Samenvatting EcoFin JVD Samenvatting: Economisch en financieel recht. Jonathan Van Dooren

Transcriptie

1 Samenvatting: Economisch en financieel recht Jonathan Van Dooren 1

2 1: Begripsomschrijving ECONOMISCH RECHT Hoofdstuk 1: Inhoud, bronnen en grondslagen (Les 1: 23/09/13) Economisch recht omvat de regelen van publiek en privaat recht die er specifiek toe strekken de economische activiteit te organiseren met het oog op de verwezenlijking van een economische ordening en een economisch sturingsbeleid Regelen van publiek recht! Sturing o Bv. Prijzenwetgeving " Vroeger maximumprijs voor brood " Nu nog maximumprijzen voor taxidiensten o Bv. Voorwaarden om actief te mogen zijn als kredietinstelling Regelen van privaat recht! Ordening o Regels die de relaties tussen de rechtsonderhorigen regelen " Onderneming en consument " Ondernemingen onderling o Bv. Regels uit de wet marktpraktijken o Bv. Regels met bankrekeningen en betalingsdiensten Organiseren van economische activiteit o Ordening " Algemeen belang " Bereiken van een evenwicht tussen de rechtmatige belangen van de verschillende partijen " Bv. Wet marktpraktijken! Regels van oneerlijke bedingen o Sturing " Economische doeleinden van Conjuncturele aard (prijzenwetgeving) Structurele aard (mededingingswetgeving) 2

3 2: Bronnen van het economisch recht Internationale bronnen Internationale verdragen o Verdragen die regeling inhouden voor het internationale economisch ruilverkeer o WTO # GATT, GATS, TRIPS, DSU o GATT! General agreement on tariffs and trades (sinds 1947) o GATS! General agreement on trades in services (recenter) o TRIPS! Intellectuele eigendomsrechten! Minimale bescherming bieden (auteursrechten, merken) " Wet Praktijk # China lid van de WTO! maar enorm veel namaak o DSU! Dispute settlement understanding! Geschillenbeslechtingsmechanisme voor leden van de WTO (niet open voor ondernemingen/particulieren, enkel lidstaten van de WTO) o In GATT en ook in GATS " Principe meestbegunstiging! Wanneer lid voordeel toekent aan een land moet dit ook aan alle andere leden van de WTO worden toegekend Voordeel! Praktijk! Verlaging douanerechten " Principe non- discriminatie! Ondernemingen uit andere landen van de WTO moet je op dezelfde manier behandelen dan eigen inlandse ondernemingen " Ook een verbod van kwantitatieve beperkingen! Geen quota s voor goederen uit andere lidstaten van de WTO o Dumping en subsidies " Dumping! Beneden normale waarde op een bepaalde markt gebracht Op zich niet verboden! Pas wanneer door die dumping ernstig nadeel wordt berokkend aan een bedrijfstak bestaat de mogelijkheid om antidumpingrechten op te leggen # De douanerechten verhogen en op die manier zal de prijs die lokaal gevraagd wordt verhogen zodat hij gelijk wordt aan de normale waarde " Exportsubsidies zijn ten allen tijde verboden! Voordeel om producten tegen een lagere prijs te kunnen verkopen 3

4 Verdragen die economische integratie nastreven (Bv. VWEU) o Vrij verkeer! Wanneer goederen grenzen binnen EU overschrijden! Geen douanerechten o Vrije mededinging! 1 van de centrale doelstellingen van het verdrag! Mededinging beperkende handelingen tegengaan # Bedrijven mogen de markt niet zelf verdelen o EU! Verdere integratie via verordeningen en richtlijnen! Secundaire wetgeving " Verordeningen zijn rechtstreeks toepasselijk in interne rechtsorde Bv. Verordening passagiersrechten! Rechten gelden onmiddellijk overal in EU " Richtlijn! Min. en max. harmonisatie! Moet door lidstaat eerst worden omgezet Min. harmonisatie! EU wetgever! U moet bepaald aantal regelen sowieso opnemen o Bv. EU richtlijnen inzake consumentenbescherming vroeger min. Harmonisatie! De lidstaten moesten een bepaald minimum aan rechten toekennen aan de consument! Bij min. Harmonisatie mag een lidstaat verder gaan en dus meer bescherming creëren Max harmonisatie! Techniek die meer en meer wordt gebruikt! De richtlijn voorziet niet enkel in het min. maar ook in het max. o Bv. Consumentenrichtlijn bepaalt niet enkel de minimumbescherming maar ook welke bescherming maximaal mag worden geboden (en min = max) o De richtlijn bepaalt wat de rechten zijn en de nationale lidstaten kunnen er niet van afwijken o Leunt sterk aan bij de verordening " Resultaat quasi zelfde " Grote verschil is het omzetten van de richtlijn in de nationale rechtsorde Welk van beide concepten sluit het beste aan bij de doelstelling! Het realiseren van een interne markt? Uiteraard max. harmonisatie want dit zorgt dat er geen inhoudelijke verschillen meer zijn. Bij min. harmonisatie is dit wel nog mogelijk 4

5 Verdragen die uniforme regelen bevatten voor bepaalde internationale verrichtingen o CISG = Weens koopverdrag: internationale handelskoop van lichamelijke roerende goederen " Automatische toepassing behoudens uitsluiting Automatisch van toepassing op een hele boel internationale koopcontracten Geldt automatisch wanneer handelskoop tot stand komt wanneer koper en verkoper deel uitmaken van een verschillende verdragsluitende staat! Regel van suppletief recht Kan contractueel uitgesloten worden " Enkel handelskoop Transacties tussen professionele ondernemingen Ebaykoop valt er dus niet onder! Geen handelskoop " Totstandkoming overeenkomst, rechten en verplichtingen van koper en verkoper, rechtsmiddelen o CESL = optioneel instrument koop (Is er vandaag nog niet! Enkel al een voorstel van de Europese Commissie) " Gaat uit van een geheel andere benadering! Ook materieelrechtelijke bepalingen inzake koop " CESL zal een optioneel instrument zijn! Partijen moeten ervoor kiezen opdat het van toepassing zou zijn! Zij zullen uitdrukkelijk moeten overeenkomen dat de bepalingen van het CESL van toepassing zijn # Keuze voor het instrument " Handelskoop + consumentenkoop " Ruimer aantal regelen o Verschil 1 CISG en CESL! CESL is niet automatisch van toepassing o Verschil 2 CISG en CESL! Bepalingen uit CESL niet enkel handelskoop, ook Consumentenkoop (op voorwaarde dat de consument er mee instemt) o LET WEL CESL EN CISG Gelden maar voor internationale verrichtingen! Grensoverschrijdende koopcontracten Verdragen die verplichting bevatten eenvormige wet op te nemen in nationaal recht (toepassing niet beperkt tot internationale verrichtingen) o Uniforme regelen voor puur binnenlandse transacties " Bv. wisselbrieven en cheques (cheques in BE quasi nihil $! In FR nog heel veel) 5

