Column Tjerk Wagenaar. Op de mens komt het aan, zeker bij innovatie

Transcriptie

1 Column Tjerk Wagenaar Op de mens komt het aan, zeker bij innovatie Geef een computer tien keer dezelfde opdracht en u krijgt tien keer hetzelfde scherm te zien. Waarom vertel ik dit? Omdat het laat zien dat verduurzaming en innovatie mensenwerk is. Groen ondernemen vraagt creativiteit, is hard werken, maar vooral ook fun. Ondernemers worden uitgedaagd, gaan nieuwe relaties aan en kunnen idealisme en realisme combineren. Natuurlijk is het ook vallen en opstaan. Maar is dat het niet waard als u het verschil kunt maken? Vorige maand was ik betrokken bij de Green Deal EPK. Dit initiatief komt voort uit de afspraken die zijn gemaakt in het Energieakkoord. Wat deze deal zo mooi maakt is dat het toont hoeveel innovatiekracht er in Nederland is. Bedrijven hebben oplossingen aangedragen om binnen verschillende sectoren energie te besparen. De eerste pilotprojecten zijn nu gestart en eind dit jaar zijn de resultaten bekend. Bovendien is het een praktische Green Deal. En dat is ook de kracht. Innovaties moeten in potentie winstgevend zijn óf de kosten reduceren om kans van slagen te hebben. Om dat te bereiken moeten kennisinstellingen, bedrijven en de overheid de handen ineen slaan. Ze moeten elkaar stimuleren en aanmoedigen om het verschil te maken. Maar is het doel binnen handbereik als de wil en de technische mogelijkheden er zijn? Niet helemaal Ik neem wel eens als voorbeeld KLM. Technisch is het mogelijk om een vliegtuig op frituurvet naar Parijs te laten vliegen. Maar eenvoudig is het nog steeds niet. Kerosine is veel beter verkrijgbaar en bovendien wettelijk toegestaan. Om te vergroenen is dus ook doorzettingsvermogen nodig én aanpassing van de weten regelgeving. Dat vergt ondernemers die durf tonen, die hun klanten kunnen verleiden en ontzorgen én die voorop willen te lopen. Zij hebben een overheid nodig die hen daarbij ondersteunt. Zo zijn er tal van Green Deals waarbij partijen succesvol de handen ineenslaan om complexe problemen op te lossen. Bijvoorbeeld om de luchtvervuiling in steden te beperken. Een einzelgänger lukt dat niet. Winkels bevoorraden door middel van elektrisch vervoer is een eerste stap, maar alleen inzetten op het elektrisch vervoer dekt de lading niet. Het hele logistieke traject moet aangepast worden. Je hebt elkaar dus nodig. Wie de initiator is, is eigenlijk van ondergeschikt belang. Soms zal dat de overheid zijn, een andere keer NGO s of ondernemers. Zo lang je maar met elkaar in staat bent om nieuwe kansen te verzilveren en barrières te slechten, komt de gezonde toekomst dichterbij. 1. Green Deals als internationaal voorbeeld In april presenteerde het ministerie van I&M en het ministerie van EZ het Green Deal instrument in Brussel. De brede, ambtelijke delegatie van de Europese Commissie was belangstellend en enthousiast over de Green Deal aanpak. Eerder toonden ook de Verenigde Naties (UNEP), het Verenigd Koninkrijk en andere buurlanden interesse. Met hen wordt op korte termijn verder gepraat. Vincent van der Werff van het ministerie van IenM: Green Deals passen in onze Nederlandse traditie. Overheden, bedrijven en NGO s zijn gewend samen te werken. Maar uitdagingen op het terrein van duurzaamheid en milieu eindigen natuurlijk niet bij de landsgrenzen. Veel bedrijven zijn

