HOGE RAAD VOOR DE ZELFSTANDIGEN EN DE KMO

Transcriptie

1 HOGE RAAD VOOR DE ZELFSTANDIGEN EN DE KMO N Conservators A 06 Brussel, MH/BL/LC A D V I E S over HET VERZOEKSCHRIFT TOT BESCHERMING VAN DE BEROEPSTITEL VAN CONSERVATOR-RESTAURATEUR VAN KUNSTVOORWERPEN EN CULTUREEL ERFGOED ***

2 2 In zijn brief van 19 december 2007, die het secretariaat op 20 december ontving, heeft de Directeur-generaal van het KMO-beleid van de FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie het advies gevraagd van de Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO over een verzoekschrift tot bescherming van de beroepstitel van conservatorrestaurateur van kunstvoorwerpen en cultureel erfgoed. Na raadpleging van sectorcommissie nr. 14 (Technische beroepen), samen met de commissie Vrije beroepen, brengt de Hoge Raad tijdens zijn algemene vergadering op 20 maart 2008 eenparig volgend advies uit. BEMERKING OVER DE PROCEDURE Voor de derde maal moet de Hoge Raad bij de toepassing van de kaderwet van 24 september 2006 betreffende het voeren van de beroepstitel van een dienstverlenend intellectueel beroep zijn statuut van federaal adviesorgaan, zoals het beschreven staat in artikel 15, alinea 2 van de op 28 mei 1979 gecoördineerde wetten betreffende de organisatie van de Middenstand, in herinnering brengen. Het zijn dus de Minister die bevoegd is voor de Middenstand en/of de andere betrokken Ministers van de federale regering, en, voor de kwesties die binnen hun ambtgebied liggen, de Nationale Raden die op economisch en sociaal gebied bevoegd zijn, die het advies van de Hoge Raad vragen en aan wie de Raad zijn adviezen of eventuele voorstellen op eigen initiatief richt. Bijgevolg moeten de adviesvragen die rechtstreeks worden geformuleerd door een administratie of diensten van een administratie minstens vergezeld zijn van een formele overdracht van bevoegdheid van de bevoegde Minister of van de Voorzitter van bovenvermelde Nationale Raden. Verder werd het advies van de Raad voor het Verbruik niet toegevoegd aan het dossier. De kaderwet voorziet dat dit advies verplicht moet gevraagd worden. Het blijkt dat het advies van de Raad voor het Verbruik niet officieel werd gevraagd. Deze laatste bracht niettemin op 13 september 2007 een advies uit aan de Minister van Middenstand en de Hoge Raad heeft het langs een andere weg moeten bekomen. De Hoge Raad is van mening dat dit advies hem had moeten worden toegestuurd samen met de bundel van bemerkingen. ALGEMENE BEMERKINGEN In heel wat bemerkingen wordt er op gewezen dat er een gebrek aan overleg was bij het opstellen van het verzoekschrift tussen enerzijds de verzoekers en anderzijds de verschillende onderwijsinstellingen, de conservators van musea (gegroepeerd in verenigingen) en meerdere andere beroepsverenigingen. De verzoekende vereniging die lid is van de Hoge Raad is inderdaad een erkende beroepsfederatie volgens artikel 6 van de op 28 mei 1979 gecoördineerde wetten betreffende de organisatie van de Middenstand. In dat opzicht is het haar goed recht dit verzoekschrift in te dienen in de context van bovenvermelde kaderwet. Niettemin had een zo breed mogelijk overleg met het geheel van de zowel publieke als private sectoren van de conservatie-restauratie van kunstvoorwerpen en van zowel het roerend als onroerend erfgoed een groot aantal bezwaren kunnen vermijden. Dergelijk overleg had het ook mogelijk gemaakt een verzoekschrift op te stellen dat minder tegenkanting opwekte, zoals de verzoekende federatie zelf suggereert.