6 Internationale bepalingen die toepasselijk recht vaststellen o Wanneer er geen uniform recht is moet je bepalen welk recht van toepassing is o ROME I Verordening Interpretatie van regelen met internationale oorsprong (autonome interpretatie, niettemin verschillende interpretaties mogelijk) o Interpretatie steeds op autonome wijze o Stel BE rechter moet zich uitspreken over CISG! Bij interpretatie van een bepaling van een verdrag mag hij zich niet laten leiden door zijn eigen nationaal recht "! Autonoom in het licht van de doelstellingen, geest, opzet van het verdrag zelf "! Niet terugkijken naar eigen nationaal recht o In sommige gevallen wel (supranationale) rechtscolleges die bindende interpretatie geven! Hof van justitie van de EU Hoe verhoudt dit alles zich tot het nationaal recht? o Internationaal recht heeft voorrang op het nationaal recht voor zover de bepalingen van internationaal recht directe werking hebben! Zelfde principe toepassen dat je terugvindt in het Europees recht o In EU onderscheid: " Verdragsbepaling $! Secundair EU recht o Van Gend en loos! Verdragsbepaling directe werking wanneer zij voldoende duidelijk en onvoorwaardelijk zijn o Zelfde voor Europese richtlijnen althans wat verhouding rechtsonderhorige en overheid betreft " Wanneer het gaat over horizontale directe werking (rechtsonderhorigen onderling) dan hebben richtlijnen geen directe werking! Richtlijn geen horizontale directe werking o Geen directe werking! Regels van de WTO omdat ze onvoldoende duidelijk zijn " Nog te veel appreciatiemarge " WTO geen directe werking! Ondernemingen kunnen zich voor de nationale rechter niet op die regels steunen 6

7 Nationale bronnen Grondwet (Les 2: 23/09/13) Wetten en decreten o Wet tot invoering wetboek economisch recht (28/2/2013) (!) o Techniek van de aanbouwwetgeving " Eerst een algemeen wetsontwerp! Algemeen kader " De rest van het wetboek wordt ingevoerd door wetswijzigingen van het huidig ontwerp! Boekdeel per boekdeel " Waarom deze techniek?! Relatief korte regeerperiode " Problemen RvS moet zich uitspreken over sancties zonder inhoudelijke bepalingen te zien o Coördinatie en innovatie " Geen loutere herschrijving o Bepaalde materies van economisch recht en zelfs financieel recht " Geen sectorale wetgeving (behoudens uitzonderingen) Wel sectorale wetgeving! Boek over financiële diensten " Niet: handelsrecht (Wb KH), faillissementswet, vennootschapswetboek Waarom? Zuiver politieke beslissing Economische zaken $! Justitie " Bevoegdheidsverdeling tussen verschillende ministers? o Stand van zaken (15/9/2013): " Algemene beginselen (miv vrijheid van ondernemen) (Boek II, BS, 29/3/2013) " Mededinging (Boek IV, BS 26/4/2013) en Prijsevoluties (Boek V, BS 26/4/2013) " Veiligheid van producten en diensten (Boek IX, BS 27/5/2013) " Vrijheid van vestiging, dienstverlening en algemene verplichtingen van de ondernemingen (o.a. KBO) (Boek III, BS 14/8/2013) " Rechtshandhaving (boek XV, aangenomen Kamer)! Collectieve vordering voorzien in het consumentenrecht Test- aankoop kan zaak aanbrengen in het belang van een groep consumenten Belangrijke innovatie! Class action " Definities (Boek I, aangenomen Kamer) " Elektronische economie (Boek XII, in behandeling Kamer) " Marktpraktijken (verwacht) Zeer vervelend boek! 2 redenen Probleem! Heel veel regels uit de Wet Marktpraktijken zijn onverenigbaar met de rechtspraak van het Europees Hof van Justitie 7

8 Bv. Een onderneming in België mag een goed niet met verlies verkopen! Oneerlijke concurrentie tegengaan (bescherming belangen van de kleinhandel) o Zit er een aspect van consumentenbescherming in? Consument beschermen tegen lokvogelpraktijken! Consument naar onderneming lokken en door omstandigheden hem dan een heel boel producten aansmeren. Rechtspraak Europees HvJ! Belgische Regeling kan enkel worden behouden wanneer men vaststelt dat dit verbod gebruikt wordt uitsluitend voor de bescherming van de eerlijke concurrentie tussen ondernemingen Rechtspraak Grondwettelijk Hof! De uitsluiting van vrije beroepers uit de Wet Marktpraktijken werd vernietigd! In strijd met het gelijkheidsbeginsel " Intellectuele eigendomsrechten (?) " Financiële diensten (?) " ( ) Besluiten o Machtiging aan de Koning " Steeds vaker en steeds ruimer (bekritiseerd door Raad van State) " Voorbeeld: WMPC o Executieven o Administratieve overheidslichamen (vb. reglementaire bevoegdheid FSMA) " Recent! De FSMA kreeg bevoegdheid om reglementen uit te vaardigen om de verhandeling van ingewikkelde financiële instrumenten aan banden te leggen o Beroepsgroepering, bekrachtiging door Koning " Plichtenleer vastgoedmakelaars o Rol van het Grondwettelijk Hof " Toetsen van wetskrachtige normen aan Regels die bevoegdheden van Staat, Gemeenschappen en Gewesten bepalen Fundamentele rechten en vrijheden bepaald in de Grondwet (vb. gelijkheidsbeginsel) Vernietiging versus prejudiciële beslissing " Het Grondwettelijk Hof kan zich op 2 totaal verschillende manieren uitspreken Naar aanleiding van een prejudiciële vraag! Niet vernietigd, blijft bestaan Op basis van een verzoek tot nietigverklaring! Vernietigd 8

9 o Besluitwetten (kort na oorlog) " Besluitwet van 1945 betreffende de economische reglementering en de prijzen (vb. verbod verkoop aan abnormaal hoge prijzen)! gedeeltelijk opgeheven " Blijft enkel nog gelden voor de bevoegdheid om maximumprijzen vast te stellen " Belang is nihil o Ministeriële Besluiten " Machtiging door wetgever " Machtiging via Koninklijk Besluit (detailmaatregelen) " Vb. MB betreffende bijzondere bepalingen inzake prijzen (prijswijzigingen en prijsverhogingen) Beleidsovereenkomsten o Beleidsovereenkomsten onder overheidslichamen " Bv. wet overheidsbedrijven (wet 21 maart 1991) Beheerscontract moet reeks aangelegenheden regelen (oa taken overheidsbedrijf, grondregelen inzake tarieven, gedragsregels tav gebruikers, toelagen en vergoedingen) Ontbinding niet mogelijk! Art BW niet mogelijk Duur: 3-5 jaar; jaarlijkse toetsing en desgevallend aanpassing aan gewijzigde marktomstandigheden ogv objectieve parameters Daden van koophandel maar boek III Wb. Kh. niet van toepassing! Kunnen niet failliet verklaard worden o Beleidsovereenkomst tussen overheid en (privé)ondernemingen " Geen uitdrukkelijke rechtsgrond (sector)! Geen zelfbinding mogelijk " Wel uitdrukkelijke rechtsgrond! Overheid kan aan zelfbinding doen Bv. Programmaovereenkomsten o Prijs! Overheid en petroleumsector Bv. kansspelenconvenant o Gemeenten kunnen een beleid uitwerken in verband met kansspelen op hun grondgebied (Bv. Openingsuren) Toepassing (rechtsgrond in de wet van 19 april 2002): beheerscontract tussen Belgische Staat en Nationale Loterij o ½ inkomsten naar uitbetaling winnaars o ½ inkomsten naar goede doelen, evenementen, sport o Rechtsgrond " Algemeen belang via privaatrecht " Geen zelfbinding (tenzij uitdrukkelijke rechtsgrond) o Aard binding " Privaatrechtelijke contractuele aard " Algemeen belang " Goede trouw 9

