MSc Health Food Innovation Management. Maastricht University. 26 juni NVAO Toets Nieuwe Opleiding

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "MSc Health Food Innovation Management. Maastricht University. 26 juni 2009. NVAO Toets Nieuwe Opleiding"

Transcriptie

1 MSc Health Food Innovation Management Maastricht University 26 juni 2009 NVAO Toets Nieuwe Opleiding Paneladvies

2 1 Samenvattend advies 3 2 Inleiding en verantwoording Werkwijze panel Opbouw paneladvies 7 3 Beschrijving van de opleiding Algemeen Profiel instelling Profiel opleiding 8 4 Beoordeling per onderwerp Doelstellingen opleiding Programma Inzet personeel Voorzieningen Interne kwaliteitszorg Continuïteit 34 Bijlage 1: Samenstelling panel 38 Bijlage 2: Programma site visit 40 Bijlage 3: Overzicht van bestudeerde documenten 42 Bijlage 4: Lijst met afkortingen 44 Bijlage 5: Beoogde eindkwalificaties van de opleiding 44 pagina 2

3 1 Samenvattend advies De aanvragende instelling heeft een Informatiedossier aangeleverd dat door de NVAO in voldoende mate geschikt werd bevonden om inhoudelijk te worden beoordeeld door een panel van deskundigen. Die inhoudelijke beoordeling heeft plaatsgevonden aan de hand van de kwaliteitscriteria die het Toetsingskader nieuwe opleidingen hoger onderwijs daarvoor aanreikt. Het informatiedossier en de nader verstrekte schriftelijke en - ter gelegenheid van het locatiebezoek - gegeven mondelinge informatie hebben het panel in staat gesteld om tot de volgende, weloverwogen beoordeling van de voorgedragen opleiding te komen. Wat betreft de doelstellingen van de opleiding (in termen van beoogde eindkwalificaties) stelt het panel vast dat de aanvragende instelling, internationaal gezien, eerder een leidende dan een volgende rol vervult, waar het gaat om het formuleren van eindkwalificaties waaraan afgestudeerde masters op het door de opleiding bestreken domein dienen te voldoen. Het is daarom moeilijk om in dit verband te spreken van eindkwalificaties die aansluiten bij eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk worden gesteld. Als er al standaarden of eisen worden gesteld dan doet in eerste instantie de instelling dat nu zelf. Het panel heeft er daarom ook wel begrip voor dat de instelling in het informatiedossier geen beschouwing heeft gewijd aan de vraag of de beoogde eindkwalificaties van de opleiding aansluiten bij door vakgenoten (in binnen- of buitenland) gestelde eisen. De eindkwalificaties zoals die door de instelling zijn geformuleerd zijn naar het oordeel van het panel zeker van voldoende statuur om als internationale standaard te kunnen gelden voor elders in dit domein op te zetten (vergelijkbare) masteropleidingen. De beoogde eindkwalificaties lijken verder ook goed aan te sluiten bij de eisen die de beroepspraktijk aan toekomstige beroepsbeoefenaren op dit domein zal gaan stellen. Het panel ziet in ieder geval geen aanleiding het oordeel van de instelling op dit punt in twijfel te trekken. Uit het totaal van de eindkwalificaties en de leerdoelen van de verschillende vakken en studieonderdelen valt naar het idee van het panel onmiskenbaar op te maken dat iemand die de voorgedragen opleiding met goed gevolg heeft afgerond voldoet aan de algemeen aanvaarde (internationale) beschrijvingen van een master. Het panel meent dat het programma een duidelijke wo-oriëntatie kent, waarvan het academisch niveau door de interactie tussen theorie en praktijk nog wordt verhoogd. Het programma kwalificeert het panel als ambitieus, maar studeerbaar. De met de opleiding te bereiken eindkwalificaties zijn naar het oordeel van het panel adequaat vertaald in termen van programmatische opbouw, didactisch concept, te hanteren onderwijsvormen en wijzen van toetsing. Verder zijn de te bereiken eindkwalificaties naar het oordeel van het panel aantoonbaar vertaald in leerdoelen van het beoogde programma. De opleiding is over vrijwel de hele linie van wo-statuur. Alleen bij de discipline levensmiddelentechnologie zou naar het oordeel van het panel de interactie tussen onderwijs en wetenschap een steviger (academische) verankering dienen te krijgen. pagina 3

4 Ten aanzien van de beoogde cursusduur van twee jaar (120 ECTS) heeft het panel een positief advies afgegeven, dat in een separaat protocol verlenging cursusduur is vorm gegeven. Het onderwerp inzet van personeel waardeert het panel over de hele linie als voldoende. De kwantiteit van het in te zetten personeel is toereikend om de voorgedragen opleiding te kunnen starten en te continueren. De staf/student-ratio in de aanloopfase van de opleiding bedraagt 1:25 en in de steadyphase 1:19. Voor een opleiding in de sector Gedrag & Maatschappij/ Gezondheidswetenschappen is dat een alleszins acceptabele ratio, gegeven ook het door de instelling gehanteerde didactisch concept van probleem gestuurd onderwijs, dat een grote mate van zelfstandig werken van de student veronderstelt. De kwaliteit van de in te zetten vaste en gastdocenten is goed tot uitstekend. In hun persoon wordt een duidelijke verbinding gelegd tussen theorie en praktijk. In de personele bezetting van het docentencorps dat voor de opleiding wordt ingezet, worden vrijwel alle door de opleiding bestreken disciplines afgedekt. Alleen op het gebied van de levensmiddelentechnologie is die bezetting lacuneus. Daar zou de instelling voor een adequatere personele invulling dienen zorg te dragen. De materiële voorzieningen voldoen ruimschoots aan de daarvoor geldende eisen, terwijl ook de studiebegeleiding en de informatievoorziening van een adequaat niveau zijn. De instelling stelt voldoende onderwijsruimten en faciliteiten beschikbaar om de opleiding te kunnen aanbieden, en voorziet in adequate mate in leerondersteunende voorzieningen, waaronder de algemene ICT-faciliteiten, de audiovisuele middelen en de mediathecaire voorzieningen. Die voorzieningen zijn van goede tot uitstekende kwaliteit. Dat geldt ook voor de laboratoria in Maastricht. Minpunt is wel dat die laboratoria zo n 80 kilometer van de vestiging in Venlo verwijderd liggen. Dat afstandsprobleem geldt ook voor het contact met de docenten. Weliswaar is door docenten en programmaverantwoordelijken bij het locatiebezoek verzekerd dat zij ook - buiten de eigenlijke contacturen in Venlo - goed bereikbaar zijn via telefoon en en zich daarvoor ook graag beschikbaar houden. Maar dat is naar het idee van het panel toch anders dan de situatie dat docenten in de onmiddellijke nabijheid van de onderwijsvestiging hun werkplek hebben en direct en in persoon aanspreekbaar zijn. Het panel heeft er begrip voor dat de instelling er om politiek-strategische redenen voor gekozen heeft om een nevenvestiging in Venlo te starten en de HFIM-opleiding als één van de twee pionieropleidingen heeft uitverkozen, maar uit onderwijskundig oogpunt vindt het panel het toch jammer dat gekozen is voor Venlo en niet voor Maastricht. Temeer omdat de instelling vooralsnog niet van plan is om ook in Venlo biomedische laboratoria te gaan realiseren, zoals die welke zij nu in Maastricht (aan de Universiteitssingel) ter beschikking heeft. Het panel stelt vast dat de FMHL, die de eerst verantwoordelijke faculteit is voor de HFIMopleiding, ten aanzien van deze opleiding nog niet over een volledig uitgewerkt systeem van interne kwaliteitszorg beschikt. Daar staat tegenover dat de FMHL op dit moment wel een samenstel van instrumenten kent waarmee relevante gegevens over de kwaliteit van door haar verzorgde opleidingen kunnen worden gegenereerd en geëvalueerd. Vorm, inhoud en frequentie van de hier bedoelde instrumenten staan daarbij goeddeels vast en zijn ook de verantwoordelijkheden met betrekking tot initiatief, evaluatie, monitoring en implementatie van eventuele verbetermaatregelen op herkenbare wijze verdeeld over verschillende functionarissen en gremia. Met dat al beschikt de faculteit FMHL de facto over pagina 4

5 een werkbaar en cyclisch systeem van interne kwaliteitszorg, waarmee sedert de fusie in 2008 ook al de nodige ervaring is opgedaan. Voor het panel is bij gelegenheid van het locatiebezoek komen vast staan dat op afzienbare termijn alle partijen die belang hebben bij de zorg voor de kwaliteit van de opleiding, daarbij ook daadwerkelijk betrokken zullen zijn. Op dit moment geldt die betrokkenheid in institutionele en materiële zin nog slechts voor studenten en medewerkers. Door een personele invulling van de Advisory Board met representatieve vertegenwoordigers uit het beroepenveld zou ook de betrokkenheid van deze stakeholders bij de kwaliteitszorg vorm en inhoud kunnen worden gegeven. De instelling zou daar idealiter op korte termijn uitvoering aan dienen te geven. Het panel houdt de instelling verder aan de in dit verband gegeven toezegging om - zodra die er zijn - alumni te betrekken bij de kwaliteitszorg. De condities voor continuïteit zijn aanwezig, zowel wat betreft de afstudeergarantie als waar het gaat om de investeringen en de financiële voorzieningen. Het panel adviseert de NVAO om positief te besluiten ten aanzien van de kwaliteit van de nieuwe wo-master Health Food Innovation Management (# 3411). Den Haag, 26 juni 2009 Namens het panel ter beoordeling van de toets nieuwe wo-master Haelth Food Innovation Management van Maastricht University, prof. dr. F. Sturmans (voorzitter) mr. dr. Th. L. Bellekom (secretaris) pagina 5

