Jaarverslag donald smits centrum voor informatie technologie

Transcriptie

1 Jaarverslag 2009 donald smits centrum voor informatie technologie 1 <

2

3 Inhoud Voorwoord...4 Missie en visie Organisatie Professionalisering van de werkwijze Demand managers Raad van Advies Meerjarenplan ICT Jubileum Overzicht Onderwijs en ICT Onderzoek en ICT Organisatie en ICT Infrastructuur en ICT Internationale activiteiten Vooruitblik Personeel Samenwerken en communicatie Informatie voor medewerkers Personeelsenquête RUG RUG-leefstijlprogramma BALANS Formatie per 31 december Koninklijke onderscheiding Robert Janz Financiën...24 Exploitatierekening CIT (resultaten in k )...25 Balans CIT in Publicaties HPC/V...28 donald smits centrum voor informatie technologie > jaarverslag <

4 Voorwoord Het is elk jaar een hele toer om het jaarverslag rond te krijgen. We zijn nu eenmaal meer met de toekomst bezig dan met het verleden. Maar wanneer het dan toch zover is, en we terugblikken op hetgeen tot stand is gebracht, krijgen we altijd weer een tevreden gevoel van binnen. In 2009 is veel tot stand gekomen. Dat zetten we in dit verslag uiteen. We bespreken de bijdragen van het CIT aan onderwijs, onderzoek, organisatie en infrastructuur. De eerste twee vormen de core business van de RUG, de overige zijn ondersteunend. De Rijksuniversiteit Groningen wil op het gebied van onderwijs en onderzoek behoren tot de mondiale top. Dat is alleen mogelijk wanneer de docenten, studenten en onderzoekers gebruik kunnen maken van concurrerende voorzieningen op het gebied van ICT. Beschikbaarheid van betrouwbare en up-to-date ICT-voorzieningen en dienstverlening zorgt ervoor dat efficiënt kan worden gewerkt en gecommuniceerd. > 4

5 Drs. H.H.J. Wind Prof. dr. C.G.M. Sterks Wij prijzen ons gelukkig dat de RUG bereid is de daarvoor benodigde middelen beschikbaar te stellen. Enerzijds wordt geld beschikbaar gesteld om de bestaande voorzieningen in stand te houden. Anderzijds wordt geld ingezet voor voortdurende innovatie. Deze vernieuwingen worden doorgaans doorgevoerd in de vorm van projecten. Steeds meer voelen we de concurrentie van de markt. Steeds meer worden de kosten direct doorberekend aan de gebruikers. We zullen voortdurend moeten bewijzen dat de eigen ICT-voorzieningen van de RUG een toegevoegde waarde hebben. ICT is een wereld van snelle veranderingen. Dat vereist dat we goed op de hoogte blijven van de technologische trends en de gevolgen hiervan voor de manier waarop onderwijs en onderzoek moeten worden ondersteund met ICT en de wijze waarop we met elkaar communiceren. Dat zijn allemaal uitdagingen die we graag aangaan. Veel leesgenot! Directie Donald Smits Centrum voor Informatie Technologie Prof. dr. C.G.M. Sterks (Algemeen directeur) Drs. H.H.J. Wind (Technisch directeur) donald smits centrum voor informatie technologie > jaarverslag <

6 Missie en visie Met het verzorgen van kwalitatief hoogstaand onderwijs en onderzoek in een internationale context behoort de Rijksuniversiteit Groningen tot de mondiale top. Toponderwijs en toponderzoek zijn alleen mogelijk als de docenten, studenten en onderzoekers gebruik kunnen maken van concurrerende voorzieningen op het gebied van ICT. Als primaire taak verricht het CIT dan ook dienstverlening op het gebied van ICT ter ondersteuning voor het onderwijs, onderzoek en de organisatie van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). > 6

7 De missie van het CIT luidt als volgt: Het CIT ontwikkelt, levert en ondersteunt, door middel van een betrouwbare, flexibele, klantgerichte werkwijze, innovatieve ICT-diensten die bijdragen aan de ambities van de Rijksuniversiteit Groningen op het gebied van onderwijs, onderzoek en organisatie. De missie moet worden uitgevoerd in een veranderende omgeving die wordt bepaald door verschillende trends binnen en buiten de RUG. De trends binnen de RUG hebben betrekking op onderwijs, onderzoek en organisatie. Deze trends bepalen de visie waaruit de strategische doelen worden afgeleid. Trends en ontwikkelingen Met de start van de nieuwe universitaire ICT-organisatie in 2007 is een klant- leverancier relatie ontstaan tussen CIT en faculteiten en diensten. Dit komt onder meer tot uitdrukking in de inrichting van het demand management, het samenstellen van een dienstenportfolio en een financieel model op basis van kostendragers. Afspraken moeten formeel worden vastgelegd en financieel verantwoord worden. Het CIT zal de vergelijking met de markt moeten kunnen doorstaan. Vergelijkbare trends spelen zich af binnen het onderwijs en onderzoek. Docenten en onderzoekers worden steeds meer beoordeeld op meetbare prestaties. Studenten gaan steeds hogere collegegelden betalen en stellen hogere eisen aan de ICT-diensten. Door hun grote mobiliteit weten zij goed wat zich elders in de wereld op dit vlak afspeelt. Visie en strategie Het CIT genereert de meeste meerwaarde voor de universiteit door zich te richten op innovatieve ICT-diensten. Onderwijs en onderzoek zijn hier het meest bij gebaat en dit past goed bij de strategie van de RUG om een internationale topuniversiteit te zijn. Geen top universiteit zonder top ICT-dienstverlening. Om het CIT optimaal in te richten op innovatie heeft het CIT een aantal organisatorische en strategische keuzes gemaakt die hieronder worden beschreven. Innovatie vergt een flexibele organisatiestructuur en werkwijze zonder dat dit ten koste gaat van kwaliteit en betrouwbaarheid. Dit kan bereikt worden door uit te gaan van een aantal organisatorische principes: > De organisatie wordt ingericht als een professionele netwerkorganisatie ; > Projecten, diensten en bijbehorende processen zijn leidend in de werkwijze; > Strikte scheiding tussen ontwerp (ontwikkeling) en beheer; > Continu inspelen op technische trends en ontwikkelingen in de markt; > Flexibele organisatie en up to date houden van de benodigde expertise. donald smits centrum voor informatie technologie > jaarverslag <

