Verstopping. Chirurgie

Transcriptie

1 Verstopping Chirurgie

2

3 Inhoudsopgave Het verhaal van Jelmer de Vries (42)...4 Hoe werkt de spijsvertering?...5 Wat is normale ontlasting?...6 Wat is verstopping?...6 Wat zijn de klachten?...6 Wat zijn de oorzaken?...7 Wat kan de (huis)arts doen?...8 Ga meteen naar de huisarts als: Wat kunt u zelf doen? Vragen

4 Het verhaal van Jelmer de Vries (42) Rijden is mijn lust en mijn leven en als chauffeur voor een internationale onderneming heb ik dan ook al heel wat van de wereld gezien. Machtig mooi om van zo hoog in mijn cabine de omgeving te bekijken. Vooral de Alpen vind ik prachtig! Het enige nadeel van mijn beroep is dat ik onregelmatige werktijden heb en nogal eens wat verjaardagen van de familie mis. Ook heb ik weinig lichaamsbeweging omdat ik vrijwel de hele dag zit. Volgens mijn dokter komt het daardoor dat ik niet goed naar de wc kan. Soms een week lang niet! Dan voel ik me net zo n vetgemeste gans. Ik moet nu gezonder gaan eten van de dokter, meer fruit en groente, terwijl ik juist meer een vleeseter ben en dus beslist geen konijn. En meer volkorenbrood. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan, want in de meeste landen is dat bijna niet te krijgen. Nu geeft mijn vrouw me altijd voor de eerste twee dagen broodpakketjes en fruit mee en de rest van de tijd zie ik wel. Het gaat nog niet geweldig, maar er lijkt wel iets meer schot in de zaak te zitten Verstopping of obstipatie komt vrij vaak voor. Een op de drie mensen in Nederland heeft er wel eens mee te maken. De één bij tijd en wijle; een ander voortdurend. Iedereen kan verstopping krijgen, maar ouderen hebben er meer last van dan jongeren. Zwangere vrouwen worden er ook nogal eens door geplaagd. In deze brochure krijgt u meer informatie over verstopping; wat de oorzaken zijn en wat eraan te doen is. Ook krijgt u voedingstips en leefregels aangeboden, die u kunnen helpen aan een soepelere stoelgang. 4

5 Mocht u na het lezen van deze brochure nog vragen hebben, bespreek deze dan met uw arts of bel de Infolijn van de Maag Lever Darm Stichting (telefoonnummer achterin deze brochure). Hoe werkt de spijsvertering? De spijsvertering begint in de mond. Het voedsel wordt hier fijngekauwd en met speeksel vermengd. In het speeksel zitten stoffen, enzymen genoemd, die het voedsel helpen verteren. Eenmaal doorgeslikt komt het voedsel in de slokdarm, een 25 cm lange buis. Hier gaat het voedsel razendsnel doorheen en komt dan via een poortje in de maag. Dit poortje is een sluitspier, de sfincter, die meteen weer sluit als het voedsel in de maag is aangekomen. Op deze manier kan geen voedsel van de maag terug de slokdarm instromen. Is het voedsel in de maag aanbeland, dan gaan de spieren van de maag zich samentrekken om het voedsel verder te verkleinen. Tegelijkertijd wordt er zuur maagsap aan het voedsel toegevoegd om het voor te bereiden op de vertering in de dunne darm. Na ongeveer drie uur gaat het mengsel, ook weer via een sluitspier, de portier genoemd, richting de twaalfvingerige darm. Hier wordt het maagzuur geneutraliseerd (minder zuur gemaakt) en worden spijsverteringssappen aan het voedsel toegevoegd, voor de vertering in de dunne darm. Vervolgens worden de belangrijke voedingsstoffen die bij de vertering vrijkomen via de darmwand aan het bloed afgegeven. Het restant, een dunne brij van onverteerbare resten, gaat door naar de dikke darm, waar water en zout aan de brij onttrokken worden. Wat overblijft komt in de endeldarm. Als deze vol is krijg je aandrang, het signaal om naar toilet te gaan. 5