6 2 Inleiding en verantwoording Bij brief van 19 december 2008 is door het College van Bestuur van Maastricht University, onder aanbieding van een informatiedossier met bijlagen, bij de NVAO een aanvraag ingediend voor een toets nieuwe opleiding (Tno) ten behoeve van de wo-masteropleiding Health Food Innovation Management (HFIM). Na te hebben vastgesteld dat het aanvraagdossier in voldoende mate geschikt was om inhoudelijk te worden beoordeeld, is van de kant van de NVAO een aanvang gemaakt met de Tno-procedure. Met het oog op een in dat verband uit te brengen advies over de kwaliteit en het niveau van de voorgedragen opleiding is bij besluit van 24 maart 2009 door het bestuur van de NVAO een panel van deskundigen ingesteld. Voor de samenstelling van dat panel, alsmede een opgaaf van relevante kwalificaties van de afzonderlijke leden daarvan, zij verwezen naar Bijlage 1 bij dit advies. 2.1 Werkwijze panel Het panel heeft zich bij de toetsing van de kwaliteit en het niveau van de opleiding gebaseerd op de criteria van het Toetsingskader nieuwe opleidingen hoger onderwijs van de NVAO van 14 februari 2003 (hierna: Toetsingskader) en de Handreiking aanvraag toets nieuwe opleidingen hoger onderwijs. Het panel is daarbij als volgt te werk gegaan. Het is zijn toetsingsarbeid begonnen met het bestuderen van het door de instelling aangeleverde informatiedossier en de daarbij gevoegde bijlagen en heeft vervolgens vooroverleg gehouden om de eerste bevindingen te bespreken. Op dit vooroverleg, dat op 15 april 2009 in Utrecht (NH Hotel Jaarbeursplein) plaatsvond, is een aantal uiteenlopende vragen en vraagpunten geformuleerd met de bedoeling om tijdens het locatiebezoek de verschillende facetten van het Toetsingskader bespreekbaar te maken. Met betrekking tot een aantal van die vragen wilde het panel nog graag voorafgaande aan het locatiebezoek over een antwoord van de aanvragende instelling beschikken, deels ter completering van informatie die in het dossier ontbrak, deels ter nadere toelichting van gegevens die het wel bevatte. Die verzoeken om nadere toelichting en informatie zijn op 20 april 2009 aan de instelling voorgelegd en door deze bij schrijven van 20 mei 2009 beantwoord, onder bijvoeging van een notitie waarin een nadere beschrijving wordt gegeven van de acht courses waaruit het voorgedragen masterprogramma bestaat 1. Het locatiebezoek heeft op 26 mei 2009 plaatsgevonden in de nevenvestiging van Maastricht University in Venlo (in het hoofdgebouw van Fontys Hogescholen aan de Hulsterweg aldaar). Tijdens dit bezoek heeft het panel zich in verschillende gespreksronden van nadere informatie voorzien, onder meer aan de hand van de vragen die het op het vooroverleg had voorbereid en die het niet reeds schriftelijk had voorgelegd aan de instelling. Bijlage 2 bij dit advies geeft een overzicht van het programma van het locatiebezoek. Na afloop van de gespreksronden zoals die voor het locatiebezoek waren voorzien, heeft het panel zijn bevindingen op basis van het materiaal en de uitkomsten van de verschillende gespreksronden onderling besproken en vertaald naar, aan het Toetsingskader gekoppelde, 1 De notitie ( KERN-achtergronden van de master ) is van de hand van de programmadirecteur en de curriculumcoördinator-hfim, en gedateerd 19 mei 2009 pagina 6

7 conclusies. Daarbij is eerst per facet afzonderlijk een beoordeling uitgesproken en is vervolgens per onderwerp een oordeel gegeven over de desbetreffende facetten in onderling verband, uitmondend in een voorlopig eindadvies over de aanvraag als geheel. De secretaris van het panel heeft daarna een concept paneladvies opgesteld dat, na verwerking van de daarop binnengekomen commentaren van de panelleden, is geworden tot het definitieve advies zoals dat hier voorligt. Het paneladvies is geaccordeerd door alle panelleden en definitief vastgesteld door voorzitter en secretaris op 26 juni Opbouw paneladvies De kern van dit paneladvies is hoofdstuk 4, waarin het panel de kwaliteit en het niveau van de ter erkenning voorgedragen opleiding toetst. Die toetsing gebeurt aan de hand van de zes onderwerpen met bijbehorende facetten die in het Toetsingskader worden aangereikt. De opbouw is daarbij zo dat het panel eerst per facet - onder het kopje Bevindingen - een samenvatting geeft van de door de aanvragende instelling aangeleverde informatie. Het gaat dan om een weergave van feiten en argumenten, voor zover vermelding daarvan naar het oordeel van het panel relevant is. Na de Bevindingen volgen de Overwegingen van het panel, waarbij hetgeen aan bevindingen is gereleveerd wordt beoordeeld en gewogen, uitmondend in een (per facet) afsluitende Conclusie. Ook per onderwerp geeft het panel steeds een samenvattend oordeel, daarbij summier concluderend tot voldoende wanneer de facetten eenduidig voldoende zijn gewaardeerd. Aan het kernhoofdstuk gaat een hoofdstuk (3) vooraf, waarin onder meer de voorgedragen opleiding (kort) wordt beschreven. In een afsluitend hoofdstuk (5) wordt met behulp van een tabel een samenvattend overzicht van de door het panel uitgesproken oordelen gegeven. Een samenvatting van zijn bevindingen en overwegingen die hebben geleid tot het eindoordeel, waartoe het panel is gekomen, is te vinden in hoofdstuk 1. Aan het advies is een vijftal bijlagen toegevoegd, met informatie over de samenstelling van het panel, het programma van het locatiebezoek, een overzicht van geraadpleegde stukken en bronnen, een lijst van veelgebruikte afkortingen en een overzicht van beoogde eindkwalificatie van de opleiding. NB: De beschrijving van het profiel van de instelling en de opleiding (paragrafen 3.2 en 3.3) en van de Bevindingen bij de verschillende facetten in hoofdstuk 4 zijn (goeddeels) in de Engelse taal, omdat de tekstpassages waar het hier om te doen is door het panel (vrijwel) allemaal ontleend zijn aan het informatiedossier, zoals dat door de instelling voor het doel van de Toets nieuwe opleiding - in het Engels - was aangeleverd. Vertaling of parafrasering van de relevante tekstdelen van het informatiedossier in het Nederlands, ten behoeve van het onderhavige paneladvies, achtte het panel (uit een oogpunt van dubbel werk) weinig opportuun en eigenlijk ook niet wenselijk in verband met dan eventueel optredende verschillen (of andere accenten) in de presentatie van de relevante feiten. Het oordeel van het panel is wel steeds in het Nederlands, omdat de met de Tno te verkrijgen erkenning toch in de eerste plaats bedoeld is als een civiel effect naar Nederlands recht. pagina 7

8 3 Beschrijving van de opleiding 3.1 Algemeen Land Instelling Opleiding Niveau Oriëntatie Graad Locatie(s) Variant Sector Nederland Maastricht University (MU) Health Food Innovation Management master wo MSc. de nevenvestiging van Maastricht University in Venlo, gebouw Fontys Hogescholen aan de Hulsterweg voltijds en initieel Gedrag en Maatschappij Gezondheidswetenschappen 3.2 Profiel instelling De instelling profileert zich, blijkens haar website 2, als een internationaal georiënteerde universiteit die kiest voor: een onderscheidend onderwijsaanbod van Europese topkwaliteit; hoogstaand onderzoek rond geselecteerde thema s; actieve samenwerking met bedrijven en instellingen, en bijdrage aan de ontwikkeling van de (Eu)regio, waar Limburg deel van uitmaakt. In het informatiedossier voegt de instelling daar nog aan toe dat: Maastricht University positions itself as a quality university with an international orientation. From all over the world, students and academics come to MU for its reputation as a top player in the field of education, selected areas of research, and clusters of innovation. Education and research of MU are concentrated around three themes: life sciences, innovation and governance. De missie op facultair niveau vormt een afgeleide van deze universitaire uitgangspunten. Voor de faculteit (en het universitair medisch centrum) onder wier verantwoordelijkheid de voorgedragen HFIM-opleiding verzorgd gaat worden, te weten FHML en Maastricht UMC +, luidt die missie concreet: to provide high-quality academic education, to carry out highquality research, and to valorise knowledge in the domains of Health Sciences, Medicine and Molecular Life Sciences. The emphasis is on an integrated approach to health care within an international context. The Maastricht UMC + /FHML focuses on research and education across the entire spectrum of molecular life sciences, the health sciences (including public health and primary care) and medicine. The Maastricht UMC + /FHML recognizes that the health care of the future focuses not only on patients but also on people who run greater health risks due to unfavourable genetic predisposition, lifestyle and environmental factors. The study of the continuum of health and sickness demands a coherent and integrated approach to research and education at the molecular, biological, genetic, behavioural and social scientific level. De voorgedragen masteropleiding HFIM past, naar zeggen van de instelling, heel goed bij het zo-even geschetste universitaire profiel en de daarvan afgeleide facultaire missie: 2 Over de UM Missie & strategie pagina 8

9 HFIM has an interdisciplinary nature and contributes to enhance the university s and faculty s international orientation. Within this interdisciplinary context, the Maastricht UMC + /FHML master program will benefit from it s collaboration with the Faculty of Economics and Business Administration (FEBA), the Faculty of Law (FL) and the Faculty of Psychology and Neurosciences (FPN). In particular it will build on various tracks within the MSc in International Business: the track in Supply Chain Management, the track in Strategy & Innovation, and the track in Entrepreneurship and SME management. The FL will develop a track in international food law, in particular European food regulations. Moreover, UM, is setting up a Center of Entrepreneurship, and is participating in an Innovation Center for Health Nutrition (ICGV), which will further strengthen and extend the activities in the domain of Entrepreneurship, in Maastricht and in Venlo. Thereby the program will as much as possible make use of existing scientific and management resources at the Maastricht UMC + / FHML, in particular from the departments of Human Biology and Health Risk Analysis and Toxicology. 3.3 Profiel opleiding Algemene context van de opleiding Over de achtergronden van de voorgedragen opleiding vermeldt de instelling (op verspreide plaatsen in het informatiedossier) onder meer de volgende relevante zaken. The last few decades an overwhelming number of publications have dealt with the statement that the base of personal health care is an appropriate lifestyle in which consuming a healthy diet is an important disease prevention measure. Accordingly, Nutritional Health Care has become a main driver for innovation in the food and beverage industry. In this respect, multiple health concerns and related benefit targets are being addressed by the food industry, however, often without success. Recent market research has shown that out of 1000 new food and beverage product launches, over 700 products were accompanied by a statement to support health or body functions. However, only 2-3% of the products launched were commercially successful. This either indicates that many of the new products miss real innovative health associated aspects that are recognized by the consumer and seen as added value, or that the new products do not meet the classical consumer expectations with respect to product taste, convenience or price. [ ] The fundamental question therefore is what determines the consumer choice today and can we predict the healthy choice of tomorrow? Many factors impact on the possibilities to help change bad habits and related product choices. In the area of healthy foods, especially the health concerns, beliefs and desires, play a significant role. Accordingly, understanding the backgrounds of consumer behaviour, their health concerns, food choices and their riskbenefit perceptions is crucial. In this respect, 4 potential areas of science, along with developments in the food regulatory environment should be continuously evaluated for their developments and impacts on the market: 1. Biomedical sciences addressing the impact of nutrition components on health management by disease prevention; 2. Consumer Research and Communications in the area of health concerns and disease risks and desired products benefits; 3. New technologies of ingredient extraction, modification and processing impacting on product application opportunities; 4. Regulatory developments/food law setting the scene for health benefit claims. [ ] pagina 9