8 1 Organisatie 1.1 Professionalisering van de werkwijze In de startfase van het CIT in 2006 is veel aandacht besteed aan de organisatiestructuur, de taakverdeling, de technische infrastructuur en de werkprocessen. Op basis van audits van Atos Origin en Novell is een aantal wijzigingen in de technische infrastructuur in gang gezet dat in 2009 vrijwel is afgerond. Door het gecentraliseerde aanbod van ICT-voorzieningen en de daarmee gepaard gaande schaalvergroting kunnen storingen universiteitsbreed uitpakken. Dat vereist een professionele aanpak zowel van de hard- en software architectuur als van het beheer en de ondersteuning. Hiertoe is het change management structureel belegd in de organisatie en wordt op dit gebied samengewerkt met het Universitair Onderwijscentrum Groningen, de Universiteitsbibliotheek, het Facilitair Bedrijf en de afdeling Administratieve Informatie Voorziening van het Bureau van de Universiteit. 1.2 Demand managers De demand managers treden op als belangenbehartiger van de faculteiten en diensten die de ICT-diensten van het CIT afnemen. De demand managers zijn in dienst bij een faculteit of dienst als ICT-beleidsmedewerker en adviseren in die rol het bestuur of directie van hun onderdeel. De demand managers hebben regulier overleg met het CIT over de bestaande en nieuw te realiseren dienstverlening. Zo wordt de dienstverlening goed afgestemd op de behoeften van de afnemers. In 2009 kende de RUG de volgende demand managers M.J.B. Becker Universitair Medisch Centrum Groningen R.P. Datema Facilitair Bedrijf Dr. J.A Mondria Universiteitsbibliotheek Drs. L.A. van der Duim Universitair Onderwijscentrum Groningen (met uitzondering van de werkplekken) A.J. Gankema Faculteit der Letteren, Faculteit Rechtsgeleerdheid, Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap, Faculteit Wijsbegeerte, Bureau van de Universiteit R.J. Jansen Faculteit Economie en Bedrijfskunde, Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen Ing. J.C. van der Weele Kernfysisch Versneller Instituut Ing. P. Zandbergen Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen Drs. R. Zwaagstra Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen Organigram van het CIT op 1 april 2009 directie relatiebeheer en ondersteuning security manager (adviseur directie) diensten, projecten en processen werkplekdiensten netwerkdiensten servicedesk netwerkinfrastructuur serverinfrastructuur projectmanagement onderwijs, onderzoek en ontwikkeling applicatieontwikkeling HPC/V opleidingen > 8

9 1.3 Raad van Advies Het CIT kent een Raad van Advies die het beleid en de kwaliteit van de standaard ICT-dienstverlening bewaakt. De Raad van Advies treedt in die hoedanigheid op als vertegenwoordiger van alle gebruikers binnen de RUG. Ze geeft gevraagd en ongevraagd advies aan de directie van het CIT over het algemene beleid, over de aard en kwaliteit van de dienstverlening en over de daarmee gepaard gaande begrotingen. De leden van de Raad van Advies worden benoemd door het College van Bestuur en zijn geselecteerd uit de volgende sectoren van de universiteit: alfa, bèta, gamma, medisch, administratief/bestuurlijk en studenten. De Raad van Advies komt minimaal drie maal per jaar bijeen. De Raad van Advies van het CIT bestond in 2009 uit Prof.dr. H.A.L. Kiers voorzitter (Gedrags- en Maatschappijwetenschappen) Mw. prof.dr. R. Broer (Wiskunde en Natuurwetenschappen) Mw. prof.dr. G. Redeker (Letteren) Mw. drs. A. Schockman-Sannes (Rechten) Dr. A.M. van den Berg (Kernfysisch Versneller Instituut) Drs. A.J. Kee (Medische Wetenschappen) J.C.J. Kornman (student-lid Universiteitsraad) 1.4 Meerjarenplan ICT 1.5 Jubileum In november 2009 was het 45 jaar geleden dat de universitaire ICT-afdeling (destijds het Rekencentrum) officieel van start ging. Hier is op verschillende manieren bij stilgestaan. Op donderdag 12 november 2009 was er een jubileumsymposium waarin in drie verschillende lezingen het verleden, het heden en de toekomst van de ICT-dienstverlening aan bod kwamen. Daarnaast was er een tentoonstelling georganiseerd met een overzicht van de ontwikkelingen in de ICT in de afgelopen dertig jaar en kon men demonstraties bijwonen van de vernieuwde visualisatiefaciliteiten. In december was er een jubileumavond voor het personeel van het CIT. Feiten en cijfers Rijksuniversiteit Groningen 395 jaar 150 gebouwen studenten medewerkers (fte) pc-stations (UWP) accounts netwerkconnecties Centrum voor Informatie Technologie 143 medewerkers (fte) budget (2009) 10 Gbit/s internetverbinding 2 rekenhallen (725 m 2 ) kilowattuur elektriciteitsconsumptie rekenhallen In 2005 werd een strategisch plan op het gebied van ICT van de Rijksuniversiteit Groningen vastgesteld voor vijf jaar. In 2009 is het nieuwe Meerjarenplan ICT samengesteld door de ICT-Strategiecommissie. In het plan worden voor de domeinen onderzoek, onderwijs, organisatie, wetenschappelijke informatievoorziening en infrastructuur van de Rijksuniversiteit Groningen aanbevelingen opgenomen voor de inzet van innovatieve ICT-toepassingen. Eind 2009 is het Meerjarenplan ICT aangeboden aan het College van Bestuur van de universiteit. De besluitvorming over het Meerjarenplan ICT volgt in donald smits centrum voor informatie technologie > jaarverslag <

10 2 Overzicht Onderwijs en ICT Nieuw studenteninschrijvingssysteem In 2009 is het SIS-project afgerond. Dit project had tot doel het Studenteninschrijvingssysteem van de RUG (ISIS) te vervangen en een goede koppeling met Studielink te realiseren. Het nieuwe systeem (Progress. net) is in september 2009 in productie gegaan. De nieuwe methodiek om inschrijvingen te verwerken heeft vergaande consequenties voor de administratieve organisatie: de inschrijving is een keten van processen geworden die perfect op elkaar moeten aansluiten. In het vervolgproject VVV (Versterking, Verbreding en Verlenging keten Studielink SIS) wordt de keten nader uitgewerkt. Centrale Virtuele Onderwijsruimte Nadat in 2008 de eerste fase van het project Centrale Virtuele Onderwijsruimte was afgerond, is in 2009 een plan ingediend en goedgekeurd voor de tweede fase van het project. In de centrale virtuele onderwijsruimte zijn de onderwijssystemen gekoppeld aan de administratieve systemen waardoor een geïntegreerde en transparante ICT-omgeving ontstaat. Hiermee krijgen studenten in de elektronische leeromgeving Nestor een portal die zij naar hun persoonlijke voorkeuren kunnen inrichten en waarop in principe alle onderwijsinformatie gepresenteerd kan worden. In de tweede fase van het project zullen de informatiestromen worden verbeterd en uitgebreid. Reserveringssysteem Universiteitsbibliotheek-pc s In het najaar van 2009 werd het reserveringssysteem MyPC in de Universiteitsbibliotheek (UB) in gebruik genomen. Hiermee kunnen studenten via internet een pc-werkplek reserveren in een van de computerzalen van de UB. Het reserveringssysteem is door het CIT ontwikkeld in opdracht van de dienst ICTOL (ICT & Onderwijs Letteren). RUG CMS Informatievoorziening via de website is tegenwoordig onmisbaar. De website is in de afgelopen jaren het belangrijkste communicatiemedium van de RUG geworden. Omdat het content management systeem van Oracle dat wordt gebruikt voor de website niet meer werd ondersteund, zijn in 2009 de voorbereidingen in gang gezet voor de overgang naar een nieuw platform. De migratie naar het nieuwe webplatform staat gepland voor medio Naast de overgang naar het nieuwe platform zullen ook de editor en het beheerssysteem voor de toekenning van rechten worden vernieuwd. > 10

