Thema: Valt er iets te kiezen?

Transcriptie

1 Voorganger: ds. Carla Borgers Organist: Henk Oosterveen Dienst in de Doopsgezinde kerk in Almelo op zondag 12 februari 2017 (Uitzending van de dienst via AA FM) Thema: Valt er iets te kiezen? Orgelspel voor de dienst Welkom en mededelingen Aansteken van de kaars Moment van stilte Bemoediging Ons samenzijn dragen we op aan de Eeuwige, die liefde is en grond van ons bestaan, die ons stelt in haar licht en ons roept tot zijn dienst, die ons vrijheid geeft en ons vertrouwen vraagt. Moge haar vrede met ons zijn in dit uur. Openingslied Liedboek 221 Zo vriendelijk en veilig als het licht Gebed om ontferming Om alles wat er tussen mensen is aan onmin, jaloezie, haat, om alles wat scheiding brengt, roepen wij Jou aan, God van vrede. Om alles wat tegen het leven ingaat, mensen van hun waardigheid berooft, dieren hun dier-zijn afneemt roepen wij Jou aan, God van leven. We verlangen naar trouw, naar gemeenschap, naar toekomst voor deze aarde en al wat er leeft. We verlangen naar liefde, levende liefde, liefde die ruimte geeft, jouw liefde die doorbreekt in mensen en waarvan wij zingen. Glorialied Zingend Geloven 6/97 - Levende liefde Inleiding In een tijd waarin de lijsttrekkers van politieke partijen zich warm lopen voor de verkiezingen van volgende maand leek mij het thema dat ik voor vandaag koos wel passend: Valt er iets te kiezen? Dat er volgende maand iets te kiezen valt is wel duidelijk, ook al gezien het nóg grotere aantal partijen dat op de kieslijst zal prijken. Maar hoe zit dat met ons dagelijks leven en met de keuzes die we daarin maken? Valt daar iets te kiezen?

2 1 e Schriftlezing: Deuteronomium 30, Besef goed, vandaag stel ik u voor de keuze tussen voorspoed en tegenspoed, tussen leven en dood. 16 Wanneer u zich houdt aan de geboden van de HEER, uw God, zoals ik ze u vandaag heb gegeven, door hem lief te hebben, door de weg te volgen die hij wijst, en zijn geboden, wetten en regels in acht te nemen, dan zult u in leven blijven en in aantal toenemen, en dan zal de HEER, uw God, u zegenen in het land dat u in bezit zult nemen. 17 Maar als u hem de rug toekeert en weigert te luisteren, als u zich ertoe laat verleiden neer te knielen voor andere goden en die te vereren, 18 dan zeg ik u op voorhand dat u te gronde zult gaan. Uw verblijf aan de overkant van de Jordaan, in het land dat u in bezit zult nemen, zal dan van korte duur zijn. 19 Ik roep vandaag hemel en aarde als getuigen op: u staat voor de keuze tussen leven en dood, tussen zegen en vloek. Kies voor het leven, voor uw eigen toekomst en die van uw nakomelingen, 20 door de HEER, uw God, lief te hebben, hem te gehoorzamen en hem toegedaan te blijven. Dan zult u lang blijven wonen in het land dat hij uw voorouders Abraham, Isaak en Jakob onder ede heeft beloofd. Lied Zingend Geloven 6/70 Wij leven niet van brood alleen 2 e Schriftlezing: Matteüs 5, Denk niet dat ik gekomen ben om de Wet of de Profeten af te schaffen. Ik ben niet gekomen om ze af te schaffen, maar om ze tot vervulling te brengen. 18 Ik verzeker jullie: zolang de hemel en de aarde bestaan, blijft elke jota, elke tittel in de wet van kracht, totdat alles gebeurd zal zijn. 19 Wie dus ook maar een van de kleinste van deze geboden afschaft en aan anderen leert datzelfde te doen, zal als de kleinste worden beschouwd in het koninkrijk van de hemel. Maar wie ze onderhoudt en dat aan anderen leert, zal in het koninkrijk van de hemel in hoog aanzien staan. 20 Want ik zeg jullie: als jullie gerechtigheid niet groter is dan die van de schriftgeleerden en de farizeeën, zullen jullie zeker het koninkrijk van de hemel niet binnengaan. 21 Jullie hebben gehoord dat destijds tegen het volk is gezegd: Pleeg geen moord. Wie moordt, zal zich moeten verantwoorden voor het gerecht. 