Hoeveel drink ik eigenlijk?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Hoeveel drink ik eigenlijk?"

Transcriptie

1 Hoeveel drink ik eigenlijk?

2 2 >> Inhoud In deze brochure 3 Hoeveel is teveel? 4 Stap 1 Meet en weet hoeveel u drinkt 8 Stap 2 Bekijk uw score 11 Stap 3 Beslis of u wilt minderen 16 Stap 4 Maak een plan 19 Uitleg weekkaart 22 Weekkaarten 23 Stap 5 Uitvoeren en volhouden 27 Extra informatie en hulp 31

3 >> In deze brochure Veel mensen vinden het drinken van alcohol plezierig. Sommigen vinden dat een biertje de feestvreugde vergroot tijdens een verjaardag of in de kroeg. Volgens anderen is het eten lekkerder met een wijntje erbij. Champagne hoort voor velen bij het vieren van nieuwjaar. Ook vinden sommige mensen het heerlijk om voor het slapen gaan een borreltje te drinken. Kortom: alcohol drinken is voor veel mensen lekker, het versterkt een sfeer van gezelligheid en ontspanning en het kan het ontstaan van contacten vergemakkelijken. Maar wat te denken van: de kater, maagklachten, ruzies die ontstaan door alcohol en het verhoogde risico op hart- en vaatziekten en kanker? Dus teveel alcohol drinken kan nogal wat problemen veroorzaken. Maar hoeveel is nu eigenlijk teveel? En hoe kunt u ervoor zorgen dat u op een verantwoorde manier van alcohol kunt genieten? Met behulp van deze brochure komt u erachter hoe uw drinkpatroon in elkaar zit en of u daar tevreden over bent. Ook vindt u tips hoe u uw alcoholgebruik kunt minderen. 3

4 4 >> Hoeveel is teveel? Wat is verantwoord alcoholgebruik? Veel mensen willen graag weten hoeveel glazen alcohol ze zonder problemen per dag of per week kunnen drinken. Als u de volgende hoeveelheden aanhoudt, mag u er van uitgaan dat dit geen nadelige gevolgen heeft voor uw gezondheid. Voor gezonde, volwassen vrouwen Drink niet meer dan 1 tot 2 standaardglazen alcohol per dag. Als u een keer meer wilt drinken, houd dan een maximum van 3 glazen aan. Drink niet wanneer u zwanger bent of wilt worden. Zorg ervoor als u borstvoeding geeft dat u per glas alcohol minimaal 3 uur wacht voor u de baby voedt (dus na 2 glazen 6 uur). Voor gezonde, volwassen mannen Drink niet meer dan 2 tot 3 standaardglazen alcohol per dag. Als u een keer meer wilt drinken, houd dan een maximum van 5 glazen aan. Voor mannen en vrouwen Voorkom dat alcoholgebruik een gewoonte wordt door tenminste twee dagen in een week geen alcohol te drinken. Voor iedereen geldt Pas op met alcohol als u medicijnen gebruikt. Controleer de bijsluiter op de combinatie met alcohol. Alcohol kan de werking van een medicijn teniet doen of versterken. Raadpleeg bij twijfel uw huisarts of apotheker. Mensen met lichamelijke klachten ten gevolge van langdurig hoog alcoholgebruik (bijvoorbeeld leverschade) kunnen beter niet meer drinken. Overleg met uw behandelaar als u wilt stoppen of minderen. Drink geen alcohol als: u nog wilt werken, studeren of sporten; reactie op spanningen of persoonlijke problemen; u nog aan het verkeer moet deelnemen. Hoewel het is toegestaan om bij verkeersdeelname een alcoholpromillage van 0,5 (of 0,2 voor beginnende bestuurders) te hebben, kan al 1 standaardglas al invloed hebben op uw reactievermogen. De promillages komen overeen met respectievelijk 2 en 1 standaardglas.

5 Niet alles tegelijk Het is minder schadelijk voor uw lichaam om een paar glazen alcohol per dag te drinken dan in een keer heel veel. Hoe meer alcohol in korte tijd wordt gedronken, hoe meer schade dit namelijk voor organen als maag, lever en hersenen betekent. Als u toch een keer veel drinkt is het verstandig om daarna twee dagen achter elkaar geen alcohol te drinken. Het lichaam kan op die manier weer herstellen. Wat is belangrijk voor jongeren? Voor jongeren tot 16 jaar is het verstandig om geen alcohol te drinken. Het drinken van alcohol is schadelijk voor jonge mensen die nog in de groei zijn. Het verstoort de ontwikkeling van de hersenen. En jongeren die regelmatig drinken hebben meer kans op alcoholverslaving op latere leeftijd. 5 en voor ouderen? Voor ouderen is het raadzaam om op het alcoholgebruik te letten. Door lichamelijke veranderingen bij het ouder worden, verdragen oudere mensen alcohol in het algemeen slechter. Voor oudere mensen die slecht ter been zijn verhoogt alcohol - gebruik de kans op valpartijen. De route van alcohol door uw lichaam De mond De alcohol komt het lichaam binnen. 2 De maag De alcohol belandt via de slokdarm direct in de maag. Een klein deel van de alcohol gaat door de maag wand en komt in de bloedstroom terecht. De meeste alcohol zakt af naar de dunne darm. 3 De dunne darm De alcohol vloeit van de maag naar de dunne darm. De meeste alcohol gaat door de darmwand heen en komt in de bloed stroom terecht. 4 De bloedstroom De bloedstroom voert de alcohol naar alle delen van het lichaam, waaronder de hersenen, het hart en de lever. 5 De lever De lever breekt de alcohol af. Er ontstaat eerst aceet aldehyde, een stof die nog giftiger is dan pure alcohol. Aceetaldehyde wordt omgezet in azijnzuur en dat wordt vervolgens door de lever omgezet tot kooldioxide en water. Over de afbraak van 1 standaardglas alcohol, ongeacht de soort drank, doet de lever 1 à 1,5 uur. Totdat de lever alle alcohol heeft afgebroken, blijft de alcohol door alle delen van het lichaam stromen, waaronder de hersenen. 6 De hersenen Na inname wordt alcohol bijna onmid del lijk via de bloedstroom opgenomen door de hersenen. De alcohol blijft door de hersenen stromen totdat de lever alle alcohol heeft omgezet in koolzuur en water.

6 Wat is een standaardglas? Elke soort alcoholhoudende drank heeft zijn eigen standaardglas. Een standaardglas bier (250 ml), wijn (100 ml) of sterke drank (35 cc) bevatten evenveel pure alcohol (circa 10 gram). Wanneer u elke drank uit het daarvoor bestemde glas drinkt, weet u of u zich houdt aan de richtlijn voor verantwoord alcoholgebruik. 6 Bier = = = = Wijn Sterke Standaard drank glas 10 gram pure alcohol Pas op Pas op met wijnglazen. In de meeste wijnglazen kan namelijk een grotere hoeveelheid wijn worden geschonken dan de standaard 100 ml, soms zelfs het dubbele! Ook de hoeveelheid whisky in een whiskyglas kan verschillen. Er bestaan ook lichtere bier soorten, met bijvoorbeeld 2,5% alcohol. U kunt dus twee glazen bier van deze soort drinken tegen één glas met 5% alcohol. Omgekeerd gaat dit natuurlijk ook op: van zwaardere biersoorten kunt u minder drinken. Mixdranken Er zijn verschillende soorten mixdranken. Premixen zijn kant-en-klare dranken uit een blikje of een flesje. Mixdranken die op bestelling door de barkeeper worden gemixt heten postmixen. Voor postmixen geldt dat ze moeilijk in standaardglazen zijn uit te drukken omdat dit afhankelijk is van de hoeveelheid alcohol waarmee gemixt wordt. U kunt ervan uitgaan dat een postmix een standaardglas sterke drank of likeur bevat. De rest is frisdrank of vruchtensap. De combinatie levert 10 gram pure alcohol (= 1 standaardglas) op.

7 7 In de onderstaande tabel zijn een aantal populaire dranken omgerekend naar standaardglazen. Overzicht van populaire dranken omgerekend naar standaardglazen Soort drank Inhoud Alcoholpercentage Aantal standaardglazen Normaal glas bier 250 ml 5% 1 Blikje bier 330 ml 5% 1,5 Flesje bier 330 ml 5% 1,5 Halve liter bier 500 ml 5% 2 Zwaar bier 330 ml 12% 3,3 Flesje mixdrank 275 ml* 5,0%* 1,1* Standaardglas wijn 100 ml 12% 1 Fles wijn 750 ml 12% 7,5 Literfles gedistilleerd 1000 ml 35% 28,5 * dit kan per pre-mix merk/soort verschillen, omdat zowel de alcoholpercentages als de inhoud van de flesjes en blikjes anders zijn.