10 The resulting knowledge should be integrated to be able to appropriately estimate the potential chance of success in new product development and market launch. [ ] Accordingly, the MSc program presented here aims to provide students with insights in selected key-aspects of these 4 key areas of science. De inhoud van de opleiding op hoofdlijnen Als belangrijkste te bereiken leerdoelen en te bestrijken domeinonderdelen - binnen de genoemde key areas of science - noemt de instelling: [ad 1: Biomedical/Life Sciences Research on Nutrition and Health] Basic research on the effects of food components on the etiology of disease may lead to new insights and innovative ideas for new product development (NPD) in the food arena. The implementation of basic research findings in applied research (nutrition intervention trials), will lead to insights on the efficacy of dietary measures to impact on health and disease. Observational studies may provide ideas about the link between certain food/nutrient exposures and incidence of disease. Such studies justify the design of controlled intervention trials to determine the effects of dietary recommendations or supplementations, in order to substantiate intervention effects. Understanding possibilities and pitfalls of a number of clinical intervention models and the use of validated biomarkers (e.g. nutrigenomics, transcriptomics, proteomics, cell cultures, in vitro digestion models) that are commonly used to study the effects of dietary components on human health status is a prerequisite for determining the targets, timelines and expected outcomes of studies [ad 2. Consumer Sciences] For the selection of appropriate development targets a selection should be made based on specific criteria such as size of population affected, level of consumer knowledge/understanding/trends/behaviour, food fit, sensory factors and preferences and competitive landscape co-affecting consumer choices. In depth consumer insights and market research falls into place here. [ad 3. Food Market and related industrial developments] The Health Foods Market, Health concerns, Trends and Innovations. How does this market look like? What are the key-players, what are limitations and pitfalls to innovation? Which functional ingredients are being used in what types of food/drink to achieve which benefits to the consumer? Essentials of digestion, absorption, distribution and metabolism of selected food components are essential to understand their potential impact on health management and disease risk reduction. New food and nutrient isolation/extraction and processing techniques have lead to the development of new ingredients and new types of foods. Ingredient modification techniques have allowed the design of food ingredients that did not exist as such previously and can now be developed as novel foods. [ad 4. National and International Food Regulations] With the development of the worldwide web and the growing interregional trade, products find their way all over the world. Insight in differences and communalities in food law and local regulation on food safety and health claims is essential to avoid project failures. pagina 10

11 Het programma bestaat concreet uit acht verplichte vakken (courses), waarvan zeven in mindere of meerdere mate in de vorm van cursorisch onderwijs en één in de vorm van een gekoppeld stage- en scriptietraject. In schema 3 ziet het curriculum er als volgt uit: Year 1 Course Topic EC 1 st semester Introduction [1,5 EC] The Functional Foods Market, Health Concerns, Innovation 1 a. Health targets b. Food categories/ c. Ingredient d. Food and Market seg- Ingredient carrier categories Technology ments [9 EC] systems [4,5 EC] [ 5 EC] [3 EC] nd semester 3 4 Market Research: Consumer Understanding and Behaviour 9 Biosciences Innovation & Entrepreneurship 18 Methods and Analytics 10 Year 2 Course Topic EC 3 rd semester 4 th semester Health Foods, Scientific and Regulatory Environment 10 Skills training: Life Sciences Oriented Project & Change Management 5 Skills training: Business Plan 5 8 Internship and Thesis 40 Totaal Het panel ontleent dit schema aan de door de instelling nagezonden notitie KERN-achtergronden van de master. Dit schema verschilt op een aantal punten van het schema dat in het aanvraagdossier van het programma staat weergegeven. Omdat het schema in genoemde notitie het meest recent is (d.d. 19 mei 2009) heeft het panel gemeend dat schema hier te moeten weergeven. pagina 11

12 Nieuwe opleiding voor Nederland? De opleiding is nieuw voor Nederland. Er bestaan in den lande geen vergelijkbare opleidingen, waarbij op geïntegreerde wijze de domeinen Nutrition, Management en Innovation aan bod komen. Nieuwe opleiding voor de instelling? De opleiding is ook voor de instelling nieuw. Volgens eigen opgave verschilt de voorgedragen HFIM-opleiding van bestaande masteropleidingen van Maastricht University - in het bijzonder van die aangeboden door de faculteiten FEBA en FL - omdat: - Masters offered by these faculties do not offer advanced courses in nutrition and health. - The Master of Entrepreneurship and SME Management is offered in Maastricht, and doesn t include Health Food Business and management principles. There is no explicit overlap in courses. - The Master of Strategy and Innovation is offered in Maastricht, and doesn t regard Health Food Innovation Management or Entrepreneurship. Content wise the overlap is restricted to one course (6.5 ECTS). - None of the masters includes aspects of global food law and European food regulations. Ook van door andere faculteiten (FHML en FPN) aangeboden masteropleidingen verschilt de HFIM-opleiding aanmerkelijk, met name door het ontbreken van de componenten Management en Innovation die voor de HFIM zo kenmerkend zijn en daar voor zeker meer dan 40% 4 deel van uitmaken. Studieomvang De voorgedragen masteropleiding behelst een tweejarige voltijdse cursus van 120 ECTS. 4 40% of meer afwijkende invulling is het NVAO-criterium om een opleiding als nieuw aan te merken. pagina 12

13 4 Beoordeling per onderwerp In dit hoofdstuk toetst het panel de aanvraag aan de hand van de zes onderwerpen en negentien facetten uit het toetsingskader. Per facet is telkens de letterlijke omschrijving ervan uit het toetsingskader overgenomen. Daarna volgen eveneens per facet een summiere samenvatting van de informatie verstrekt door de instelling, en de overwegingen en het oordeel van het panel. Tot slot geeft het panel per onderwerp een samenvattend oordeel. 4.1 Doelstellingen opleiding Voor een beschrijving van het programma en de algemene doelstellingen (achtergronden) van de opleiding wordt verwezen naar het voorgaande hoofdstuk 3. De doelstellingen, in de betekenis van: te behalen eindkwalificaties, komen in de volgende drie paragrafen ter sprake Domeinspecifieke eisen (facet 1.1) De beoogde eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Bevindingen Aan de vraag of en in welke mate de beoogde eindkwalificaties van de voorgedragen opleiding aansluiten bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten worden gesteld (aan een opleiding op het bestreken domein) wordt in het informatiedossier geen expliciete beschouwing gewijd. Over het aansluiten van die eindkwalificaties bij de eisen die de beroepspraktijk stelt, bevat het informatiedossier wel een korte tekstpassage, en wel de volgende: This MSc program is designed to train international students in the management of a multidisciplinary approach and evaluation, of stage gate processes that guide the scientific activities taking place in the R&D/innovation space of the food and beverage industry. The related insights and skills are a prerequisite for being able to successfully combine the relatively short focused business/commercial elements related to the development, production and go to market processes with longer term strategic elements of the technical and research organization. This is realized by gaining in depth insight in the multiple factors that mutually influence consumers, governments, industry and science. Additionally, by developing appropriate entrepreneurial and management skills required to implement activities at the interface of science and business successfully. These skills will be part of theoretical and practical learning and will be the base for an effective industrial internship that will take place in the finishing part of the master program and writing the thesis. Overwegingen Het panel stelt vast dat het domein dat door de HFIM-opleiding bestreken wordt nog een betrekkelijk jong - zo niet: nieuw - multidisciplinair vakgebied is, dat bezig is zich te ontwikkelen en te positioneren binnen het academisch spectrum van disciplines. Gezegd kan worden dat de aanvragende instelling internationaal gezien eerder een leidende dan een volgende rol vervult, waar het gaat om het formuleren van eindkwalificaties waaraan afgestudeerde masters op dit terrein dienen te voldoen. Het is daarom moeilijk om in dit pagina 13

14 verband te spreken van eindkwalificaties die aansluiten bij eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk worden gesteld. Als er al standaarden of eisen worden gesteld dan doet in eerste instantie de instelling dat nu zelf. Het panel heeft er daarom ook wel begrip voor dat de instelling in het informatiedossier geen beschouwing heeft gewijd aan de vraag of de beoogde eindkwalificaties van de opleiding aansluiten bij door vakgenoten (in binnen- of buitenland) gestelde eisen. De eindkwalificaties zoals die door de instelling zijn geformuleerd (zie bij facet 1.2) zijn naar het oordeel van het panel zeker van voldoende statuur om als internationale standaard te kunnen gelden voor elders in dit domein op te zetten (vergelijkbare) masteropleidingen. De beoogde eindkwalificaties lijken inderdaad goed aan te sluiten bij de eisen die de beroepspraktijk aan toekomstige beroepsbeoefenaren op dit domein zal gaan stellen. Het panel ziet in ieder geval geen aanleiding het oordeel van de instelling op dit punt in twijfel te trekken. Conclusie Het panel beoordeelt het facet 1.1 Domeinspecifieke eisen als voldoende Master (facet 1.2) De beoogde eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een master. Bevindingen De met de opleiding te bereiken eindkwalificaties geeft de instelling in eerste instantie, en globaal, invulling aan de hand van de volgende zeven competenties, vaardigheden en attitudes: The intended profile of a graduated MSc in Health Food Innovation Management is that of someone who is able to independently develop and implement innovation and entrepreneurial activity at all levels of the food and beverage industry. The graduate MSc will be able to identify relevant trends and developments in the area of Nutrition and Health sciences, Consumer Sciences as well as the Regulatory and Food Law developments in this space. The graduate will be able to merge scientific data in new ideas and concepts that have a real benefit to the consumer add are economically attractive. The graduate has the insights and skills to help develop scientifically sound intervention study concepts with the selection of appropriate biomarkers. The graduate will be able to discuss these trends and developments in a manner that will help to facilitate connectivity and partnering between the technical and commercial functions. Additionally the graduate will be able to translate scientific evidence for product benefits in generally understandable consumer benefit claims that are scientifically sound and will be acceptable to the food authorities. Graduates will typically find a job at national and international enterprises in the interface between research, technology and business management. Deze zeven globale eindkwalificaties vertaalt de instelling vervolgens in een 37-tal deelkwalificaties, verdeeld over de vijf competentiegebieden die door de Dublin descriptoren worden onderscheiden, te weten: (i) Kennis en inzicht (19 deelkwalificaties); (ii) Toepassen kennis en inzicht (4 deelkwalificaties); (iii) Oordeelsvorming (4 deelkwalificaties); (iv) Communicatie (3 deelkwalificaties) en (v) Leervaardigheden (7 deelkwalificaties). 5 5 Voor een weergave van deze deelkwalificaties, per Dublin descriptor, zij hier verwezen naar bijlage 5 bij dit advies. pagina 14