10 3: Economisch grondslagenrecht Gelijkheidsbeginsel Artikelen 10 en 11 G.W. Publiekrechtelijke strekking Wie zich in zelfde voorwaarden bevindt moet gelijk behandeld worden Wie zich in verschillende voorwaarden bevindt, moet verschillend behandeld worden Zoniet schending van gelijkheidsbeginsel Ongelijke behandeling van gelijke situaties is geoorloofd indien objectief en redelijk verantwoord, rekening houdend met aard, doel en gevolgen 3 criteria o Objectief en redelijk verantwoord o Pertinentie (ongelijke behandeling moet relevant zijn) o Evenredigheid (zie oa Biorim arrest) = Proportionaliteitsprincipe Arrest Lemmens (Raad van State): o Case: Belasting voor alle autokerkhoven die op minder dan 100m van de openbare weg liggen! 1 autokerkhof in Borsbeek o De overheid mag geen willekeurig onderscheid maken o De overheid maakt een willekeurig onderscheid indien het al dan niet verschuldigd zijn van een belasting afhankelijk is van een voorwaarde die niet in kennelijk verband staat met de aard van de belasting, noch met de belastingheffing Arrest Biorim (Arbitragehof = Grondwettelijk Hof) o Verschillende behandeling van verschillende soorten labo s (voorwaarden tegemoetkoming ziekteverzekering) " Labo s verbonden aan ziekenhuizen en Uniefs " Privélaboratoria Opgelegde vorm: burgerlijke personenvennootschap Mensen die klinische testen uitvoeren moeten vennoot zijn o Verschillende behandeling is mogelijk mits objectieve en redelijke verantwoording " Vereiste van een burgerlijke personenvennootschap: geen probleem! Overconsumptie tegegaan " Vereiste van vennoot: houdt verband met nagestreefde doel, maar is onevenredig (te verregaande aantasting vrijheid van vereniging) = Probleem met de evenredigheidstoets 10

11 Verschoonbaarheid gefailleerde (Arbitragehof) o Verschoonbaar! Schuldeisers kunnen zich na de sluiting van het faillissement niet meer tot u richten o Art. 81 Fail. W.: uitsluiting mogelijkheid verschoonbaarverklaring indien gefailleerde veroordeeld is voor bepaalde misdrijven " Onderscheiden behandeling " Objectief verantwoord maar niet evenredig omdat: Automatisch en levenslang Geen appreciatie rechter Al of niet in verband met handelsactiviteit van gefailleerde Uitsluiting vrije beroepen van WMPC (Grondwettelijk Hof) o WMPC van toepassing op ondernemingen! Alle entiteiten die op duurzame wijze een economische activiteit verrichten o Vrije beroepen zijn ondernemingen maar worden uitgesloten indien zij onderworpen zijn aan een bij wet opgericht tuchtorgaan (Art. 3) " Verder worden ook tandartsen en kinesisten uitgesloten " Wet WMPC definieert vrije beroepers als entiteiten die geen koopman zijn, die niet onder het toepassingsgebied kunnen gebracht worden van de commerciële verrichtingen en waarvoor er een bij wet opgericht tuchtorgaan bestaat " Vastgoedmakelaars vallen sowieso onder de toepassing van de WMPC omdat ze automatisch koopman zijn o Logopedist die vertrekt uit groepspraktijk! Anderen klagen haar aan voor oneerlijke handelpraktijken " Logopediste is onderworpen aan de WMPC! Tegen haar kan een vordering tot staking worden ingesteld " Schending gelijkheidsbeginsel! Want de logopedist kan geen vordering instellen tegen een kinesist (valt niet onder de WMPC) uit de voormalige groepspraktijk " # Ongelijke behandeling tussen logopedisten en kinesisten " 6/04/2011! Grondwettelijk Hof! Uitsluiting van vrije beroepen is in strijd met het gelijkheidsbeginsel (bij wijze van prejudicieel arrest) " Deze zomer nieuw arrest! Grondwettelijk Hof vernietigt de uitsluiting van de vrije beroepen en tandartsen en kinesisten uit de WMPC # Zij vallen integraal onder de toepassing van de WMPC " In de toekomst zal men dit proberen veranderen o Wet 2/8/2002 vrije beroepen (enkele bepalingen verboden cf WMPC) o Geen regelen inzake oneerlijke handelspraktijken of marktpraktijken in de Wet van 2/8/

12 Onrechtmatige bedingen en distributienetbeheerders (Grondwettelijk Hof) o Waalse Decreet van 12 april 2001 betreffende de organisatie van de gewestelijke elektriciteitsmarkt bevat regelen die consument beschermen! Verhouding tot regelen inzake oneerlijke bedingen Wet Marktpraktijken? " Bv. Regel langdurige stroompanne! Schadevergoeding o 2 verschillende interpretaties " Aanvullen: grondwettelijk " Uitsluiten: niet grondwettelijk (was de interpretatie)! Want anders gelijkheidsbeginsel geschonden Privaatrechtelijke strekking Algemeen rechtsbeginsel Voor de rest irrelevant Bevoegdheidsverdeling Wet 8 augustus 1980 zoals gewijzigd Economisch beleid! Gewesten: art.6 1 met inachtneming van: o Vier vrijheden VWEU o Vrijheid handel en nijverheid (Decreet d Allarde) " Wetboek economisch recht heft d Allarde op o Het normatief kader van de economische unie en de monetaire eenheid Limitatieve bevoegdheden voor federale overheid (vb. bescherming verbruiker, mededinging, marktpraktijken, prijzenreglementering, handels- en vennootschapsrecht ) Residu van bevoegdheid voor gewesten Art. 10: impliciete bevoegdheden gewesten o Noodzakelijk voor uitoefening bevoegdheden o Slechts marginale weerslag op federale materie o # Gewesten kunnen dus optreden binnen die federaal voorbehouden bevoegdheden als deze 2 voorwaarden voldaan zijn Vrijheid van handel Decreet d Allarde 1791 (opgeheven) Wetboek Economisch Recht # o Art. II.3. Iedereen is vrij om enige economische activiteit naar keuze uit te oefenen = Vrijheid van handel o Art. II.4. De vrijheid van ondernemen wordt uitgeoefend met inachtneming van de in België van kracht zijnde internationale verdragen, van het algemeen normatief kader van de economische unie en de monetaire eenheid zoals vastgesteld door of krachtens de internationale verdragen en de wet, alsmede van de wetten die de openbare orde en de goede zeden betreffen en van de bepalingen van dwingend recht 12

