De betekenis van schema's en tabellen in de kleuterperiode

Transcriptie

1 Scores noteren De betekenis van schema's en tabellen in de kleuterperiode Tijdens het buitenspel komen veel spelletjes aan bod waarbij het gaat om punten verzamelen. Over het algemeen is het belangrijk dat je het aantal punten goed onthoudt om te weten hoeveel punten je totaal behaald hebt. Maar er zijn ook spelletjes waarbij de resultaten worden uitgedrukt met verschillen in: - aantal verzamelde materialen, bijvoorbeeld: Hoeveel steentjes heb je gevonden en hoeveel schelpen? - afstand, bijvoorbeeld: Diegene van wie de knikker het dichtst bij ligt, heeft gewonnen, maar welke knikker ligt het dichtst bij? - tijd: Hoe lang doe je er over om rond de zandbak te rennen? - kracht, bijvoorbeeld: Op welke dag van deze week waaide de wind het hardst? Je kunt deze spelletjes voor kinderen een extra dimensie geven door suggesties en mogelijkheden aan te reiken om bij het spelen ook notatieoverzichten te gebruiken. Dat geeft de kinderen het gevoel dat het spel echter is, want oudere kinderen en volwassenen houden immers ook altijd de stand bij! Behalve het motiverende effect op kinderen bevordert het ook hun zelfstandigheid. Want wanneer kinderen in staat zijn om bijvoorbeeld zelf scores bij te houden, betekent het dat de leerkracht geen energie hoeft te steken in de rol van een soort jury. Dit biedt ruimte om andere kinderen te stimuleren en te begeleiden tijdens het buitenspel. En dan is er natuurlijk de betekenis van het werken met schema's en notatiesystemen voor de wiskundige ontwikkeling van kleuters. Voor kinderen, die eigenlijk nog maar sinds korte tijd iets meer greep beginnen te krijgen op aantallen, is het vaak moeilijk om het behaalde aantal punten te onthouden. Hoe kun je het noteren van resultaten aanbieden? Noteren van aantallen Als voorbeeld nemen we een spel waarbij de kinderen willen noteren hoeveel ballen ze in de hoog opgehangen zak-zonderbodem hebben gegooid. Je maakt een A4 papier met daarop de namen van de kinderen die meespelen en gebruikt eventueel voor ieder kind een pictogram. Dit is handig als de kinderen de namen nog niet kunnen lezen, of als je een aantal van deze bladen wilt kopiëren, zodat je niet steeds een apart blad hoeft te maken. Iedere keer als een bal raak is, tekent het betreffende kind een balletje achter zijn naam (zie schema 1). Betekenisvol is het ook als kinderen allerlei spulletjes hebben verzameld. Het noteren geeft dan een goed idee van het aantal verzamelde voorwerpen. In de vorm van een schema of grafiek biedt het ondersteuning bij het zien van de relatie tussen de verschillende voorwerpen en het aantal van iedere soort (schema 2 Verza me len van verschillende dingen ). Deze activiteit kun je laten eindigen door een groepsoverzicht te maken, waarbij alle spulletjes worden samengevoegd (schema 3). Dit kan ook als de kinderen bladeren hebben gezocht en deze daarna hebben gesorteerd op soort (schema 4). Door een schema of grafiek laten kinderen even los wat ze allemaal weten over de verschillende voorwerpen. Hierdoor kunnen ze zich richten op de afbeeldingen of namen van de voorwerpen en de aantallen die eraan gekoppeld zijn. Schema's en grafieken zijn op deze manier een abstractie van de werkelijkheid. Ze zetten kinderen op een bepaald spoor, gericht op aantallen. 356 )