8 8 >> Stap 1 Meet en weet hoeveel u drinkt Deze brochure is opgebouwd uit een aantal stappen. We beginnen nu bij de eerste stap: Meet en weet hoeveel u drinkt. Hierin kunt u op een snelle manier achterhalen hoeveel u nu eigenlijk drinkt. In stap 2 kunt u de uitleg bij uw score lezen. Vervolgens maakt u in stap 3 de beslissing: wilt u minderen of (tijdelijk) stoppen? U kunt ook beslissen dat u helemaal niets wilt veranderen aan uw drink gedrag. Wilt u minderen of (tijdelijk) stoppen dan krijgt u in stap 4 of 5 adviezen over hoe u dit zou kunnen aanpakken en volhouden. A Vul de zes vragen in over uw alcoholgebruik Vul de vragen in aan de hand van wat u gemiddeld per week drinkt. Vul bij glazen het aantal standaardglazen in (zie voor omrekenen de tabel op pagina 7). Als u de zes vragen heeft beantwoord, kunt u uw weektotaal berekenen. Vervolgens kunt u in de scoringstabel zien wat voor type (of typen) drinker u bent. Deze typen drinkers zijn enkel gebaseerd op de hoeveelheid alcohol die u drinkt.

9 Vragen over uw drankgebruik Vul in 1 Drinkt u alcohol? ja nee deze vragenlijst en de rest van de folder zijn momenteel niet van toepassing op u. 2 Op hoeveel van de 4 doordeweekse dagen (maandag t/m donderdag) drinkt u gemiddeld? dagen 9 3 Hoeveel glazen drinkt u gemiddeld op een doordeweekse dag (maandag t/m donderdag)? glazen 4 Op hoeveel van de drie weekenddagen (vrijdag t/m zondag) drinkt u gemiddeld? dagen 5 Hoeveel glazen drinkt u gemiddeld op een weekenddag (vrijdag t/m zondag)? glazen 6 a Voor mannen: 6 b Voor vrouwen: Heeft u de afgelopen periode wel eens 6 of meer glazen alcoholhoudende drank op één dag gedronken? Heeft u de afgelopen periode wel eens 4 of meer glazen alcoholhoudende drank op één dag gedronken? ja nee B Bereken uw score: U berekent uw weektotaal als volgt: vraag 2 vraag 3 = = vraag 4 vraag 5 = = + weektotaal

10 C Bepaal uw score Kijk in de onderstaande tabellen wat voor type(n) drinker u bent. Op de aangegeven pagina s en de bijbehorende letter (A, B, of C) en kleur vindt u meer informatie over wat dit type inhoudt. Er is een aparte scoringstabel voor mannen en vrouwen. Scoringstabel mannen 10 Ik drink wekelijks 21 glazen of minder Mijn antwoord op vraag 6 is Nee Mijn antwoord op vraag 6 is Ja Matige drinker Lees de tekst op blz. 11 in A Binge drinker Lees de tekst op blz. 13 in C Weektotaal Ik drink wekelijks meer dan 21 glazen Mijn antwoord op vraag 6 is Nee Mijn antwoord op vraag 6 is Ja Overmatige drinker Lees de tekst op blz. 12 in B Overmatige drinker & binge drinker Lees de tekst op blz in B & C Scoringstabel vrouwen Weektotaal Ik drink wekelijks 14 glazen of minder Ik drink wekelijks meer dan 14 glazen Mijn antwoord op vraag 6 is Nee Mijn antwoord op vraag 6 is Ja Mijn antwoord op vraag 6 is Nee Mijn antwoord op vraag 6 is Ja Matige drinker Lees de tekst op blz. 11 in A Binge drinker Lees de tekst op blz. 13 in C Overmatige drinker Lees de tekst op blz. 12 in B Overmatige drinker & binge drinker Lees de tekst op blz in B & C

11 >> Stap 2 Bekijk uw score De typen drinkers die hieronder genoemd staan, zijn enkel gebaseerd op de hoeveelheid alcohol die u drinkt. U kunt tot meer dan één type drinker horen. U kunt tegelijkertijd een binge-drinker en een overmatige drinker zijn. 11 A Matige drinker Als vrouw heeft u een weektotaal van maximaal 14 glazen; als man heeft u een weektotaal van maximaal 21 glazen. Uw antwoord op vraag 6 is nee. U houdt zich aan de richtlijn voor verantwoord alcoholgebruik. Uw huidige patroon van alcoholgebruik is niet schadelijk voor uw gezondheid. Uit een aantal onderzoeken blijkt dat matig gebruik van alcoholhoudende drank (maximaal 1 tot 2 glazen per dag met inachtneming van de twee alcoholvrije dagen per week) een beschermend effect kan hebben op hart- en bloedvaten. Maar: dit gunstige effect geldt alleen voor mannen en vrouwen boven de 40. Drink alcohol omdat het gezellig en lekker is en gebruik het niet als preventief geneesmiddel. Wat voor het ene orgaan gezond is, kan juist voor het andere orgaan ongezond of slecht zijn. Er zijn andere manieren die beter zijn om hart- en vaatziekten te voorkomen zoals: bewegen, gezond eten en niet roken. Ook is het zeker verstandig om twee dagen per week geen alcohol te drinken om gewoontevorming te voorkomen. Houdt u zich, naast het maximale weektotaal voor een matige drinker, ook aan de andere richtlijnen voor verantwoord alcoholgebruik die voor iedereen gelden (zie blz 4), dan bent u niet alleen een matige drinker, maar gebruikt u alcohol ook op een verantwoorde wijze.

12 12 B Overmatige drinker Als vrouw ligt uw weektotaal boven de 14 glazen, als man ligt uw weektotaal boven de 21 glazen. Alcohol drinken behoort voor u tot het dagelijks leven. U drinkt meer dan de richtlijnen voor verantwoord alcoholgebruik. Hierdoor loopt u een gezondheidsrisico en een risico om verslaafd te raken aan alcohol. Het zou daarom verstandig zijn om minder te drinken of te stoppen. Het advies aan u is dan ook om verder te lezen in deze brochure. De informatie en tips op de volgende pagina s kunnen u helpen bij het nemen van de beslissing of u wilt minderen of stoppen en hoe u dat kunt doen. Lange termijn gevolgen van overmatig drinken Maagvliesontsteking en maagzweer. Hersenbeschadiging (geheugen gaat achteruit, denken wordt vertraagd en je kunt je minder goed aanpassen aan nieuwe situaties). Hoge bloeddruk, hartritmestoornissen en hersenbloedingen. Verstoorde afbraakfunctie van de lever (kan leiden tot leververvetting, leverontsteking en levercirrose). Korsakovsyndroom. Verhoogde kans op kanker. Kans op verslaving. Lees verder in deze brochure

13 13 C Binge drinker ( binge is Engels voor braspartij ) Als vrouw drinkt u (wel eens) binnen een paar uur 4 of meer glazen en als man 6 of meer glazen. Als u de gewoonte heeft om binnen een paar uur grote hoeveelheden alcohol te drinken dan bent u te typeren als een zogenaamde binge drinker. Het maakt daarbij natuurlijk wat uit of u per keer 6 glazen of 20 glazen drinkt en hoe vaak u dit doet. Hoe meer alcohol u in korte tijd drinkt, hoe meer schade het lichaam oploopt. Directe gevolgen van binge drinken Grote kans op: Black-out. Alcohol vergiftiging. Acute schade aan alle organen die rechtstreeks met de alcohol in aanraking komen zoals lever, maag en hersenen. In korte tijd een stijging van de bloeddruk. Afname van het denkvermogen. Hartaandoeningen en herseninfarct doordat het bloed minder goed stolt. Nierfalen door uitdroging van het lichaam. Het is minder schadelijk voor uw gezondheid om dezelfde hoeveelheid alcohol verspreid over de week te gaan drinken dan om alles in een keer te drinken. Als u een enkele keer teveel drinkt, zorg er dan voor dat u twee dagen achter elkaar niets drinkt. Het lichaam heeft namelijk tijd nodig om te herstellen. Als u de gewoonte heeft regelmatig grote hoeveelheden per keer te drinken, dan heeft u wellicht iets aan de ideeën en tips uit deze brochure. Lees verder in deze brochure

14 Afhankelijk van alcohol of niet? Als uit uw score blijkt dat u een overmatige drinker of binge drinker bent, dan loopt u een verhoogde kans op gezondheidsproblemen en (verkeers)ongevallen. Maar: bent u ook afhankelijk van alcohol? Dit is namelijk niet alleen gebaseerd op het aantal glazen dat u drinkt. Onderstaande factoren zijn kenmerkend voor het (ontwikkelen van) een alcoholprobleem. 14 Geestelijke afhankelijkheid Het verlangen naar alcohol is zo sterk dat u geen controle meer heeft over uw alcoholgebruik. Lichamelijke afhankelijkheid U heeft steeds meer alcohol nodig om het gewenste effect te krijgen. Dit proces heet gewenning. Het gewenningsproces leidt tot tolerantie. Als u zou stoppen met alcohol drinken protesteert het lichaam. Dit uit zich in ontwenningsverschijnselen. Sociale problemen Mensen uit uw omgeving maken opmerkingen over uw drinkgedrag. Uw normale werkzaamheden lijden af en toe onder uw alcoholgebruik. U heeft soms financiële problemen, problemen met huisvesting en/of verlies van vrienden waardoor u in een neerwaartse spiraal terecht kunt komen. Als u deze problemen bij uzelf herkent is het aan te raden deze brochure verder te lezen. U zou ook hulp kunnen gaan zoeken (kijk voor adressen achterin deze brochure).