13 Publiekrechtelijke strekking (1) # Verhouding tussen particulieren en overheid Privaatrechtelijke strekking (2) # Verhouding tussen particulieren onderling (1) Publiekrechtelijke strekking o Beschermt particulier tegen uitvoerende macht o Beperkingen zijn mogelijk maar " Zij moeten wettelijke grondslag hebben " Toegewezen bevoegdheden slechts gebruiken in het kader van de aan het bestuur toegewezen algemene of bijzondere politiebevoegdheden " Evenredigheidsbeginsel! o Onevenredige beperking vrijheid van nijverheid " Arrest Raad van State 26 maart 2006 Sluitingsuur herbergen (Waregem)! Overlast (nachtlawaai) in een bepaalde straat Waregem kan maatregelen nemen om de openbare rust te vrijwaren Sluitingsuur voor alle cafés op het grondgebied van de stad! Dit gaat te ver! Niet proportioneel " Arrest Raad van State 1 juli 2010 Verkoop alcohol door nachtwinkels (Leuven) Verbod om alcohol te verkopen tussen 12u s nachts en 8u s morgens Probleem kon gelokaliseerd worden op een beperkt deel van het grondgebied van Leuven! Men gaat weer te ver! Men viseert beter enkel de winkels waar overlast is want de anderen genieten vrijheid van nijverheid " Het gelijkheidsbeginsel- argument (faalt)! Als we het niet voor iedereen opleggen dan schenden we het gelijkheidsbeginsel Verschil want er zijn nachtwinkels mét overlast en nachtwinkels zonder overlast # Andere situaties " Arrest Hof van Cassatie 17 december 2010 Afvalverwerking (inzamelpunten op private eigendom)! Vrijheid van handel houdt in dat je een onderneming niet kan verhinderen van bepaalde categorieën huisvuil op te halen op privaat terrein " Arrest Raad van State 11 januari 2007 Automatenwinkel (met alcoholische dranken)! Openbare overlast RvS maakt onderscheid tussen de morele en materiële openbare orde Inperking van de vrijheid van nijverheid moet nodig zijn om materiële openbare orde te garanderen. Een verstoring van de morele openbare orde volstaat op zich niet 13

14 (Les 3: 30/09/13) (2) Privaatrechtelijke strekking o Vrije keuze beroepsactiviteit o Vrijheid te voorzien in productiefactoren en producten af te zetten o Vrijheid is niet absoluut! enerzijds beperkt door dwingende reglementering (Bv. Vergunningen) en anderzijds door de vrijheid van anderen om ook een economische activiteit uit te oefenen o Beperking! Hof van Cassatie " Geen schade berokkenen " Geen absoluut recht: wordt beperkt door het bestaan van gelijke rechten bij anderen o Beperking! Niet- concurrentiebeding bij overdracht handelszaak (zonder RP) " Niet- concurrentiebeding! Beperking van iemands vrijheid van nijverheid Kan conventioneel Kunnen ook automatisch bestaan " Maakt automatisch deel uit van waarde van de handelszaak A draagt handelszaak over aan B! A moet zich onthouden van concurrentie aan B Eventueel conventioneel preciseren voor meer duidelijkheid " Beperkt in tijd, ruimte en materie Meestal 2 a 3 jaar Materie! Beperkt tot de activiteit die wordt overgedragen Ruimte! Beperkt, maar hangt af van de activiteit o Bij een bakker! 100km verder valt er niet onder o Plaatser van ramen en deuren! Veel ruimer " Stel dat de bakkerij in Oosterzele een BVBA is en de aandeelhouders hun aandelen overdragen aan een entiteit X (Anders dan de overdracht van een handelszaak) In deze overdracht is een niet- concurrentieverplichting niet automatisch besloten! Niet concurrentiebeding moet uitdrukkelijk in het contract worden afgesloten o Afspraken tussen ondernemingen en medewerkers 14

15 o Niet- concurrentie als bestuurder en als aandeelhouder " Bestuurders/zaakvoerders Geen expliciet verbod maar o Vereiste goede trouw verhindert dat men bestuurder is in twee concurrerende ondernemingen (Als beide concurrenten akkoord zijn, is er geen probleem! Zal niet voorvallen) o Duur: minstens duur mandaat, mogelijks ook daarna " Bestuurder in NV X (concurrent van NV Y) wordt afgezet! Kan deze bestuurder dan direct naar NV Y?# Men is er nog niet uit, wel staat vast dat men rekening moet houden met wat er conventioneel is afgesproken o Niet statutair doel, maar werkelijk uitgeoefende activiteit " Om te bepalen of X en Y wel concurrenten zijn " Statutair doel meestal zeer ruim omschreven is o Sancties (ontslag en schadevergoeding) " Ook bij statutair benoemde bestuurders " Niet enkel NV, ook in andere vennootschapsvormen " Dit is een ernstige reden voor ontslag Conventionele beperkingen o Toegelaten o Voorwaarden (Ven. W. zegt niets) " Negatieve (tijd, ruimte en materie) " Positieve (wettig belang) o Sancties (absolute nietigheid) " Aandeelhouders Mogen aandelen bezitten in verschillende concurrerende kapitaalvennootschappen o Dit wordt maar een probleem bij personenvennootschappen Personenvennootschap: intuitu personae (niet- concurrentieverplichting) " Inbreng van handelszaak in vennootschap (zie hoger) Je bent aandeelhouders, maar je mag geen concurrerende activiteit uitoefenen! Ligt vervat in overdracht van handelszaak Verkoop aandelen is niet gelijk aan overdracht van de handelszaak (geen niet- concurrentieverplichting) 15

16 o Wet van 19 december 2005 betreffende de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsovereenkomsten " Bv. franchising, bevoorradingsovereenkomsten Franchising = Bepaalde techniek waar de franchisenemer het recht krijgt om het uithangbord, de commerciële strategie van de franchisegever te gebruiken o Bv. McDonald s o Instappen als franchisenemer! Betalen van drempelgeld om toe te treden (Front money) o Jaarlijks ook royalty s betalen " Wet van 19/12/2005! Bescherming van de franchisenemer = zwakkere partij Beperking van de vrijheid van de franchisegever " 1 maand voor sluiten overeenkomst: 1 maand wachttermijn vooraleer het eigenlijke contract wordt gesloten Ontwerp van overeenkomst (bij wet verplichte precontractuele informatieverplichting) Afzonderlijk document met onder meer concurrentiebedingen Geen enkele verbintenis / betaling Sanctie: o Franchisenemer kan nietigheid overeenkomst vragen (twee jaar) " Relatieve nietigheid! Niet van openbare orde! Louter om de zwakkere partij te beschermen! Moet opgeworpen door de franchisenemer o Nietigheid van bedingen die niet voorkwamen in afzonderlijk documenten o Verkoopsweigering " Boycotactie = Verschillende entiteiten (X,Y en Z) spreken af om niet meer te leveren aan A! In principe verboden Overeenkomsten die tot doel hebben concurrent van de markt te drijven = verboden Toelaatbaar wanneer de overeenkomst die men wil handhaven geoorloofd is o Bekendste voorbeeld in rechtspraak! Aantal groothandelsaars met betrekking tot geneesmiddelen. Één van de entiteiten op de markt was zowel groothandelaar als kleinhandelaar (Z). X en Y beslissen om Z te boycotten en geneesmiddelen meer te leveren aan Z. Omdat Z geneesmiddelen verkocht aan cliënten aan lagere prijzen! Dit omdat hij zowel groot- als kleinhandelaar was. X en 16