6 Wat is normale ontlasting? Ontlasting bestaat uit onverteerde voedselresten, darmbacteriën en water en is donkerbruin van kleur. Door de voeding kan de ontlasting echter ook een soort kleurspoeling ondergaan. Zo wordt hij bijvoorbeeld rood door het eten van bietjes en groen na het eten van spinazie. Ook dan is er niets aan de hand. Normale ontlasting is vrij soepel en kan gemakkelijk afgevoerd worden. Eenmaal buiten het lichaam ziet de ontlasting eruit als een drol. Ontlasting die te veel water bevat, is dun of brijachtig. Is de ontlasting droog en hard, dan heeft de ontlasting te lang in de dikke darm gezeten en is er te veel water uitgehaald. Wat is verstopping? De ene mens heeft elke dag ontlasting, een ander zelfs meerdere keren per dag en weer een ander slechts om de andere dag. Dat is allemaal normaal, want iedereen is anders en wat voor de één geldt, hoeft voor een ander niet zo te zijn. We spreken pas van verstopping of obstipatie als u minder dan drie keer per week ontlasting produceert of als dit alleen lukt door heel hard te persen. Wat zijn de klachten? Slechts één of twee keer per week ontlasting. Harde, droge ontlasting. Pijn bij het poepen. Door harde ontlasting kunnen scheurtjes of kloofjes in de anus ontstaan. Als hier nieuwe ontlasting langskomt, voelt u een hevige, scherpe pijn. 6

7 Poepvegen. Als de darm heel vol is, kunnen dunne beetjes poep langs de harde brokken weglekken. Dit heet ook wel paradoxale diarree of overloopdiarree. Het gevoel dat er na de stoelgang nog ontlasting is achtergebleven. Aambeien. Als u vaak last hebt van verstopping en hard moet persen om uw ontlasting kwijt te raken, kunnen er aambeien ontstaan. Dit zijn plaatselijk opgezwollen en sterk doorbloede gedeeltes van de slijmvliesbekleding van het laatste deel van de endeldarm en de anus. Aambeien kunnen heel pijnlijk zijn, zeker wanneer ze uitzakken en in de anus bekneld raken. Soms gaan ze stuk en dan zit er helderrood bloed bij de ontlasting. Wat zijn de oorzaken? Verstopping ontstaat als de ontlasting te lang in de dikke darm zit. Hierdoor wordt er te veel vocht aan onttrokken en wordt de ontlasting hard en droog. Meestal is verstopping het gevolg van verkeerde leef- en eetgewoontes; te weinig lichaamsbeweging, vezelarme voeding en onvoldoende drinken. Vaak gaat het om een combinatie van deze factoren. Ook krijgt u harde ontlasting als u bij aandrang niet meteen naar het toilet gaat, maar dit een tijd uitstelt. Immers, hoe langer de ontlasting in de endeldarm zit, hoe meer hij uitdroogt. Een enkele keer wordt verstopping veroorzaakt door poliepen in de dikke darm of door een andere ziekte, zoals schildklierafwijkingen of een depressie. 7

8 Ook zijn er geneesmiddelen die als bijwerking verstopping kunnen veroorzaken zoals: kalmerende middelen, pijnstillers, slaapmiddelen, staalpillen en langdurig gebruik van bepaalde laxeermiddelen. Wat kan de (huis)arts doen? Uw arts zal u eerst enkele algemene adviezen geven (zie onder Tips bij verstopping). Zijn deze maatregelen niet afdoende, dan moet u teruggaan naar uw huisarts. Hij kan u dan middelen voorschrijven die de ontlasting soepeler maken en de darmwand aanzetten tot meer beweging. Vermoedt de arts dat een andere onderliggende ziekte de oorzaak is, dan zal hij u hier op laten onderzoeken. Medicijnen De huisarts kan u verschillende medicijnen voorschrijven: 1. Bulkvormers Dit zijn middelen die dezelfde eigenschappen hebben als voedingsvezels. Voorbeelden zijn onder andere Metamucil, Volcolon, Normacol, Fiberform e.a.. Metamucil en Volcolon zijn ook suikervrij te verkrijgen. U moet bij bulkvormers extra veel drinken, omdat ze als een spons werken en daardoor meer vocht vasthouden in de darm. Drinkt u te weinig dan werken ze averechts. 8

9 2. Laxeermiddelen a Medicijnen die de vochtopname tegengaan: Voorbeelden hiervan zijn: medicijnen op basis van lactulose (Lactulose, Duphalac, Legendal ), lactitol (Importal ), macrogol (Movicolon, Transipeg, Forlax ) en magnesiumoxide. Ze zorgen ervoor dat er minder vocht aan de ontlasting onttrokken wordt. De ontlasting blijft daardoor zachter, houdt meer volume en wordt bovendien een beetje zuur. Dit zet de darm aan tot meer beweging. b Middelen die de darmwand prikkelen: Deze middelen worden slechts bij uitzondering voorgeschreven, omdat zij bij langdurig gebruik de darmwand kunnen beschadigen en u steeds meer moet gebruiken voor het gewenste effect. Dit geldt ook voor laxeerthee en laxeerkruiden (bijvoorbeeld sennapeulen) die u bij de drogist kunt kopen. Wees hier voorzichtig mee en gebruik ze liever niet. Met name sennapeulen kunnen bij langdurig gebruik de darmwand beschadigen. 3. Klysma In uitzonderingsgevallen zal de huisarts u een klysma of lavement met lauw water adviseren. Dit ruimt de ontlasting op en maakt de darm schoon. 9