22 En ik zeg zelfs: ieder die in woede tegen zijn broeder of zuster tekeergaat, zal zich moeten verantwoorden voor het gerecht. Wie tegen hen Nietsnut! zegt, zal zich moeten verantwoorden voor het Sanhedrin. Wie Dwaas! zegt, zal voor het vuur van de Gehenna komen te staan. 23 Wanneer je dus je offergave naar het altaar brengt en je je daar herinnert dat je broeder of zuster je iets verwijt, 24 laat je gave dan bij het altaar achter; ga je eerst met die ander verzoenen en kom daarna je offer brengen. 25 Leg een geschil snel bij, terwijl je nog met je tegenstander onderweg bent, anders levert hij je uit aan de rechter, draagt de rechter je over aan de gerechtsdienaar en word je gevangengezet. 26 ik verzeker je: dan kom je niet vrij voor je ook de laatste cent betaald hebt. Lied Liedboek 324 Wat vrolijk over U geschreven staat Overdenking Valt er iets te kiezen? Jazeker, zeggen de politieke partijen vrolijk. Nou nee, zeggen politieke commentatoren, veel partijen schuiven inhoudelijk steeds dichter naar elkaar en snoepen zo kiezers van elkaar af. Vooral met de populistische thema s proberen meerdere partij goede sier te maken bij hun potentiële kiezers.

3 Op basis waarvan kies je eigenlijk? Is dat op basis van gevoel of kies je op basis van uitgangspunten van een partij? Of kijk je naar de populariteit of naar het gedrag van kandidaten? Stem je op een bepaalde partij omdat je daar altijd al op stemt of omdat in jouw familie altijd op die ene partij is gestemd? Heel veel kiezers weten het nog niet, zo melden ons de media. Veel kiezers zweven nog, soms tot in het stemhokje. Ook in ons dagelijks leven komen we talloze malen per dag voor keuzes te staan. Simpele keuzes als: welke kleren trek ik aan; wat eten we vandaag; waar koop ik mijn boodschappen; ga ik zondag naar de kerk of slaap ik een keer uit? Keuzes, keuzes, keuzes, je zou er soms moe van worden. En dan zijn dit toch relatief eenvoudige dingen die om een keuze vragen. Maar stel dat het gaat over de dingen die er echt toe doen? Keuzes die gaan over de levensvragen die jij hebt, over jouw waarden en normen, keuzes die gaan over leven en dood, kortom over zaken waarin jij zelf een standpunt moet kiezen en waarin je je niet kunt verschuilen achter anderen of achter een bepaalde traditie of achter een meerderheid. Vandaag stel ik je voor de keuze tussen voorspoed en tegenspoed, tussen leven en dood. Deze woorden vinden we aan het eind van het boek Deuteronomium. Mozes staat daar aan de grens. Letterlijk is het de grens tussen het Over Jordaanse en het beloofde land, met de rivier de Jordaan daartussen. Figuurlijk is de Jordaan voor Mozes de scheiding tussen leven en dood. Mozes zal de grens niet overgaan. Hij zal achterblijven en sterven; het volk zal onder leiding van Mozes opvolger Jozua de rivier doorwaden naar het goede land, naar het leven. Vele keuzen heeft Mozes in zijn leven moeten maken. Sommige waren goed, anderen bleken verkeerd. Hij bevrijdde zijn volk uit de slavernij in Egypte, leidde het door de woestijn, veertig jaren lang. Met vallen en opstaan vormde hij -volgens de verhalen- uit een troep weggelopen slaven een soort samenleving, gebaseerd op de leefregels die hij op de berg Sinaï had ontvangen. Nog eenmaal houdt hij zijn volk die regels voor en bindt zijn mensen op het hart om de Eeuwige te volgen: Wanneer jullie je houden aan deze leefregels dan zal de Eeuwige jullie zegenen, zegt hij. Maar o wee als jullie je gaat buigen voor andere machten en jullie de Eeuwige de rug toekeert, dan is het uit met dat goede leven. Het volk heeft de keuze en het draagt zelf de verantwoordelijkheid voor die keuze, een keuze destijds gemaakt uit vrije wil toen het aan de voet van de Sinaï zei: Wij zullen deze geboden doen én horen (in die -joodse-volgorde!). Jezus wordt wel gezien als de nieuwe