Bekkenfysiotherapie kijkt breed. Pijnklachten in buik- en bekkengebied

Transcriptie

1 Bekkenfysiotherapie 3 jarige Msc opleiding, specialisatie na fysiotherapie: Fysiotherapie bij bekkenpijn: lokaal en centraal benaderen Bekkenfysiotherapie richt zich op preventieve en curatieve zorg binnen het gehele buik-, bekken- en lage rug gebied bij vrouwen, mannen, kinderen en ouderen. Het bekken, de gewrichtsbanden, de bekkenbodem en de bekkenorganen beïnvloeden elkaar wederzijds. Petra Boorsma, MSc bekkenfysiotherapeut, UMCG & Pelvicum Een klacht in het bekken kan leiden tot een klacht in de bekkenbodem en omgekeerd Bekkenfysiotherapie kijkt breed Olifant plaatje De bekkenbodem is te vaak nog een vergeten stuk in het lichamelijke onderzoek bij chronische bekkenpijnklachten.: belangrijk bij plassen, ontlasten, vrijen! Pijnklachten in buik- en bekkengebied CPPS: chronic pelvic pain syndrom Buikpijn Blaaspijn Perineumpijn Anuspijn Stuitpijn Rugpijn Liespijn Littekenpijn Vrouw: vulvodynie / dyspareunie /menstruatiepijn/ endometriose Man: Prostaatpijn (prostatitis) In kaart brengen klachten door bekkenfysiotherapeut, bekkenfysiotherapeutische diagnose Anamnese Lichamelijk onderzoek Myofasciaal onderzoek Inwendig bekkenbodem onderzoek Vragenlijsten Echo /maple Rol bekkenfysiotherapeut in bio-psyco-sociale model. Chronische bekkenpijn > 3 maanden Sensitisatie Aanpak: - via brein / sensitisatiemodel - fysiek - gevolgen fysiek en sociaal 1

2 Functie bekkenbodem Sluitfunctie en ontspanning plasbuis, vagina en rectum Steunfunctie buik- en bekkenorganen Ademhaling / spierpomp Seksueel welbevinden Bijdrage aan stabiliteit lage rug en bekken. Stabiliteit (neuromusculatoire timing en samenwerking van spieren of spierketens). Local stabilisers voor het sluiten bekkenring en LWK m. transversus abdominis m. multifidus bekkenbodem diafragma Bij verstoring van het motorprogramma versterking activiteit diafragma en bekkenbodem Benige bekken Elastische banden en kapsels Stabiliteit Spieren: 1 e stabilisatoren: - dwarse buikspieren - - multifidi rugspieren 2 e stabilisatoren: - bil- en rompspieren - bekkenbodem Musculaire systeem Spieren kunnen niet alleen bewegingen uitvoeren, ze kunnen bewegingen ook tegenhouden Overmatige spierspanning is een bedreiging voor de stabiliteit van elk gewricht, verminderd mobiliteit Overmatige spierspanning is een bedreiging voor gevoel voor houding en beweging Overmatige spierspanning is een bedreiging voor vrij ademen Reich, 1933 Lage rugklachten. Wist U dat? In de dagelijkse praktijk valt op dat bij patiënten waarbij de overactiviteit van de bekkenbodem niet reageert op ontspanning er vaak sprake is, of sprake is geweest van lage rug- of bekkenklachten. Vaak een programma gericht op verbeteren statische stabiliteit: Trainen op kracht en vastzetten rug- en buikmusculatuur tijdens belasting Lage rugklachten compensatie De bekkenbodem en de intra abdominale druk (IAD) worden veel ingezet als compensatie strategie bij lage rug- en bekkenklachten. Hodges 2004 en 2007 Co-contracties van de buikspieren leiden tot een stijging van de IAD. Cresswell 1994 Echter coordinatie en uithoudingsvermogen belangrijker dan kracht! (Borghuis 2008, Reeves 2009, Hides,1994, Hodges 1996) Cresswell '94, Hodges '04, 2