15 15 Ontwenningsverschijnselen bij lichamelijke afhankelijkheid Onderstaande klachten kunnen in de eerste week na het stoppen optreden en nemen meestal na een paar dagen af: trillende handen, transpireren, misselijkheid, vermoeidheid, onrust, verhoogde bloeddruk, spierkramp. Klachten die langer kunnen aanhouden: angst, lusteloosheid, somberheid, slapeloosheid, gespannenheid. Klachten die ernstig zijn maar minder vaak voor komen: toevallen of insult: een korte periode van bewustzijns verlies en kramp van het lichaam. delirium tremens: verlaagd bewustzijn met hallucinaties. In verband met het gezondheidsrisico van sommige ontwenningsverschijnselen is aan te raden om te overleggen met uw huisarts en eventueel aanvullende medicatie te vragen. Zo kunt u bijvoorbeeld medicatie krijgen waardoor ontwenningsverschijnselen verminderen of medicatie die de behoefte aan alcohol tegengaat. Omdat langdurig alcohol gebruik vaak vitamine B-gebrek veroorzaakt is het altijd aan te raden om bij het stoppen of minderen met drinken extra vitamine B in te nemen. Deze kunt u bij de drogist kopen.

16 16 >> Stap 3 Beslis of u wilt minderen Nu weet u hoeveel u drinkt, wat voor soort drinker u bent en of u mogelijk afhankelijk van alcohol bent. Als u vindt dat u teveel alcohol drinkt, kunt u de keuze maken om te minderen of (tijdelijk) te stoppen. Bij het maken van deze keuze is het belangrijk om te weten wat voor u de voor- en nadelen zijn van alcohol drinken. Hieronder hebben we een aantal mogelijke voor- en nadelen op een rijtje gezet. Misschien gelden voor u wel heel andere dingen of vindt u de nadelen van drinken helemaal niet zo belangrijk. Zet de voor- en nadelen die u belangrijk vindt eens op een rij in tabel 2. Mogelijke voordelen Het is gezellig. Het is lekker. Ik voel me vrijer/ losser. Ik maak gemakkelijker contact met anderen. Het is ontspannend. Het geeft mij meer zelfvertrouwen. Ik ben grappiger als ik gedronken heb. Ik val beter in slaap. Ik denk even niet meer aan problemen/zorgen. Mogelijke nadelen Ik krijg maagklachten. Ik word eerder gefrustreerd en agressief. Ik word dik van alcohol. Ik krijg een kater. Ik schaam me over iets wat ik heb gedaan tijdens het drinken. Het levert irritaties met anderen op. Ik krijg problemen op mijn werk. Ik heb angst voor een verkeerscontrole.

17 Tabel 2: De voor- en nadelen van alcohol drinken die ik zelf ervaar Voordelen Nadelen 17 Minderen Naar welke kant slaat de balans door? Alleen maar voordelen? Of toch ook wel nadelen? Als het alcoholgebruik voor u minder leuke kanten heeft, zou dat een reden kunnen zijn om te minderen of (voor een periode) helemaal te stoppen met drinken. of helemaal stoppen? Als u een lange periode zeer veel heeft gedronken en/of als u heeft gedronken om problemen weg te drinken dan is helemaal stoppen met drinken een beter idee in plaats van te minderen. Dit komt omdat de kans groot is dat men na het eerste glas de grens niet meer in de gaten houdt, vooral als men iets te vieren heeft of als er iets vervelends gebeurt. Het gevolg kan zijn dat u al snel de neiging zult hebben om elke dag weer veel te drinken. Het beste in dit geval is een aantal maanden helemaal niet drinken. Wit u minderen of (tijdelijk) stoppen? Ga verder naar stap 4 in deze brochure.

18 Twijfelt u nog? Als u twijfelt of u iets aan uw alcoholgebruik wil doen, dan is het een goed idee om uw alcoholgebruik eens een tijd bij te houden. U kunt hiervoor de weekkaart gebruiken die achterin deze brochure staat. Op deze manier krijgt u een goed overzicht van hoeveel u nu eigenlijk drinkt. Op basis hiervan zou u een beslissing kunnen nemen om te minderen of te stoppen. 18 Praten met een vertrouwd iemand in uw omgeving over de door u te nemen keuze is ook een optie als u twijfelt. U kunt ook bellen met de Alcohol Infolijn ( ). Tijdens kantooruren kunt u dan praten met een deskundige medewerker die u meer informatie en advies kan geven.

19 Stap 4 Maak een plan U heeft de beslissing genomen om te minderen of (tijdelijk) te stoppen met drinken. Een drinkpatroon veranderen gaat meestal niet van de ene op de andere dag. Daarom is het nuttig om voor uzelf een plan te maken waarin staat hoe u dit gaat aanpakken. Hieronder staan een aantal dingen waarover u kunt nadenken en een beslissing moet nemen. Vervolgens kunt u op de volgende bladzijde uw definitieve plan invullen. >> 19 Wilt u minderen maar verwacht u dat u daar hulp bij nodig heeft? Neem dan contact op met uw huisarts of een instelling voor verslavingszorg in uw regio (bel voor meer verwijsmogelijkheden de Alcohol Infolijn). Doelen stellen Beslis wat uw doel is: minderen of stoppen. Als u besluit te minderen, bepaal dan hoeveel u wilt minderen en op welke datum u uw einddoel wilt bereiken. Als u wilt veranderen, moet u daar de tijd voor nemen. Ga ervan uit dat het minstens drie maanden duurt om een ingesleten gewoonte te veranderen. Als u wilt stoppen, beslis dan per wanneer u daarmee wilt starten. Kies een datum Kies een datum (binnen twee weken vanaf nu) waarop u wilt starten met uw plan. Licht iemand in Als u uw alcoholgebruik wilt minderen of stoppen, vertel dit dan aan uw familie en vrienden. Zij kunnen u ondersteunen bij het uitvoeren van uw plannen. Plan overtredingen Houd rekening met speciale gebeurtenissen in de nabije toekomst, bijvoorbeeld de verjaardag van uw partner, of oud en nieuw. Waarschijnlijk geeft u uzelf hierbij toestemming om (meer) te drinken. Maar houd een maximum aantal glazen aan, en beperk het aantal gebeurtenissen waarop u uzelf toestemming geeft om meer te drinken.

20 Mijn plan 20 Ik besluit dat ik vanaf Stop met drinken Minder ga drinken Niet meer dan Niet meer dan Per week drink ik op (datum): glazen per dag glazen per week dagen geen alcohol Ik wil mijn doel bereikt hebben in weken. Gelegenheden waarop ik van mijn plan afwijk zijn: Gelegenheden waarbij ik het moeilijk krijg en eventueel hulp inroep van anderen zijn: Wat is verantwoord alcoholgebruik? Kijk voor de vuistegels nog eens op bladzijde 4 in deze brochure.

21 Maak een start Het is belangrijk om op de door u gekozen datum ook echt te beginnen met uw plan. In de onderstaande tabel worden tips genoemd die u kunnen helpen bij het uitvoeren van uw plan. Als uw doel is om uw alcoholgebruik te minderen, vul dan op de weekkaart op bladzijde 23 t/m 26 per dag in hoeveel glazen u heeft gedronken. Vergeet vooral de dranken tussen door niet, zoals het glas wijn tijdens het koken. Zo kunt u in de gaten houden of u inderdaad minder bent gaan drinken. 21 Tips om te minderen of te stoppen Haal geen grote hoeveelheden alcohol in huis. Beslis voordat u ergens naar toegaat hoeveel glazen alcohol u maximaal zult drinken. Neem iemand in vertrouwen over uw plannen. Vraag of u bij hem of haar mag aankloppen als u het even niet ziet zitten. Bepaal na hoeveel glazen u gewoonlijk geen maat meer weet te houden en zorg ervoor dat u onder dit niveau blijft als u drinkt. Dit kan excessief drinken voorkomen. Als u zich voorgenomen heeft om op een bepaalde dag niet te drinken, zoek dan afleiding op het moment waarop u gewend bent om een glaasje te nemen. Denk eens na over het oppakken van een oude of nieuwe hobby. Dit zorgt voor afleiding. Ga sporten, dit zorgt voor afleiding en helpt om de stofwisseling op gang te brengen en afvalstoffen sneller af te voeren. Bepaal elke week van tevoren (bijv. op zondag) welke dagen u die week niet drinkt. Het kan zijn dat u tijdelijk minder goed slaapt. Kijk voor meer tips op

22 22 Uitleg voor het invullen van de weekkaart Tijd: vul het tijdstip in wanneer u drinkt: s ochtends, s middags, s avonds of s nachts. Er zijn vaak terugkomende tijden waarop u drinkt. Waar: vul in waar u bent wanneer u drinkt (bijvoorbeeld: thuis, in het café, in het restaurant, op bezoek). Met wie: vul in met wie u bent wanneer u drinkt (bijvoorbeeld alleen, met uw partner, met familie of vrienden, met zakenrelaties, met collega s, met onbekenden, etc). In bepaald gezelschap drinkt u vaak meer dan u zich voorneemt. Stemming tijdens het drinken: vul hier in wat uw stemming is tijdens het drinken. Misschien kunt u hierin een patroon ontdekken. Aantal glazen: vul in hoeveel standaardglazen u heeft gedronken. Zie voor het omrekenen de tabel op bladzijde 7. U krijgt zo een overzicht van hoeveel u drinkt en welke dagen het moeilijkst zijn om vol te houden.