Mozes die in plaats van de oude Mozes is gekomen. Niets is minder waar. Matteüs verwijst die gedachte al direct naar de prullenbak als hij Jezus laat zeggen: Denk niet dat ik gekomen ben om de Wet of de Profeten af te schaffen. Ik ben niet gekomen om ze af te schaffen, maar om ze tot vervulling te brengen. Het vervullen van de Tora betekent zoveel als de Tora in praktijk brengen of compleet maken door daden bij de woorden te voegen. Zelfs de kleinste tekens als de tittel en de jota blijven geldig zolang de aarde bestaat. Je zou de Tora als de grondwet van Gods koningschap op aarde kunnen zien. Wie de geboden doet en leert (let opnieuw op de volgorde! eerst doen, dan leren!) zal een gezegend mens zijn. Andersom: wie ook maar het kleinste gebod ontbindt en dat ook aan anderen leert, zal klein zijn in het koninkrijk. Ja maar, zullen velen tegenwerpen, dat is toch heel wettisch? Heeft Jezus ons juist niet bevrijd van dat wetticisme, van het volgen van regeltjes óm de regeltjes? En wij dan? Wij bepalen in onze tijd toch zelf wat goed is en wat niet? Wij maken daarin toch onze eigen keuzes? En sowieso biedt de bijbel ons daarvoor nog maar weinig aanknopingspunten. Onze wereld is zoveel ingewikkelder dan in bijbelse tijden en onze problemen zijn toch ook niet meer de problemen waarmee Jezus werd geconfronteerd

4 Laten we eens luisteren naar wat Jezus ook ons misschien te zeggen heeft. In onze tekst geeft Jezus als voorbeeld het zesde gebod: Gij zult niet moorden. De Tora zegt dat een moordenaar voor het gerecht moet komen. Jezus vult aan: zelfs wie in woede tekeer gaat tegen een broeder of zuster zal voor het gerecht komen. Overdreven? Wel, begint menige moord niet met woede en haat? Overigens is in de Tora zelf ook het verbod op het haten van je naaste te vinden. In Leviticus 19, 17 staat: Je zult je broeder in je hart niet haten. Daarbij gaat het niet alleen om haat, maar ook om het koesteren van wrok. Zelfs ten opzichte van voormalige vijanden van het volk mag Israël niet haatdragend zijn of wrok koesteren. Jezus trekt zijn voorbeeld nog wat breder: Ook wie zijn zuster of broeder uitscheldt en in het openbaar beledigt pleegt een vergrijp dat vergelijkbaar is met bloedvergieten. Ook Jezus stelt zijn hoorders telkens voor keuzen. Je hébt iets te kiezen, lijkt hij te zeggen. Je kúnt kiezen tussen goed en kwaad; tussen zachtmoedigheid en geweld; tussen liefde voor de naaste, zelfs voor de vijand en haat. Wat kies je? Kies je voor het zaaien van haat en tweedracht? Geef je jezelf het recht anderen publiekelijk te beledigen? Kies je ervoor om ongevraagd iemands profiel op sociale media te stelen om daarmee vervolgens je politieke tegenstanders aan te vallen? Kies je ervoor om mensen die anders zijn dan jij buiten te sluiten; kies je voor de confrontatie, voor het opzetten van mensen tegen elkaar? Of kies je voor zachtmoedigheid in de omgang met anderen; kies je voor verzoening; kies je voor werken aan vertrouwen; kies je voor verbinding, ook met wie jou vreemd is? We hebben zo snel ons oordeel klaar. Daar hoeven we onze hersens niet langdurig voor te pijnigen. Ik las eens een uitspraak van een Indiaan: ga eerst maar een twee maanden in de schoenen van een ander staan. Misschien, heel misschien kun je dan iets zeggen. Ach, onze keuzen zijn vaak zo weinig rationeel, zo vaak gebaseerd op gevoelens -al dan niet terecht- of we praten anderen na zonder de moeite te nemen om uit te zoeken of het wel klopt. We hebben vaak geen vermoeden van de consequenties van onze keuzen; consequenties voor onszelf en voor anderen. Ooit vertelde iemand me dat zelfs de kleinste vleugelbeweging van een vlinder een trilling in de lucht veroorzaakt die honderden kilometers verderop nog merkbaar is. Ook al zou dit feitelijk onjuist zijn, het geeft wel een beeld van wat