3 De IAD leidt tot vergroten lumbopelvische stabiliteit maar geeft tevens aanleiding tot bekkenbodemdysfuncties Verhoogde activiteit van de bekkenbodem leidt tot 28% meer stijfheid van het sacro iliacale gewricht Bij mannen met scrotale pijn heeft 88% een verhoogd elektromyogram van de bekkenbodemspieren, het gevolg van een overactieve bekkenbodem kan leiden tot Lower Urinary Tract Symptoms (LUTS) en seksuele klachten kan leiden. Bij ademhaling onder druk is er een verhoogde activiteit waar te nemen van de bekkenbodem, m.obliques externus en internus en m.transversus abdominis. Triggerpoint m.obliques straalt uit naar suprapubis, scrotum en lies. Etiologie triggerpoints wijst meest in richting overcompensatie. Een belangrijke factor is de lokale ischemie, wat leidt tot een verlaagde PH en een latere release van inflammotoire processen in het spierweefsel. Willigenburg '10, Eliasson '08, Pool '05, Planken '10 Hodges '07, Anderson '09, Bron '12, Dommerholt '06 Myofasciale pijn Bij 52% van de CPPS patiënt komt myofasciale pijn voor (Shoskes, 2008) Cpps en myofasciaal Locatie triggerpoints Grote rompspieren: m.piriformis M.Adductoren m. Iliopsoas m.rectus abdominis Anderson,2009 Fitzgerald, 2013 Patienten met uitgebreidere pijnlijke gebieden hadden een hogere pijnscores in gehele bekken en minder controle over relaxatie bekkenbodemmusculatuur. Tu, 2008 Bekken-bekkenbodempijn : Spanning in de bekkenbodem kan de stijfheid/ stabiliteit van het bekken vergroten (bijdrage aan verstijving sacrale iliacale gewricht 28 % contractie geeft extra verstijving van 8,5 %: compensatiemechanisme bij instabiliteit overactiviteit. Beide correleren met een abnormaal ademhalingspatroon. 86% van de patiënten met bekkenbodemproblemen gaven aan dat de klachten begonnen met de rugklachten en niet met de bekkenbodem.. Chronic Pelvic Pain Syndrom Bij mannen 15-40% lower urinary tract symptoms (LUTS) en seksuele klachten. Grote impact op KvL (Tran, Shoskes 2013) 90% van de vrouwen met bekkenpijn heeft ook een bekkenbodemdysfunctie (Dr.J.Mens, A.Pool-Goudzwaard) Pool-Goudzwaard

4 Myofasciale triggerpoints, m.adductor magnus Uitstralende pijn naar bekkenbodemgebied. M. Obliques externus en internus Pijn naar het urogenitale gebied. Pijn in het laterale buik/rug gebied. Meerdere triggerpoint mogelijkheden in het onderste buikgebied die diarree kunnen veroorzaken. M. Rectus abdominis en pyrimidalis Rondom de navel: Menstruatie problemen. Darmpijn. Caudaal: Aandrang [pijn] blaas. Pijn in blaas. Pijn naar urethra, penis. Pijn naar vagina. Centraal Psychologische aspecten: Depressie Stress Angst Negatieve ervaringen Sociale aspecten Jeugd Gezin Hobby s Werk Sport Engeler et al EAU guidelines Nijs,vanWilgen 2011 Lokaal of centraal Aanhoudende pijn algemeen beschouwd als het resultaat van een slechte psychosociale status, Ziektegedrag, Of een gebrekkige coping Maar kan ook in stand worden gehouden door Neurofysiologisch mechanisme m.b.t. perifere en centrale sensitisatie waar MTrP s een cruciale rol spelen bij het handhaven van overgevoeligheid triggerpointhypothese In MTrP meer nociceptieve substanties aanwezig Meer spontane spieractiviteit dan in TRP vrije spier Inactiveren kan leiden tot herstel bewegingspatronen en klachtenonderhoudende factoren (Engeler 2013, Dommerholt 2005, Lluch 2015) 4

5 Inactiveren MTrP s Accupressuur Dry needling Injecties Actieve rekoefeningen Autogene training Edwards2003 (dry needling en rekken gunstiger dan alleen rekken), Anderson, 2006 (accupressuur, rekken en autogene training). Fitzgerald 2013 (triggerpoint massage in vergelijk met gewone massage 36% meer kans op verbetering klachten). Dry needling lijkt prognostisch verbetering te geven maar geen goed dubbel blind onderzoek mogelijk (Moldwin, Dommerholt, Koppenhaver, 2015) Kortom geen overtuigend bewijs wat de beste aanpak is. Vergroten inzicht Behandeldoelen Goede mictie- en defecatiegewoonten Optimaliseren bekkenbodemspierfunctie Bekkenbodemspieren gebruiken ADL en tijdens IAD Goede houdingen en bewegingen Juist ademgebruik Balans belasting belastbaarheid bekkenbodem Myofasciaal herstel Bø 11, Braekken 10, Dannecker 05, Huebner 10, Herderschee 11, McVean 03 Centraal benaderen Multidisciplinaire samenwerking. bio-psycho-sociale benadering Aandoening, ziekte Functies Anatomische eigenschappen Activiteiten Participatie Externe factoren Persoonlijke factoren 5