17 Y leveren geen geneesmiddelen meer aan Z # Hier was de boycotactie gerechtvaardigd! X en Y hebben een nobel doel met hun actie. Men zorgt ervoor dat andere kleinhandelaars- apothekers levensvatbaar kunnen blijven o Oneigenlijke verkoopsweigering " Hier is reeds een contract " Ik lever niet meer aan u! Contractuele wanprestatie " = Weigeren leveringsverplichting uit te voeren " Bv. Concessieovereenkomst Gever geeft aan houder (garage) het recht om goederen af te nemen en verder te verkopen aan particulieren (Bv. Mercedes) o Garage heeft het recht op levering van auto s o Eigenlijke verkoopsweigering " Geen bestaande contractuele verhouding " Stel onderneming zegt: ik verkoop niet aan mensen met een bril! Duidelijk te onderscheiden van oneigenlijke verkoopsweigering " In principe geldig Contractuele vrijheid Uitzonderingen in de wet bepaald (met inbegrip van non- discriminatiewet) o Huidskleur, politieke overtuiging, o Bv. Negers die café willen betreden en buitenwipper laat hen niet binnen! Onrechtmatige uitoefening van de contractuele vrijheid o Nog een uitzondering! Recht op basisbankdienst! Elke natuurlijke persoon die in België zijn verblijfplaats heeft, heeft recht op een zichtrekening Beperking: schending van mededinging o Misbruik van machtpositie Beperking: schending van de eerlijke marktpraktijken (WMPC) o Art. 95 WMPC! Algemene bepaling die gedragingen verbiedt die in strijd zijn met de eerlijke handelsgebruiken! Elke handelspraktijk die hiermee in strijd is en waardoor de belangen van een andere onderneming mogelijk kunnen worden geschaad (2 voorwaarden dus) o Norm waar een onderneming die slachtoffer is van een verkoopsweigering zich op zou kunnen beroepen 17

18 o Beperkende werking mededingingswetgeving!! " Rechtspraak van het Hof van Cassatie! Wanneer we een bepaalde praktijk hebben getoetst aan de mededingingsreglementering en we komen tot de vaststelling dat deze praktijk niet in strijd is met de mededingingsreglementering! Dan kan deze praktijk niet meer worden verboden op basis van de norm oneerlijke marktpraktijken # Art. 95 WMPC kan je dus niet meer toepassen " Bv. Onderneming met machtspositie weigert te contracteren met andere onderneming die goederen wil afnemen! Nagaan of er een misbruik is van die machtspositie Misbruik! Contractsweigering verboden Geen misbruik! Geen schending mededingingsrecht o Proberen dan! Wel in strijd met Art. 95 WMPC o HvC # Dit kan niet Beperking: misbruik van recht o Leverancier geen redelijk belang o Kennelijk onevenwicht in belangen o # Uitoefenen rechten op een kennelijk onredelijke wijze o Exclusiviteitcontracten " Exclusiviteitscontract = Onderneming A en B! B krijgt het recht om bij A bepaalde goederen aan te kopen. B mag deze goederen ook enkel bij A aankopen! Beperkt de economische vrijheid van B # Wordt aanvaard onder een aantal voorwaarden " Rechtmatig tenzij: Hinderlijk monopolie Uitschakeling van andere leveranciers door weglokken van andermans cliënteel Aangegaan zonder tijdsbeperking Europese regelgeving: o Onder andere groepsvrijstelling verticale overeenkomsten 18

19 Stel: Belgische concessiegever! geeft aan concessiehouder A het recht zijn goederen te verkopen in Vlaanderen. Concessiehouder B mag verkopen in Brussel en Wallonië. Concessiehouder C in Duitsland. En Concessiehouder Kees in Nederland o Op deze manier worden markten gecreëerd/afgebakend! Markten worden exclusief voorbehouden aan bepaalde ondernemingen o Inbreuk op het principe van vrij verkeer o Groepsvrijstelling verticale overeenkomsten voor spelers op een verschillend niveau in de distributieketen # Indien u aan een bepaald aantal voorwaarden voldoet is uw overeenkomst conform de mededingingsreglementering " Onderscheid actieve en passieve verkoop We mogen aan A verbieden dat hij op een actieve wijze zijn producten gaat promoten in Brussel, Wallonië, Duitsland en Nederland Als concessiehouder A spontaan een klant over de vloer krijgt uit Brussel, Wallonië, Duitsland of Nederland! Dan mag men A niet verbieden om deze klant te verbieden Het louter bezitten van een website # Geen actieve verkoop 19

20 Hoofdstuk 2: De onderneming (Les 4: 30/09/13) De onderneming De onderneming als rechtssubject o Geadresseerde van rechtsregelen De onderneming als rechtsobject o Belangenverhoudingen zijn anders dan in vennootschappenrecht De onderneming als rechtssubject Definitie Walter Van Gerven o Zelfstandige en duurzame organisatie " Met structuur en regelmaat o Met behulp van mensen en middelen " Bv. Bedrijfsuitrusting o Productie en distributie van goederen / diensten o Betaling van een adequate vergoeding door afnemers " Winstoogmerk cf. daden van koophandel! Handelaar " De vergoeding moet minstens voldoende zijn om de kosten te dekken en eventueel ook een bepaalde winst! Winstoogmerk is niet nodig om als onderneming te worden beschouwd Specifieke invulling voor de toepassing van wettelijke bepalingen: o Ondernemingsraad o Boekhoudwet o Europees mededingingsrecht (art. 101 ev VwEU) o Belgische mededingingswetgeving en Wet Marktpraktijken o # Wb. Econ. R. Ondernemingsraad (illustratief) o Technische bedrijfseenheid op grond van economische en sociale criteria Boekhoudwet (illustratief) o Wet 17 juli 1975 art. 1: zeer ruime omschrijving + mogelijke uitbreiding toepassingsgebied bij K.B. o Verplichting om een passende boekhouding te houden: " Natuurlijke persoon- handelaar " Handelsvennootschappen " Burgerlijke vennootschappen met handelsrechtelijke vorm " Openbare instellingen die belast zijn met een opdracht van commerciële, industriële of financiële aard 20