10 Ga meteen naar de huisarts als: er plotseling verandering optreedt in de stoelgang; de verstopping op latere leeftijd optreedt; er naast verstopping ook andere klachten zijn zoals pijn, geen eetlust, vermagering of koorts; er bloed bij de ontlasting zit. Dit wordt vaak veroorzaakt door aambeien, maar er kan ook een andere oorzaak zijn zoals een poliep, een ontsteking of een gezwel in de darm. Wat kunt u zelf doen? Goede voeding Zorg voor een gezonde, gevarieerde en vezelrijke voeding. Gezonde voeding bestaat uit vijf groepen voedingsmiddelen. U hebt dagelijks, bij elke maaltijd, iets uit elke groep nodig: Groep 1: groente en fruit (onmisbaar voor vitamines, mineralen en voedingsvezels); Groep 2: brood, (ontbijt)granen, aardappelen, rijst, deegwaren (pasta) en peulvruchten (onmisbaar voor zetmeel, eiwit, voedingsvezels, B-vitamines en mineralen); Groep 3: zuivel, vlees(waren), vis, ei en vleesvervangers (onmisbaar voor eiwitten, B-vitamines, visvetzuren en mineralen zoals kalk en ijzer); Groep 4: vetten en oliën (onmisbaar voor vitamine A, D en E en essentiële vetzuren); Groep 5: dranken (onmisbaar voor water). 10

11 Gezonde voeding bevat voldoende vezels. Hierbij denkt u vooral aan volkorenbrood, maar ook groente en fruit bevatten veel vezels. Bovendien hebben de vezels in deze producten een andere werking en daarom is het belangrijk dat u gevarieerd eet. We kunnen vezels verdelen in twee groepen: de oplosbare vezels en de niet-oplosbare vezels. De oplosbare vezels komen onverteerd in de dikke darm terecht waar de darmbacteriën ze bewerken. Hierbij komen stoffen vrij die de darmwerking stimuleren. Oplosbare vezels zitten vooral in groente, fruit en peulvruchten. Ook de niet-oplosbare vezels komen onverteerd in de dikke darm terecht. Ze werken als een soort spons en nemen veel vocht op. Op deze manier zorgen ze voor meer en zachtere ontlasting. Niet-oplosbare vezels zitten vooral in volkorenbrood, muesli, havermout en andere graanproducten. Vezelrijke voeding bevat minstens 30 tot 40 gram voedingsvezels per dag. Omdat het soms moeilijk is om met de gewone dagelijkse voeding voldoende vezels binnen te krijgen, kunt u deze aanvullen met: zemelen, tarwekiemen; ontbijtgranen (Nutrigan, Allbran e.d.); vezelpreparaten, vrij verkrijgbaar bij de drogist (o.a. Fiberform, Metamucil en Volcolon ); vezelpreparaten, op recept (o.a.metamucil en Volcolon ); vezeldrankjes, verkrijgbaar bij de supermarkt (o.a. Stimulance Multi Fiber Mix (poedervorm) en Stimulance). Vooral geschikt voor oudere mensen omdat ze er niet zo veel bij hoeven te drinken. Bij vezelpreparaten zoals Fiberform, Metamucil en Volcolon is dat wel het geval. 11

12 Door het gebruik van extra vezels kunt u eerst wat meer last krijgen van winderigheid of een opgeblazen gevoel. Dat komt omdat uw lichaam hier aan moet wennen. De klachten verdwijnen weer na een paar weken. Drink voldoende Het is belangrijk om bij vezelrijke voeding voldoende te drinken: anderhalf tot twee liter per dag. Vezels nemen namelijk veel vocht op. Drinkt u te weinig, dan kunnen de vezels niet voldoende opzwellen en dus ook geen smeuïge ontlasting vormen. Twee liter vocht komt overeen met 16 koffiekopjes of 13 limonadeglazen. Sommige mensen vinden het moeilijk om genoeg te drinken. Anderen hebben het idee dat ze genoeg drinken, terwijl ze nauwelijks 1 liter vocht per dag binnenkrijgen. Onderstaand lijstje geeft u een idee wat u zoal op een dag zou kunnen drinken om aan twee liter vocht te komen. Voedingsmiddel Vocht (ml) 1 bord havermoutpap kopjes thee kopjes koffie bekers melk glazen fris/sap glas water schaaltje vla 150 Totaal

