non-insured years can be obtained from the Rijksdienst Caribisch Nederland. As the AOV only went into effect on 1 September 1960, people who were older than 15 years of age before this date will not be able to build up a complete insurance. However, the missing years will count under certain conditions if you: have the Dutch nationality, and live on Bonaire, St. Eustatius, or Saba, or have lived on Bonaire, St. Eustatius, or Saba for an uninterrupted period of six years after reaching the age of 54. Your first AOV-pension The AOV-pension/allowance goes into effect on the first day of the month following the month the amounts due to you if you had sent in your application on time-once you have been granted the pension. Moving abroad after attaining 60 years of age will result in a reduction of your AOV-pension/allowance. Always make sure to check with the Rijksdienst Caribisch Nederland about consequences regarding your AOV-pension/allowance if you plan to live outside of Bonaire, St. Eustatius, or Saba. The AOV-pension or allowance terminates upon death of those entitled. Next of kin must report this death to the Rijksdienst Caribisch Nederland as soon as possible. If the spouse is younger than 60 years of age, he/she can apply for Algemene Weduwen- en Wezenverzekering (AWW) (General Widow's and Orphan's Insurance). What to do if your situation changes? The following changes in your personal circumstances must always be submitted to the Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN-unit Sociale Zaken) in writing within 14 days: if your marriage has been dissolved through divorce if your spouse dies if your nationality or that of your spouse changes if you move if you go abroad, or decide to live in another country. As of , the islands of Curaçao and St. Maarten are considered foreign countries.

11 EMPLOYMENT PERMITS Employers wanting to take on a foreigner as an employee, intern, or trainee will need an employment permit. As of 10 October 2010, the employer will have to apply for the employment permit at the Rijksdienst Caribisch Nederland, RCN-unit Sociale Zaken (Social Affairs). What information must the employer provide along with the application? You will need to provide the following information when applying for an employment permit for a foreign immigrant. Your name, address, phone and fax numbers, and address; surname, name, date of birth, place of birth, nationality, marital status, and the intended address of the foreigner; the type of work the foreigner will be doing; what kind of education, diplomas, experience or other requirements the foreigner must have or meet to perform said work; the nature of the necessity to want to employ a foreigner for this position. You must also indicate what you have done to have this position filled by a resident of your island. What documentation must the employer provide along with the application? Your employment permit application for a foreign employee must be accompanied by the following documentation: the employment contract between you and the foreigner; a copy of the employee's valid passport pages attesting to his/her identity; two passport photos of the foreigner; a copy of your permit to establish a business, and a copy of your registration with the Chamber of Commerce on your island; copies of authenticated certificates and references regarding the experience of the foreigner if necessary to fill said position; a document from your island government stating that your notified them of the job vacancy five weeks before submitting the application for the employment permit; a copy of the list of workers you employ; a declaration of good conduct applicable for five years previous to the application of the permit, and issued by the authorities in his/her country. A written document may also be submitted if these types of declarations are not used in the country of origin. The Rijkdienst Caribisch Nederland will evaluate if the declaration contains sufficient information about the foreigner; a floor plan of the foreigner s housing on the island. Does the employer need an employment permit for interns from abroad? Yes. The permit is granted for a maximum period of one year. The following documentation must be presented along with the application: an internship agreement stating the type of work the intern will be performing and what the compensation will be. Compensation must be at least 50% of the gross minimum wage; a declaration from an educational institution stating that the internship is necessary in order to complete the study. There are restrictions regarding the number of interns allowed per company. Companies with less than 10 employees are permitted one intern. The interns for companies with 10 or more employees may account for no more than 10% of the number of employees. Does the employer need an employment permit for trainees from abroad? You are also required to apply for an employment permit for persons coming to gain work experience necessary for their job in their country of origin. The permit is granted for a maximum of 24 weeks within a one-year period. The following documentation must be presented along with the application: a curriculum; an written agreement from the trainee's employer abroad; a declaration from the employer abroad that he/she will employ the trainee at the end of the agreed upon period; There are restrictions regarding the number of trainees allowed per company. Companies with less than 10 employees are permitted one trainee. The trainees for companies with 10 or more employees may account for no more than 10% of the number of employees. Does the employer need an employment permit for foreign students? Yes. The permit is granted for a maximum period of one year. The student may work a maximum of 10 hours a week or perform seasonal work during the months of June, July, and August. For whom is an employment permit not required? You do not need an employment permit if: you are hiring employees from another employer. This employer must however, have an employment permit for the foreigner; the foreigner has a residence permit for your island that states that there are no objections to him/her working; the foreigner is independent and has a directors license; the foreigner is married or is cohabitating on a long-term basis with a Dutch citizen born on Bonaire, St. Eustatius, or Saba. This also applies to the foreigner whose partner has obtained Dutch citizenship while residing on Bonaire, St. Eustatius, or Saba. the foreigner works incidentally for no more than 4 continuous weeks within a 13 week period. This pertains to household personnel for tourists that also do this work in the tourist's homeland, artists, musicians, visual artists, and foreigners working for foreign companies such as accountants, oil inspectors, lawyers, bankers, and technicians. Personnel from foreign companies that have to install of repair equipment or install software also fall under this exemption; the crews of ocean-going vessels. This exemption does not apply to crews on tugboats. It does not apply either if the crew is employed by you or if it appears that the crew is residing on Bonaire, St. Eustatius, or Saba; the foreigner who, under certain conditions, does volunteer work for a maximum of 12 weeks within a 52 week period; When will you not receive an employment permit? The Rijksdienst Caribisch Nederland will not grant a permit if: no customary business management is involved; the foreigner does not have the required education or experience; the foreigner does not receive a salary corresponding to the job position; the foreigner does not have a valid residence permit, or if he/she has been denied one; the foreigner's residence permit has been revoked or an extension of the permit has been denied; the position the foreigner is going to fill is amongst those professions limited by a quota and for which the maximum has been reached; the foreigner's housing is sub-standard; the position comes with excessively high or unreasonable demands; the foreigner is younger than 18 or older than 45 years of age on the date of application; For which jobs will an employment permit not be granted? The Rijksdienst Caribisch Nederland will not issue an employment permit if you want the foreigner to work in a casino on Bonaire or in the prostitution industry.

