Brandveiligheid in de zorg, een zorg voor wie? Van norm- naar risicodenken, maatgevende scenario's en doelkwantificering

Transcriptie

1 Brandveiligheid in de zorg, een zorg voor wie? Van norm- naar risicodenken, maatgevende scenario's en doelkwantificering Voorletters: H.R. Roepnaam: Raphaël Achternaam: Gallis Naam bedrijf / instituut 1: TNO Gegevens auteur 2 Titulatuur: Dr.ir. Voorletters: IJ. J. Roepnaam: IJsbrand Tussenvoegsels: van Achternaam: Straalen Naam bedrijf / instituut 1: TNO De afgelopen tijd is er veel publieke en politieke aandacht geweest voor brandveiligheid in de gezondheidszorg. Aanleiding was enkele incidenten waar ook slachtoffers vielen te betreuren. In dit paper gaan we in op de manier waarop brandveiligheid in de zorg traditioneel wordt benaderd en waarom die benadering niet leidt tot meer veiligheid. Vervolgens wordt ingegaan op alternatieve aanpakken. Belangrijk aspect daarin is de rol- en machtsverdeling tussen de diverse actoren: Beleidsmakers, handhavers, gebruikers, vergunningverleners en verzekeraars. Tot op heden wordt het niveau van brandveiligheid bekeken vanuit het wettelijk kader. Het bouwbesluit speelt daarin de voornaamste rol. Cruciaal hierin is het onderscheid tussen diverse functies zoals wonen en zorg. Opvallend is ook dat de drie elementen: bouw, installaties en organisatie (BIO) vanuit een zuilgerichte benadering worden aangestuurd. De wet richt zich slechts op het in veiligheid brengen van medewerkers. Maatschappelijke kosten en continuïteit van bedrijfsvoering spelen daarin geen rol. In de huidige situatie spelen meerdere ministeries een rol. VWS vanuit het zorgproces, VROM vanuit de bouwregelgeving en SZW en BZK vanuit organisatie (BHV). Op gemeentelijk niveau is de gemeente de vergunningverlenende instantie (bouw, gebruik) en vindt handhaving plaats via de brandweer. Tot slot zijn er de verzekeraars die iets over brandveiligheid te zeggen hebben. Het OVV rapport Veronderstelde veiligheid over de brand in Rivierduinen geeft aan dat het voldoen aan wettelijke eisen geen garantie is voor een voldoend hoog niveau van brandveiligheid. Wij pleiten voor een integrale benadering (BIO) op basis van doelkwantificering en maatgevende scenario s. Dit vereist een omslag in het denken en in de (machts)relaties bij beleidsmakers, handhavers als gebruikers.

2 In het paper zullen wij ingaan op hoé te komen tot een integrale benadering, hoe de doelkwantificering eruit kan gaan zien, welke voordelen dit oplevert en hoé de nieuwe machtsbalans eruit zou kunnen zien. Opmerking: Deze samenvatting loopt vooruit op de roadmap brandveiligheid in de zorg zoals die door TNO voor het ministerie van VWS wordt voorbereidt en welke op het congres wordt gepresenteerd.

3 (Inter)nationale SOP-lossing voor een accuraat medicatieoverzicht De patiënt als veiligheidskracht Titulatuur: MSc Voorletters: E.M. Roepnaam: Erica Tussenvoegsels: van der Achternaam: Schrieck-de Loos Naam bedrijf / instituut 1: CBO (a TNO company) Gegevens auteur 2 Titulatuur: Drs. Voorletters: J.P. Roepnaam: Annemieke Tussenvoegsels: van Achternaam: Groenestijn Naam bedrijf / instituut 1: CBO (a TNO company) Vanuit de World Health Organization worden internationaal Standaard Operating Procedures (SOPs) ontwikkeld, geïmplementeerd en geëvalueerd om patiëntveiligheid blijvend te verbeteren ( ). 15 Nederlandse ziekenhuizen, 3 academische en 12 (niet)opleidingsziekenhuizen, nemen deel aan de SOP voor medicatieverificatie. De SOP doelstelling is 75% reductie van het aantal onjuistheden in het medicatieoverzicht bij patiënten van 65 jaar en ouder, opgenomen via de Spoedeisende Hulp. En 75% reductie van het aantal patiënten met tenminste één onopzettelijke onjuistheid. (Inter)nationaal blijkt 60% van de patiënten meer dan één onjuistheid, zoals niet voorschrijven van thuismedicatie, in het medicatieoverzicht heeft. Nederland draagt hiermee internationaal bij aan de innovatie van patiëntveiligheid. En bevordert nationaal het voldoen aan de richtlijn Overdracht van medicatiegegevens in de keten (2008) : vanaf 2011 voor iedere patiënt binnen 24 uur na overdrachtsmoment een actueel medicatieoverzicht. In 2010 startten elf en in 2011 en 2012 steeds twee ziekenhuizen met de SOP invoering. De SOP omvat een multidisciplinair processchema en beschrijft het creëren van een accuraat medicatieoverzicht en het identificeren en oplossen van onjuistheden. Onjuistheden ontstaan uit de verschillen tussen het thuismedicatie overzicht van de stadsapotheek, de wijze waarop de patiënt medicatie gebruikt én de voorgeschreven ziekenhuismedicatie. Een belangrijke onderdeel is een gesprek met de patiënt(vertegenwoordiger) over het medicatiegebruik. In Nederland wordt dat meestal door een apothekersassistent gevoerd. Vier kwaliteitsindicatoren meten het resultaat: het percentage patiënten dat binnen 24 uur na spoedopname geverifieerd wordt, het gemiddeld aantal ongedocumenteerde opzettelijke en het gemiddeld aantal onopzettelijke onjuistheden per patiënt en het percentage patiënten met tenminste één