11 Mobiele studenten-portal RUG Vanaf 1 december 2009 is voor studenten met een smartphone een mobiele RUG-portal beschikbaar. De mobiele portal is een startpagina voor smartphones met een aantal veelgebruikte studentenvoorzieningen van de RUG op internet. Het gaat bijvoorbeeld om het raadplegen van de laatste tien behaalde tentamenresultaten, de beschikbaarheid van studenten-pc s op de faculteit of in de Universiteitsbibliotheek en het reserveren van sportfaciliteiten op het sportcentrum. Opleidingen In 2009 heeft het CIT weer een groot aantal computercursussen verzorgd voor de meest gebruikte applicaties binnen de RUG. Het aantal deelnemers aan de reguliere cursussen is al een aantal jaren constant. Er is wel groei te zien in het aantal maatwerkcursussen. Met name het aantal MS-Excel maatwerkcursussen is opvallend gestegen. Daarnaast werden ook verschillende cursussen verzorgd op specifiek gebied of voor specifieke doelgroepen, naar aanleiding van nieuw ingevoerde applicaties. In 2009 is binnen de RUG de DotOffice-huisstijltool geïntroduceerd, waarvoor veel presentaties en trainingen zijn verzorgd. Binnen het CIT is de tool Service Desk Express (SDE) vervangen door SDE APM. APM (Alignability Process Model) ondersteunt het hele proces voor het beheer van de ICT-infrastructuur, zoals incident management, problem management en change management. De afdeling Opleidingen heeft alle CIT-medewerkers getraind in het gebruik van deze nieuwe tool. Internationale cursus In samenwerking met NATO heeft het CIT de cursus Managing an Academic Network Infrastructure verzorgd. Het NATO Science for Peace and Security Programme faciliteert onder andere opleidingen voor werkenden in landen waar de NATO actief is. In het kader van de wederopbouw van Afghanistan hebben dertien ICT ers van Afghaanse universiteiten drie weken lang deze cursus gevolgd. Tijdens de cursus kwamen alle aspecten van het beheer van een universitair netwerk aan bod, zoals bekabelde en draadloze netwerken, switchen en routeren van data, het inrichten van servers en het beveiligen van de netwerken. Kantoorautomatisering Na de universiteitsbrede invoering van de DotOfficehuisstijltool is het beheer van deze tool bij het CIT belegd. Dit betreft zowel de ondersteuning als het ontwikkelen van nieuwe functionaliteit. Zo is in 2009 een tool ontwikkeld om ook thuis gebruik te kunnen maken van de huisstijltool, en zijn verscheidene sjablonen toegevoegd. Naast het ontwikkelen van applicaties in Word zijn ook verschillende Excel-modellen ontwikkeld voor onder andere de financiële administraties. Verder werden eveneens applicaties op het gebied van Access ontwikkeld en beheerd. donald smits centrum voor informatie technologie > jaarverslag <

12 > 12

13 2.2 Onderzoek en ICT High Performance Computing en Visualisatie (HPC/V) Ten behoeve van de inzet van ICT in het wetenschappelijk onderzoek heeft de RUG de afgelopen jaren aanzienlijk geïnvesteerd in hoogwaardige High Performance Computing en Visualisatie-faciliteiten (HPC/V). Wetenschappers van de Rijksuniversiteit Groningen kunnen beschikken over state-of-the-art-faciliteiten op dit gebied. Behalve voor wetenschappelijke doeleinden kunnen de HPC/V-faciliteiten ook voor het lokale bedrijfsleven worden ingezet. High Performance Computing (HPC) De Rijksuniversiteit Groningen had met de IBM BlueGene/P die sinds 2008 bij het CIT staat opgesteld, ook in 2009 een van de snelste computers van Europa in huis. Het systeem bestaat uit drie rekken met elk 32 node cards. Elke nodecard bevat 32 computercards en op elke computercard zit een 4 core processer en 2 GB aan geheugen. Het totaal komt daarmee op cores en 6TB aan geheugen. De machine is in 2009 voor een groot deel gebruikt voor het Lofar-project van de stichting Astron. De rest is ingezet voor andere wetenschappelijke projecten. In 2009 is een nieuw Linux-cluster aangekocht. Het cluster is bedoeld voor algemeen gebruik door de wetenschappers van de RUG. De rekensnelheid van het nieuwe cluster is vergelijkbaar met de supercomputer IBM BlueGene/P en bestaat uit 3280 AMD-processoren (cores) die in kleine groepjes hardwarematig zijn gekoppeld om het gebruik te optimaliseren. Als bijdrage aan de Europese Grid-infrastructuur EGEE heeft het CIT ook het afgelopen jaar het beheer uitgevoerd van een 200 core Grid-cluster met 48 TB opslagcapaciteit. Deze Grid-infrastructuur is beschikbaar voor internationale onderzoekssamenwerkingsverbanden, maar ook voor nationale samenwerking of lokale onderzoeksgroepen. High Performance Visualisatie (HPV) De Virtual Reality-faciliteiten bestaande uit een Reality Cube en een Virtual Reality-theater, hebben in 2009 een grondige verbouwing ondergaan. De CRT-projectoren van de Reality Cube zijn vervangen door projectoren met dubbel zoveel pixels. De Reality Cube moest worden verplaatst om ruimte te maken voor het nieuwe theater. Het tien meter brede scherm van het theater is vervangen door een nieuw semitransparant exemplaar. De projectie vindt plaats van de achterkant door zes full HD-monitoren met 1920*1080 pixels. Met de vernieuwde apparatuur worden per seconde bijna anderhalf miljard pixels gegenereerd voor een glashelder 3D-beeld. donald smits centrum voor informatie technologie > jaarverslag 2009 Ook de mobiele 3D-opstelling is vernieuwd. Na de upgrade in 2008 naar twee nieuwe, HD-projectoren (resolutie 1280*768 pixels) en een nieuw breedbeeld back-projection scherm (ca. 2.67m x 1.5m), kwam in augustus 2009 het nieuwe mobiele zilverscherm beschikbaar. Dit grote scherm (4 x 2.25 meter) kan gebruikt worden voor frontprojection en voor grote groepen. Target Het Target-project is in april 2009 officieel van start gegaan. Met het project zal een duurzaam economisch cluster intelligente informatiesystemen worden opgebouwd in Noord-Nederland dat in het bijzonder gericht is op het beheer van grote hoeveelheden data. Target heeft een nieuwe methode ontwikkeld waarmee op een efficiënte wijze toegang kan worden verkregen tot en gebruik kan worden gemaakt van grote en groeiende hoeveelheden data van verschillende structuur. Het Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN) en de provincies Drenthe en Groningen hebben in 2009 totaal 16 miljoen euro toegekend aan het Target-programma. Binnen Target zullen de Rijksuniversiteit Groningen, de sterrenkundige onderzoekschool NOVA, de stichting Astron en het bedrijfsleven nieuwe complexe en schaalbare datasystemen ontwikkelen en bestaande verbeteren. Het CIT levert de technische en financieeladministratieve ondersteuning voor het project. In de rekenhal van het CIT komt een omvangrijk testbed dat naar verwachting in 2010 operationeel zal zijn. LOFAR LOFAR ( bouwt een radiotelescoop die bestaat uit een netwerk van duizenden sensoren. Deze wordt honderd maal gevoeliger dan de huidige generatie telescopen. De kleine antennes zijn verdeeld over een gebied met een diameter van 100 kilometer in Nederland en gekoppeld aan de BlueGene/P-supercomputer via een uitgestrekt glasvezelnetwerk. Daarnaast worden minstens acht stations met antennes in Duitsland (5), Groot-Brittannië (1), Frankrijk (1) en Zweden (1) gebouwd en aangesloten op het Nederlandse netwerk. Daarmee bereikt LOFAR een 10x hogere beeldscherpte. Nooit eerder is een instrument ontwikkeld met capaciteiten voor verwerking van signalen en data op deze schaal. Om het LOFAR sensornetwerk te kunnen realiseren, moet grootschalig ICT-onderzoek plaatsvinden naar onder andere: > het verwerken van en het herkennen van patronen in ongekend grote hoeveelheden data; > de mogelijkheden om interactief inzicht te krijgen in complexe multi-dimensionale datasets via visualisatie; > het efficiënt koppelen van gedistribueerde rekenkracht en dataopslagcapaciteit. 13 <