2 Een goed verloop van het buitenspel (6 Meetactiviteiten Kinderen kunnen zelf maten zoeken om iets mee op te meten, zoals De hut is zes voetstappen groot, maar je kunt ook stroken geven om een afstand op te meten: Ik ben 4 stroken-en-nog-een-stukje gesprongen en Bart 5. Een andere mogelijkheid is, om lange stroken te geven die worden afgeknipt op de goede maat. Wat is breder, de vensterbank of de deuropening? Teken wel op de strook wat je gemeten hebt (schema 6a). Een vervolgstap is, om stroken in te voeren die overeenkomen met de maten van bijvoorbeeld de bouwrekenkist; zo voer je al een maatstelsel in. De resultaten kunnen dan worden uitgedrukt als in schema 6b. Zo kun je ook na laten meten welke fles het volst is (schema 7). Ten slotte kun je met een maatlat, bijvoorbeeld de groei van de plantjes die gezaaid zijn in de klassentuin laten meten (schema 8). Windkracht is een andere manier van meten. Hier moet je met de kinderen afspreken wat hard is en wat zacht: Als het windvaantje slap hangt is er geen wind, als het iets opwaait een beetje wind en als het horizontaal staat is er veel wind. Zoiets kan een week lang worden opgenomen en genoteerd (schema 9). Tijdnotatie Tijd meten kan door middel van tellen, een zandloper of een stopwatch. Vooral dit laatste is voor kleuters heel interessant. Leg de kinderen uit hoe de stopwatch werkt. Kopieer een aantal keer het blad met de stopwatch uit deze map. Je gaat nu als volgt te werk. Een kind krijgt een bepaalde opdracht. Een ander kind drukt bij de start de stopwatch in en opnieuw als de opdracht is volbracht. De kinderen kijken nu waar de wijzer staat en tekenen dit in op het scoreblad. De gebruikte tijd wordt ingekleurd. Het volgende kind krijgt weer een eigen blad en zo verder. Aan het eind wordt gekeken wie de minste tijd nodig heeft gehad (schema 10). Je kunt ook meerdere resultaten op één blad laten noteren met de naam van het kind ernaast, maar dat wordt onoverzichtelijker. Moeilijker is het om de streepjes van de stopwatch te noteren op een blaadje (schema 11). Grafieken voor temperatuur Er zijn ook allerlei grafieken mogelijk waarin het niet om aantallen gaat. Denk bijvoorbeeld aan grootheden zoals temperatuur of temperatuursverloop. De plattegrond Ook de plattegrond is een schema, waarvan de kinderen bijvoorbeeld af kunnen lezen hoe ze van de ene plek op de andere komen of hoe bepaalde objecten in de ruimte zich ten opzichte van elkaar verhouden. De verwerkte resultaten in schema's en grafieken bieden vervolgens ook weer mogelijkheden voor gesprekken. Die interactie lokt kinderen uit tot nadenken, redeneren en uitwisselen van eigen ideeën en meningen. Bovengenoemde aspecten maken duidelijk dat het werken met schema's en grafieken ook het buitenspel voor kinderen kan verrijken. En aansluitend kunnen ze een stimulerende werking hebben op hun ontwikkeling. Het is natuurlijk wel belangrijk dat je goed inschat of het kind hier ook al aan toe is. Want het intens beleven staat voorop en vooral voor de jongste kleuters is dit vaak meer dan voldoende. ( 357

3 Schema 1 Groepsoverzicht/Aantallen noteren, ronde 1 Naam Aantallen Totaal Ankie of 4 Jeroen of 2 Achmed of 6 Marieke of 3 Floris of 2 Sander of 4 Schema 2 Individueel/verzamelen van verschillende dingen Naam: Mariska Aantallen Totaal schelp of 1 bal of 4 blok of 3 Schema 3 Groepsoverzicht/verzamelen van verschillende dingen Aantallen Totaal schelp of 5 bal of 8 blok of 6 Schema 4 Groepsoverzicht/verzamelen van spullen buiten Echte bladeren opplakken Aantallen Totaal of 4 of 2 of )

4 Een goed verloop van het buitenspel (6 Schema 6a hoogte meten met stroken papier/ naam kind bloem kruk raam deur Schema 6b afstand meten 1 m 2 m 3 m 4 m 5 m Angelo Job Moran etc. 1 1/2 meter 2 meter 2 1/2 meter 1 meter Schema 7 inhoud meten Schema 8 groei meten/bijvoorbeeld afrikaantjes 7 cm 6 cm 5 cm 4 cm 3 cm 2 cm 1 cm week 1 week 1 week 3 week 4 week 5 week 6 week 7 ( 359

5 Schema 9 wind meten maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag _ week 20 week 21 week 22 _ = geen wind 0 = een beetje wind + = veel wind Schema 10 stopwatch individuele tijdnotatie/ bijvoorbeeld aardappel op een lepel naar de overkant brengen. naam kind: Jannick heeft er 20 seconden over gedaan, laten inkleuren 360 )

6 Een goed verloop van het buitenspel (6 Schema 10 individuele tijdnotatie/ naam kind: individuele tijdnotatie/ naam kind: ( 361

7 Schema 11 koppeling tijd/activiteit/ b.v. iets naar overkant brengen/ergens omheen rennen etc. naam Evi Maud Joep Cas Nina Tomas Nicci seconden (met de stopwatch) llll llll llll llll llll llll llll llll llll lll llll llll llll llll llll llll llll llll ll llll llll llll 362 )