21 Art. 101 VwEU o Onderneming! Geen definitie in het Verdrag# Rechtspraak H.v.J. " Elke eenheid die een economische activiteit uitoefent, ongeacht de rechtsvorm en de wijze waarop zij wordt gefinancierd (H.v.J. 23 april 1999, zaak C- 41/90, Jur. 1991, I- 210) Ongeacht natuurlijke persoon/rechtspersoon/vzw Wijze van financiering! entiteit die subsidies ontvangt kan ook een onderneming zijn " Economische activiteit = Aanbieden van goederen en diensten op de markt (H.v.J. 16 juni 1987, zaak 118:85, Jur. 1987, 2599 o Overheidsondernemingen " Economische activiteit versus specifieke overheidstaken Arrest Eurocontrol (H.v.J. 19 januari 1994, zaak C- 364/92, Jur. 1994, I- 43) o Luchtverkeer boven Europa o Vraag of Eurocontrol kan beschouwd worden als een onderneming in de zin van het mededingingsrecht! Het Hof zegt neen! Omdat Eurocontrol zich bezig houdt met de uitoefening van een taak die eigenlijk een typische overheidstaak is o Het feit dat Eurocontrol een taak vervulde bij de inning van taksen maakt geen verschil (stelde zelf de taks niet vast) o # Geen economische taak maar overheidstaak Arrest Selex Sistemi (Ger.EG 12 december 2006, zaak T- 155/04, Jur. 2006, II- 4797) o Eurocontrol verrichtte verschillende activiteiten " Organisatie luchtruim " Ontwikkelen technische normen " Actief bij onderzoek & ontwikkeling " Bijstand verlenen aan de lidstaten in het kader van openbare aanbestedingsprocedures! Consulting o Gerecht van Eerste Aanleg " Wanneer een entiteit verschillende activiteiten uitoefent! Activiteit per activiteit afzonderlijk bekijken of het gaat om een typische overheidstaak of een economische activiteit " Door het Hof bevestigd " Wordt ook gebruikt voor de toepassing van de wet marktpraktijken 21

22 " Organisatie luchtruim = Overheidstaak " Onderzoek & Ontwikkeling = niet als economische activiteit omdat het onderzoek werd verricht om het gratis ter beschikking te stellen van de lidstaten " Consulting = wel een economische activiteit Arrest Ambulanz Glöckner (H.v.J. 25 oktober 2001, zaak C- 475/99, Jur. 2001, I- 8089) o Is ziekenvervoer een economische activiteit? " Ja! Zowel dringend als niet- dringend vervoer o Moeders en dochters " Kunnen de dochter en moeder mededingingsrechtelijk als eenzelfde entiteit worden beschouwd?! Je moet nagaan of die moederonderneming: Een beslissende invloed heeft bij het uitstippelen van het beleid door de dochter (kan zij zich inlaten met het commercieel beleid van de dochter) Heeft de moederonderneming van deze mogelijkheid daadwerkelijk gebruikt gemaakt " Heeft de moeder 100% in handen! Weerlegbaar vermoeden " Heeft de moeder minder dan 25%! Niet beschouwen als eenzelfde entiteit o Handelsagenten " Concessiegever en houder worden mededingingsrechtelijk als 2 afzonderlijke entiteiten beschouwd " Principaal die voor het distribueren van zijn goederen gebruikt maakt van een vertegenwoordigingsbevoegde handelsagent en contracten sluit met A, B, C en D! Kan de principaal tegen de handelsagent zeggen dat hij die goederen moet verkopen aan 30 euro? Ja aan de handelsagent mag men dit zeggen Aan de concessiehouder mag men dit niet zeggen Een handelsagent is een vertegenwoordiger! Treedt op in naam van en voor rekening van principaal = verlengstuk van de principaal (wordt geen eigenaar van de goederen) = eenzelfde entiteit De concessiehouder sluit in eigen naam contracten en wordt ook eigenaar van de goederen = 2 aparte entiteiten 22

23 Belgische kartelwetgeving / WMPC / Wb. Econ. R. o Alle natuurlijke personen en rechtspersonen die op duurzame wijze een economisch doel nastreven " # Verrichten van economische activiteit staat ook hier centraal " # Rechtsvorm is irrelevant " # Winstoogmerk speelt geen rol Beoefenaren van vrij beroepen o Advocaten / Orde van Vlaamse Balies (Cass. 25 september 2003, RW , 979, noot Y. Montangie) " Orde van Vlaamse Balies vaardigt een reglement uit waarbij ze geïntegreerde samenwerkingsverbanden volledig verbiedt! Dit zijn samenwerkingsvormen die worden opgericht tussen enerzijds advocaten en anderzijds andere beroepsbeoefenaars zoals boekhouders/revisoren (Dit is in strijd met de deontologische voorschriften van een advocaat) " # Dit moet beschouwd worden als een besluit van een ondernemersvereniging # Deze zijn verboden als zij de mededinging beperken " Eerste argument! Geen o ondernemersvereniging maar een beroepsorde " Redenering Cassatie! 2 etappes Kijken of een advocaat een onderneming is in de zin van het mededingingsrecht! Het Hof van justitie had reeds beslist dat een advocaat een onderneming is Advocaat is een onderneming dus de Orde van Vlaamse balies is een ondernemersvereniging " # Dit kon ook bereikt worden door minder ingrijpende maatregelen die de mededinging minder hard beperken = Proportionaliteitsbeginsel o Wet marktpraktijken / Wb. Econ. R. " Ruime invulling " Vzw s, ziekenhuizen vallen onder wet marktpraktijken VZW voor zover ze goederen aanbieden/prestaties verrichten " Niet: Taken van openbaar belang # Ook hier beoordeling per activiteit! Restrictieve invulling : distributienetbeheerder o Bv. Eandis o Argument distributienetbeheerder! Neen, want taak van openbaar belang o Grondwettelijk Hof vult taak van openbaar belang restrictief in! Distributienetbeheerder! Economische activiteit en dus ook onderneming 23

24 " Kunnen ziekenfondsen als een onderneming worden beschouwd? Activiteiten van ziekenfondsen salamiseren o Wat de tegemoetkomingen van Bv. Een doktersbezoek betreft = taak van openbaar belang o Ziekenfondsen organiseren reizen, taalkampen, bieden hospitalisatieverzekeringen aan! Voor deze activiteiten zijn zij wel een onderneming in de zin van de wet marktpraktijken " Vrije beroepen (supra) Uitsluiting van de vrije beroepen uit de wet marktpraktijken = schending gelijkheidsbeginsel Toekomst! Wetboek Economisch Recht! De vrije beroepen zullen niet onder de toepassing vallen van de regelen in verband met marktpraktijken! Voor hen een apart boek o Nieuwe definitie van vrij beroep! De tandartsen en kinesisten zullen wel onder de wet marktpraktijken vallen en niet onder de aparte regeling voor de vrije beroepen Apotheker o Activiteiten opsplitsen " Verkoop geneesmiddelen! Vrij beroep " Verkoop cosmetica, lotions! Commerciële activiteit en dus onder toepassing van de regeling marktpraktijken Onderneming als rechtsobject Ondernemingseigendom en belang o Zaak de Blauwe Hand (Kh. Antwerpen 17 juli 1958) " Eerste zaak waar het belang van de onderneming wordt onderscheiden van het belang van de aandeelhouders " Familievete! Aandeelhouders hadden ruzie Ene deel! Wil vereffenen Ander deel! Wil nieuwe ondernemingsleider " De rechtbank zegt dat men niet kan tolereren dat een vennootschap die het commercieel goed doet en waar 200 mensen werken, wordt vereffend! Werknemers mogen niet het slachtoffer worden van een familievete # Onderneming maakt deel uit van nationaal patrimonium " Men houdt niet enkel rekening met het belang van de aandeelhouders (familievete), maar ook met het belang van de werknemers (onderneming) " Privé- belang $! belang onderneming 24

