Waarden van Zorg. Zoektocht naar waarden

Transcriptie

1 Waarden van Zorg Zoektocht naar waarden Nieuwe spanningsvelden tussen privaat, publiek en politiek vragen om meer dan alleen aandacht voor bedrijfsvoering, transparantie en beheersing. In het programma gaan we op zoek naar kernwaarden in de zorg. Paul Frissen

2 Waarden van Zorg prof. dr. Pauline Meurs prof. dr. Paul Frissen Onder de oppervlakte De gezondheidszorg is een gevarieerde sector waarin waarden een fundamentele rol spelen. Ook die waarden zijn gevarieerd en niet zelden tegenstrijdig: empathie en solidariteit, dienstbaarheid en vakmanschap, doelmatigheid en professionaliteit, beheersing en ordening. Sturing en governance in de zorg zijn daarom ingewikkelde activiteiten. Onder de bureaucratische oppervlakte van kaders en protocollen glinstert de meervoudigheid van de werkelijkheid. Welke betekenis schuilt er achter stelsels, beheersing en financiering? Is er zingeving voorbij planning & control, benchmarks en output? De zorg heeft een hybride karakter. Organisaties op private grondslag, die overwegend voortkomen uit particulier initiatief, bieden een publiek goed aan. Die hybriditeit maakt dat de sector is doordesemd van normatieve kwesties en brandende vragen. Tegelijkertijd is zorg iets heel intiems en persoonlijks. Veel zorgbestuurders zijn ondanks voortdurende aandacht voor dagelijkse beslommeringen op zoek naar nieuwe waarden. Die beginselen liggen niet voor het oprapen en van consensus is al helemaal geen sprake. Daar komt bij dat de context waarbinnen gehandeld en gekozen moet worden voortdurend verandert. De vraag is dan welke waarden domineren en waarom. De vraag is ook of het gedeelde en blijvende waarden zijn. Dilemma s en paradoxen zijn in de bestuurderspraktijk aan de orde van de dag en er is geen gemakkelijke receptuur voorhanden. Meesterschap in de zorg is niet te vinden in snelle, alomvattende antwoorden, maar in het vermogen om de juiste vragen te stellen en te kunnen wikken en wegen zonder overhaast te kiezen. Als veiligheid het parool is, waar staat dat dan eigenlijk voor? Als vraagsturing de meetlat is, hoe kunnen organisaties dan inspelen op verschillende en soms zeer uiteenlopende vragen? Gaat maatwerk niet ten koste van waarden als solidariteit en vakmanschap? Verdragen de autonomie en eigenzinnigheid van professionals zich wel met de overgeorganiseerde verbanden van de zorg?

3 Het was een welkome en verdiepende aanvulling op mijn invulling van de bestuurdersrol. De bijeenkomsten waren vaak verrassend, met nieuwe gezichtspunten en een originele aanpak. drs. Rob Hoogma, bestuursvoorzitter Siza : een verkenning Dit programma is uniek en maakt gebruik van de ervaringen die we hebben opgedaan met de uitvoering van dit programma in 2008 en Het bouwt voort op de succesvolle Master Class die Pauline Meurs als medeoprichter en directeur van het al vele jaren verzorgt. Het legt een verbinding met de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB), een exclusief opleidingsinstituut voor de publieke sector, waarvan Paul Frissen decaan is. Intellectuele kwaliteit, reflectie en persoonlijke en professionele verdieping zijn op deze wijze gewaarborgd. Waarden van zorg heeft de vorm van een verkenning. Ontmoetingen met mensen uit andere werelden, confrontatie met praktijken uit andere domeinen en bezinning op (zorg) vanzelfsprekendheden kunnen helpen om eigen antwoorden op te sporen. We zullen spreken over waarden in de zorg die ondergesneeuwd of te dominant zijn. De deelnemers aan het leer programma zijn tegelijk coproducenten ervan. Met de gast sprekers, met de begeleiders en met elkaar ontwerpen zij de verkenning die het leerprogramma wil zijn. Voor zelfreflectie is veel ruimte. Deelnemers zoeken voort durend de verbinding met hun eigen werk. Daarbij geldt het besef dat strategische vragen geen gemakkelijke antwoorden kennen. Doelgroep is uitsluitend toegankelijk voor bestuurders van zorginstellingen. We streven ernaar bestuurders uit de verschillende zorgsectoren bij elkaar te brengen. Selectie van deelnemers geschiedt door de programmaleiding, waarbij variatie in de samenstelling van de groep het voornaamste criterium is. Deelnemers moeten bereid zijn te investeren in een zoektocht naar de waarden in de zorg. De groepsgrootte bedraagt tussen de veertien en zestien mensen. Programmaopzet Het programma bestaat uit zeven bijeenkomsten van drie dagdelen. De bijeenkomsten zijn altijd plenair, de voorbereiding gebeurt door drie of vier deelnemers. Vooraf wordt relevante literatuur toegezonden. We beginnen telkens om uur met een introductie op het thema door Pauline Meurs en Paul Frissen, en een eerste discussie. Vervolgens bekijken we een speelfilm of documentaire over het thema. Tijdens het diner en daarna praten we over de film. De volgende ochtend is gereserveerd voor de gastspreker(s) en discussie. We sluiten de sessie af na de lunch met een boekbespreking. Boeken vatten we ruim op: romans, essays, novelles, biografieën, wetenschappelijke studies. We sluiten af om uiterlijk uur. De laatste bijeenkomst eindigt met een reflectiemiddag en een diner. Programmaleiding De programmaleiding is in handen van prof. dr. Pauline Meurs van het en prof. dr. Paul Frissen van de NSOB. Beide programmaleiders nemen deel aan alle bijeenkomsten en brengen hun inzichten en zienswijzen naar voren. Soms zijn zij het erg met elkaar eens, vaak ook niet. Juist die confrontatie houdt het gesprek scherp. Waarden Master van Class Zorg