3 3 De kwestie van de exclusief weerhouden diploma s stelt zoals bij de meeste verzoekschriften tot bescherming van een beroepstitel problemen voor een groot aantal bestaande beroepsbeoefenaars alsook voor de andere onderwijs- en opleidingsrichtingen voor conservatie en restauratie van kunstvoorwerpen en cultureel erfgoed. De gekozen titel tenslotte en de beschrijving ervan dekken een veelheid van verschillende activiteiten die niet allemaal ressorteren onder de dienstverlenende, intellectuele beroepen, noch van hoger onderwijsniveau van het korte of lange type zijn. Door zijn aard dekt dit soort beroep immers tegelijkertijd een activiteit die behoort tot de intellectuele dienstverlenende beroepen wat een hoog kennisniveau en een hogere universitaire of gelijkgestelde vorming verantwoordt en een veelheid van ambachtelijke beroepsactiviteiten waarvoor een sterke technische bekwaamheid met een grondige beroepsopleiding, vaak gekoppeld aan een zekere ervaringsduur, vereist zijn. De verzoekers verklaren weliswaar dat het hun bedoeling niet is om de bescherming van het erfgoed exclusief voor te behouden aan de conservators-restaurateurs beschreven in het verzoekschrift. Zij menen dat, vermits het slechts om een titelbescherming gaat, de andere actoren nog steeds hun beroepsactiviteiten zullen kunnen uitoefenen onder een andere benaming en op grond van opleidingen van verschillende aard en niveau dan deze voorzien in het verzoekschrift (zelfs indien de opleidingen van verschillende aard en niveau zijn dan voorzien in het verzoekschrift). Toch blijft het problematisch dat deze laatste zich in hun activiteiten niet meer zullen kunnen bedienen van een benaming die hun eigenheid uitmaakt in hun sector. Deze tweedeling vindt men dus in het ganse verzoekschrift terug. SPECIFIEKE BEMERKINGEN Vorm van het verzoekschrift De verzoekers hebben nauwgezet alle etappes van de procedure van de kaderwet gevolgd en leverden een gedetailleerde tekst van verzoekschrift af hetgeen de analyse vergemakkelijkt, evenals het eventueel opstellen van een koninklijk besluit tot bescherming van de titel. Peterschap In casu hebben twee interprofessionele federaties die de vrije en intellectuele beroepen vertegenwoordigen het verzoekschrift gesteund krachtens artikel 3 van de kaderwet. De Hoge Raad blijft voorstander van de afschaffing van die verplichting want dit verhindert niet dat er eventueel niet opportune verzoekschriften worden ingediend en dit plaatst de interprofessionele organisaties in een oncomfortabele situatie waarin zij rechter en partij zijn. Titel In de titel van het verzoekschrift wordt de bescherming van de titel beoogd van conservator-restaurateur van kunstvoorwerpen en cultureel erfgoed. Die benaming dekt meerdere verschillende begrippen. Het woord conservator wordt gebruikt om de directeurs of wetenschappelijke medewerkers van musea en tentoonstellingen aan te duiden of de beheerders van zowel openbare als privé kunstcollecties. Bepaalde varianten zoals eerste of adjunctconservator, enz. duiden de hiërarchie binnen de organisatie aan. Op dat vlak bestaat er een risico voor verwarring tussen de conservators-restaurateurs beoogd in het verzoekschrift en de institutionele conservators.