12 ANSWERS TO FREQUENTLY ASKED QUESTIONS Why is the AOV age (pension) age increased? The AOV is a national insurance. This means everyone has a right to this at a certain age. The employed pay a premium in order for the AOV to be paid. Because collectively we are all living longer at a certain point it will no longer be affordable to pay the AOV. Therefore the pensionable age has been increased to 65 years. How is it regulated for housekeeping personnel? Do they need a work permit? Yes. In order to obtain a permit for housekeeping personnel, a few extraordinary conditions apply, in addition to the general requirements. The Rijksdienst Caribisch Nederland issues the permit only if the foreigner will be working as housekeeping personnel for: A couple with underage children (minors), of which both partners are working. With couple is meant couples who are married or living together long-term; A single person with underage children (minors) who are living at home with him/her; A couple, of which one of the partners require help as a result of illness or old age. The need for help must be proven with a doctor s statement.with a couple is meant couples who are married or living together long-term; A single person of old age or otherwise requiring help. The need for help must be proven with a doctor s statement; A couple, of which one of the partners because of a position in a company or the community, is regularly away from home. With couple is meant couples who are married or living together long-term. Will something change with the Widow, Widower and Orphan Pension (AWW)? The AWW has the same changes as the AOV. This means two things: As of January 1st you are required to apply for your pension at the RCN. As of that point in time the level will increase somewhat. Will persons in prison receive onderstand (welfare)? No. Prisoners will not be able to make any claim for welfare. For which jobs will work permits not be granted? The Rijksdienst Caribisch Nederland will not grant work permits, if you would like the foreigner to work in a casino on Bonaire or in the sex industry Familiar faces at RCN-unit Social Affairs The formation of the Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN) Department of Social Affairs is now completed. All positions are filled. A combination of workers of the SVB, Department of Social Affairs and Department of the Labour Affairs on all three islands will transfer to the RCN per October 10th. This means that although the tasks will transfer to the RCN inhabitants will be greeted by familiar faces. On Bonaire these include Soekarsi Phelipa, Suzie de Palm, Marklin Eustachia, Roy Abdul, Ronald Sluis, Charnella Gonzalez, Jean-Anne Winklaar, Amshrella Frans, Theo Wolthuis, Maria Frans, Jenrette Finies, Sandra Martina, Bertha Visser, Sulay Lau and Migarda Hermanus. For St. Eustatius these will be Juanice Brown, Nazira Lopes and Sander Dijkstra. Familiar faces on Saba will be Lucia Wood and June Every. There are a few new faces in between. The education, training and re-training of the Social Affairs workers is planned and will cover the following areas; social welfare, pensions, work permits, minimum wage control, labour conditions, labour hours, illegal labour and foreign management System. information number If you are on Bonaire, St. Eustatius or Saba and have any questions regarding the Rijksdienst Dutch Caribbean or regarding , you may dial Questions are taken in Dutch, Papiamentu, English and Spanish. If the staff member answering your call does not have a ready answer to your question, your call will be returned or you will receive a reply by . Calls are taken on workdays from 1.30 p.m. to 5.00 p.m. Questions or comments? If you have a question or comment about the constitutional process, then you can contact us. We are pleased to be of assistance! Rijksdienst Caribisch Nederland Bonaire Kaya International z/n Kralendijk, Bonaire, Nederlandse Antillen Telefoon Rijksdienst Caribisch Nederland Sint-Eustatius Mazinga Complex A, B Fort Oranjestraat Oranjestad, Sint-Eustatius, Nederlandse Antillen Telefoon Rijksdienst Caribisch Nederland Saba The Bottom, Saba, Nederlandse Antillen Telefoon info@rijksdienstcn.com