15 Overwegingen De instelling somt in het informatiedossier wel op welke hoofd- en deelkwalificaties met het programma beoogd zijn te behalen en geeft zij ook wel aan welke van die kwalificaties in het kader van welke Dublin descriptor te behalen zouden zijn, maar een bewijs of onderbouwing voor het feit dat die kwalificaties ook daadwerkelijk aansluiten bij algemeen geaccepteerde beschrijvingen van een master (zoals de Dublin descriptoren) levert een en ander niet op. Niettemin neemt het panel wel aan dat de door de instelling geformuleerde eindkwalificaties voldoen aan de master-standaard van de Dublin descriptoren. Het panel baseert dat oordeel enerzijds op het feit dat de door de instelling gegeven verdeling van te behalen kwalificaties over het pakket van vakken dat het programma kent (p informatiedossier), goed spoort met de leerdoelen die - blijkens de beschrijving van die vakken (courses) 6 - beoogd worden te bereiken. Het niveau van die leerdoelen kwalificeert het panel als ambitieus en van onmiskenbaar masterniveau - gelet ook op de multidisciplinariteit die daarbij steeds als uitgangspunt wordt gehanteerd. Anderzijds baseert het panel dat op het didactisch concept van probleem gestuurd onderwijs in combinatie met de interactie die met de beroepspraktijk in het curriculum wordt beoogd. De wisselwerking tussen theorie en praktijk, die daarmee in structurele zin in het programma is ingebouwd, verhoogt het academisch niveau van de opleiding, zo meent het panel. Conclusie Het panel beoordeelt het facet 1.2 Master als voldoende Oriëntatie wo (facet 1.3) De beoogde eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de volgende beschrijvingen van een master in wo: De beoogde eindkwalificaties zijn mede ontleend aan eisen vanuit de wetenschappelijke discipline, de internationale wetenschapsbeoefening en voor daarvoor in aanmerking komende opleidingen de relevante praktijk in het toekomstige beroepenveld. Een wo-master heeft de kwalificaties om zelfstandig wetenschappelijk onderzoek te verrichten of multi- en interdisciplinaire vraagstukken op te lossen in een beroepspraktijk waarvoor een wo-opleiding vereist is of dienstig is. Bevindingen Ter adstructie van het wo-karakter van de opleiding voert de instelling onder meer aan dat: With respect to academic orientation of the MSc in Health Food Innovation Management, the program specifically prepares students for positions in the interface of research and new product development in the food sector. To this purpose the participants will not only be provided with domain specific knowledge and skills, but also be offered a complete course on relevant methods and methodological topics by intensive lectures, problem based learning working groups as well as practical skill trainings on relevant analytical and methodological issues, as well as management and product innovation. In the concluding Master Thesis, all of these skills will have to be combined. After graduation, students will 6 Een weergave van die beschrijving, zoals die in verkorte vorm in het informatiedossier [pp ] kan worden gevonden en in uitgebreidere vorm in de notitie KERN-achtergronden [pp. 8-26], gaat het bestek van dit advies te buiten. Het panel volstaat daarom met verwijzing naar genoemde passages en de opmerking dat de instelling inhoud en leerdoelen van de onderscheiden courses op heldere en inzichtelijke manier invulling heeft gegeven. pagina 15

16 be able to search, comprehend and select relevant scientific literature, perform experiments or design a business project plan, and write scientific reports, all in a multidisciplinary setting. The students conduct a master thesis and will be supervised by UM academic staff involved in research relevant to health food innovation management. Interaction of students in the HFIM program with researchers active in fields relevant to health food innovation management warrants the students awareness of the state-of-the-art with respect to the topic chosen for their master theses. The staff is based in Maastricht UMC + /FHML Schools, and in UM faculties and institutions beyond Maastricht UMC + /FHML, namely: (i) Maastricht UMC + School for Nutrition, Toxicology and Metabolism (NUTRIM), (ii) Maastricht Research School of Economics of Technology and Organizations (METEOR), (iii) Law research school Ius Commune (IUS COMMUNE) and (iv) Research School Experimental Psychopathology (EPP) Overwegingen De instelling heeft naar het oordeel van het panel op overtuigende wijze aan weten te tonen dat de met de opleiding beoogde eindkwalificaties ontleend zijn aan de relevante praktijk in het toekomstige beroepenveld. De opleiding is bij uitstek op die praktijk ingericht (met vaardighedentrainingen, stage en praktijkgerelateerde scriptie) en voorziet ook in een duidelijke behoefte die in het beroepenveld leeft zo is het panel gebleken. Een opgeleide master moet in staat worden geoordeeld om zelfstandig wetenschappelijk onderzoek te doen; die zelfstandigheid wordt ook bij het schrijven van de scriptie verondersteld. Van belang om in dit verband te vermelden is dat het panel in de gespreksronden met programmaverantwoordelijken en docenten - tijdens het locatiebezoek - is gebleken dat de instelling wat betreft het niveau van de scriptie uitgaat van het feit dat de resultaten verkregen in de scriptie moeten kunnen worden vertaald in een publicabel, peer reviewed, artikel in een hoogstaand wetenschappelijk tijdschrift. Voor het panel was dat een nieuw gegeven omdat daar in het aanvraagdossier nergens melding van wordt gemaakt. Het toont naar het idee van het panel wel aan dat de oriëntatie van de opleiding duidelijk van wo-aard is. Maar het stelt ook wel hoge eisen aan de begeleiding van studenten bij hun thesisarbeid, zowel aan de interne begeleiding (vanuit de FMHL) als de externe begeleiding (vanuit de stageverlenende instelling, als de stage extern wordt doorgemaakt). Ook aan de eindbeoordeling van de scriptie stelt dat naar het idee van het panel, uit een oogpunt van objectiviteit en maatschappelijke relevantie, zwaardere eisen. Medebeoordeling van het academisch niveau door een derde objectieve buitenstaander (evt. meerdere), mogelijk uit de eigen academische instelling, lijkt dan aangewezen.[zie ook de Overwegingen bij facet 2.2] Conclusie Het panel beoordeelt het facet 1.3 Oriëntatie wo als voldoende Samenvattend oordeel onderwerp 1 Doelstellingen opleiding De facetten domeinspecifieke eisen, master en oriëntatie wo heeft het panel als voldoende beoordeeld. Daarmee krijgt het onderwerp Doelstellingen opleiding als geheel een positieve beoordeling pagina 16

17 4.2 Programma Voor de beschrijving van het programma wordt verwezen naar het voorgaande hoofdstuk Eisen wo (facet 2.1) Het beoogde programma sluit aan bij de volgende criteria voor het programma van een wo-opleiding Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats in interactie tussen het onderwijs en het wetenschappelijk onderzoek binnen relevante disciplines. Het programma sluit aan bij ontwikkelingen in de relevante wetenschappelijke discipline(s) door aantoonbare verbanden met actuele wetenschappelijke theorieën. Het programma waarborgt de ontwikkeling van vaardigheden op het gebied van wetenschappelijk onderzoek. Bij daarvoor in aanmerking komende opleidingen heeft het programma aantoonbare verbanden met de actuele praktijk van de relevante beroepen. Bevindingen In het informatiedossier wijdt de instelling de navolgende tekstpassage aan dit facet van het Toetsingskader: Both coursework and academic research are incorporated in the program. About one third of the program aims to train students in practical skills and in research; two thirds of the program is coursework. Both areas will be combined in the different courses, hence embedding research as an integral part of the master course. To ensure that research skills will be acquired at a high level, scientific staff with well-established reputations will be closely involved in teaching the practical skills, as well as in supervising the graduation project. The three main directions of the master program, food & nutrition, management & logistics and product development & innovation, are derived from recent developments in product development and innovation in small and medium enterprises (SMEs). In the program, the latest insights in the different directions will be educated by leading experts in the field. The program will naturally incorporate current academic theories. The course program has clear links with the current professional practice in relevant professions. Note that part of the program is developed and lectured by staff members who regularly encounter the knowledge gap between science and industry, which will be bridged by the current master. In addition, local SMEs will be involved in the master course; guest speakers from local SMEs and multinationals in the business of healthy eating area will be invited to optimize the cross-talk between academia and industry. Graduation projects will favorably be situated in SMEs. Students will continuously work in an international group, with colleagues from different bachelor and wo-backgrounds in the Health Food Innovation Management program, and, where appropriate, together with students from the Global Supply Chain Management and Change program. Overwegingen Het panel meent dat de instelling op adequate wijze heeft onderbouwd dat het voorgedragen programma voldoet aan de drie criteria/eisen die het onderhavige facet stelt aan een wo-opleiding. Het panel merkt daarbij in het verband van het eerste criterium wel op dat van alle disciplines die in de opleiding zijn vertegenwoordigd die van de levensmiddelentechnologie het zwakst scoort op het punt van interactie tussen onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. Dat betreft zowel de programmatische invulling als de personele bezetting (zie pagina 17