4 4 Bij het grote publiek wordt de term conservator doorgaans gebruikt om de functies op het vlak van wetenschappelijk onderzoek, raadgeving, studies en expertises van het erfgoed aan te duiden, terwijl de term restaurateur eerder wijst op het gebruik van uiteenlopende concrete technieken met het oog op de fysische bescherming of de praktische herstelling van roerende of onroerende voorwerpen. Het gaat dus om twee beroepspraktijken die weliswaar met elkaar verbonden zijn en perfect kunnen gecombineerd worden, maar die sterk verschillen en waarvoor de diploma s en opleidingen niet dezelfde zijn. Definitie en beschrijving Het verzoekschrift beschrijft duidelijk alle intellectuele en wetenschappelijke aspecten van het te beschermen beroep (bescherming, begrip, eerbiediging van de esthetische en historische betekenis, onderzoek en diagnose, de conservatie- en restauratiebehandelingen, documentatie, enz.). Op grond van deze aanpak zou het legitiem zijn dit beroep te beschouwen als een intellectueel beroep wat, zoals in het verzoekschrift gebeurt, een zeer hoog niveau van kwalificatie, kennis en dus diploma verantwoordt. Het verzoekschrift maakt echter zelf een onderscheid tussen het beroep waarvan het de titel wil beschermen en de artistieke of ambachtelijke aanverwante beroepen. Een artistiek beroep heeft natuurlijk tot doel een origineel werk te creëren en niet een werk te conserveren of te restaureren. Een ambachtelijk beroep, dat beschikt over de technische en praktische knowhow, kan ook aan creatie doen, in welk geval het veel weg heeft van de kunstberoepen. Het kan een verdwenen werk geheel of gedeeltelijk reconstrueren maar ook een werk restaureren met het oog op een optimale conservatie. Het merendeel van de conservators in de strikte zin maken deel uit van die beroepen. Alle bestaande voornamelijk ambachtelijke beroepen (siersmid, boekbinder, vergulder, meubelmaker, steenhouwer, wapensmid, stoffeerder, beeldhouwer, enz.) uitsluiten uit het toepassingsgebied van de restauratie van kunstvoorwerpen en van roerend en onroerend cultureel erfgoed om dit uitsluitend voor te behouden aan conservatorsrestaurateurs die houder zijn van diploma s van minimaal Masterniveau zonder enige praktijkervaring, is niet te verantwoorden en zou het aantal operatoren op de markt drastisch verminderen. Zo bestaat de restauratie er, in de bewoordingen van het verzoekschrift, voornamelijk in het rechtstreeks ingrijpen op beschadigd of gedegradeerd cultureel erfgoed (of kunstvoorwerpen) met als doel de aantasting of beschadiging ervan te voorkomen of te vertragen met zoveel mogelijk respect voor de esthetische, historische en fysische integriteit. Dit vereist evenzeer zoniet meer hand- en ambachtelijke vaardigheden aangevuld met een lange praktijkervaring als een diploma hoger onderwijs van het lange type. Toepassingsgebied Volgens de verzoekende federatie zal de te beschermen titel van conservatorrestaurateur van kunstvoorwerpen en cultureel erfgoed slechts gedragen kunnen worden in het kader van een zelfstandig intellectueel dienstverlenend beroep, uitgebreid met de ambtenaren en de loontrekkende bedienden.

5 5 De kaderwet van 24 september 2006 richt zich weliswaar enkel op de bescherming van het dragen van een beroepstitel en niet direct op de praktijk van de ermee overeenstemmende beroepsactiviteit. Maar in de praktijk en vermits het verzoekschrift geen enkele uitsluiting uit haar toepassingsgebied voorziet, kan dit voor gevolg hebben dat de vakbekwame ambachtelijke restaurateurs, zonder een universitair diploma of een diploma van hoger onderwijs van het lange type, in de toekomst het recht niet meer hebben in hun activiteit waarvoor zij zich precies gespecialiseerd hebben via speciale opleidingen gebruik te maken van de benaming restaurateur van roerende of onroerende goederen. Zij beschikken nochtans over echte praktijkervaring waarmee geen rekening wordt gehouden in het verzoekschrift. De Hoge Raad is van oordeel dat uitzonderingen op het toepassingsgebied zouden moeten voorzien zijn met het oog op de bescherming van de andere actoren in de sector. Opleiding en diploma s Hoewel de verzoekers verklaren dat zij dit louter als voorbeeld deden, herinnert de Hoge Raad eraan dat het niet oordeelkundig is om met naam bepaalde onderwijsinstellingen aan te duiden, noch om de geldigheid van bepaalde diploma s te beperken tot bepaalde data of periodes. Die materie behoort trouwens tot de bevoegdheden van de Gemeenschappen en/of de Gewesten. Vermits verder de mogelijkheid om een officieel diploma te behalen via een examencommissie van de Staat of de Gewesten nog altijd bestaat, moet dit voorzien worden. Op dezelfde wijze moeten de exacte voorschriften uit het Europees recht betreffende de gelijkwaardigheid van de diploma s die van nu af deel moeten uitmaken van de Belgische reglementeringen gepreciseerd worden. De in het verzoekschrift voorgestelde diploma s zijn uitsluitend diploma s van het hoger onderwijs van universitair of gelijkgesteld niveau, beperkt tot bepaalde hogescholen die ze momenteel uitreiken. Hierdoor reserveert het verzoekschrift de bescherming van de beroepstitel van conservator-restaurateur voor een beperkt aantal gediplomeerden van een hoog intellectueel niveau. De verzoekers verantwoorden dit hoog niveau van de diploma s door de onvervangbaarheid van de voorwerpen waarop de conservator-restaurateur werkt, door de draagwijdte van de historische en artistieke gegevens die zij bevatten en door het respect voor het Europese cultureel of zelfs wereldverleden. Op wetenschappelijk, documentair, cultureel of analytisch vlak is deze verantwoording ongetwijfeld gestaafd. De verzoekers argumenteren dat hun hogere opleidingen van het lange type voortkomen uit een evenwicht tussen theoretische en praktische opleiding (ook praktijkonderwijs omvatten). Op het vlak van het fysieke en concrete ingrijpen op een bepaald roerend of onroerend object evenwel, is het mogelijk dat technische, ambachtelijke en artistieke kwalificaties die ook gedegen praktische opleidingen omvatten relevant zouden kunnen zijn (even pertinent zullen blijken). Er bestaan trouwens verspreid over gans België voor een groot aantal verschillende disciplines veel ambachtelijke opleidingen in restauratie die georganiseerd, gesubsidieerd of erkend worden door de Gemeenschappen en Gewesten. Die erkende opleidingen zijn gebaseerd op duidelijke vormingsprogramma s en- profielen zonder te ressorteren onder hoger onderwijs van het lange type. Die dualiteit tussen een intellectuele en wetenschappelijke opleiding enerzijds en een technische en ambachtelijke opleiding anderzijds maakt het moeilijk om de mogelijkheid te overwegen één enkele globale titel te beschermen.