23 Weekkaart 1 Dag Datum Tijd Waar Met wie Stemming tijdens het drinken Aantal glazen Ma Di Wo Do Vrij Za Zo 23

24 24 Zo Za Vrij Do Wo Di Ma Dag Datum Tijd Waar Met wie Stemming tijdens het drinken Aantal glazen Weekkaart 2

25 Weekkaart 3 Dag Datum Tijd Waar Met wie Stemming tijdens het drinken Aantal glazen Ma Di Wo Do Vrij Za Zo 25

26 26 Zo Za Vrij Do Wo Di Ma Dag Datum Tijd Waar Met wie Stemming tijdens het drinken Aantal glazen Weekkaart 4

27 >> Stap 5 Uitvoeren en volhouden Minder drinken of stoppen is niet altijd makkelijk. Als u een overmatige drinker bent en u iedere dag drinkt, is het belangrijk om een arts te raadplegen. U zou namelijk wel eens ontwenningsverschijnselen kunnen krijgen als u stopt met drinken. Als u niet zeker bent van uzelf, raadpleeg dan ook een arts. Omgaan met risicosituaties Om het minder drinken of (tijdelijk) stoppen vol te houden, is het belangrijk dat u weet in welke situaties u veel drinkt. Het is dus belangrijk dat u inzicht krijgt in uw eigen drink patroon. Hiervoor kunt de weekkaart gebruiken. Waar bent u, met wie bent u en hoe voelt u zich wanneer u drinkt? Is daar een patroon in te ontdekken? Heeft u een patroon gevonden, dan weet u dat dit riskante situaties zijn waarvoor u een alternatief moet bedenken in plaats van drinken. 27 Hieronder vind u een aantal veel voorkomende situaties waarin mensen moeite hebben om het minderen of stoppen vol te houden. En tevens een manier om hier mee om te gaan. Sociale druk Anderen bieden soms drank aan of willen graag dat u meedrinkt. Hierdoor kunt u zich onder druk gezet voelen om toch te gaan drinken terwijl u dat eigenlijk niet wilt. Wat kunt u doen in deze situatie? Als u hebt besloten te stoppen met drinken, vertel dit dan aan uw familie en vrienden. Zeg dat het helpt als ze u geen drank aanbieden. Ook als u besloten heeft te minderen, wees er dan op voor bereid om drank te weigeren als iemand u iets aanbiedt. Vaak is het al genoeg om Nee, dank je wel te zeggen. Geef uzelf een compliment als het lukt om niet mee te drinken met anderen.

28 Als u trek heeft Als u veel aan alcohol denkt, vergroot u de kans om te gaan drinken. Wat kunt u hier dan aan doen? 28 Zoek afleiding: ga als u zin in alcohol krijgt, iets doen waarbij u meestal niet drinkt (douchen, hond uitlaten, een wandeling maken, klusjes doen, schoon maken, enz.). Zeg stop : zo doorbreekt u uw gedachten aan drank. Als u wilt minderen: kook zonder alcohol, drink geen alcoholvrij bier of wijn. Hier kunt u ook trek van krijgen. Als het tegenzit Alcohol is een verdovende stof. Drinkt u alcohol om zorgen te vergeten en/of nare gevoelens te verdoven? Het kan handig zijn om van tevoren te bedenken wat u kunt doen als u zich niet prettig voelt, zoals bijvoorbeeld: naar de radio luisteren, lezen, regelmatig iets afspreken met vrienden, fietsen, denken aan iets plezierigs, muziek maken, televisie kijken enzovoort. Waarschijnlijk kunt u zelf nog wel meer bedenken. Kies er een uit als u zich niet prettig voelt en doe dat dan voordat u een glas alcohol zou nemen.

29 Overige tips om de verandering vol te houden Beloon uzelf Geef uzelf een beloning of compliment voor uw inzet! Bijvoorbeeld: iets leuks kopen voor uzelf, een keer uit eten gaan, naar de bioscoop gaan, enzovoort. Bedenk zelf beloningen die bij u passen. Hiermee vergroot u de kans om het minderen of stoppen vol te houden. Terugval Als u een keer meer drinkt dan u zich had voorgenomen, denk dan niet: zie je wel, ik kan het niet. Veel mensen die proberen te minderen of te stoppen overkomt dit wel eens. Drink na zo n gelegenheid tenminste twee dagen achter elkaar geen alcohol. Wees trots op wat u daarvoor hebt bereikt en maak nieuwe afspraken met uzelf over hoe u nu verder gaat (zie weer stap 4). 29 Valkuil Stel u heeft zich voorgenomen om te minderen en dit is u een tijd (bijvoorbeeld drie weken) zonder veel moeite gelukt. Een veel voorkomende valkuil is dat u daarna terugvalt in uw oude drinkpatroon. U kunt namelijk denken dat u voor uzelf bewezen heeft dat u helemaal geen probleem heeft met uw drankgebruik en dat u kunt stoppen wanneer u maar wilt. Het wennen aan een nieuwe levensstijl duurt echter veel langer. Minderen met drinken en toch genieten van alcohol Drink uw glas met kleine slokjes leeg en zet na elk slokje uw glas neer. Op die manier geniet u het meest van de alcohol die u drinkt. Drink na elk glas alcohol een glas frisdrank, vruchtensap of water Eet altijd iets als u alcohol drinkt. Tot slot Succes met het uitvoeren en volhouden van uw plan! Heeft u behoefte aan meer hulp, kijk dan achterin de brochure waar u hulp kunt zoeken en extra informatie kunt vinden.

30 30

31 >> Aanvullende informatie en hulp 31 Aanvullende informatie Internet internetsite met uitgebreide informatie over alcohol en de grootste alcoholvraagbaak van Nederland. Brochures Feiten over alcohol: informatie over de werking en risico s van alcohol Zwangerschap, borstvoeding en alcoholgebruik: drinkadvies als u zwanger wilt worden, zwanger bent of borstvoeding geeft Een drinker in huis: brochure voor volwassenen die informatie biedt over hoe om te gaan met het drankprobleem van een ander. Zelfhulp via Internet deze test is ontwikkeld om mensen die regelmatig alcohol drinken te voorzien van informatie en hulp. dit is een zelfhup programma om zelfstandig te minderen of te stoppen. website voor mensen die zich zorgen maken over hun drinkgewoonte en online een behandeling kunnen volgen bij alcohol problemen. Professionele hulpinstanties Alcohol Infolijn: (10ct/min). Van maandag tot en met vrijdag tussen 9:00 uur en 1700 uur kunt u persoonlijk en anoniem met een medewerker van de Alcohol Infolijn praten. Hulp bij u in de buurt: Instellingen voor verslavingszorg bieden gratis hulp aan mensen met alcohol problemen. Kijk voor een adres bij u in de buurt in het telefoonboek of op of bel de Alcohol Infolijn.

32 >> Colofon Voor de inhoud van deze brochure zijn de volgende bronnen geraadpleegd: en en het boekje hoe minder te drinken van het Trimbos-instituut. Uitgave NIGZ-Alcoholvoorlichting Postbus AM Woerden t (0348) e alcoholvoorlichting@nigz.nl i Alcohol Infolijn (10ct/min) Tekst NIGZ-Alcoholvoorlichting Fotografie Ingrid Szwajcer Ontwerp en illustraties springvorm, s-hertogenbosch ( Tweede druk februari 2007 Bestellen via internet: of via de NIGZ klantenservice, tel: (0348) Bestelnummer AV De in deze brochure afgebeelde personen hebben niets van doen met alcoholproblematiek, maar hebben zich ten bate van de alcoholvoorlichting beschikbaar gesteld. NIGZ De illustraties en foto s uit deze uitgave mogen zonder schriftelijke toestemming niet worden overgenomen. Dit geldt zowel voor folio-uitgaven als voor digitale uitgaven. Verzoeken tot overname van beeld kunnen schriftelijk worden gericht aan Uitgeverij NIGZ, Postbus 500, 3440 AM Woerden, uitgeverij@nigz.nl. Uit deze uitgave kan vrijelijk worden geciteerd, mits met duidelijke bronvermelding.

Informatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl

Informatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl Alcohol Informatie voor patiënten F0931-3415 september 2013 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam 070 357 44 44 MCH

Nadere informatie

Algemene adviezen Verantwoord alcoholgebruik

Algemene adviezen Verantwoord alcoholgebruik Alcohol De afdeling Spoedeisende Hulp van HMC (Haaglanden Medisch Centrum) werkt samen met Brijder en Context aan het signaleren van overmatig alcoholgebruik. Het doel hiervan is om bij problematisch alcoholgebruik

Nadere informatie

Lichamelijke klachten door alcoholgebruik

Lichamelijke klachten door alcoholgebruik Maag-, Darm- en Leverziekten Lichamelijke klachten door alcoholgebruik www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl MDL013 / Lichamelijke klachten door

Nadere informatie

speciaal onderwijs lesbrief alcohol UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL

speciaal onderwijs lesbrief alcohol UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL speciaal onderwijs UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (00) 67 1 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL inhoud LES 1: KENNISMAKING MET ALCOHOL SOORTEN DRANK DE WERKING VAN ALCOHOL 4 DE GEVOLGEN VOOR

Nadere informatie

ALCOHOL. Zonder flauwekul

ALCOHOL. Zonder flauwekul ALCOHOL Zonder flauwekul Op een feestje of in een café drinken veel mensen alcohol. Dat vinden ze gezellig. Maar is alcohol drinken eigenlijk wel gezellig? Het is belangrijk dat je weet wat alcohol met

Nadere informatie

LESBRIEF OVER ALCOHOL EN ALCOHOLVERSLAVING

LESBRIEF OVER ALCOHOL EN ALCOHOLVERSLAVING V.S.O. WWW.VOORKOM.NL LESBRIEF OVER ALCOHOL EN ALCOHOLVERSLAVING UITGAVE: STICHTING VOORKOM! POSTBUS 91 3990 DB HOUTEN TELEFOON 030-6373144 Lesbrief: V.S.O. alcohol en alcoholverslaving INHOUDSOPGAVE pagina

Nadere informatie

Project Alcohol 2014

Project Alcohol 2014 Project Alcohol 2014 Naam: Jong geleerd is oud gedaan!!!! Laat je niet Naam: F L s E s E N Klas:!!! 1 Inleiding De carnaval komt eraan. Een feest dat gevierd moet worden. Maar is het feestje van plezier

Nadere informatie

Gezond genieten. Stellingen 55-plussers en alcohol: WAAR OF NIET WAAR?

Gezond genieten. Stellingen 55-plussers en alcohol: WAAR OF NIET WAAR? Gezond genieten Stellingen 55-plussers en alcohol: WAAR OF NIET WAAR? 1. Op oudere leeftijd kun je lichamelijk beter tegen alcohol. 2. Vanaf het vijfenveertigste jaar heeft alcohol een gunstig effect op

Nadere informatie

ALCOHOL EN OPVOEDING UW KIND OP HET VOORTGEZET ONDERWIJS DE GEZONDE SCHOOL EN GENOTMIDDELEN. Folder Alcohol en opvoeding.indd 1 27-07-2011 13:42:29

ALCOHOL EN OPVOEDING UW KIND OP HET VOORTGEZET ONDERWIJS DE GEZONDE SCHOOL EN GENOTMIDDELEN. Folder Alcohol en opvoeding.indd 1 27-07-2011 13:42:29 ALCOHOL EN OPVOEDING UW KIND OP HET VOORTGEZET ONDERWIJS DE GEZONDE SCHOOL EN GENOTMIDDELEN Folder Alcohol en opvoeding.indd 1 27-07-2011 13:42:29 ALCOHOL EN OPVOEDING Als kinderen naar het voortgezet

Nadere informatie

Wat je moet weten over alcohol

Wat je moet weten over alcohol Wat je moet weten over alcohol 1 2 Op een feestje of op café drinken veel mensen alcohol. Dat vinden ze gezellig. Maar is alcohol drinken wel altijd zo gezellig? In deze folder vind je: wat alcohol met

Nadere informatie

Speciaal onderwijs LESBRIEF OVER ALCOHOL UITGAVE: STICHTING VOORKOM! POSTBUS 91 3990 DB HOUTEN TELEFOON 030-6373144

Speciaal onderwijs LESBRIEF OVER ALCOHOL UITGAVE: STICHTING VOORKOM! POSTBUS 91 3990 DB HOUTEN TELEFOON 030-6373144 Speciaal onderwijs LESBRIEF OVER ALCOHOL UITGAVE: STICHTING VOORKOM! POSTBUS 91 3990 DB HOUTEN TELEFOON 030-6373144 Lesbrief over alcohol INHOUD pagina Inleiding 2 Welke soorten drank zijn er? 2 De werking

Nadere informatie

Uw kind, alcohol en drugs

Uw kind, alcohol en drugs Uw kind, alcohol en drugs Kelly is 13 jaar. Zij heeft vrienden die alcohol drinken. Ze kopen blikjes bier. Ze drinken het bier op straat op. Kelly drinkt nog geen alcohol. Als Kelly uw dochter was. Wat

Nadere informatie

Alcohol in de opvoeding

Alcohol in de opvoeding Alcohol in de opvoeding >> In deze brochure leest u meer over alcohol in de opvoeding. Over het effect van alcoholgebruik op uw kind. Over regels die u kunt stellen en adviezen die u uw kind kunt geven.

Nadere informatie

Alcohol wordt in veel situaties gedronken: na het werk, in de kroeg, op feesten, thuis of. bij vrienden. De plaats, de situatie en de

Alcohol wordt in veel situaties gedronken: na het werk, in de kroeg, op feesten, thuis of. bij vrienden. De plaats, de situatie en de ➏ Alcohol wordt in veel situaties gedronken: na het werk, in de kroeg, op feesten, thuis of bij vrienden. De plaats, de situatie en de mensen met wie je drinkt, kunnen bepalend zijn voor het drinkgedrag.

Nadere informatie

Aanwezigheidseis leidinggevende of barvrijwilliger. Instructie Verantwoord Alcoholgebruik

Aanwezigheidseis leidinggevende of barvrijwilliger. Instructie Verantwoord Alcoholgebruik I.V.A. Instructie Verantwoord Alcoholgebruik Aanwezigheidseis leidinggevende of barvrijwilliger Horeca Tijdens het verstrekken van alcohol dient er altijd een leidinggevende aanwezig te zijn. Deze persoon

Nadere informatie

Gezonde Leefstijl: Alcohol

Gezonde Leefstijl: Alcohol Gezonde Leefstijl: Alcohol 1 Onderwerpen Cijfers en feiten Alcohol in je lichaam Ziektes door Alcohol Alcohol in de praktijk Alcohol en overgewicht Tips Alcoholgebruik Vragen 2 Cijfers en feiten 1) Ruim

Nadere informatie

Zwanger? Een goed moment om te stoppen met roken

Zwanger? Een goed moment om te stoppen met roken Zwanger? Een goed moment om te stoppen met roken Je bent in verwachting! Een nieuwe periode in je leven begint. Je wilt het beste voor je kindje. Stoppen met roken hoort daarbij. Het is goed voor je eigen

Nadere informatie

1 Wat is er met me aan de hand? 11

1 Wat is er met me aan de hand? 11 Leven met een alcoholprobleem 07-03-06 09:25 Pagina 7 Inhoud Voorwoord 1 Wat is er met me aan de hand? 11 Typerend beeld van de kwaal 11 Symptomen 12 Vroege en late symptomen 14 Diagnostiek 14 Een paar

Nadere informatie

ALCOHOL EN OPVOEDEN Tips en advies voor ouders

ALCOHOL EN OPVOEDEN Tips en advies voor ouders ALCOHOL EN OPVOEDEN Tips en advies voor ouders Herkent u één van deze vragen? Hoeveel mag mijn kind eigenlijk drinken? Kunnen jongeren tegen alcohol en wat zijn de risico s? Is het verstandig mijn kind

Nadere informatie

Slaapproblemen, angst en onrust

Slaapproblemen, angst en onrust Slaapproblemen, angst en onrust WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WAT GEBEURT ER ALS U STOPT AUTORIJDEN INFORMATIE ADRESSEN HULPVERLENING VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL SLAAPPROBLEMEN,

Nadere informatie

Alcoholintoxicatie 1

Alcoholintoxicatie 1 Alcoholintoxicatie 1 Je hebt teveel alcohol gedronken en dit heeft dusdanige effecten op je lichaam gehad dat een opname in het ziekenhuis noodzakelijk was. Doordat je teveel gedronken hebt kan er van

Nadere informatie

Alcohol. Hoeveel is te veel?

Alcohol. Hoeveel is te veel? Alcohol. Hoeveel is te veel? V.U.: Paul Van Deun, VAD vzw, Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel - november 2016 (herziene druk) - D/2016/6030/27 De DrugLijn is een initiatief van VAD VAD wordt gefinancierd

Nadere informatie

Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen?

Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen? Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen? Uw kind en roken, drinken en blowen? U kunt er iets aan doen! Kinderen die opgroeien krijgen te maken met allerlei verleidingen. Bijvoorbeeld

Nadere informatie

HOE HELP IK MIJN KIND NEE ZEGGEN TEGEN ROKEN, DRINKEN EN BLOWEN?

HOE HELP IK MIJN KIND NEE ZEGGEN TEGEN ROKEN, DRINKEN EN BLOWEN? HOE HELP IK MIJN KIND NEE ZEGGEN TEGEN ROKEN, DRINKEN EN BLOWEN? UW KIND EN ROKEN, DRINKEN EN BLOWEN? U KUNT ER IETS AAN DOEN! Kinderen die opgroeien krijgen te maken met allerlei verleidingen. Bijvoorbeeld

Nadere informatie

Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen?

Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen? Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen? Uw kind en roken, drinken en blowen? U kunt er iets aan doen! Kinderen die opgroeien krijgen te maken met allerlei verleidingen. Bijvoorbeeld

Nadere informatie

Verslaving. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving. Als iemand niet meer zonder... kan

Verslaving. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving. Als iemand niet meer zonder... kan ggz voor doven & slechthorenden Verslaving Als iemand niet meer zonder... kan Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving Herkent u dit? Veel mensen gebruiken soms

Nadere informatie

alcohol Wat iedereen over zou moeten weten Over deze brochure

alcohol Wat iedereen over zou moeten weten Over deze brochure Over deze brochure Alcohol is heel gewoon in onze maatschappij. Het wordt dan ook in veel situaties gedronken: na het werk, in de kroeg, op feestjes, thuis of bij vrienden. Sociaal gebruik wordt zelfs

Nadere informatie

Alcohol. Hoeveel is te veel?

Alcohol. Hoeveel is te veel? Alcohol. Hoeveel is te veel? V.U.: Frieda Matthys, Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen vzw, VAD, Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel - juni 2015 (herziene druk) - D/2015/6030/ 30 DeDe DrugLijn

Nadere informatie

Tips tegen nervositeit

Tips tegen nervositeit Vijf jaar lang heb ik een slaapmiddel gebruikt om in slaap te komen soms had ik de moed om het eens zonder dat tabletje te proberen. Ik sliep dan zo slecht, dat ik de moed snel weer opgaf. Toch vond ik

Nadere informatie

Kennisquiz 1 Alcohol

Kennisquiz 1 Alcohol Kennisquiz 1 Alcohol Weet u welke klachten het gevolg kunnen zijn van alcoholgebruik? Test uw eigen kennis door de antwoorden te omcirkelen. Aan het einde van de quiz geven we de juiste antwoorden en de

Nadere informatie

Jawel, je staat model!

Jawel, je staat model! Jawel, je staat model! Jawel, je staat model! Als ouder, grootouder, heb je een voorbeeldfunctie voor de jongere generaties. Zeker voor hun puberteit is het gezin voor kinderen een belangrijk referentiekader.

Nadere informatie

Tips voor Ouders van niet-drinkende pubers

Tips voor Ouders van niet-drinkende pubers Tips voor Ouders van niet-drinkende pubers 1. Bepaal uw standpunt. Eenduidigheid over de regels bij beide ouders is cruciaal. Tips: Kies als ouders samen regels voor het gezin. Bepaal als ouders vooraf

Nadere informatie

Alcohol nuchter bekeken

Alcohol nuchter bekeken Alcohol nuchter bekeken Alcohol en kanker Vandaag zal kanker je misschien niet echt bezighouden. Het is wel een feit dat overdadig alcoholgebruik op termijn het risico op bepaalde soorten kanker verhoogt.

Nadere informatie

wat doet alcohol eigenlijk met je lichaam?

wat doet alcohol eigenlijk met je lichaam? de kater komt later ziek door te veel alcohol Je hebt te veel alcohol gedronken. Dit heeft je zo ziek gemaakt dat we je met spoed moesten opnemen in ons ziekenhuis. Waarschijnlijk ben je - net als je ouders/verzorgers

Nadere informatie

Diabetes and. alcohol. alcohol

Diabetes and. alcohol. alcohol Diabetes and alcohol en alcohol De risico s kennen Een alcoholisch drankje nuttigen met vrienden kan een leuk sociaal gebeuren zijn. Maar alcohol dient met mate te worden gebruikt om de gezondheidsrisico

Nadere informatie

Hoe vol is uw glas? Postbus 590, 6700 AN Wageningen T 0317 750 620 info@kennisinstituutbier.nl www.kennisinstituutbier.nl

Hoe vol is uw glas? Postbus 590, 6700 AN Wageningen T 0317 750 620 info@kennisinstituutbier.nl www.kennisinstituutbier.nl Kennisinstituut Bier is het wetenschappelijke instituut op het gebied van verantwoorde bierconsumptie in relatie tot gezondheid. Het instituut wil gedegen, wetenschappelijke kennis over verantwoorde bierconsumptie

Nadere informatie

Wil jij minderen met social media?

Wil jij minderen met social media? Wil jij minderen met social media? Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2016 Hulpboekje social media 1 Hoe sociaal zijn social media eigenlijk? Je vindt dat je teveel tijd doorbrengt op social media.

Nadere informatie

Werkstuk door een scholier 1991 woorden 26 mei keer beoordeeld

Werkstuk door een scholier 1991 woorden 26 mei keer beoordeeld Werkstuk door een scholier 1991 woorden 26 mei 2005 6 17 keer beoordeeld Vak Biologie Drankverslaving Naam: x Klas: B3k3. Docent: x Nederlanders drinken te veel en ook de berichten over alcoholmisbruik

Nadere informatie

speciaal onderwijs lesbrief drugs UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL

speciaal onderwijs lesbrief drugs UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL speciaal onderwijs UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL inhoud LES 1: KENNISMAKING MET DRUGS 3 SOORTEN DRUGS 3 WAT DOEN DRUGS? 4 VERSLAAFD AAN DRUGS

Nadere informatie

Hoe denken Zeeuwse jongeren en ouders over alcoholgebruik door jongeren? Onderzoek GGD Zeeland maart 2011

Hoe denken Zeeuwse jongeren en ouders over alcoholgebruik door jongeren? Onderzoek GGD Zeeland maart 2011 Hoe denken Zeeuwse jongeren en ouders over alcoholgebruik door jongeren? Onderzoek GGD Zeeland maart 2011 Zeeuwse jongeren en alcohol In 2010 is de Zeeuwse campagne Laat ze niet (ver)zuipen! van start

Nadere informatie

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN?

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Je vindt dat je teveel tijd doorbrengt met het spelen van games. Je beseft dat je hierdoor in de problemen kunt raken: je huiswerk lijdt

Nadere informatie

Alcohol, Roken en opvoeding

Alcohol, Roken en opvoeding Alcohol, Roken en opvoeding Uw kind in klas 1 van het voortgezet onderwijs Als kinderen naar het voortgezet onderwijs gaan, verandert er veel in hun leven. Ze krijgen andere interesses en hun vriendengroep

Nadere informatie

regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl

regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl n Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid We slapen gemiddeld zo n zeven tot acht uur per nacht. Dat

Nadere informatie

(titel) Instructieboekje Bewegen tijdens chemo

(titel) Instructieboekje Bewegen tijdens chemo Instructieboekje Bewegen tijdens chemo Introductie De behandeling van kanker, in het bijnder de chemotherapie en/of raotherapie, kan aanleing zijn tot langdurige vermoeidheid en contieverlies. De afgelopen

Nadere informatie

Depressie bij ouderen

Depressie bij ouderen Depressie bij ouderen 2 Depressie bij ouderen komt vaak voor, maar is soms moeilijk te herkennen. Deze folder geeft informatie over de kenmerken en de behandeling van een depressie bij ouderen. Wat is

Nadere informatie

Overmatig alcoholgebruik aanpakken RODER. met hulp in uw eigen huisartsenpraktijk. Januari 2014 ONDERDEEL VAN DE NOVADIC-KENTRON GROEP

Overmatig alcoholgebruik aanpakken RODER. met hulp in uw eigen huisartsenpraktijk. Januari 2014 ONDERDEEL VAN DE NOVADIC-KENTRON GROEP Overmatig alcoholgebruik aanpakken met hulp in uw eigen huisartsenpraktijk RODER Januari 2014 ONDERDEEL VAN DE NOVADIC-KENTRON GROEP De belangrijke eerste stap... U heeft met uw huisarts gesproken over

Nadere informatie

Voor een alcoholvrije zwangerschap. Negen Maanden Niet. Folder voor zwangere vrouwen Informatie over alcohol en zwangerschap

Voor een alcoholvrije zwangerschap. Negen Maanden Niet. Folder voor zwangere vrouwen Informatie over alcohol en zwangerschap Voor een alcoholvrije zwangerschap Negen Maanden Niet Folder voor zwangere vrouwen Informatie over alcohol en zwangerschap U bent zwanger en doet er alles aan om een gezonde baby te krijgen. Eén van de

Nadere informatie

OncoMove: bewegen tijdens de behandeling van kanker

OncoMove: bewegen tijdens de behandeling van kanker Supplement informatiewijzer oncologie OncoMove: bewegen tijdens de behandeling van kanker Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Bewegen tijdens de behandeling van kanker 2.1 Instructie 2.2 Doel 2.3 Bespreking

Nadere informatie

WIL JE MINDER BLOWEN?