18 daarvoor ook bij facet 3.1). In het informatiedossier wordt wel gerefereerd aan een relatie met wetenschappelijk onderzoek, zoals uitgevoerd door WUR-Wageningen en NIZo- Ede/Wageningen (bijv. op p. 15 en p. 31 met de woorden guest lectures en site visits en op p. 47 met special arrangements for site visits and skilllearning ). Maar van een formele band met en materiële betrokkenheid bij de opleiding is hier in wezen geen sprake. De instelling spreekt daarom ook terecht van potential collaborations. Alleen via de betrokkenheid van de HAS Den Bosch bij opleiding is sprake van interactie tussen onderwijs en onderzoek, maar het panel is geneigd dat toch te kwalificeren als een interactie op hbo-niveau. De instelling zou er goed aan doen de relatie met de discipline levensmiddelentechnologie programmatisch en in personele zin te upgraden naar gegarandeerd wo-niveau. Conclusie Het panel beoordeelt het facet 2.1 Eisen wo als voldoende Relatie tussen doelstelling en programma (facet 2.2) Het beoogde programma, het didactisch concept, de werkvormen en de wijze van toetsing weerspiegelen de te bereiken eindkwalificaties van de opleiding. De te bereiken eindkwalificaties zijn aantoonbaar vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het beoogde programma. Bevindingen Over de vraag of en In welke mate het programma een weerspiegeling vormt van de geformuleerde eindkwalificaties, meldt het informatiedossier onder meer: The program aims to deliver highly knowledgeable multidisciplinary masters who are able to deliver the innovation and entrepreneurial activity needed to advance and vitalize health related best practices and new product developments in the food and beverage industry. To this purpose it is key that participants possess research skills and are knowledgeable about the scientific state of the art. At the same time, and perhaps more than in various other MSc programs, the education is aimed at providing the participants with the knowledge and skills to successfully pursue the entrepreneurial opportunities arising from these recent innovative scientific developments. Thus, the program contains several modules on methods, methodology and fundamentals of Health Food Management and Business Administration, which are akin to courses currently deployed in the MSc programs in Maastricht. Moreover, the mix of examination methods - written exams, individual writing assignments, interdisciplinary group work reports, presentations, and last but not least a Master s thesis - enforces the many facets of academic work and communication to be thoroughly developed. After all, the objective is to bring forth professionals who are able to bridge the gap between scientific innovations and bringing forth innovation and entrepreneurship in real life health food management. This objective sets the program apart from all other programs in the fields of Nutrition and Health and the field of Food and Business management. Over het didactisch concept, de werkvormen en de wijze(n) van toetsing en beoordeling releveert de instelling in het informatiedossier onder meer het volgende: During the course of the MSc HFIM, students will learn to function in a team of fellowstudents, and will also grow to become more independent. To achieve this, the concept of pagina 18

19 problem-based learning (PBL) as leading principle for both curriculum and instructional design will be used throughout the degree course. PBL typically involves students working on problems in small groups of 10 to 14 people with the assistance of a faculty tutor. Problems serve as the context for new learning. Their analysis and solution lead to the acquisition of new knowledge and problem-solving skills. The problem-based tutor's function is to coach the group which entails providing support to make student interaction productive and helping students to identify the knowledge they need to solve the problem. Because PBL implies small-scale teaching and enables the use of real life problems that can only be solved from a multi-disciplinary perspective, the Maastricht UMC + /FHML considers PBL an excellent didactic concept for its bachelor and master programs. The concept of PBL will be combined with the following teaching forms: Introductory lecture: The course coordinator will explain the background and aims of the course, and put its relevance in perspective of the master program. Important aspects of the course will be highlighted. Topic-related lectures: once or twice a week, academic experts will present relevant information about current topics of the course, and give the possibility to discuss problems that arise in the PBL groups. Key-note lectures: State of the art lecture by invited speaker, nationally or internationally recognized expert in the field, followed by group discussions. Research seminars: lecture by scientist (post-doctoral research fellow or University lecturer), presenting recent research, followed by group discussions on design of scientific experiments. Journal club: preparation and discussion of a relevant manuscript recently published in an international peer-reviewed journal, in small (PBL) groups. Site visit: visit to SME, research institute or other location relevant to the course. In line with the PBL system of teaching, examination of students is done during each course (reports of practical work, presentations) as well as at the end of each course by written exams. The final course exam will have a maximum duration of 3 hrs. All course coordinators are permitted to construct variations of the written exams (open or closed questions, amount of questions). If a course exam is rated below 5.5 (on a 10-points scale), the student will be allowed to an extra exam in the same academic year. In each course, exams will be designed and coordinated by the course coordinator. Examination questions will be provided by lecturing staff members. Each examination question will be corrected by the same person. Since the examination method is closely related to the educational system of each individual course, information on these examination methods is already provided in the previous chapter as part of the course description. Overwegingen De met de opleiding te bereiken eindkwalificaties zijn naar het oordeel van het panel adequaat vertaald in termen van programmatische opbouw (zie daarvoor ook de Overwegingen bij facet 2.3), didactisch concept, te hanteren onderwijsvormen en wijzen van toetsing. De gekozen onderwijsvormen en wijzen van toetsing sluiten naadloos aan bij het didactisch concept van het probleem gestuurd onderwijs. En dat concept past weer goed bij de multidisciplinaire en interactieve inhoud en opzet van het curriculum. pagina 19

20 Verder heeft het panel kunnen vaststellen dat de eindkwalificaties adequaat vertaald zijn in leerdoelen van de verschillende studieonderdelen waaruit het programma bestaat. Dat is op een heldere manier en to the point gebeurd. Ook voor studenten is daardoor herkenbaar wat van hen wordt verlangd en wat de opbouw is in die leerdoelen, met het oog op de uiteindelijk te bereiken startbekwaamheden. Bij de beoordeling van de thesis wil het panel op deze plaats nog wel de kanttekening plaatsen dat het veel waarde hecht aan een zo objectief mogelijke medebeoordeling door een tweede lezer, juist ook om garanties in te bouwen dat het eindproduct van hoog wetenschappelijk niveau is en de resultaten ervan publiceerbaar moeten zijn in een peer reviewed artikel in een hoogstaand wetenschappelijk tijdschrift. Naar het panel heeft begrepen is het beleid van de faculteit FMHL om als tweede begeleider (en lezer) een docent aan te wijzen uit een andere discipline dan de eerste begeleider en is het de bedoeling die lijn ook bij scripties in de HFIM-opleiding aan te houden. Het panel vindt dat een redelijke benadering. Denkbaar is ook dat met het oog op een zo objectief mogelijke beoordeling van het academisch niveau een beroep wordt gedaan op een derde beoordelaar - een deskundige objectieve buitenstaander - mogelijk uit de eigen academische instelling. Conclusie Het panel beoordeelt het facet 2.2 Relatie tussen doelstelling en programma als voldoende Samenhang programma (facet 2.3) Het beoogde programma is inhoudelijk samenhangend. Bevindingen De instelling onderbouwt de inhoudelijke samenhang van het programma in hoofdzaak als volgt: The multidisciplinary approach which is needed to meet the final qualifications of the MSc program in HFIM and the way it is organized in the curriculum guarantees that the acquisition of profound knowledge and expertise in relevant areas in biomedical sciences, health and disease prevention, consumer behaviour, food preparation, food product innovation, food law and innovation management is well balanced and interrelated. In the first year of the master program, students will be provided with all knowledge and academic skills relevant to the different disciplines, which are necessary to successfully finish the second year. In the second year, all disciplines will have to be integrated in the graduation project. Integration of these different disciplines will be combined with discussions on relevant questions from the market and industry. This ensures that graduates will be prepared for leading functions in the health food industry. Overwegingen De vakken sluiten naar het oordeel van het panel in het algemeen goed op elkaar aan, en er is ook sprake van een duidelijke volgtijdelijkheid. Dat was in de aanvankelijk opzet van het programma, zoals weergegeven in het aanvraagdossier (p.27), niet of beduidend minder het geval. In de, naar aanleiding van schriftelijke vragen van het panel, nagezonden notitie KERN-achtergronden van de master heeft de instelling het programma wat anders ingekleed en de volgorde van de courses aangepast. Het curriculum is daardoor een logischer en consistenter geheel geworden, met in het eerste jaar in overwegende mate de theoretische component en in het tweede jaar de onderzoeks- en vaardighedencomponent. pagina 20

Opleiding PECB IT Governance.

Opleiding PECB IT Governance. Opleiding PECB IT Governance www.bpmo-academy.nl Wat is IT Governance? Information Technology (IT) governance, ook wel ICT-besturing genoemd, is een onderdeel van het integrale Corporate governance (ondernemingsbestuur)

Nadere informatie

Impact en disseminatie. Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven

Impact en disseminatie. Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven Impact en disseminatie Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven Wie is wie? Voorstel rondje Wat hoop je te leren? Heb je iets te delen? Wat zegt de Programma Gids? WHAT DO IMPACT AND SUSTAINABILITY MEAN? Impact

Nadere informatie

Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager.

Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager. Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager www.bpmo-academy.nl Wat is kwaliteitsmanagement? Kwaliteitsmanagement beoogt aan te sturen op het verbeteren van kwaliteit. Tevens houdt het zich bezig met het verbinden

Nadere informatie

NETWORK CHARTER. #ResourceEfficiency

NETWORK CHARTER. #ResourceEfficiency NETWORK CHARTER 1 WHAT IS THE EREK NETWORK? EREK stands for the European Resource Efficiency Knowledge Centre, a vibrant platform to enable and reinforce businesses and especially small and medium sized

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 15 June 2018

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 15 June 2018 www.iuscommune.eu Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to participate in the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers, which will take place on Friday, 15 June 2018. This

Nadere informatie

Chapter 4 Understanding Families. In this chapter, you will learn

Chapter 4 Understanding Families. In this chapter, you will learn Chapter 4 Understanding Families In this chapter, you will learn Topic 4-1 What Is a Family? In this topic, you will learn about the factors that make the family such an important unit, as well as Roles

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 22 June 2017

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 22 June 2017 www.iuscommune.eu INVITATION Ius Commune Masterclass 22 June 2017 Amsterdam Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to participate in the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers,

Nadere informatie

Understanding the role of health literacy in self-management and health behaviors among older adults Geboers, Bas

Understanding the role of health literacy in self-management and health behaviors among older adults Geboers, Bas University of Groningen Understanding the role of health literacy in self-management and health behaviors among older adults Geboers, Bas IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version

Nadere informatie

Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën

Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën The Relation between Personality, Education, Age, Sex and Short- and Long- Term Sexual

Nadere informatie

OVERGANGSREGELS / TRANSITION RULES 2007/2008

OVERGANGSREGELS / TRANSITION RULES 2007/2008 OVERGANGSREGELS / TRANSITION RULES 2007/2008 Instructie Met als doel het studiecurriculum te verbeteren of verduidelijken heeft de faculteit FEB besloten tot aanpassingen in enkele programma s die nu van

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme 2015-2016 Amsterdam Masterclass 16 June 2016

Ius Commune Training Programme 2015-2016 Amsterdam Masterclass 16 June 2016 www.iuscommune.eu Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to attend the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers, which will take place on Thursday 16 June 2016. During this

Nadere informatie

Programmaoverzicht Bachelor Open dag

Programmaoverzicht Bachelor Open dag Programmaoverzicht Bachelor Open dag 11 2017 Ronde en tijd Openingsronde 09.00-09.30 uur Sessies en activiteiten Waarom Tilburg University? Informatiesessie met de rector magnificus en een student van

Nadere informatie

Aan de slag met interdisciplinaire Teacher Design Teams (i-tdt) voor istem onderwijs

Aan de slag met interdisciplinaire Teacher Design Teams (i-tdt) voor istem onderwijs Aan de slag met interdisciplinaire Teacher Design Teams (i-tdt) voor istem onderwijs Mieke De Cock, Heidi Knipprath & An Steegen 14/02/2019 Wat bedoelen we met istem? https://www.youtube.com/watch?v=alpj48simte&t=77s

Nadere informatie

Replacement course / vervangend vak

Replacement course / vervangend vak Transition rules / Bachelor / 2017-2018 BSc Bedrijfseconomie Code Course / vak Transition rule / overgangsregel Replacement course / vervangend vak Code Sem or Remarks / Opmerkingen unit / Sem of blok

Nadere informatie

WORKSHOP 1P4. Internationale samenwerking goed voor de onderwijskwaliteit? Arie van Scheepen. Docent Technische Bedrijfskunde bij IED-FNT

WORKSHOP 1P4. Internationale samenwerking goed voor de onderwijskwaliteit? Arie van Scheepen. Docent Technische Bedrijfskunde bij IED-FNT WORKSHOP 1P4 Internationale samenwerking goed voor de onderwijskwaliteit? Arie van Scheepen Docent Technische Bedrijfskunde bij IED-FNT 11.00-12.00 uur / SkyTheater 2 Inhoudsopgave Onderwerp/ aanleiding

Nadere informatie

Opleiding PECB IT Cyber Security Specialist.