2 internationaal georiënteerd, innovaties lopen aan tegen internationale obstakels en internationaal kennen we grensoverschrijdende vraagstukken, legt Van der Werff uit. Wat wij meemaken, speelt ook in andere landen in de Europese Unie, en dan met name de landen in noordwest Europa. Zij hebben vaak al forse stappen ondernomen op het terrein van milieu en willen - net als wij - innovatie en groene groei bevorderen. Bevorderen van innovatie Aandachtspunten die met name bij de Europese Commissie in Brussel op de agenda staan zijn: hoe bevorder je innovatie en betere weten regelgeving? Hoe beloon je de koplopers zonder subsidies? En: hoe kan je de energie vanuit de maatschappij beter benutten? Ook in Nederland kenden we deze kwesties. En ook bij ons hadden sommigen koudwatervrees ten aanzien van de aanpak. Achteraf onnodig. Een Green Deals is namelijk een wezenlijk ander instrument dan weten regelgeving. Zware juridische constructies zijn niet nodig, omdat de initiatiefnemers zelf echt willen en de overheid bij Green Deals een faciliterende rol heeft. Klein beginnen De uitkomst van het gesprek in Brussel komt overeen met het Nederlandse voornemen om klein te beginnen. Met geïnteresseerde overheden en private partijen gaan we in gesprek. Door kennisoverdracht willen wij hen helpen om op nationaal niveau Green Deals te sluiten, maar we beogen ook grensoverschrijdende Green Deals sluiten. Mondjesmaat gebeurt dat al zoals in de Green Deal Scheepsafvalketen, waar ook andere Noordzeehavens bij zijn aangesloten. Maar er is veel meer potentie. Internationale Green Deals In de eerste fase zullen internationaal de kansen verkend worden met betrekking tot de circulaire economie. Er zijn verkennende gesprekken gaande met het Verenigd Koninkrijk waarbij ook de Green Alliance, waarin bedrijven, NGO s en overheden samenwerken aan groene groei, aansluit. Simultaan daaraan gaan we in gesprek met de multinationals die zijn verenigd in de Dutch Sustainability Growth Coalition. Tijdens het Nederlandse voorzitterschap van de EU moeten de eerste internationale Green Deals het leven zien. We hopen op een beperkt aantal, maar zeer aansprekende internationale Green Deals zodat er een olievlekwerking ontstaat, besluit Van der Werff is cruciaal voor de Green Deal Bodemas Uit een tussentijdse evaluatie van de Green Deal AEC-bodemas blijkt dat de exploitanten van alle Nederlandse afvalenergiecentrales (AEC s) goed op dreef zijn. Bodemas is het restproduct van AEC s. Met innovatieve technieken verbeteren de bedrijven de kwaliteit van bodemas. Al meer dan 20 jaar wordt dit materiaal veilig toegepast in civieltechnische werken, bijvoorbeeld als vervanger van zand en grind. Tot nu toe wordt het materiaal toegepast als een zogeheten IBC-bouwstof (Isoleren, Beheersen en Controleren) terwijl er veel meer toepassingsmogelijkheden zijn.