14 2.3 Organisatie en ICT De centrale computerfaciliteiten van LOFAR die onder meer bestaan uit de IBM BlueGene/P-supercomputer, een snel netwerk en een gigantische hoeveelheid dataopslagcapaciteit staan in de rekenhallen van het CIT. De afdelingen Serverinfrastructuur en Netwerkinfrastructuur verzorgen het technisch beheer van deze geavanceerde systemen. BiG Grid BiG Grid heeft als doel wetenschappelijk onderzoek te bevorderen door de terbeschikkingstelling van grootschalige reken- en gegevensopslagfaciliteiten. De aanschaf daarvan wordt, evenals de lopende kosten, gefinancierd in het kader van het BiG Grid-project. Big Grid wordt gefinancierd door Nationale Computerfaciliteiten (NCF), Netherlands Bioinformatics Centre (NBIC) en Nikhef Nationaal instituut voor subatomaire fysica. Het CIT BiG Grid-cluster maakt onderdeel uit van de Europese Grid-infrastructuur EGEE. Deze Grid-infrastructuur is beschikbaar voor internationale onderzoekssamenwerkingsverbanden, maar ook voor nationale samenwerkingen of lokale onderzoeksgroepen. Toegang tot de nationale Grid-infrastructuur wordt geregeld door de stuurgroep NL-Grid Architecture Board Universiteitsbreed heeft de RUG sinds 2008 een Architecture Board waarin de verschillende universitaire ICT-dienstverleners vertegenwoordigd zijn (Bureau, Universitair Onderwijscentrum Groningen, Universiteitsbibliotheek en CIT). Deze board richt zich op de wijze waarop de verschillende informatiesystemen services aan elkaar gaan leveren en op het informatie- en datamanagement. In 2009 is de eerste fase van het project Service Architectuur RUG afgerond. Dit project heeft tot doel de architectuur van de informatievoorziening aan de RUG op een nieuwe en moderne leest te schoeien, zodat de toekomstige ontwikkelingen met betrekking tot het verlenen van services via het internet, draadloze netwerken en PDA s goed ondersteund kunnen worden. Begin 2009 is een CIT-Architecture Board opgericht voor de IT-infrastructuur. De CIT-Architecture Board werkt nauw samen met de universitaire Architecture Board. Het doel van de CIT Architecture Board is om een technische infrastructuur te ontwerpen waarin de bouwstenen optimaal zijn ontworpen voor de gewenste dienstverlening en optimaal op elkaar zijn afgestemd. De gewenste architectuur wordt daarna projectmatig gerealiseerd. Elk project wordt getoetst op zijn inpasbaarheid in de architectuur. Op deze manier wordt bijvoorbeeld voorkomen dat er verschillende bouwstenen voor dezelfde functionaliteit worden gebouwd, dat het bouwwerk te ingewikkeld wordt of single points of failure oplevert. De CIT-Architecture Board heeft deelnemers vanuit de CIT-afdelingen Applicatieontwikkeling, Netwerkinfrastructuur, Serverinfrastructuur, Netwerkdiensten en Werkplekdiensten. > 14