13 Wilt u controleren of uw dagelijkse voeding genoeg vocht en vezels bevat: doe dan de water/ vezel test uit onze brochure Gezonde spijsvertering. Ga meer bewegen Probeer meer aan lichaamsbeweging te doen. Een half uur stevig wandelen per dag is al voldoende. Zwemmen, fietsen en tennissen of een andere sport, zijn natuurlijk ook prima. Bewegen heeft een positief effect op uw algehele conditie, zowel lichamelijk als psychisch. Bovendien bevordert het een betere darmwerking. Houd de ontlasting niet op Ga meteen naar het toilet als u aandrang voelt, anders bestaat de kans dat de ontlasting nog meer indroogt en harder wordt. Vermijd hard persen. Als het niet lukt, kunt u het na een poosje beter nog een keer proberen. Probiotica Er zijn producten op de markt die mogelijk een positief effect hebben op de gezondheid van uw darm. Van nature leven er veel verschillende soorten bacteriën in de darm. We noemen dit ook wel de darmflora. De darmflora bestaat uit goede en slechte bacteriën. Bij een gezonde en evenwichtige darmflora krijgen de slechte bacteriën uit de darmflora geen kans klachten te veroorzaken. Ook beschermt de darmflora de darm tegen schadelijke, ziekmakende bacteriën die we bijvoorbeeld via besmet voedsel of drinkwater binnenkrijgen. 13

14 Als de darmflora is verzwakt door een ziekte (bijvoorbeeld bij reizigersdiarree), of door het gebruik van antibiotica (dat zowel de slechte als ook de goede darmbacteriën doodt), kan het zinnig zijn de darmflora van buitenaf te versterken door het gebruik van zogenaamde probiotica. Dit zijn producten waaraan grote hoeveelheden goede bacteriën zijn toegevoegd en die daardoor de darmflora kunnen versterken. Probiotica zijn te koop in de supermarkt (o.a. Activia, Actimel,Yakult en Vitamel). Ook zijn er capsules met probiotica verkrijgbaar bij apotheek of drogisterij (o.a. Orthiflor van Orthica, Acidoforce van Vogel en Acidophilus van Previte.) Tips bij verstopping Eet gezond, gevarieerd en vooral vezelrijk. Beweeg meer! Ga sporten, trappenlopen, fietsen, zwemmen etc. Dit stimuleert de darmwerking. Drink voldoende, liefst twee liter per dag. Controleer uzelf door bijvoorbeeld een volle kan van 1 liter water op het aanrecht te zetten en zorg ervoor dat deze leeg is aan het eind van de dag. Drink daarnaast ook vruchtensap, koffie, thee en melk. Reserveer een bepaalde tijd van de dag waarop u probeert ontlasting te krijgen. Ga bijvoorbeeld na het ontbijt rustig de krant lezen (op het toilet). Ga meteen naar het toilet als u aandrang hebt. Wees voorzichtig met prikkelende laxeermiddelen; gebruik ze liever niet. Deze laxeermiddelen, ook de zogenaamde 14

15 natuurlijke middelen op basis van sennapeulen, kunnen op den duur de darm beschadigen en juist meer verstopping veroorzaken. Vermijd te hard persen. Hierdoor werkt u het ontstaan van aambeien in de hand. Probeer u zoveel mogelijk te ontspannen op het toilet. Ga het liever na een tijdje nog een keer proberen. Hoe verder? Verstopping is op zich geen ernstige, maar wel een vervelende kwaal. Met bovenstaande adviezen zult u er snel vanaf komen. Blijf gezond eten, voldoende drinken en genoeg bewegen, dan zult u er ook in de toekomst niet meer door geplaagd worden. 15

16 Vragen Blijft u klachten houden en vertrouwt u het niet, ga dan naar uw huisarts. Ook kunt u tijdens kantooruren, van ; uur, contact opnemen met de assistentes van de polikliniek voor chirurgie, tel (0341) , Of raadpleeg de Maag Lever Darm Stichting: Postbus 430, 3430 AK Nieuwegein Telefoon Fax Internet info@mlds.nl 16

17 17

18 18

19 Uitgave: Patiëntencommunicatie Harderwijk, januari 2013 CAZ CH

20 Ziekenhuis St Jansdal Wethouder Jansenlaan DG Harderwijk Postbus AC Harderwijk Telefoon (0341)