3 In de Green Deal die de Vereniging Afvalbedrijven (VA) in 2012 namens alle AEC s heeft afgesloten met de Rijksoverheid, is afgesproken dat in 2017 minstens de helft van de geproduceerde bodemas wordt toegepast als vrij toepasbare bouwstof, zonder de beschermende IBC-maatregelen is echter een cruciaal jaar. Investerings- en contracteringsbeslissingen die dit jaar worden genomen zijn bepalend voor het behalen van de doelstelling, vertelt Evert Jan Verbunt, beleidsmedewerker bij de Vereniging Afvalbedrijven. Inspannen Uit de evaluatie - die PricewaterhouseCoopers eind 2014 uitvoerde- blijkt dat alle bedrijven zich inspannen om de doelstelling te halen. Enkele afvalbedrijven zetten een deel van hun bodemas al af buiten IBC. De andere bedrijven bevinden zich in verschillende fasen van onderzoek en ontwikkeling. Maar bijna allemaal staan zij nu voor de laatste stap: het nemen van investerings- en contracteringsbeslissingen. Een spannend moment, want het gaat om grote investeringen, legt Verbunt uit. In de loop van 2015 zal dan ook duidelijk zijn of de Green Deal-doelstelling wordt gehaald. Maar wij hebben er alle vertrouwen in. Voortrekkersrol Bij het verbeteren van de kwaliteit van bodemas heeft de Nederlandse sector een voortrekkersrol in Europa. "Vanuit diverse lidstaten, waaronder Denemarken, Zweden, Frankrijk en Oostenrijk, is belangstelling getoond voor de innovaties in de sector", vertelt Pranger, Voorzitter Afdeling Energie uit Afval en operationeel directeur AEB Amsterdam, in een persbericht. "Op deze manier leidt de realisatie van de Green Deal dus tot een positieve waarde van de secundaire bouwstof. De Nederlandse sector kan zijn kennis en kunde exporteren." 3. Green Deal Verduurzaming Betonketen gaat samenwerken Waarom is er nog steeds weerstand tegen het gebruik van gerecycled beton? Onder andere deze vraag heeft de Green Deal Verduurzaming Betonketen getriggerd om dit jaar met tien inkopende partijen een samenwerkingsovereenkomst te gaan sluiten. Sinds eind 2014 is het wettelijk toegestaan om 30 procent betongranulaat (red: wordt verkregen uit betonpuin) te gebruiken in duurzaam beton. Toch bestaat slechts 2 procent van de betonproducten uit gerecycled materiaal. Dan rijst natuurlijk de vraag: waar schort het aan?, aldus Stefan van Uffelen, programmamanager MVO Netwerk Beton. Is het koudwatervrees of onbekendheid? Naar de antwoorden op die vraag zijn wij op zoek. Samen met tien opdrachtgevers gaan we op inkoopreis en willen van iedere stap van het proces weten waar het misgaat. Steekt de verzekeraar een stokje voor het gebruik van gerecycled beton, is de toeleverancier of de aannemer huiverig of zijn er belemmeringen in de eigen organisatie? Ambitieuze plannen Van Uffelen legt uit dat door de recycling van beton grote stappen richting verduurzaming gezet kunnen worden. Sterker nog: als het met beton niet lukt om te verduurzamen, dan kun je vraagtekens zetten bij de circulaire economie. In de pilots zetten we in op meer dan 30 procent granulaatgebruik. In constructies is het namelijk mogelijk om te rekenen met 50 procent, maar er zijn

4 ook toepassingen denkbaar waar je 100 procent granulaat kunt toepassen. Door ambitieuze plannen te realiseren, willen we dat het gebruik van granulaat tussen nu en 2020 fors stijgt. We worden een invoerland Behalve dat door het gebruik van gerecycled beton een enorme verduurzamingslag - de gemiddelde wereldburger gebruikt 10 kilo beton per persoon per dag - gemaakt kan worden, is het ook een goedkope manier om de bouw te verduurzamen. Stom dat we dan geen haast maken. Want door het economisch tij zal de markt veranderen, legt hij uit. Op dit moment is grind goedkoop omdat het voor niets uit de Maas wordt gewonnen. Die voorraad is eindig, waardoor grind geïmporteerd moet worden. Daarnaast wordt in 2018 de mergelgroeve bij Maastricht gesloten. We worden dus een invoerland, de prijzen gaan omhoog en de basis voor het gebruik van circulair beton wordt stabiel. 4. Wandelen vermindert depressieve klachten In april maakte Green Deal Het Pad de resultaten bekend van het onderzoek naar de effecten van langeafstandslopen op de gesteldheid van mensen met psychische klachten of werkstress. Deelnemers hebben eerst een mindfulness cursus gevolgd, en zijn daarna gaan lopen. De eerste resultaten zijn bemoedigend. Zo bleek wandelen van Het Pad een positief effect te hebben op het verminderen van depressieve symptomen. De wandelroute van Millingen aan de Rijn naar Vrijheidsduin aan Zee is uitgestippeld voor patiënten met bijvoorbeeld recidiverende depressies, burn-outs en chronische vermoeidheid. Het doel van de Green Deal is de ontwikkeling van een langeafstandswandeling om de psychische gezondheid te bevorderen. De Stichting Katholieke Universiteit Nijmegen, Menzis Zorgverzekeraar NV, Gedeputeerde Staten van de provincie Gelderland en het ministerie van Economische Zaken werken samen om dit doel te bereiken. Positief Radboud Universiteit Nijmegen en Radboud UMC monitoren de bevindingen. Het Pad levert een positieve bijdrage aan de gemoedsgesteldheid van depressieve patiënten, vertelt Reinier de Nooij. Daarnaast bleek uit de vragenformulieren dat Het Pad positief werd gewaardeerd. Opvallend is dat zelfs tegenvallers bijdroegen aan het positieve effect. De verkeerde weg kiezen en weer terug moeten lopen door de blubber zou kunnen resulteren in depressieve gevoelens als zie je wel, ik kan het niet. Dit bleek niet het geval. De gevoelens waren vaak wel negatief - bah, koud, balen - maar gingen niet dieper. Na oplossing van het probleem leidden ze zelfs bijna altijd tot positieve conclusies. Toekomst De resultaten wijzen er op dat er straks een solide basis zal zijn voor het aanvragen van fondsen voor een volledig gecontroleerd medisch onderzoek. Maar er dient eerst nog een volledige analyse van alle resultaten in hun samenhang en een peer review plaats te vinden. Er is tevens een Stichting Het Pad.NU in oprichting. De Nooij: De stichting beoogt een platform te worden voor het faciliteren van mensen die meerdaags Het Pad willen lopen om stress- en depressieve en andere psychische klachten te verminderen. Op het platform komen daarom verschillende soorten aanbieders van