15 Nieuwe universitaire mailvoorziening In augustus 2009 werd een nieuw universitair mailsysteem geïmplementeerd. De architectuur van de bestaande voorziening was aan vernieuwing toe en er was behoefte aan meer functionaliteit. Het realiseren van de nieuwe voorziening ging in 2008 van start met een inventarisatie van functionele en technische eisen, gevolgd door een selectietraject met betrekking tot het nieuwe product. Uit zowel de gebruikerstesten als de technische sessies kwam SUN Java Communication Suite als beste naar voren. Het bedrijf ZX Factory BV werd als implementatiepartner gekozen. Vanuit technisch oogpunt was de oplossing goed te integreren met de bestaande omgeving (het netwerk, de opslagsystemen en de koppeling met de administratieve systemen voor de medewerkers- en studentenadministratie). De gekozen software van SUN wordt door veel grote internetproviders gebruikt. Voor de hardware werd gekozen voor een SUN Cluster (één mailstore en één calenderstore) en een HP Storage Attached Network (SAN). In samenwerking met de implementatiepartner ZX werd een technisch ontwerp van de nieuwe mailomgeving gemaakt, waarna kon worden gestart met de bouw ervan. Na het afronden van de testfase kon het nieuwe systeem in augustus 2009 worden geïmplementeerd. Een maand na de migratie ontstonden ernstige problemen wat uitmondde in een instellingsbrede e- mailstoring die enkele dagen heeft geduurd. Omdat al snel duidelijk werd dat de nieuwe mailvoorziening op korte termijn niet meer opnieuw kon worden opgestart, is besloten de oude mailvoorziening weer open te stellen. In het najaar van 2009 is onderzoek gedaan naar de oorzaken van de storing en zijn de problemen gereproduceerd in een testomgeving. Daarnaast heeft de Wetenschappelijk Technische Raad (WTR) een audit uitgevoerd naar de werkwijze en organisatie rond de invoering van het nieuwe mailsysteem. Op basis van de uitkomsten is besloten de nieuwe mailomgeving opnieuw in de lucht te gaan brengen. Het traject voor de vernieuwing is medio december 2009 in gang gezet. Pilot virtuele werkplek Naar aanleiding van de wens van enkele studentenfracties uit de Universiteitsraad is in 2009 een pilot met een virtuele werkplek (VWP) onder studenten uitgevoerd. De studentenfracties hadden de wens geuit ook buiten het netwerk van de universiteit, zoals thuis, de beschikking te hebben over de applicaties van de Universitaire werkplek (UWP). Veel van de applicaties die op studentwerkplekken op de universiteit worden aangeboden, zijn moeilijk buiten het universiteitsnetwerk te gebruiken door hoge kosten, technische beperkingen, licentiebepalingen of om andere redenen. Bij de virtuele werkplek draaien de applicaties op een centraal serverpark bij de universiteit waarbij de applicatie zichzelf presenteert binnen een webbrowser. Hierbij wordt de desktop gevirtualiseerd zoals deze eruit ziet wanneer wordt ingelogd op de Universitaire werkplek. Via de remote desktopvoorziening krijgt de student op deze manier thuis en elders de beschikking over UWPapplicaties. Op basis van een uitgebreid technisch onderzoek werd de Red Hat virtuele werkplek gekozen voor het uitvoeren van de pilot. Na de eerste testfase werd de groep studenten die daarbij was betrokken eind 2009 uitgebreid tot circa honderd gebruikers. Zij kregen drie maanden lang donald smits centrum voor informatie technologie > jaarverslag <

16 via hun eigen pc de beschikking over dezelfde applicaties als op de studentwerkplekken binnen de universiteitsgebouwen. De bevindingen zijn teruggekoppeld naar het College van Bestuur met het advies om de virtuele werkplek voor zowel studenten als medewerkers te gaan aanbieden. Universitaire werkplek 2.0 Sinds 2006 werken medewerkers en studenten van de RUG via de Universitaire werkplek (UWP) waarbij alle applicaties in een gestandaardiseerde omgeving vanuit een centrale server worden aangeboden en de data centraal wordt beheerd. In 2009 is een start gemaakt met de inventarisatie van de gebruikerswensen van studenten en medewerkers met betrekking tot een nieuwe universitaire ICT-werkomgeving (UWP 2.0). De inventarisatie moet leiden tot een functioneel programma van eisen dat duidelijkheid geeft over het verwachtingspatroon en de uitgangspunten met betrekking tot de nieuwe Universitaire werkplek. Europese aanbesteding universitaire afdrukapparatuur In september 2009 is een kerngroep gestart met de voorbereiding van een nieuwe Europese aanbesteding voor afdrukapparatuur. In de kerngroep zijn verschillende universitaire partijen vertegenwoordigd: het Facilitair Bedrijf, het CIT, het Facility management en het Demand management. De kerngroep richt zich niet alleen op het inkooptraject, maar ook op de dienstverlening en processen. De voorbereidende fase bestaat uit analyse van de bestaande situatie en het in kaart brengen van de gewenste situatie. De universitaire printers en kopieerapparaten worden per 1 oktober 2010 vervangen. Security In 2009 stabiliseerde het aantal officiële door SURFnet- CERT gerapporteerde incidenten zich tot ruim 160. Daarbij zijn de ruim dertig herhalingen die betrekking hadden op computers waarover al eerder klachten waren ontvangen niet inbegrepen. Deels zijn dergelijke herhalingen het gevolg van een korte periode tussen de ontvangst van de eerste klacht en van de herhaling, maar soms ook is er sprake van een trage afhandeling van incidenten. Ongeveer 30% van de meldingen had betrekking op besmettingen met het Conficker-virus; ongeveer 25% van de ontvangen klachten had betrekking op computers die door een spam-verspreidend virus waren besmet; ongeveer 25% van de ontvangen klachten had betrekking op computers die als DDos (botnet)-zombie konden worden ingezet; ongeveer 10% van de klachten werd veroorzaakt door besmette computers die gebruik maakten van het draadloze (flexnet) RUGnet en ongeveer 10% van de klachten had betrekking op computers die besmet waren met software die een open DNS-server in de computers installeerde. Dit probleem met het DNS werd bekend in 2009, kon worden verholpen en treedt inmiddels niet meer op. > 16