25 o Zaak Freuhauf (HvB Parijs 22 mei 1965) " Groot deel van de aandelen van Freuhauf France waren in handen van Amerikanen " Freuhauf France heeft een belangrijk contract met de Chinezen " Het bestuur wordt onder druk gezet door de Amerikaanse meerderheidsaandeelhouders om het contract te verbreken Waarom? Zij werden onder drukt gezet door de Amerikaanse autoriteiten! Deze konden het niet vinden met de Chinezen " De CEO stapt op en het bestuur wil zelf overgaan tot het verbreken van het contract " Contract verbreken = Verbrekingsvergoeding betalen " De minderheidsaandeelhouders waren het er niet mee eens! Stappen naar de rechter en vragen een voorlopig bewindvoerder die belast wordt met de uitvoering van dat contract " Wanner Freuhauf France deze verbrekingsvergoeding zou moeten betalen kan dit wel een het einde van Freuhauf France betekenen (600 werknemers kunnen op straat belanden) " # Ondernemingsbelang staat boven belang van meerderheidsaandeelhouder o Onderneming - eigendomsrecht op onderneming " Vermogen is doelgebonden vermogen " Bepaalde bestemming, bepaald belang Code Buysse (niet beursgenoteerde ondernemingen) o Corporate governance- code die voor niet- beursgenoteerde ondernemingen werd uitgewerkt o De Code appelleert aan de individuele verantwoordelijkheid van ieder ondernemer in de overtuiging dat een verantwoord ondernemer niet zijn persoonlijk belang maar het ondernemingsbelang en de continuïteit van de onderneming centraal stelt, en dit een breed sociologisch kader Continuïteit van de onderneming o Zie recente wetgeving! WCO Benoeming voorlopig bewindvoerder o Niet uitdrukkelijk geregeld! Mogelijkheid ontwikkeld door de rechtspraak " Kan enkel in de kortgedingprocedure van Art. 584 Ger.W. Voorzitter rechtbank van Koophandel Hoogdringendheid aantonen Voorlopige maatregel o Art. 74, 2 en 208 Ven.W. (voorlopig bewindvoerder komt in deze bepalingen voor) 25

26 Voorlopig bewindvoerder: Rechtspraak De aanstelling van een voorlopig bewindvoerder is een uitzonderlijke en subsidiaire maatregelen! Uitzonderlijke omstandigheden, wanneer het niet mogelijk is om de situatie op een andere manier recht te trekken o Rechter moeit zich in het belang van de onderneming Interpretatie door rechtspraak (situaties): o Afwezigheid of gebrek in werking van vennootschapsorganen " De raad van bestuur werkt niet meer, roept Bv. de AV niet meer samen! Voorlopig bewindvoerder aanstellen met de specifieke taak om de AV samen te roepen o Blokkeren van vennootschapsorganen door onenigheid " Situatie met 2 even grote blokken die lijnrecht tegenover elkaar staan (kan zowel op niveau bestuur of AV) o Kennelijk of manifest rechtsmisbruik door meerderheid " Misbruik van meerderheid door meerderheidsaandeelhouders Tonton Tapis en Alfa- Beta- Gamma o Uitbreiding naar ondernemingen in moeilijkheden (Tonton Tapis, Kh. Luik 16 augustus 1991) " Belangrijk omdat men in de rechtspraak hier heeft aanvaard dat een voorlopig bewindvoerder werd aangesteld in een onderneming die zich in moeilijkheden bevindt " # Achterhaald door WCO o Aanstelling ook mogelijk op vraag van schuldeisers (Alfa, beta, gamma, Kh. Brussel 23 januari 2001, noot N. Goossens) " De Vennootschappen Alfa en Beta hadden nauwe banden met een persoon die veroordeeld was voor fiscale fraude! Deze vennootschappen waren ook aanzienlijke sommen aan de fiscus verschuldigd. Hun activa bestonden voor een groot deel uit liquiditeiten! Kunnen eenvoudig naar het buitenland worden verplaatst " Fiscus vroeg om voorlopig bewindvoerder om ervoor te zorgen dat de liquiditeiten niet naar het buitenland worden verplaatst " Bijzondere aan deze zaak! De aanstelling van de voorlopig bewindvoerder wordt door een derde (schuldeiser) gevraagd De derde zal wel belang moeten aantonen! Rechtmatig belang Schuldeisers,werknemers, persoon die zich borg heeft gesteld voor de betrokken vennootschap kunnen dit o Omschrijving opdracht bewindvoerder? " Zo beperkt mogelijk! Men wil zich zo min mogelijk mengen in de werking van de onderneming! Criterium van de subsidiariteit 26

27 Bezetting, productie en verkoop in eigen beheer Hypothese waar de werknemers het niet akkoord zijn met het beleid van de onderneming # Bedrijfsbezetting door de werknemers en ze gaan eventueel de productie in eigen beheer voortzetten o Inbreuk op het grondwettelijk gewaarborgd eigendomsrecht o # Niet toelaatbaar " Maar in welbepaalde omstandigheden gaat men toch aanvaarden dat dit toelaatbaar wordt, wanneer dit gerechtvaardigd kan worden door een gerechtvaardigd belang (rekening houden met de belangen van de werknemers). Er zijn wel grenzen: De meerderheid van de werknemers is akkoord om over te gaan tot de bezetting van het bedrijf Het voordeel dat de werknemers er uit halen moet groter zijn dan het nadeel dat aan derden (met inbegrip van de onderneming) wordt gedaan Het moet onmogelijk zijn om hetzelfde resultaat te bereiken met een middel dat minder ver gaat en in mindere mate dit grondwettelijk beschermd eigendomsrecht schendt o Bv. Staking " Het zou Bv. toelaatbaar zijn als men een winstgevende, goed draaiende onderneming direct wil sluiten Zaak Jeans Levis o Niet enkel een bezetting, ook verder produceren en verkopen van goederen in eigen beheer o Productie en verkoop in eigen beheer in eerste instantie gerechtvaardigd in het belang van de werknemers o #Noodzakelijk voor continuïteit onderneming Zaak Carnoy o Bedrijfsbezetting! De vraag naar aanleiding van een kortgeding ingesteld door de onderneming! Toelaatbaar of niet? " Niet toelaatbaar! De onderneming kon haar contractuele verplichtingen ten aanzien van derden niet meer voldoen o # Onrechtmatig indien contractuele verplichtingen onderneming in gedrang komen o Maar je moet ook zien dat je in orde bent met alle andere formaliteiten! Inschrijving nemen in de KBO 27