onze keuzes in ons eigen leven, maar ook in dat van soms vele anderen teweeg kunnen brengen. Hebben we iets te kiezen? Wel, soms móet je kiezen, soms sta je op een kruispunt en móet je domweg links of rechts of rechtdoor of omkeren zonder te weten waar je keuze toe zal leiden. De ene keer kun je achteraf met voldoening vaststellen dat het een goede keuze was. Een andere keer zult je misschien met spijt of zelfs schaamte terugblikken op een keuze die verkeerd bleek uit te pakken. En inderdaad, ons leven ís ingewikkeld en tussen zwart en wit zitten zo heel veel schakeringen grijs. Absoluut goed en absoluut kwaad bestaan eigenlijk niet. Toch hebben we iets te kiezen. En niet alleen straks in het stemhokje. Elke dag weer moeten we keuzen maken in onze omgang met anderen. Kiezen we dan voor Gods overvloedige gerechtigheid of houden we ons aan wat strikt moet? In de bijbel is gerechtigheid -anders dan wat wij vaak denken- geen juridische term. Bijbelse gerechtigheid heeft te maken met relaties, over hoe je met de ander omgaat. Wie rechtvaardig met de ander omgaat laat die ander tot zijn of haar recht komen. Dan gaat het niet over fatsoen, maar over veel meer dan dat. Oorlogen beginnen niet als een leger een ander leger aanvalt. Oorlogen beginnen in de hoofden en harten van de mensen die het voor het zeggen hebben en dan volgen de mensen vaak als vanzelf in hun spoor. Het gebod je zult niet moorden of doden is niet pas in het geding als de legers tegenover elkaar staan, maar al veel eerder. Het begint met hoe je denkt en spreekt over anderen, hoe je iemand bejegent. Doodslag of moord kan beginnen met schelden, beledigen, met het uitsluiten of doodzwijgen van mensen.

5 Maar iemand kan ook iets tegen jou hebben, terecht of misschien zelfs onterecht. Nóg zo n voorbeeld van Jezus. In de context van toen was dat het voorbeeld van iemand die in de tempel een offer wil brengen en zich daar realiseert dat een broeder of zuster iets tegen hem heeft. Het bijzondere is dat Jezus niet zegt: ga eerst offeren aan God en ga het daarna recht zetten met je zuster of broeder. Nee, ga éérst naar die ander; God wacht wel. Ook hier gaat het om de relatie met je medemens. Dienst aan mensen is dan belangrijker dan dienst aan God. Deze woorden van Jezus hebben protestanten -ook doopsgezinden- later betrokken op de viering van het avondmaal. Als er iets was tussen jou en een ander gemeentelid kon je niet aan het avondmaal gaan. Je moest het eerst gaan rechtzetten tussen jouzelf en die ander. Dit soort keuzen vragen om moed, want het is niet makkelijk om een eerste stap te zetten. Liever wachten we af tot die ander. Maar als die ander niet komt gebeurt er niets of -erger nog- woekert het zaad van onmin en onvrede door. Vandaag en elke dag opnieuw heb je de keuze tussen leven en dood. Kies dan het leven, in verbondenheid met elkaar. Zet een eerste stap, reik de ander de hand, houd de ander een hand boven het hoofd, breek de muur tussen jou en die ander af. Ook al heb je honderd keer gelijk, een relatie is belangrijker dan je gelijk krijgen. Verbonden zijn betekent leven, overvloedig en uitbundig leven. Kies het leven en wees gezegend. Amen. Orgelspel Open ruimte Gebeden Slotlied Liedboek 974 Maak ons uw liefde, God tot opmaat Opdracht Zegenbede Ga van hier de wereld in met open ogen en open oren en gedragen door Gods liefde. Ga met de zegen van God om mens te zijn voor én met mensen. Moge de Eeuwige ons daarbij zegenen met het licht van zijn ogen onze dagen, onze nachten, ons hart, ons verstand en onze handen. Moge zij ons zegenen voor elkaar met liefde en met trouw en ons allen haar vrede schenken. Lied ter beaming: Liedboek 426 God to enfold you / God zal je hoeden Doven van de kaars Orgelspel na de dienst Collecte bij de uitgang voor de Mennonite World Conference