17 Phishing mail Hoewel er zich in het vorig jaar een trend leek af te tekenen waarbij de RUG-medewerkers werden verleid persoonlijke informatie beschikbaar te stellen (zogenaamde phishing -pogingen), lijkt deze trend zich in 2009 niet verder voort te zetten. Er is op uitgebreide schaal gewezen op het feit dat medewerkers van de RUG IT-diensten nooit zullen vragen om hen per wachtwoorden en andere gevoelige informatie toe te sturen. Elk verzoek om deze informatie beschikbaar te maken, moet daarom wel vervalst zijn. Een enkel incident dat niettemin optrad, kon worden bestreden voordat ernstig misbruik van de beschikbaar gestelde informatie was gemaakt. Authenticatie en integriteit De mogelijkheden om authenticatie en beveiliging door versleuteling van informatie toe te passen bij (web-) servers en verkeer is in 2009 verder uitgebreid doordat SURFnet/Terena een contract met de Certificaat Autoriteit Comodo heeft afgesloten. Voorheen konden webservers al worden voorzien van een certificaat waarmee authenticatie en encryptie kon worden gerealiseerd, maar waarbij persoonlijke authenticatie en encryptie bij bijvoorbeeld niet met behulp van het S/MIMEprotocol kon worden aangeboden. Comodo biedt die faciliteit wel en verwacht kan worden dat medio 2010 alle RUG-medewerkers en mogelijk ook studerenden aan de RUG in aanmerking kunnen komen voor een gratis S/MIME-certificaat, waardoor de authenticatie en integriteit van verzonden eenvoudig kan worden gegarandeerd. Omdat veel security-incidenten kunnen worden herleid tot besmettingen per zou het gebruik van S/MIME-certificaten in de komende jaren tot een aanmerkelijke reductie van het aantal besmettingen kunnen leiden. Servicedesk De afdeling Servicedesk is verantwoordelijk voor een betrouwbare, flexibele en klantgerichte ondersteuning van alle medewerkers en studenten van de universiteit bij het gebruik en functioneren van de door het CIT geleverde diensten. Dit loopt uiteen van hulp en ondersteuning bij applicaties en het gebruik van de pc tot communicatie bij storingen van ICT-voorzieningen. Vanuit de decentrale teams worden de verschillende balies bemenst, vindt de incidentafhandeling plaats en wordt hulp geboden op de werkplek zelf. Ook worden er, op basis van bijzondere afspraken, facultaire werkzaamheden uitgevoerd. Informatie en documentatie Het is belangrijk dat de gebruiker zelf antwoorden kan vinden op zijn vragen over het aanbod aan dienstverlening of het verkrijgen van inzicht in de gebruiksmogelijkheden van de diensten. Deze informatie wordt via de website ontsloten en via folders aangeboden. De informatie en documentatie is afgestemd op de toenemende zelfredzaamheid als gevolg van de groeiende ICTvaardigheden van de studenten en medewerkers. Alle informatie wordt ook in het Engels aangeboden. Voortgangregistratie Alle klantcontacten, via de telefoon, of aan een balie, worden geregistreerd in de CIT-bedrijfsapplicatie die in 2009 in gebruik is genomen. Naast registratie en monitoring worden deze gegevens gebruikt voor evaluatie en rapportagedoeleinden van de CIT-diensten. Wanneer het incident niet binnen de Servicedesk kan worden opgelost, wordt deze doorgezet naar een van de andere afdelingen van het CIT. De gebruiker ontvangt een waarin de melding omschreven staat. Aan de hand van deze gegevens kan zowel de klant als de Servicedesk de voortgang en kwaliteit van afhandeling bewaken. Servicedesk-medewerkers Voor het garanderen van optimale, gestandaardiseerde en continue dienstverlening zijn de teamleden op alle locaties inzetbaar. Bij overbelasting, extra facultaire taken, calamiteiten en dergelijke kan eenvoudig extra menskracht ingezet worden. De teamleden zijn samen volledig verantwoordelijk voor alle voorkomende werkzaamheden op de locaties. Organisatie Om de effectiviteit en efficiency te verhogen, heeft de organisatie van de Servicedesk in 2009 een aantal verbeteringen in gang gezet, waardoor flexibel kan worden ingespeeld op veranderende ondersteuningsvragen. De Servicedesk bestaat uit een centraal team en uit twee decentrale teams. Het centrale team verzorgt naast de telefoon- en afhandeling ook de communicatie, documentatie en informatievoorziening voor eindgebruikers. donald smits centrum voor informatie technologie > jaarverslag <

18 2.4 Infrastructuur en ICT Vervanging netwerkpoorten In 2009 is via een Europese aanbesteding een contract afgesloten met Dimension Data voor de vervanging van circa netwerkpoorten in de access-laag van het universitaire computernetwerk (RUGnet). De netwerkpoorten bevinden zich bij de faculteiten en diensten verspreid over de stad Groningen. De access-laag van het netwerk verzorgt de koppeling van eindgebruikersapparatuur (pc s, printers, telefoons) met het netwerk. Met de vervangingen in de access-laag wordt toegewerkt naar een nieuwe generatie RUGnetaansluitingen op 1 Gbps (nu is dat vaak nog 100 Mbps). De vernieuwing maakt onderdeel uit van een opwaardering van het gehele netwerk en is noodzakelijk om tegemoet te kunnen komen aan de nog steeds toenemende vraag naar bandbreedte vanuit de universiteit. Binnen het universitair beleid op dit gebied wordt een upgradeproces ingezet zodra de gevraagde bandbreedte meer dan 50% bedraagt van de maximaal aangeboden bandbreedte. Draadloos Groningen De Stichting Draadloos Groningen is op 17 maart 2008 opgericht door de partners van het Akkoord van Groningen: de Rijksuniversiteit Groningen, de Hanzehogeschool Groningen en de gemeente Groningen. De Stichting heeft tot doel om ervoor te zorgen dat in 2011 in Groningen een renderend stadsdekkend draadloos netwerk is gerealiseerd, o.a. door het aantrekken van een marktpartij voor de uitrol en commerciële exploitatie van het netwerk. De Europese aanbesteding van het netwerk is officieel op 15 april 2009 afgerond door het ondertekenen van het contract door Unwired Holding, een Amerikaanse investeringsmaatschappij. Op 8 oktober 2009 is de operationele fase van de uitrol van het netwerk gestart. Het netwerk op het Zernikecomplex is in oktober 2009 gerealiseerd. De uitrol in de binnenstad van Groningen heeft enige vertraging opgelopen, onder andere door langere aanlooptijd benodigd voor de start van de projectorganisatie en vertraging in de uitgifte van de benodigde vergunningen voor het plaatsen van antennes in verband met welstandseisen van de gemeente Groningen. Op en rond de Grote Markt is het netwerk gratis beschikbaar voor iedereen. In overleg met de gemeente Groningen en alle woningbouwverenigingen wordt gezocht naar alternatieve plaatsingslocaties. > 18

19 2.5 Internationale activiteiten EGEE en Caren Het CIT is betrokken bij verschillende projecten met een internationale scope, deels Europese samenwerkingsprojecten en deels ontwikkelingsprojecten. Europese samenwerkingsprojecten zijn EGEE en Caren. In EGEE wordt gewerkt aan een Europese Grid-infrastructuur die het mogelijk maakt dat opslagcapaciteit en rekenfaciliteiten gedeeld worden tussen Europese onderzoeksinstellingen. Bij het CIT staat een deel van de Nederlandse infrastructuur voor EGEE opgesteld. Caren is een project dat gefinancierd wordt door de Europese Commissie. Het heeft tot doel een regionaal glasvezelnetwerk te realiseren voor de vijf Centraal Aziatische landen (Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan en Uzbekistan). Het CIT levert een bijdrage aan het projectmanagement. Prace Prace, het Partnership for Advanced Computing in Europe, bereidt de ontwikkeling voor van een groot pan- Europees systeem van supercomputerfaciliteiten op petaflop-schaal. Nationale Computer Faciliteiten (NCF) is voor Nederland de trekker. Het CIT levert in NCFverband enkele bijdragen aan onderdelen van werkpakketten. Afrika Onder ontwikkelingsprojecten vallen de projecten in Zambia en Mozambique, projecten die door Nuffic gefinancierd worden en waarvan de supervisie door het CIT wordt uitgevoerd. In Zambia (in samenwerking met de Vrije Universiteit Amsterdam) en Mozambique (in samenwerking met de Radboud Universiteit Nijmegen) wordt gewerkt aan de versteviging van management informatiesystemen van de universiteiten. Het project in Zambia is in 2009 succesvol afgesloten. Het project in Mozambique is eind 2009 met een jaar verlengd. Internationale cursus In juni 2009 is weer de cursus Managing an Academic Network georganiseerd. In tegenstelling tot eerdere jaren is de cursus deze keer niet door de Nuffic gefinancierd, maar door de Public Diplomacy Division van NATO. In het kader van capaciteitsopbouw bij Afghaanse universiteiten hebben dertien cursisten uit Afghanistan de cursus bij het CIT in de Zernikeborg gevolgd. donald smits centrum voor informatie technologie > jaarverslag <