Opleiding PECB IT Cyber Security Specialist. Opleiding PECB IT Cyber Security Specialist www.bpmo-academy.nl Wat doet een IT Cyber Security Specialist? De Cyber Security Specialist is verantwoordelijk voor de beveiliging van de technologische infrastructuur

Nadere informatie

CSRQ Center Rapport over onderwijsondersteunende organisaties: Samenvatting voor onderwijsgevenden

CSRQ Center Rapport over onderwijsondersteunende organisaties: Samenvatting voor onderwijsgevenden CSRQ Center Rapport over onderwijsondersteunende organisaties: Samenvatting voor onderwijsgevenden Laatst bijgewerkt op 25 november 2008 Nederlandse samenvatting door TIER op 5 juli 2011 Onderwijsondersteunende

Nadere informatie

Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt The role of mobility in higher education for future employability

Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt The role of mobility in higher education for future employability The role of mobility in higher education for future employability Jim Allen Overview Results of REFLEX/HEGESCO surveys, supplemented by Dutch HBO-Monitor Study migration Mobility during and after HE Effects

Nadere informatie

Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education

Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education Inger Anneberg, anthropologist, post doc, Aarhus University, Department of Animal Science Jesper Lassen, sociologist, professor, University

Nadere informatie

Basisgegevens. Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): Nieuwe opleiding. Nieuw Ad programma. Nieuwe hbo master. Nieuwe joint degree

Basisgegevens. Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): Nieuwe opleiding. Nieuw Ad programma. Nieuwe hbo master. Nieuwe joint degree Basisgegevens Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): X Nieuwe Nieuw Ad programma Nieuwe hbo master Nieuwe joint degree Naam instelling(en) Contactpersoon/contactpersonen Contactgegevens Universiteit

Nadere informatie

International Leiden Leadership Programme

International Leiden Leadership Programme International Leiden Leadership Programme Information Evening 1 November 2016 Universiteit Leiden.. LLP Programme team Menno Mennes Lucille Brakefield Janna van Helden Ratna Lachmansingh Programme Bij

Nadere informatie

Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten?

Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten? Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten? Does Gentle Teaching have Effect on Skills of Caregivers and Companionship and Anxiety

Nadere informatie

Intercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit

Intercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit 1 Intercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit 2 Structure of the presentation - What is intercultural mediation through the internet? - Why

Nadere informatie

FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE. Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010

FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE. Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010 FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010 Voeg aan het antwoord van een opgave altijd het bewijs, de berekening of de argumentatie toe. Als je een onderdeel

Nadere informatie

Fysieke Activiteit bij 50-plussers. The Relationship between Self-efficacy, Intrinsic Motivation and. Physical Activity among Adults Aged over 50

Fysieke Activiteit bij 50-plussers. The Relationship between Self-efficacy, Intrinsic Motivation and. Physical Activity among Adults Aged over 50 De relatie tussen eigen-effectiviteit 1 De Relatie tussen Eigen-effectiviteit, Intrinsieke Motivatie en Fysieke Activiteit bij 50-plussers The Relationship between Self-efficacy, Intrinsic Motivation and

Nadere informatie

Digital municipal services for entrepreneurs

Digital municipal services for entrepreneurs Digital municipal services for entrepreneurs Smart Cities Meeting Amsterdam October 20th 2009 Business Contact Centres Project frame Mystery Shopper Research 2006: Assessment services and information for

Nadere informatie

Multi-disciplinary workshop on Ageing and Wellbeing

Multi-disciplinary workshop on Ageing and Wellbeing Date 7-12-2011 1 Multi-disciplinary workshop on Ageing and Wellbeing Prof. Dr. Inge Hutter Demographer, anthropologist Coordinator Healthy Ageing Alpha Gamma RUG Dean Faculty Spatial Sciences Date 7-12-2011

Nadere informatie

Summary 124

Summary 124 Summary Summary 124 Summary Summary Corporate social responsibility and current legislation encourage the employment of people with disabilities in inclusive organizations. However, people with disabilities

Nadere informatie

Academisch schrijven Inleiding

Academisch schrijven Inleiding - In this essay/paper/thesis I shall examine/investigate/evaluate/analyze Algemene inleiding van het werkstuk In this essay/paper/thesis I shall examine/investigate/evaluate/analyze To answer this question,

Nadere informatie

MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate

MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate Van Non-Corporate naar Corporate In MyDHL+ is het mogelijk om meerdere gebruikers aan uw set-up toe te voegen. Wanneer er bijvoorbeeld meerdere collega s van dezelfde

Nadere informatie

Memo Academic Skills; the basis for better writers

Memo Academic Skills; the basis for better writers Memo Academic Skills; the basis for better writers With the rise of broader bachelor degrees and the University College, Dutch universities are paying more attention to essays and other written assignments.

Nadere informatie

Advanced Instrumentation. Hans van Gageldonk, Henk Hoevers, Gerard Cornet. 10 Oktober 2012

Advanced Instrumentation. Hans van Gageldonk, Henk Hoevers, Gerard Cornet. 10 Oktober 2012 Advanced Instrumentation Hans van Gageldonk, Henk Hoevers, Gerard Cornet 10 Oktober 2012 Agenda Wat is Advanced Instrumentation? Hoe past Advanced Instrumentation in de keten van fundamenteel onderzoek

Nadere informatie

2010 Integrated reporting

2010 Integrated reporting 2010 Integrated reporting Source: Discussion Paper, IIRC, September 2011 1 20/80 2 Source: The International framework, IIRC, December 2013 3 Integrated reporting in eight questions Organizational

Nadere informatie

COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS

COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS Gezondheidsgedrag als compensatie voor de schadelijke gevolgen van roken COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS Health behaviour as compensation for the harmful effects of smoking

Nadere informatie

Alcohol policy in Belgium: recent developments

Alcohol policy in Belgium: recent developments 1 Alcohol policy in Belgium: recent developments Kurt Doms, Head Drug Unit DG Health Care FPS Health, Food Chain Safety and Environment www.health.belgium.be/drugs Meeting Alcohol Policy Network 26th November

Nadere informatie

LONDEN MET 21 GEVARIEERDE STADSWANDELINGEN 480 PAGINAS WAARDEVOLE INFORMATIE RUIM 300 FOTOS KAARTEN EN PLATTEGRONDEN

LONDEN MET 21 GEVARIEERDE STADSWANDELINGEN 480 PAGINAS WAARDEVOLE INFORMATIE RUIM 300 FOTOS KAARTEN EN PLATTEGRONDEN LONDEN MET 21 GEVARIEERDE STADSWANDELINGEN 480 PAGINAS WAARDEVOLE INFORMATIE RUIM 300 FOTOS KAARTEN EN PLATTEGRONDEN LM2GS4PWIR3FKEP-58-WWET11-PDF File Size 6,444 KB 117 Pages 27 Aug, 2016 TABLE OF CONTENT

Nadere informatie

Persoonlijke informatie / Personal information

Persoonlijke informatie / Personal information LOB-cv Answers Persoonlijke informatie / Personal information Naam / Name Place of residence Woonplaats Country of residence School / School Nationaliteit / Nationality Geboortedatum / Date-of-birth Place-of-birth

Nadere informatie

E-learning maturity model. Hilde Van Laer

E-learning maturity model. Hilde Van Laer E-learning maturity model Hilde Van Laer E-learning maturity model (emm) Self-assessment van online en blended leren met e-learning maturity model (emm) A driver for change? http://www.utdc.vuw.ac.nz/research/e

Nadere informatie

5-point scale: Strongly disagree OOOOO Strongly agree O No opinion / n.a. Zeer mee oneens OOOOO Zeer mee eens O Geen mening / n.v.t.

5-point scale: Strongly disagree OOOOO Strongly agree O No opinion / n.a. Zeer mee oneens OOOOO Zeer mee eens O Geen mening / n.v.t. 5-point scale: Strongly disagree OOOOO Strongly agree O No opinion / n.a. Zeer mee oneens OOOOO Zeer mee eens O Geen mening / n.v.t. Active learning The following questions are about active learning. In

Nadere informatie

ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM

ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM Read Online and Download Ebook ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM DOWNLOAD EBOOK : ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK STAFLEU

Nadere informatie

Ontwikkeling van simulationbased serious games ten behoeve van logistieke besluitvorming

Ontwikkeling van simulationbased serious games ten behoeve van logistieke besluitvorming faculteit economie en bedrijfskunde center for operational excellence 18-05-2016 1 18-05-2016 1 Ontwikkeling van simulationbased serious games ten behoeve van logistieke besluitvorming Durk-Jouke van der

Nadere informatie

de volgende vakken b) the student has completed the MSc Economics with at least the courses...

de volgende vakken b) the student has completed the MSc Economics with at least the courses... OER/TER Errata (25-04-2018) Betreft/regarding: Onderwijs- en Examenregeling masterprogramma s 2017- Artikel 4.5.2 (p.105)/article 4.5.2 (p111) b) de student heeft de opleiding MSc Economics programme afgerond

Nadere informatie

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa Physical factors as predictors of psychological and physical recovery of anorexia nervosa Liesbeth Libbers

Nadere informatie

Invloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur

Invloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur Invloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur M. Zander MSc. Eerste begeleider: Tweede begeleider: dr. W. Waterink drs. J. Eshuis Oktober 2014 Faculteit Psychologie en Onderwijswetenschappen