WIL JE MINDER BLOWEN? WIL JE MINDER BLOWEN? Uitgave van Stichting Be Aware Maart 2015 Ik wil minderen. Je vindt dat je teveel wiet/hasj of cannabis rookt. Je beseft dat je hierdoor minder goed functioneert: je huiswerk lijdt

Nadere informatie

ALCOHOL EN OPVOEDEN Tips en advies voor ouders

ALCOHOL EN OPVOEDEN Tips en advies voor ouders 2 e druk, mei 2008 ALCOHOL EN OPVOEDEN Tips en advies voor ouders Herkent u één van deze vragen? Hoeveel mag mijn kind eigenlijk drinken? Wat zijn de risico s van alcoholgebruik door jongeren? Is het verstandig

Nadere informatie

Les alcohol. En / of Vragenblad Hoe werkt alcohol? Wat weet je al over alcohol? En / of Nog meer vragen: Klassikaal vragen stellen uit de kennistest.

Les alcohol. En / of Vragenblad Hoe werkt alcohol? Wat weet je al over alcohol? En / of Nog meer vragen: Klassikaal vragen stellen uit de kennistest. Les alcohol Meenemen: - Formulier om eigen ervaringen op te schrijven; - Etiketten van alcoholhoudende dranken; - Vragenblad Hoe werkt alcohol? ; (eventueel A,B en C- kaartjes meenemen) - Kennistest alcohol;

Nadere informatie

Instructie Verantwoord Alcoholgebruik

Instructie Verantwoord Alcoholgebruik Instructie Verantwoord Alcoholgebruik 1a Programma Eerste lesuur De barvrijwilliger en de Drank- en Horecawet introductie m.b.v. video Alcohol en de wet (6 min.) informatie m.b.v. sheets (25 min.) Informatie

Nadere informatie

WAT HOUDT U NOG TEGEN?

WAT HOUDT U NOG TEGEN? WAT HOUDT U NOG TEGEN? 2 Tussenoplossingen bestaan niet Rokers die voor het eerst nadenken over stoppen, proberen nog wel eens een tussenoplossing te vinden. Helaas bestaan er geen succesvolle tussenoplossingen.

Nadere informatie

Helpende hand bij het stoppen met roken

Helpende hand bij het stoppen met roken Helpende hand bij het stoppen met roken Voor uw gezondheid is het beter dat u stopt met roken. Deze brochure is bedoeld als hulpmiddel bij het stoppen met roken. Tips bij het stoppen met roken Stel een

Nadere informatie

Bert Vinken. Vincent van Gogh Voor geestelijke gezondheidszorg. Presentatie alcohol en opvoeding Trimbos-instituut

Bert Vinken. Vincent van Gogh Voor geestelijke gezondheidszorg. Presentatie alcohol en opvoeding Trimbos-instituut Nee tegen alcohol (en drugs) schade Bert Vinken Vincent van Gogh Voor geestelijke gezondheidszorg Programma 19.30 uur 20.30 uur 20.45 uur 21.30 uur Presentatie Pauze vraag en antwoord Einde Drugs Definities

Nadere informatie

Onco-Move. Bewegen tijdens chemotherapie

Onco-Move. Bewegen tijdens chemotherapie Onco-Move Bewegen tijdens chemotherapie Introductie De behandeling van kanker, in het bijzonder de chemotherapie en/of radiotherapie, kan aanleiding zijn tot langdurige vermoeidheid en conditieverlies.

Nadere informatie

Leefstijladviezen voor hoofdpijnpatiënten

Leefstijladviezen voor hoofdpijnpatiënten Leefstijladviezen voor hoofdpijnpatiënten Afdeling neurologie De eerste gedachte bij de behandeling van hoofdpijn en of migraine is vaak het gebruik van medicatie. Echter voeding, stress en een onregelmatig

Nadere informatie

1.1 Relatie verslaving

1.1 Relatie verslaving 1.1 Relatie verslaving Typering Iemand wordt relatieverslaafd genoemd als hij denkt niet zonder relatie te kunnen leven. Soms zijn mensen zo afhankelijk van een relatie, dat ze er alles voor doen om die

Nadere informatie

BIJSLUITER. CHLORALHYDRAAT 100 mg/ml drank

BIJSLUITER. CHLORALHYDRAAT 100 mg/ml drank BIJSLUITER CHLORALHYDRAAT 100 mg/ml drank Lees de hele bijsluiter goed voordat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want er staat belangrijke informatie in voor u. - Bewaar deze bijsluiter. Misschien heeft

Nadere informatie

Onco-move. Instructies voor bewegen tijdens behandeling van kanker. Waarom bewegen tijdens chemotherapie?

Onco-move. Instructies voor bewegen tijdens behandeling van kanker. Waarom bewegen tijdens chemotherapie? Onco-move Instructies voor bewegen tijdens behandeling van kanker De behandeling van kanker, in het bijzonder de chemotherapie en/of radiotherapie, kan aanleiding zijn tot langdurige vermoeidheid en conditieverlies.

Nadere informatie

Benzo de baas. Succesvol zelf uw slaap- en kalmeringsmiddelen afbouwen

Benzo de baas. Succesvol zelf uw slaap- en kalmeringsmiddelen afbouwen Werkboek van Benzo de baas Succesvol zelf uw slaap- en kalmeringsmiddelen afbouwen Dit werkboek helpt u om stap voor stap te stoppen met slaap- en kalmeringsmiddelen. Over zes weken kunt u weer zonder

Nadere informatie

WAAR KAN IK HULP VINDEN? Informatie over geestelijke gezondheidsproblemen

WAAR KAN IK HULP VINDEN? Informatie over geestelijke gezondheidsproblemen WAAR KAN IK HULP VINDEN? Informatie over geestelijke gezondheidsproblemen Tekst: Aziza Sbiti & Cha-Hsuan Liu Colofon: Deze brochure is totstandgekomen met hulp van het Inspraak Orgaan Chinezen. De inhoud

Nadere informatie

Alcohol. Hidde Obdeijn. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Alcohol. Hidde Obdeijn. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Hidde Obdeijn 11 June 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62792 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

Een stille date met alcohol

Een stille date met alcohol Een stille date met alcohol Verslaafd Je bent 19 jaar en je drinkt anderhalve fles wijn op een avond. Het verhaal van een meisje dat hulp zoekt. EEN NEGENTIENJARIGE ALCOHOLIST Er liggen zes opgerookte

Nadere informatie

Praktische opdracht ANW Depressies

Praktische opdracht ANW Depressies Praktische opdracht ANW Depressies Praktische-opdracht door een scholier 1714 woorden 27 februari 2002 7,9 16 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding: Deze brochure gaat over depressies. Op het moment hebben

Nadere informatie

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Grafisch ontwerp: Ontwerpstudio 2 MAAL EE Bij huiselijk geweld tussen (ex-)partners worden kinderen vaak over het hoofd gezien. Toch hebben

Nadere informatie

Depressie bij ouderen

Depressie bij ouderen Depressie bij ouderen Bij u of uw familielid is een depressie vastgesteld. Hoewel relatief veel ouderen last hebben van depressieve klachten, worden deze niet altijd als zodanig herkend. In deze folder

Nadere informatie

GIDS. voor een. rustige nacht

GIDS. voor een. rustige nacht GIDS voor een rustige nacht Lekker geslapen? Lekker slapen en uitgerust wakker worden. Voor veel mensen is het een verre droom. Naar schatting één op de vijf mensen in ons land kampt geregeld met slaapproblemen.

Nadere informatie

Patiëntenbrochure. Antidepressiva. Afbouwen of doorgaan?