20 3 Vooruitblik > 20

21 Voor 2010 heeft een succesvolle mailmigratie de hoogste prioriteit. Daar zijn alle ogen op gericht. Bijna net zo belangrijk is de daarmee samenhangende agendamigratie. Deze kan helaas pas plaatsvinden na de mailmigratie. Een ander belangrijk project is de upgrade van de rekenhallen. De (nood-) stroomvoorzieningen worden aangepast en de koelcapaciteit aanzienlijk verhoogd onder meer door een aansluiting op de Warmte Koude Opslag (WKO). Door het scheiden van warme en koude lucht in de rekenhallen en het verhogen van de werktemperaturen zal de koelvoorziening bovendien veel efficiënter worden. Een gasblusinstallatie zal extra bescherming geven tegen brand. Door deze upgrade zal er voorlopig voldoende capaciteit in de rekenhallen zijn en wordt de robuustheid en betrouwbaarheid van deze basisinfrastructuur flink vergroot. In 2010 zal het bruisen van de activiteiten. Hieronder volgt een opsomming van de meest in het oog springende zaken in willekeurige volgorde van belangrijkheid. Na een jaar gebruik zal medio 2010 de ITIL-tool voor de ICT-dienstverlening APM (Alignability Process Management) worden geëvalueerd. De Linux-werkplek (LWP) zal worden opgeleverd. In het najaar 2010 worden de nieuwe printers RUG-breed uitgerold (managed printing concept). Softwaremetering wordt opgeschaald en ingezet voor maatregelen in het kader van het project herziening aanbod software UWP. Er wordt een stevige stap gezet in de vervanging van de access-laag van het netwerk en de servermodules in de rekenhallen worden geüpgraded. Het Guestnet wordt opgeleverd. Voor de cruciale ICT-diensten worden extra beheerders ingezet en testomgevingen ingericht. Target wordt geïmplementeerd. Dat betekent voor 2010 een eerste substantiële aanzet voor de opbouw van een gigantische dataopslagcapaciteit. Invoering consignatiediensten en het daarbij behorende dashboard. Veranderingen in de organisatie en werkwijze van de Servicedesk gericht op verdere verbetering van de dienstverlening. Verkorting van doorlooptijden op alle fronten. Voltooiing LOFAR Centrale Proscessor (CEP). Opening van het geheel vernieuwde visualisatiecentrum. Migratie van het RUG Content Management Systeem. Ingebruikname van het nieuwe rekencluster. donald smits centrum voor informatie technologie > jaarverslag <

22 4 Personeel 4.1 Samenwerken en communicatie In de HRM-paragraaf van het CIT van 2009 lag de nadruk op resultaatgericht werken door samenwerking en communicatie. Dit kwam tot uiting in de ontwikkelingsgesprekken met de medewerkers waarbij het afgelopen jaar een kwaliteitsslag is gemaakt. Daarnaast was er aandacht voor het bevorderen van de samenwerking door middel van het uitwisselen van inhoudelijke kennis van de diensten tussen de afdelingen. 4.2 Informatie voor medewerkers Om alle medewerkers te voorzien van actuele informatie is het personeelshandboek op het intranet in 2009 geactualiseerd. Daarnaast is een folder met informatie voor nieuwe medewerkers samengesteld en werd een protocol met betrekking tot de indiensttreding van nieuwe medewerkers uitgedeeld aan de afdelingshoofden van het CIT. 4.3 Personeelsenquête RUG In 2009 heeft de RUG een personeelsenquête uitgevoerd om inzicht te krijgen in de werkbeleving van de medewerkers. De score van de werkbeleving van CITmedewerkers bleef op een aantal onderdelen achter bij de overige diensten van de RUG. Acties naar aanleiding van de uitkomsten van de enquête worden opgenomen in de HRM-nota van het CIT die in 2010 zal worden uitgewerkt. 4.4 RUG-leefstijlprogramma BALANS De Arbo- en Milieudienst van de RUG ging in 2009 van start met het leefstijlprogramma BALANS. Het is bedoeld voor alle medewerkers van de RUG die een gezonde leefstijl belangrijk vinden en graag iets willen doen om hun leefstijl te verbeteren. Het programma omvat uiteenlopende activiteiten, vooral in de sfeer van bewegen, gezonde voeding en ontspanning. Er zijn onder andere proeverijen, kennismakingscursussen en individuele consulten. Alle activiteiten zijn op vrijwillige basis. Met BALANS wil de RUG als werkgever een gezonde leefstijl van haar werknemers stimuleren. > 22

23 4.5 Formatie per 31 december 2009 Afdeling aantal FTE s aantal FTE s (stud. ass.) Directie 1,9 Security 1,0 Relatiebeheer en Ondersteuning 13,8 Werkplekdiensten 11,0 Netwerkdiensten 10,4 Dienstenontwikkeling 6,6 Servicedesk Algemeen 1,0 Servicedesk Centraal 5,8 2,1 Servicedesk Decentraal 30,6 0,7 Opleidingen 4,0 HPC/V 8,4 0,5 Applicatieontwikkeling 14,8 Serverinfrastructuur 17,2 Netwerkinfrastructuur 12,8 Algemeen 3,6 Totaal 142,9 3,3 4.6 Koninklijke onderscheiding Robert Janz In mei 2009 heeft Robert Janz de Koninklijke Onderscheiding in ontvangst genomen die eind april aan hem werd toegekend. Robert Janz is benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau. Tijdens een bijeenkomst in de Zernikeborg ontving hij de onderscheiding van burgemeester M. Boumans van de gemeente Haren. Robert Janz kreeg de onderscheiding in het bijzonder voor zijn inspanningen op het gebied van ICT-projecten in ontwikkelingslanden in verschillende delen van de wereld. De uitreiking vond plaats tijdens de startbijeenkomst van de ICT-cursus Managing an academic network waar dertien cursisten uit Afghanistan aan deelnamen. donald smits centrum voor informatie technologie > jaarverslag <

24 > 24 5 Financiën

25 Exploitatierekening CIT (resultaten in k ) Lasten Personele lasten Huisvestingslasten Apparatuur en inventaris Overige lasten Totaal lasten Baten Rijksbijdrage Overige opbrengsten > intern > extern Totaal opbrengsten Resultaat Reserves en voorzieningen Bedrijfsreserve Bestemde reserve Totaal reserves Balans Activa Vaste activa Inventaris & apparatuur Vlottende activa Vorderingen Liquide middelen Rek. courant Hoofdboekhouding Voorraden Totaal activa Passiva Eigen vermogen Eigen vermogen Reserves Apparatuurfonds Schulden Schulden Voorzieningen Overige voorzieningen Totaal passiva donald smits centrum voor informatie technologie > jaarverslag <