28 Interne structuur van de onderneming (1) Toebedeling van het ondernemingsvermogen o Aan wie hoort eigenlijk het vermogen van de onderneming toe? (2) Verdeling van de zeggenschap binnen de onderneming (1) Toebedeling van het ondernemingsvermogen Ondernemingsvermogen o # Doelvermogen " Aandeelhouders Wel een aantal rechten op het vermogen o Bij winstuitkering! Recht op dividend o Bij vereffening! Recht op deel liquidatiesaldo " Bestuurders Winst! Toekenning van aandelenopties " Werknemers Winst! Werknemersparticipaties! Werknemers een deel van de winst toekennen! Motivatie om harder te werken (collectiviteit stimuleren) o De NV (rechtspersoon) zelf is eigenaar Vennootschapsrecht o Natuurlijke personen o Rechtspersonen Financiële participatie van werknemers o Redenen! Motivatie om harder te werken o Vormen Zaak Agfa Gevaert: o Toekenning winstbewijzen aan werknemers (omwille van loonstop) o Dividenden = loon? o Cass. (1995) # Tegenprestatie van arbeid # Loon " Wanneer iets als loon wordt beschouwd! RSZ zal innen o Loonstop! Beslist door de Belgische overheid dat er geen loonsverhogingen meer worden toegekend " Oplossing Agfa! Ze kennen winstbewijzen toe aan werknemers " Gevolg! Bij winst! Houders van de winstbewijzen krijgen dividenden! Werknemers krijgen dus dividenden " RSZ zegt dat de dividenden loon zijn en er dus RSZ- bijdragen verschuldigd zijn " Hof van Beroep! Dividenden kunnen niet als loon worden beschouwd Deze dividenden zijn verschuldigd op basis van de vennootschapswetgeving en dus geen loon 28

29 " Hof van Cassatie! Legt nadruk op het feit dat al deze personen die winstbewijzen verkrijgen door het feit dat zij de hoedanigheid van werknemers hebben De toekenning van dividenden vormt dus wel degelijk een tegenprestatie voor het verrichten van arbeid Zaak Colruyt: o Gratis toekennen van aandelen aan personeel in het kader van een kapitaalverhoging (incorporatie beschikbare reserves) " Kan deze toekenning van kapitaalaandelen beschouwd worden als loon? o Arbeidshof Brussel: Toekenning aandelen = loon indien werkgever daadwerkelijk de kost of de last draagt " Gaat de werkgever de kost van de toekenning van die aandelen dragen?! Nagaan wie de werkgever is? " Raad van bestuur is werkgever " Last wordt gedragen door de aandeelhouders " # Men splitst de vennootschap op in de RvB (werkgever) en de aandeelhouders (AVA) die de last draagt o Hof van Cassatie (Cass.19 juli 2000 ( RW , nr.22, 825) " Vennootschap kan enkel optreden via haar organen: onderscheid tussen RvB en AVA is niet relevant " Vennootschap is werkgever en draagt de last van het gratis toekennen van de aandelen " = Loon (en dus RSZ- bijdragen verschuldigd) o (2 e element) Verkoop van aandelen met prijsreductie aan aandeelhouders (décote) " Stel beurskoers is 20 euro. Werknemers konden intekenen tegen 17 euro " Reductie = loon? " Reductie is compensatie voor onverhandelbaarheid gedurende 5 jaar # Als men deze aandelen verkrijgt tegen een lagere prijs mag je deze ten vroegste verkopen na 5 jaar " Décote = vergoeding voor de onverhandelbaarheid gedurende 5 jaar # De reductie is dus geen loon Pepper- rapporten: principes Promotion of employee participation in profits and enterprise results # Commissie moet duidelijkheid brengen over de werknemersparticipatie o Niveau onderneming + vrijwillige deelname van onderneming o Regeling steunt op collectief overleg o Collectief karakter van participatieschema o Steunt op vooraf bepaalde formule (band met resultaat) o Bijkomend en geen vervangend loon o Valt niet onder normaal fiscaal en parafiscaal regime o Kapitaalparticipatie of winstdeelneming 29

30 Wet betreffende werknemersparticipaties o Toepassingsgebied: " Enkel door! Vennootschappen, verenigingen en instellingen onderworpen aan vennootschapsbelasting Onderneming gevoerd door een natuurlijk persoon kan dus geen beroep doen op deze wetgeving en dus ook niet op het bijzonder fiscale/parafiscale regime " Enkel voor personen die tegen loon arbeid onder het gezag van een andere persoon verrichten Kan dus niet worden verstrekt aan zelfstandigen die binnen de onderneming werken Er is een arbeidsovereenkomst nodig o Beslissing tot invoering: " De werknemers hebben er geen recht op! Het moet vrijwillig door de onderneming gebeuren " Wie beslist?! Het bestuur Soms zal dan een kapitaalsverhoging moeten gebeuren! Wie kan beslissen tot een kapitaalsverhoging?! Als dit voorzien is in de statuten kan de RvB een participatieschema invoeren en ook een kapitaalsverhoging doorvoeren o Heeft de RvB deze bevoegdheid niet! Dan zijn ze aangewezen op de AVA om de kapitaalsverhoging te doen en dus geheel afhankelijk van de AVA " # Directie doet voorstel (belang vennootschapswetgeving, statuten) Best totaalpakket voorleggen aan de AVA " Overleg over inhoudelijke modaliteiten o Collectieve arbeidsovereenkomst (voor werknemers om toe te treden tot de participatie) " Specifiek karakter # CAO beperken tot wat wet voorschrijft Het moet een CAO die specifiek betrekking heeft op het participatieplan " Sanctie? Als dit niet gebeurt! Dan zal men niet kunnen genieten van het bijzonder fiscale/parafiscale regime van deze wetgeving o Toetredingsakte " Geen vakbondsafvaardiging o Verplichte deelnamemogelijkheid voor alle werknemers # Collectiviteit van de werknemers stimuleren " Specifieke CAO kan toetreding verplicht stellen Alle werknemers moeten instappen of het plan gaat niet door! Werknemers kunnen worden verplicht 30

31 " Anciënniteitsvereiste van maximaal 1 jaar Uitzondering! Als werknemers nog maar 6 maand werken in de onderneming kunnen ze uit de participatie worden uitgesloten o Inkomensdiversificatie (Bepalen dat sommige categorieën van werknemers meer zullen delen in de winst dan anderen) " Winstuitkering (cash) of kapitaaltoekenning (aandelen)! blokkeringsperiode Vermijden dat werknemers aandelen verwerven en deze vervolgens onmiddellijk zouden verkopen om toch cash te verkrijgen # Oplossing is de blokkeringsperiode (min. 2 jaar, max. 5 jaar)! Deze zal in deze CAO staan " Tussen categorieën werknemers differentiëren Objectieve categorie! Bv. Anciënniteit, functie of graad (kaderleden) o Winst als financieringsbron " Limiten 10% totale bruto loonmassa 20% netto- winst boekjaar o Investeringsspaarplan " Toegekende winst wordt door werknemers aan de vennootschap toegekend met het oog op investering in vaste activa " Niet- achtergestelde lening Verschil met achtergestelde lening?! Achtergesteld betekent dat uw positie ten aanzien van andere schuldeisers verslecht Niet- achtergesteld! De positie van werknemers mag dus niet slechter zijn dan andere schuldeisers van de onderneming " Terugbetaling : CAO of toetredingsakte (2-5 jaar) o Sociale zekerheid en fiscaliteit # Zeer voordelig " Bijzondere solidariteitsbijdrage 13, 07% Bij klassieke loonsverhoging was dit 35% geweest " Fiscaal: voorheffing Bevrijdende roerende voorheffing Werkgever houdt roerende voorheffing in! De uitgekeerde winst moet niet meer worden ingegeven bij de personenbelasting o Cash uitkering! 25% o Kapitaaltoekenning (aandelen) of investeringsspaarplan! 15% Ook mogelijkheid! Toekennen van aandelenopties o Kunnen perfect worden toegekend aan een individuele werknemer o! Hoeft niet collectief 31