5 therapie, coaching en overnachtingsmogelijkheden bij elkaar. Daarnaast wil de stichting bijdragen aan het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit van haar activiteiten. 5. Green Deal meet gebruik van natuurlijk kapitaal Hoe gaan melkveehouders om met hun natuurlijk kapitaal? Pakken de bedrijfsactiviteiten vooral negatief uit voor bodem, lucht en water, of zijn er ook positieve effecten? En hoe meet je dat alles? Deze vragen hoopt zuivelgigant FrieslandCampina dit jaar te beantwoorden, in nauwe samenwerking met 200 melkveehouders in noordwest Friesland. Het project Biodivers businessmodel melkveehouderij is voor FrieslandCampina een volgende stap in de speurtocht naar een duurzame zuivelketen. De coöperatie stelt sinds begin dit jaar het gebruik van een Kringloopwijzer verplicht bij bedrijven met een mestoverschot. Ook krijgen leden die hun koeien in de wei laten grazen een premie op de melkprijs. Maar de ambitie van FrieslandCampina gaat verder. Kunnen we er voor zorgen dat onze productie op geen enkele manier bijdraagt aan verdere achteruitgang van de natuur?, is de vraag van manager Duurzaamheid Jaap Petraeus. En leidt dat ook tot lagere bedrijfskosten voor onze boeren? Naar die win-win situatie zijn we op zoek. Speurtocht FrieslandCampina staat niet alleen in deze speurtocht. Het bedrijf maakt deel uit van de Natural Captains, een netwerk van bedrijven dat werkt aan duurzaam gebruik en herstel van natuurlijk kapitaal in bedrijfsprocessen. Het netwerk komt voort uit Platform BEE, het initiatief van werkgeversvereniging VNO-NCW en natuurorganisatie IUCN NL dat de Green Deal Bedrijven en Biodiversiteit uitvoert. De Green Deal stimuleert bedrijven te onderzoeken wat zij zelf kunnen doen om de achteruitgang van biodiversiteit (in eigen land en op wereldschaal) te stoppen en waar zij een positieve bijdrage kunnen leveren aan de biodiversiteit. Het doel is dat in 2020 het Nederlands bedrijfsleven het natuurlijk kapitaal zo benut, dat die past binnen het reproducerend vermogen van de planeet. De Green Deal Bedrijven en Biodiversiteit ontwikkelde een vernieuwende kijk op ecosystemen. De Green Deal wordt eind 2016 afgerond met een internationaal symposium. Meer info: 6. Agenda Smart City Event 2015 Amsterdam 21 en 22 mei Symposium Groen gas Amersfoort 28 mei Praktijkdag Bio-energie

6 Apeldoorn 18 juni