26 > 26 6 CIT in 2009

27 Januari > Presentatie visualisatie nieuwe dierenpark Emmen door afdeling HPC/V Februari > Introductiemarkt buitenlandse studenten RUG Maart > College van Bestuur RUG op bezoek bij het CIT April > Draadloos Groningen ondertekent contract met Unwired Holding voor aanleg draadloos netwerk Groningen > 16 miljoen euro subsidie voor TARGET-project > CIT wint volleybaltoernooi RUG Mei > Koninklijke onderscheiding CIT-medewerker Robert Janz Augustus > KEI-markt: introductiemarkt voor eerstejaars studenten > Introductiemarkt buitenlandse studenten RUG Oktober > Officiële lancering Draadloos Groningen door Peter Rehwinkel, burgemeester van Groningen November > Jubileumsymposium CIT: 45 jaar rekenen bij de RUG > Studieresultaten beschikbaar via mobiele portal RUG > Klantenmiddag CIT/UOCG December > Bezoek staatssecretaris Frank Heemskerk van Economische zaken in het kader van het seminar Open voor beslissers over open standaarden > Met de aankoop van een nieuw Linux-cluster betreedt de RUG met een derde computer de top 500 van snelste computers in de wereld. > Zernikeborg heeft beste kantine van de RUG > Voorpremière 3D-film Avatar voor CIT-personeel in het kader van het jubileum 45 jaar rekenen bij de RUG donald smits centrum voor informatie technologie > jaarverslag <

28 7 Publicaties HPC/V In 2009 zijn verschillende onderzoekspublicaties verschenen waarbij gebruik is gemaakt van de HPC/Vfaciliteiten. De onderwerpen variëren van quantum mechanica, moleculaire dynamica, sterrenkunde, genetica en biofysica tot bedrijfskunde. B Bakulin, A., C. Liang, T.L.C. Jansen, D.A. Wiersma, H. Bakker and M.S. Pshenichnikov, Accounts of Chemical Research. 42:1229 (2009). Bennett, W.F.D., J.L. MacCallum, M.J. Hinner, S.J. Marrink and D.P. Tieleman, A molecular view of cholesterol flip-flop and chemical potential in different membrane environments. JACS, 131: , Berntsson, R.P.A., M.K. Doeven, F. Fusetti, R.H. Duurkens, D. Sengupta, S.J. Marrink, A.M.W.H. Thunnissen, B. Poolman and D.J. Slotboom: The structural basis for peptide selection by the transport receptor OppA. EMBO J., 28: , Boomsma, C., Resolving the conflict of reduced street lighting: Two ways to increase the acceptability of reduced street lighting. Master thesis Research Master Human Behaviour in Social Contexts. C Cholakov, K. and G. van Noord, Combining Finite State and Corpus-based Techniques for Unknown Word Prediction. Recent Advances in Natural Language Processing (RANLP). Borovets, Bulgaria, E Etienne, R.S., Maximum likelihood estimation of neutral model parameters for multiple samples with different degrees of dispersal limitation. Journal of Theoretical Biology, 257: Etienne, R.S., Improved estimation of neutral model parameters for multiple samples with different degrees of dispersal limitation. Ecology 90: F Fuhrmans, M., V. Knecht and S.J. Marrink: A single bicontinuous cubic phase induced by fusion peptides. JACS, 131: , Hinner, M.J., S.J. Marrink and A.H. de Vries, Location, tilt, and binding: molecular dynamics study of voltage sensitve dyes in biomembranes. J. Phys. Chem. B, 113: , Hoitsma, A., Mag het licht uit? Master thesis Research Master Human Behaviour in Social Contexts. I Ittoo, R.A. and G. Bouma, Semantic Selectional Restrictions for Disambiguating Meronymy Relations. (Book Chapter) In Computational Linguistics in the Netherlands, (2009), 83-98, published by Landelijke Onderzoekschool Taalwetenschap (ISBN ). > 28

29 J Jansen, T.L.C., D. Cringus and M.S. Pshenichnikov, Dissimilar Dynamics of Coupled Water Vibrations. J. Phys. Chem. A113:6260 (2009). Jansen T.L.C., D. Cringus, and M.S. Pshenichnikov, Hydrophobic Solvation: A 2D IR Spectroscopic Inquest. J. Phys. Chem. A 113:6260 (2009). K Kok, D. de, J. Ma and G. van Noord, A generalized method for iterative error mining in parsing results. In Proceedings of the 2009 Workshop on Grammar Engineering Across Frameworks, Association for Computational Linguistics. Kucerka, N., J. Gallova, D. Uhrikova, P. Balgavy, M. Bulacu, S.J. Marrink and J. Katsaras, Areas of monounsaturated diacylphosphatidylcholines. Biophys. J., 97: , L Lee, H., A.H. de Vries, S.J. Marrink and R.W. Pastor, A coarse-grained model for polyethylene oxide: conformation and hydrodynamics. J. Phys. Chem. B, 113: , Lopez, C.A., A. Rzepiela, A.H. de Vries, L. Dijkhuizen, P.H. Huenenberger and S.J. Marrink, The Martini coarse grained force field: extension to carbohydrates. J. Chem. Th. Comp., 5: , M Masman, M.F., U.L.M. Eisel, I.G. Csizmadia, B. Penke, R.D. Enriz, S.J. Marrink and P.G.M. Luiten,: In silico study of full length amyloid beta 1-42 tri- and penta-oligomers in solution. J. Phys. Chem. B 113 (2009) Mobach, M.P., Een organisatie van vlees en steen. Assen: Van Gorcum. ISBN: pages. Mobach, M.P., Counter Design Influences the Privacy of Patients in Health Care. Social Science & Medicine. 68(6): N Noord, G. van and G. Bouma, Parsed Corpora for Linguistics. Proceedings of EACL Workshop The Interaction between Linguistics and Computational Linguistics: Virtuous, Vicious or Vacuous? Athens, pp Noord, G. van, Learning Efficient Parsing. EACL The 12th Conference of the European Chapter of the Association for Computational Linguistics. 30 March - 3 April 2009, Athens, Greece. pp Noord, G. van, Huge Parsed Corpora in LASSY. F. van Eynde, A. Frank, K. de Smedt, G. van Noord (editors), Proceedings of the Seventh International Workshop on Treebanks and Linguistic Theories (TLT 7). January 23-24, 2009, Groningen, The Netherlands. LOT Occasional Series. donald smits centrum voor informatie technologie > jaarverslag <