6 6 Deontologie De deontologische regels in het verzoekschrift beantwoorden aan het door de kaderwet van 24 september 2006 voorgeschreven minimum dat maatregelen eist ter bescherming en voorlichting van de consument en ter vaststelling van de onverenigbaarheden. Zij gaan zelfs verder in de bescherming van het algemeen openbaar belang wanneer het gaat over kunstvoorwerpen en cultureel erfgoed, maar ook wanneer het gaat over de bescherming van de integriteit en de authenticiteit van die voorwerpen. Overgangsmaatregelen De personen die houder zijn van de diploma s vermeld in het verzoekschrift, zijnde universitaire diploma s of diploma s van het hoger onderwijs van het lange type, bekomen automatisch het recht om de titel te dragen. Nergens wordt iets gezegd over de duurtijd van stages of ervaring. Buiten die universitaire of gelijkgestelde diploma s wordt op het vlak van de restauratie geen enkel ander diploma in overweging genomen. Het enige wat nog in aanmerking wordt genomen is het bewijs van minimum 6 jaar beroepspraktijk en dit voor zover die aanvraag tot erkenning strikt gebeurt binnen de 6 maanden die voorzien zijn als overgangsperiode en dit uitsluitend op basis van de beoordeling door de commissie voorzien in de kaderwet. Het verzoekschrift zegt ook niets over de personen die het beroep sinds minder dan 6 jaar uitoefenen, noch over diegenen die hun studies aangevat hebben in één van de opleidingen die momenteel worden verstrekt. De voorgestelde overgangsmaatregelen zijn aldus deels onvolledig. De verzoekers voorzien, inderdaad in samenhang met de geest van het verzoekschrift, voornamelijk de overgang voor de universitaire of daarmee gelijkgestelde diploma s maar hierdoor sluiten zij de facto de meerderheid van de restaurateurs van kunstvoorwerpen en cultureel erfgoed uit die komen uit andere artistieke of ambachtelijke kanalen, wat heel wat tegenkanting oproept. BESLUIT Het verzoekschrift beoogt de bescherming van een titel die onderscheiden categorieën van beroepsbeoefenaars uit de conservatie-restauratie van kunstvoorwerpen en cultureel erfgoed dekt, waarvan de opleiding, de diploma s, de praktijkervaring en de activiteiten gevoelig kunnen verschillen, alhoewel zij dezelfde algemene doelstelling nastreven, namelijk de bescherming van het roerend en onroerend erfgoed. De Hoge Raad meent dat de titels van de beroepen die verband houden met de bescherming van kunstvoorwerpen en cultureel erfgoed adequaat moeten beschermd worden. De kaderwet van 24 september 2006 reglementeert het dragen van een beroepstitel van ofwel een intellectueel dienstverlenend beroep (Titel II), ofwel van een ambachtelijk beroep (Titel III), en voorziet voor elk van die beroepen een aangepaste procedure en voorwaarden. De Hoge Raad heeft geen bezwaar tegen het feit dat overwogen wordt om een titel te beschermen die verband houdt met de conservering van het erfgoed maar dan mag dit geen schade berokkenen aan een groot aantal actoren in die sector. Omwille van al die redenen meent de Hoge Raad dat het verzoekschrift dat werd ingediend door de beroepsvereniging voor conservators-restaurateurs van kunstvoorwerpen (B.R.K.) niet aanvaardbaar is in zijn huidige vorm en grondig moet herschreven worden.