Patiëntenbrochure. Antidepressiva. Afbouwen of doorgaan? Patiëntenbrochure Antidepressiva Afbouwen of doorgaan? Antidepressiva Afbouwen of doorgaan? Heeft u - in overleg met uw (huis)arts - besloten te stoppen met het gebruik van de antidepressiva? Of overweegt

Nadere informatie

Sportief bewegen met een depressie. Depressie

Sportief bewegen met een depressie. Depressie Sportief bewegen met een depressie Depressie Sportief bewegen met een depressie...................................... Bewegen: gezond en nog leuk ook! Regelmatig bewegen heeft een positieve invloed op

Nadere informatie

Medischwetenschappelijk. onderzoek. Algemene informatie voor de proefpersoon

Medischwetenschappelijk. onderzoek. Algemene informatie voor de proefpersoon Medischwetenschappelijk onderzoek Algemene informatie voor de proefpersoon Inhoud Inleiding 5 Medisch-wetenschappelijk onderzoek 6 Wat is medisch-wetenschappelijk onderzoek? Wat zijn proefpersonen? Wie

Nadere informatie

Inknippen van je tongriempje

Inknippen van je tongriempje Wilhelmina Kinderziekenhuis Inknippen van je tongriempje Wat staat er in deze folder Inleiding voor ouders 2 Informatie voor jongeren vanaf 12 jaar 4 Inknippen van het tongriempje 6 Tips 9 Wil je meer

Nadere informatie

Tips voor Ouders van drinkende pubers

Tips voor Ouders van drinkende pubers Tips voor Ouders van drinkende pubers 1. Bepaal uw standpunt. Eenduidigheid over de regels bij beide ouders is cruciaal. Tips: - Kies als ouders samen regels voor het gezin. - Bepaal als ouders vooraf

Nadere informatie

Wat je moet weten over hasj en wiet

Wat je moet weten over hasj en wiet Wat je moet weten over hasj en wiet 1 2 Je hebt vast wel eens van hasj of wiet gehoord. Hasj en wiet zijn drugs. Hasj en wiet worden meestal gerookt. Er wordt een soort sigaret gedraaid met tabak en hasj

Nadere informatie

Meander Move: bewegen tijdens de behandeling van kanker

Meander Move: bewegen tijdens de behandeling van kanker Meander Move: bewegen tijdens de behandeling van kanker Inhoudsopgave Inleiding 1 Bewegen tijdens de behandeling van kanker 2 o Instructie o el o Bespreking o Bewegen en chemotherapie Welke vorm van lichamelijke

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Delier of plotse verwardheid. GezondheidsZorg met een Ziel

Patiënteninformatie. Delier of plotse verwardheid. GezondheidsZorg met een Ziel i Patiënteninformatie Delier of plotse verwardheid GezondheidsZorg met een Ziel DELIER OF PLOTSE VERWARDHEID Uw partner, familielid of iemand anders uit uw naaste omgeving is vanwege een ziekte, ongeval

Nadere informatie

Kennisquiz cannabis. 7. Wat is CBD? A. hetzelfde als THC B. Cannabis Bepalings Dosis C. Cannabidiol

Kennisquiz cannabis. 7. Wat is CBD? A. hetzelfde als THC B. Cannabis Bepalings Dosis C. Cannabidiol Kennisquiz Cannabis Weet u welke klachten het gevolg kunnen zijn van cannabisgebruik? Test uw eigen kennis door de antwoorden te omcirkelen. Aan het einde van de quiz geven we de juiste antwoorden en de

Nadere informatie

Wat is het verband tussen ADHD en verslaving? Wat betekent dit? Hoe werken roesmiddelen in op ADHD- hersenen?

Wat is het verband tussen ADHD en verslaving? Wat betekent dit? Hoe werken roesmiddelen in op ADHD- hersenen? ADHD en verslaving Wat is het verband tussen ADHD en verslaving? 04 Wat betekent dit? 06 Hoe werken roesmiddelen in op ADHD- hersenen? 08 Gebruik en verslaving 10 Het leven van jongeren 12 Met wie praten?

Nadere informatie

Zonder dieet lekkerder in je vel!

Zonder dieet lekkerder in je vel! Zonder dieet lekkerder in je vel! Vijf vragen en vijf stappen om te ontdekken hoe je jouw eetpatroon kunt veranderen en succesvol kunt afvallen. Overgewicht neemt ernstige vormen aan, veel volwassenen

Nadere informatie

Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag?

Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag? Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag? Publieksversie Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie. Dit is ook

Nadere informatie

Prod. oktober 2014, NL/TRIM/0001/14, Exp. oktober 2016. Triumeq. Starten met. Patiënteninformatie

Prod. oktober 2014, NL/TRIM/0001/14, Exp. oktober 2016. Triumeq. Starten met. Patiënteninformatie Prod. oktober 2014, NL/TRIM/0001/14, Exp. oktober 2016 Starten met Triumeq Patiënteninformatie Vooraf U krijgt deze folder omdat u Triumeq gaat gebruiken om hiv te remmen. In deze folder vindt u de belangrijkste

Nadere informatie

Dialogen website Motiveren tot rookstop

Dialogen website Motiveren tot rookstop Dialogen website Motiveren tot rookstop Dialoog verandertaal uitlokken en versterken Goedemorgen. Heeft u problemen gehad sinds uw vorige controle? Ja, eigenlijk wel. Mijn tanden zijn sterk verkleurd.

Nadere informatie

Depressieve klachten bij verpleeghuiscliënten

Depressieve klachten bij verpleeghuiscliënten Doen bij Depressie zorgprogramma Informatiefolder voor cliënt en naasten Depressieve klachten bij verpleeghuiscliënten Folder 1 Inleiding Deze folder is bedoeld voor mensen met depressieve klachten en

Nadere informatie

Bespreken van situaties

Bespreken van situaties Bespreken van situaties U heeft met de leerlingen de website over alcohol, roken en drugs doorlopen. Dit zijn onderwerpen die leerlingen bezighouden en waar ze onderling over praten. Toch is het goed om

Nadere informatie

matige alcohol consumptie gezondheid

matige alcohol consumptie gezondheid matige alcohol consumptie positief voor gezondheid R e s u l t a t e n v a n 3 j a a r w e t e n s c h a p p e l i j k o n d e r z o e k Matige en regelmatige alcoholconsumptie heeft overall een positief

Nadere informatie

Slaapstoornissen bij ouderen

Slaapstoornissen bij ouderen Slaapstoornissen bij ouderen Een goede nachtrust is belangrijk. Tijdens de slaap krijgt het lichaam de tijd om te herstellen. Daarnaast lijkt slaap ook invloed te hebben op het geheugen. Met het ouder

Nadere informatie

Slaapstoornissen bij ouderen

Slaapstoornissen bij ouderen Slaapstoornissen bij ouderen Een goede nachtrust is belangrijk. Tijdens de slaap krijgt het lichaam de tijd om te herstellen. Daarnaast lijkt slaap ook invloed te hebben op het geheugen. Met het ouder

Nadere informatie

KALMEER- EN SLAAPMIDDELEN DE AFBOUW

KALMEER- EN SLAAPMIDDELEN DE AFBOUW KALMEER- EN SLAAPMIDDELEN DE AFBOUW Ik wil stoppen met slaapmiddelen In het kort Een goede voorbereiding maakt stoppen met slaapmiddelen makkelijker. Uw huisarts helpt u graag bij het stoppen. Als u stopt,

Nadere informatie

Vrij verkrijgbare medicijnen

Vrij verkrijgbare medicijnen Vrij verkrijgbare medicijnen WAT ZIJN VRIJ VERKRIJGBARE MEDICIJNEN TIPS VOOR EEN GOEDE KEUZE WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN MEDICIJNEN WERKEN BETER DANKZIJ UW APOTHEKER VRIJ VERKRIJGBARE MEDICIJNEN Een

Nadere informatie

EEN DIERBARE VERLIEZEN

EEN DIERBARE VERLIEZEN EEN DIERBARE VERLIEZEN 994 Inleiding Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt zorgen. U heeft kort

Nadere informatie

een ademtest om een speciale bacterie in je maag op te sporen 13C-ureumtest

een ademtest om een speciale bacterie in je maag op te sporen 13C-ureumtest een ademtest om een speciale bacterie in je maag op te sporen 13C-ureumtest Onder ouders verstaan wij ook verzorger(s), pleeg- of adoptieouder(s) U kunt wijzigingen of aanvullingen op deze informatie door

Nadere informatie

In deze folder vind je:

In deze folder vind je: Op een feestje of op café drinken veel mensen alcohol. Dat vinden ze gezellig. Maar is alcohol drinken wel altijd zo gezellig? In deze folder vind je: wat alcohol met je doet; welke risico s er zijn; dat

Nadere informatie

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine?

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? is op het werk. moet aan de machine werken. De chef vertelt eerst hoe de machine werkt. Dan werkt met de machine. De machine doet het niet. roept een

Nadere informatie

Dossier: rijden onder invloed van alcohol

Dossier: rijden onder invloed van alcohol Dossier: rijden onder invloed van alcohol 1 1. Rijden onder invloed van alcohol bij de jongeren Bij nachtelijke weekendongevallen wordt alcoholgebruik vaak met de vinger gewezen. Er doen heel wat clichés

Nadere informatie

BENT U ER KLAAR VOOR? Stoppen met roken, het Vlietland Ziekenhuis helpt

BENT U ER KLAAR VOOR? Stoppen met roken, het Vlietland Ziekenhuis helpt Polikliniek Longgeneeskunde BENT U ER KLAAR VOOR? Stoppen met roken, het Vlietland Ziekenhuis helpt STOPPEN MET ROKEN Langzamerhand weet iedereen dat roken een ongezonde gewoonte is. Roken speelt een belangrijke

Nadere informatie

XTC, cocaïne en speed

XTC, cocaïne en speed XTC, cocaïne en speed Zonder flauwekul Je hebt vast wel eens van XTC, cocaïne en speed gehoord. XTC, cocaïne en speed zijn drugs. Het is belangrijk om te weten wat XTC, cocaïne en speed met je doen. Dat

Nadere informatie