Nadere informatie

The characteristics of excellent professionals: Input for honours programs. Marjolein Heijne-Penninga, Inge Wijkamp, Marca Wolfensberger

The characteristics of excellent professionals: Input for honours programs. Marjolein Heijne-Penninga, Inge Wijkamp, Marca Wolfensberger The characteristics of excellent professionals: Input for honours programs Marjolein Heijne-Penninga, Inge Wijkamp, Marca Wolfensberger Opening Research group: Talent Development in Higher Education and

Nadere informatie

ARTIST. Petten 24 September 2012. www.ecn.nl More info: schoots@ecn.nl

ARTIST. Petten 24 September 2012. www.ecn.nl More info: schoots@ecn.nl ARTIST Assessment and Review Tool for Innovation Systems of Technologies Koen Schoots, Michiel Hekkenberg, Bert Daniëls, Ton van Dril Agentschap NL: Joost Koch, Dick Both Petten 24 September 2012 www.ecn.nl

Nadere informatie

Internationaliseren van leeruitkomsten: vier voorbeelden uit de praktijk. Jos Beelen Utrecht, 5 februari 2015

Internationaliseren van leeruitkomsten: vier voorbeelden uit de praktijk. Jos Beelen Utrecht, 5 februari 2015 Internationaliseren van leeruitkomsten: vier voorbeelden uit de praktijk Jos Beelen Utrecht, 5 februari 2015 Case 1: add on Universiteit van Tilburg Link Class Collaborative Online International Learning

Nadere informatie

Process Mining and audit support within financial services. KPMG IT Advisory 18 June 2014

Process Mining and audit support within financial services. KPMG IT Advisory 18 June 2014 Process Mining and audit support within financial services KPMG IT Advisory 18 June 2014 Agenda INTRODUCTION APPROACH 3 CASE STUDIES LEASONS LEARNED 1 APPROACH Process Mining Approach Five step program

Nadere informatie

Knelpunten in Zelfstandig Leren: Zelfregulerend leren, Stress en Uitstelgedrag bij HRM- Studenten van Avans Hogeschool s-hertogenbosch

Knelpunten in Zelfstandig Leren: Zelfregulerend leren, Stress en Uitstelgedrag bij HRM- Studenten van Avans Hogeschool s-hertogenbosch Knelpunten in Zelfstandig Leren: Zelfregulerend leren, Stress en Uitstelgedrag bij HRM- Studenten van Avans Hogeschool s-hertogenbosch Bottlenecks in Independent Learning: Self-Regulated Learning, Stress

Nadere informatie

INFORMATIEBIJEENKOMST ESFRI ROADMAP 2016 HANS CHANG (KNAW) EN LEO LE DUC (OCW)

INFORMATIEBIJEENKOMST ESFRI ROADMAP 2016 HANS CHANG (KNAW) EN LEO LE DUC (OCW) INFORMATIEBIJEENKOMST ESFRI ROADMAP 2016 HANS CHANG (KNAW) EN LEO LE DUC (OCW) 14 november 2014 2 PROGRAMMA ESFRI Roadmap, wat is het en waar doen we het voor? Roadmap 2016 Verschillen met vorige Schets

Nadere informatie

Ontwerpen van een variabele belasting om te meten aan zonnepanelen

Ontwerpen van een variabele belasting om te meten aan zonnepanelen Assignment IWP Energy Transition September 2018 Project Title Ontwerpen van een variabele belasting om te meten aan zonnepanelen Brief description of the problem Zonnepanelen produceren stroom als er (zon)licht

Nadere informatie

Patiëntenparticipatie in

Patiëntenparticipatie in Patiëntenparticipatie in Europees perspectief Marleen Kaatee Oprichter & voorzitter Patiëntenparticipatie in Europa: 1. PSC Patients Europe 2. EMA 3. ERNs, European Reference Networks Noodzaak: internationaal

Nadere informatie

ONDERNEMERSCHAP (Nederlandstalig)

ONDERNEMERSCHAP (Nederlandstalig) ONDERNEMERSCHAP (Nederlandstalig) LEERDOELEN 1. Inzicht krijgen in de waarde van creatief ondernemerschap door de marktwaarde van je kunst te leren waarderen. 2. Het ontwikkelen van fundamentele marketing-

Nadere informatie

OER/TER ADDENDA ( )

OER/TER ADDENDA ( ) OER/TER ADDENDA (21-11-2017) Regarding: Teaching and Examination Regulations Master s degree programmes The new text: p. 170 Programme: Executive Master of Finance and Control/EMFC Year: 2 sem course title

Nadere informatie

Issues in PET Drug Manufacturing Steve Zigler PETNET Solutions April 14, 2010

Issues in PET Drug Manufacturing Steve Zigler PETNET Solutions April 14, 2010 Issues in PET Drug Manufacturing Steve Zigler PETNET Solutions April 14, 2010 Topics ANDA process for FDG User fees Contract manufacturing PETNET's perspective Colleagues Michael Nazerias Ken Breslow Ed

Nadere informatie

Topic 10-5 Meeting Children s Intellectual Needs

Topic 10-5 Meeting Children s Intellectual Needs Topic 10-5 Meeting Children s Intellectual Needs In this topic, you will learn how to help children develop the ability to reason and use complex thought, as well as The role of play in intellectual development

Nadere informatie

Testplan Module 12: Bachelor assignment ( )

Testplan Module 12: Bachelor assignment ( ) Testplan Module 12: Bachelor assignment (201500466) BSc Chemical Engineering, academic year: 2017-2018 Module information Module examiners Module parts EC Gardeniers, Bouwmeester, Betlem, Huskens, Brilman,

Nadere informatie

U I T S P R A A K

U I T S P R A A K U I T S P R A A K 1 6-1 2 5 Rapenburg 70 Postbus 9500 2300 RA Leiden T 071 527 81 18 van het van de Universiteit Leiden inzake het beroep van [naam], appellant tegen het Bestuur van de Faculteit der Sociale

Nadere informatie

Programma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015

Programma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015 Programma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015 Tijd 09.15 09.45 Je bent op de Open dag, wat nu? Personal welcome international visitors 10.00 10.45 Je bent op de

Nadere informatie

SAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead

SAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead 7.1 Exploring Combinations of Ten Look at these cubes. 2. Color some of the cubes to make three parts. Then write a matching sentence. 10 What addition sentence matches the picture? How else could you

Nadere informatie

OPEN TRAINING. Onderhandelingen met leveranciers voor aankopers. Zeker stellen dat je goed voorbereid aan de onderhandelingstafel komt.

OPEN TRAINING. Onderhandelingen met leveranciers voor aankopers. Zeker stellen dat je goed voorbereid aan de onderhandelingstafel komt. OPEN TRAINING Onderhandelingen met leveranciers voor aankopers Zeker stellen dat je goed voorbereid aan de onderhandelingstafel komt. Philip Meyers Making sure to come well prepared at the negotiation

Nadere informatie

Doelmatigheidstoets Master Vitality and Ageing Samenvatting

Doelmatigheidstoets Master Vitality and Ageing Samenvatting Doelmatigheidstoets Master Vitality and Ageing Samenvatting Leiden, augustus 2014 Algemeen Soort aanvraag Naam instelling Nieuwe opleiding Universiteit Leiden Contactpersoon Contactgegevens - adres drs.

Nadere informatie

Introductie in flowcharts

Introductie in flowcharts Introductie in flowcharts Flow Charts Een flow chart kan gebruikt worden om: Processen definieren en analyseren. Een beeld vormen van een proces voor analyse, discussie of communicatie. Het definieren,

Nadere informatie

University of Groningen

University of Groningen University of Groningen Moving towards independence? Evaluation of the 'Mobility Opportunities Via Education' curriculum with children with profound intellectual and multiple disabilities van der Putten,

Nadere informatie

Programma Open dag Tilburg University Zaterdag 8 oktober 2016 Toelichting en overzicht

Programma Open dag Tilburg University Zaterdag 8 oktober 2016 Toelichting en overzicht Programma Open dag Tilburg University Zaterdag 8 oktober 2016 Toelichting en overzicht Toelichting programmaonderdelen Informatiesessie Kennismakingscollege Minicollege Campus Tour Sports Center Tour Q&A

Nadere informatie

University of Groningen. Who cares? Kamstra, Aafke

University of Groningen. Who cares? Kamstra, Aafke University of Groningen Who cares? Kamstra, Aafke IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below.

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 September 2010

Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 September 2010 Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 September 2010 Opleidingsspecifiek deel Masteropleiding: Talen en culturen van Korea Deze Onderwijs- en examenregeling is opgesteld overeenkomstig artikel 7.13

Nadere informatie

Fidelity of a Strengths-based method for Homeless Youth

Fidelity of a Strengths-based method for Homeless Youth Fidelity of a Strengths-based method for Homeless Youth Manon krabbenborg, Sandra Boersma, Marielle Beijersbergen & Judith Wolf s.boersma@elg.umcn.nl Homeless youth in the Netherlands Latest estimate:

Nadere informatie

Opleiding integraal denkende professionals: MSc Urban Environmental Management and Technology SIKB congres 6 Oktober 2010 Tim Grotenhuis

Opleiding integraal denkende professionals: MSc Urban Environmental Management and Technology SIKB congres 6 Oktober 2010 Tim Grotenhuis Opleiding integraal denkende professionals: MSc Urban Environmental Management and Technology SIKB congres 6 Oktober 2010 Tim Grotenhuis Contact opleiding: Marc Spiller (marc.spiller@wur.nl) Integrale

Nadere informatie

Dr Doede J Binnema. Programm leader Food&Nutrition HANNN

Dr Doede J Binnema. Programm leader Food&Nutrition HANNN Dr Doede J Binnema Programm leader Food&Nutrition HANNN Why is a cluster needed? Healthy Ageing has become an important pillar of R&D (e.g. Lifelines & ERIBA) in the three provinces of the Northern Netherlands

Nadere informatie

Preschool Kindergarten

Preschool Kindergarten Preschool Kindergarten Objectives Students will recognize the values of numerals 1 to 10. Students will use objects to solve addition problems with sums from 1 to 10. Materials Needed Large number cards

Nadere informatie

Determinanten en Barrières van Seksuele Patiëntenvoorlichting. aan Kankerpatiënten door Oncologieverpleegkundigen

Determinanten en Barrières van Seksuele Patiëntenvoorlichting. aan Kankerpatiënten door Oncologieverpleegkundigen Determinanten en Barrières van Seksuele Patiëntenvoorlichting aan Kankerpatiënten door Oncologieverpleegkundigen Determinants and Barriers of Providing Sexual Health Care to Cancer Patients by Oncology

Nadere informatie

Code Course Programme Transition rule Code Replacement course Accounting 1: Financial International Business and Economics

Code Course Programme Transition rule Code Replacement course Accounting 1: Financial International Business and Economics Code Course Programme Transition rule Code Replacement course Accounting : Financial 44060 or (34060) Accounting voor BE 3409 Accounting 30J03 of (30J03) Accounting for IBA 345 30B05 3408 Accounting :

Nadere informatie

RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM

RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM Read Online and Download Ebook RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM DOWNLOAD EBOOK : RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN STAFLEU

Nadere informatie

Ervaringen met begeleiding FTA cursus Deployment of Free Software Systems

Ervaringen met begeleiding FTA cursus Deployment of Free Software Systems Ervaringen met begeleiding FTA cursus Deployment of Free Software Systems Frans Mofers Nederland cursusmateriaal & CAA's alle cursusmateriaal vrij downloadbaar als PDF betalen voor volgen cursus cursussite

Nadere informatie

Karen J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon

Karen J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon Zelfwaardering en Angst bij Kinderen: Zijn Globale en Contingente Zelfwaardering Aanvullende Voorspellers van Angst bovenop Extraversie, Neuroticisme en Gedragsinhibitie? Self-Esteem and Fear or Anxiety

Nadere informatie

Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind.

Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind. Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind. Bullying among Students with Autism Spectrum Disorders in Secondary

Nadere informatie

De Relatie tussen de Fysieke Omgeving en het Beweeggedrag van Kinderen gebruik. makend van GPS- en Versnellingsmeterdata

De Relatie tussen de Fysieke Omgeving en het Beweeggedrag van Kinderen gebruik. makend van GPS- en Versnellingsmeterdata De Relatie tussen de Fysieke Omgeving en het Beweeggedrag van Kinderen gebruik makend van GPS- en Versnellingsmeterdata The relationship Between the Physical Environment and Physical Activity in Children

Nadere informatie

GOVERNMENT NOTICE. STAATSKOERANT, 18 AUGUSTUS 2017 No NATIONAL TREASURY. National Treasury/ Nasionale Tesourie NO AUGUST

GOVERNMENT NOTICE. STAATSKOERANT, 18 AUGUSTUS 2017 No NATIONAL TREASURY. National Treasury/ Nasionale Tesourie NO AUGUST National Treasury/ Nasionale Tesourie 838 Local Government: Municipal Finance Management Act (56/2003): Draft Amendments to Municipal Regulations on Minimum Competency Levels, 2017 41047 GOVERNMENT NOTICE

Nadere informatie

De Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag. The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior

De Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag. The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior De Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior Martin. W. van Duijn Student: 838797266 Eerste begeleider:

Nadere informatie

University of Groningen. Stormy clouds in seventh heaven Meijer, Judith Linda

University of Groningen. Stormy clouds in seventh heaven Meijer, Judith Linda University of Groningen Stormy clouds in seventh heaven Meijer, Judith Linda IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check

Nadere informatie

Denken en Doen Doen of Denken Het verband tussen seksueel risicovol gedrag en de impulsieve en reflectieve cognitie.

Denken en Doen Doen of Denken Het verband tussen seksueel risicovol gedrag en de impulsieve en reflectieve cognitie. 0 Denken en Doen Doen of Denken Het verband tussen seksueel risicovol gedrag en de impulsieve en reflectieve cognitie. Denken en Doen Doen of Denken Het verband tussen seksueel risicovol gedrag en de impulsieve

Nadere informatie

PDA s gericht op praktijkonderzoek in de lerarenopleiding Themagroep Professionele Georgia, Ontwikkeling 36, bold van Leraren Opleiders voor en door

PDA s gericht op praktijkonderzoek in de lerarenopleiding Themagroep Professionele Georgia, Ontwikkeling 36, bold van Leraren Opleiders voor en door PDA s gericht op praktijkonderzoek in de lerarenopleiding Themagroep Professionele Georgia, Ontwikkeling 36, bold van Leraren Opleiders voor en door onderzoek Context Belang van praktijkonderzoek (en het

Nadere informatie

(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren

(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (3) Ons gezelschap helpt gemeenschappen te vormen en te binden (4) De producties

Nadere informatie

Programma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015

Programma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015 Programma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015 Tijd 09.15 09.45 Je bent op de Open dag, wat nu? Personal welcome international visitors 10.00 10.45 Je bent op de

Nadere informatie

Recente ontwikkelingen in de ethische normen voor medisch-wetenschappelijk onderzoek

Recente ontwikkelingen in de ethische normen voor medisch-wetenschappelijk onderzoek Recente ontwikkelingen in de ethische normen voor medisch-wetenschappelijk onderzoek Prof dr JJM van Delden Julius Centrum, UMC Utrecht j.j.m.vandelden@umcutrecht.nl Inleiding Medisch-wetenschappelijk

Nadere informatie

Effecten van een op MBSR gebaseerde training van. hospicemedewerkers op burnout, compassionele vermoeidheid en

Effecten van een op MBSR gebaseerde training van. hospicemedewerkers op burnout, compassionele vermoeidheid en Effecten van een op MBSR gebaseerde training van hospicemedewerkers op burnout, compassionele vermoeidheid en compassionele tevredenheid. Een pilot Effects of a MBSR based training program of hospice caregivers

Nadere informatie

AN URBAN PLAYGROUND AFSTUDEERPROJECT

AN URBAN PLAYGROUND AFSTUDEERPROJECT AN URBAN PLAYGROUND 2005 Het vraagstuk van de openbare ruimte in naoorlogse stadsuitbreidingen, in dit geval Van Eesteren s Amsterdam West, is speels benaderd door het opknippen van een traditioneel stadsplein

Nadere informatie

Wat is de Modererende Rol van Consciëntieusheid, Extraversie en Neuroticisme op de Relatie tussen Depressieve Symptomen en Overeten?

Wat is de Modererende Rol van Consciëntieusheid, Extraversie en Neuroticisme op de Relatie tussen Depressieve Symptomen en Overeten? De Modererende rol van Persoonlijkheid op de Relatie tussen Depressieve Symptomen en Overeten 1 Wat is de Modererende Rol van Consciëntieusheid, Extraversie en Neuroticisme op de Relatie tussen Depressieve

Nadere informatie

CORPORATE BRANDING AND SOCIAL MEDIA: KEY FINDINGS FOR DUTCH CONSUMERS Theo Araujo

CORPORATE BRANDING AND SOCIAL MEDIA: KEY FINDINGS FOR DUTCH CONSUMERS Theo Araujo CORPORATE BRANDING AND SOCIAL MEDIA: KEY FINDINGS FOR DUTCH CONSUMERS Theo Araujo BEOORDEEL DEZE LEZING VIA DE MIE2018 APP! Geef direct na deze lezing jouw beoordeling. Zoek de lezing op via Programma

Nadere informatie

Verschillen in het Gebruik van Geheugenstrategieën en Leerstijlen. Differences in the Use of Memory Strategies and Learning Styles

Verschillen in het Gebruik van Geheugenstrategieën en Leerstijlen. Differences in the Use of Memory Strategies and Learning Styles Verschillen in het Gebruik van Geheugenstrategieën en Leerstijlen tussen Leeftijdsgroepen Differences in the Use of Memory Strategies and Learning Styles between Age Groups Rik Hazeu Eerste begeleider:

Nadere informatie

Understanding and being understood begins with speaking Dutch

Understanding and being understood begins with speaking Dutch Understanding and being understood begins with speaking Dutch Begrijpen en begrepen worden begint met het spreken van de Nederlandse taal The Dutch language links us all Wat leest u in deze folder? 1.

Nadere informatie

De Effectiviteit van een Mindfulness-gebaseerde Lichaamsscan: een. Vergelijking met Rusten in Liggende Positie

De Effectiviteit van een Mindfulness-gebaseerde Lichaamsscan: een. Vergelijking met Rusten in Liggende Positie De Effectiviteit van een Mindfulness-gebaseerde Lichaamsscan: een Vergelijking met Rusten in Liggende Positie The Effectiveness of a Mindfulness-based Body Scan: a Comparison with Quiet Rest in the Supine

Nadere informatie

Behandeleffecten. in Forensisch Psychiatrisch Center de Rooyse Wissel. Treatment effects in. Forensic Psychiatric Centre de Rooyse Wissel

Behandeleffecten. in Forensisch Psychiatrisch Center de Rooyse Wissel. Treatment effects in. Forensic Psychiatric Centre de Rooyse Wissel Behandeleffecten in Forensisch Psychiatrisch Center de Rooyse Wissel Treatment effects in Forensic Psychiatric Centre de Rooyse Wissel S. Daamen-Raes Eerste begeleider: Dr. W. Waterink Tweede begeleider:

Nadere informatie

General info on using shopping carts with Ingenico epayments

General info on using shopping carts with Ingenico epayments Inhoudsopgave 1. Disclaimer 2. What is a PSPID? 3. What is an API user? How is it different from other users? 4. What is an operation code? And should I choose "Authorisation" or "Sale"? 5. What is an

Nadere informatie

Running head: BREAKFAST, CONSCIENTIOUSNESS AND MENTAL HEALTH 1. The Role of Breakfast Diversity and Conscientiousness in Depression and Anxiety

Running head: BREAKFAST, CONSCIENTIOUSNESS AND MENTAL HEALTH 1. The Role of Breakfast Diversity and Conscientiousness in Depression and Anxiety Running head: BREAKFAST, CONSCIENTIOUSNESS AND MENTAL HEALTH 1 The Role of Breakfast Diversity and Conscientiousness in Depression and Anxiety De Rol van Gevarieerd Ontbijten en Consciëntieusheid in Angst

Nadere informatie

Work to Work mediation

Work to Work mediation Work to Work mediation Mobility Centre Automotive Theo Keulen 19-9-2008 Policy Context Flexibility,mobility and sustainable employability are key words in modern labour market policy Work to work arrangements

Nadere informatie

The MSc programme and the regular Erasmus MC MD curriculum

The MSc programme and the regular Erasmus MC MD curriculum The MSc programme and the regular Erasmus MC MD curriculum In September 2008, Erasmus MC has implemented the Bachelor/Masters structure (BaMa) in its regular medical curriculum (codename ErasmusArts 2008

Nadere informatie

De Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim

De Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim De Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim The Relationship between Work Pressure, Mobbing at Work, Health Complaints and Absenteeism Agnes van der Schuur Eerste begeleider:

Nadere informatie