4 onopzettelijke onjuistheid. De kwalitatieve evaluatie bestaat uit demografische ziekenhuis gegevens, periodieke vragenlijsten en diepte interviews over het implementatieproces en SOP specifieke interventies. Binnen 1-5 maanden behaalden zes ziekenhuizen de doelstelling met gemiddeld 90% reductie van het gemiddeld aantal onopzettelijke onjuistheden per patiënt. En gemiddeld 80% reductie van het percentage patiënten met tenminste één onopzettelijke onjuistheid. Het verificatiepercentage van patiënten binnen 24 uur steeg van gemiddeld 9,24% naar 60% (N=11, 2011), waarvan in twee ziekenhuizen 90%. In 2012 worden meer resultaten verwacht en de SOP-lossing wordt verspreid naar álle patiënten en overdrachtsmomenten. De discussie is niet to SOP or not to SOP, maar hoe apothekersassistenten of andere disciplines ook buiten kantoortijd kunnen worden ingezet om voor 100% van de patiënten een accuraat medicatieverzicht te realiseren. Binnen de (inter)nationale SOP-lossing is het gesprek met de patiënt cruciaal. De patiënt als veiligheidskracht heeft immers de macht over de wijze waarop hij of zij medicatie gebruikt.

5 Gepiel met een ventiel. (Zorg- en patiëntveiligheid) Waarom en hoe het UMC Utrecht haar gascilinders weer verving. Voorletters: O. Roepnaam: Oeds Tussenvoegsels: van der Achternaam: Wal Naam bedrijf / instituut 1: UMC Utrecht Inleiding In de zorg wordt veel gebruikt gemaakt van gecomprimeerde gassen bij diagnose en therapie. Enkele van deze gassen zijn zuurstof en lucht. Die worden via een distributiesysteem aangeleverd op diverse gebruikslocaties, maar ook in cilinders, ten behoeve van mobiel gebruik. Tegenwoordig worden gascilinders, omwille van gebruiksgemak en veiligheid, vaak uitgevoerd met combinatieventielen waar alle aflees- en regelapparatuur is ingebouwd. Tot voor kort werkte het UMC Utrecht met diverse cilinders en appendages, waaronder de combiventielen. De laatste werden in twee ontwerpuitvoeringen geleverd, elk met wezenlijk andere gebruiks- en veiligheidsaspecten. Dit was verwarrend en zeer onveilig. Er ontstond een groeiende behoefte aan eenduidigheid en (patiënt)veiligheid. De lange weg naar veiligheid en de kracht van macht In 2010 volgden een incidentmelding en een adviesvraag elkaar vrij snel op. Het incident betrof een ontploffende manometer, waarbij door adequaat handelen maar weinig zuurstof vrijkwam en het letterlijk met een sisser afliep. De adviesaanvraag betrof een net nieuwe transportcouveuse waarop een zuurstof- en een luchtcilinder naast elkaar waren geplaatst. Door verschil in combiventielontwerp was er verwarring en technische onveiligheid. Als veiligheidskundige die een en ander wilde verbeteren, kreeg ik te maken met een krachtenspel binnen de complexe UMC Utrecht organisatie. Ook (en vooral in tweede instantie) moest ik omgaan met externe krachtsinvloeden, welke verrassend sterk en persistent bleken te zijn. Zelfs overheidsinstanties voldeden niet aan mijn verwachtingen. Kortom: veel remmers en promotors, met verschillende motivatie(s) en invloedsterkten. Het hele proces van verschillende typen combiventielen naar de invoering van één, breed gedragen en intrinsiek veilig, type heeft bijna twee jaar geduurd. De door mij toegepaste kracht, was vooral de kracht van de macht van kennis, welke deels vooraf aanwezig was, maar ook tijdens het proces is opgedaan bij collega s en externe instanties. Resultaat Momenteel werkt het UMC Utrecht met één type combiventiel met een intrinsiek veilig ontwerp en voldoende herkenbaar ten opzichte van elders in gebruik zijnde ventielen. Dit type ventiel is voor het personeel logisch te gebruiken en het is testbaar voor gebruik. Tot en met de implementatie en de eerste nazorg bleef het een spel van kracht en macht. Verschillende disciplines hebben meer begrip gekregen voor elkaars werkmethoden en uitdagingen. En ik heb als veiligheidskundige veel geleerd over krachten zonder Newton. Conclusie Veiligheid is niet het recht van de sterkste, maar van degene die kennis als macht kan inzetten en dit langdurig met gedoseerde kracht kan volhouden.