4 Waarden van Zorg Thema s Verkenning van eigen waarden Met welke waarden beginnen de deelnemers aan onze zoektocht? Deze vraag staat centraal in de eerste bijeenkomst. In dit gesprek worden verborgen, expliciete en gewenste waarden verkend. Op welke wijze zijn deze leidend voor de wijze waarop bestuurders hun opdracht vervullen en op welke momenten komen deze waarden in de knel? We gebruiken de eerste bijeenkomst tevens om een gemeenschappelijke taal te ontwikkelen die kan helpen bij de onderlinge discussies en de verdere verkenning van de waarden in de zorg. Compassie en solidariteit De zorg is een domein waar compassie en solidariteit belangrijk zijn. Zorginstellingen zijn ooit begonnen als particulier initiatief van kerken, maatschappelijke organisaties en burgers. Nog steeds is de belangrijkste drijfveer van professionals de wens om voor mensen te zorgen, in verbinding met de liefde voor de professie. Dat lijken we soms uit het oog te verliezen in het maatschappelijke debat, maar ook binnen zorgorganisaties. Vaak houden bestuurders niet van dokters. De waarde van leeftijd We spreken steeds vaker over de vergrijzing, de kosten van vergrijzing, het risico van intergenerationele conflicten. De vraag is of de solidariteit tussen jong en oud op de proef wordt gesteld nu wij althans in het Westen steeds ouder worden. Meestal wordt over deze zaken zorgelijk gesproken. Omgaan met leeftijd heeft alles te maken met de waardering van tijd. Als alles snel en direct geregeld moet zijn, is er dan nog ruimte voor de tijd en voor de wijsheid die met de jaren komt. En als we ouder worden, wat kunnen we dan doen om vitaal te blijven en om ouderdom in termen van vitaliteit te beoordelen? De grens van vijf en zestig is ooit gekozen, die grens zegt iets over de kalender leeftijd maar heel weinig over de psychologische leeftijd. Kortom alle reden om leeftijd aan een nadere verkenning te onderwerpen. Macht, democratie en dienstbaarheid Politieke en publieke ambten zijn in de eerste plaats ambten van dienstbaarheid. In een publieke sector als de zorg is pluraliteit een belangrijke waarde: de bescherming van minderheden. We willen verschil maken en we willen tegelijkertijd dat iedereen toegang heeft tot zorg van een vergelijkbare hoge kwaliteit. Aan de ene kant eisen we gelijkheid en standaardisering, aan de andere kant willen we dat burgers in vrijheid kunnen kiezen en dat er zorg op maat geleverd wordt. Hoeveel verschil kunnen we in de zorg verdragen? En wie heeft daarover de macht, wie stelt de norm en de grens? Ondernemerschap, creativiteit en innovatie Ondernemerschap is een prominente waarde, ook buiten de zuivere markten van vraag en aanbod. We zijn op weg naar een kenniseconomie, waarin creativiteit en innovatie nood zakelijker zijn dan ooit. Vrijplaatsen zijn daarvoor de beste voedingsbodem. Maar marktwerking lijkt daarvoor vooral een bedreiging te zijn en een uitnodiging om te kiezen voor wat verkoopt. Valt innovatie desondanks te sturen? Welke soort ondernemerschap is in de zorg eigenlijk gewenst? En wat kan het opleveren? Veiligheid en risico Het thema veiligheid staat hoog op de politieke agenda. Burgers willen maximale zekerheid en kijken vooral naar anderen om daarvoor te zorgen. Tegelijkertijd willen ze maximale vrijheid. In de gezondheidszorg vertaalt het veiligheidsdenken zich in nieuwe systemen, maar ook in defensieve geneeskunde en het steeds meer sturen op risico s. Valt het tij te keren? Is veiligheid een waarde geworden die een vaste plaats heeft veroverd in de zorg? Media en openbaarheid Het gesprek tussen arts en patiënt speelt zich af in de beslotenheid van de spreekkamer. Zonder die beslotenheid ontstaat geen vertrouwens band. Beslotenheid en vertrouwdheid zijn echter beginselen die steeds vaker in een ongunstig daglicht komen te staan. Het gaat vandaag de dag vooral om openbaarheid en kenbaarheid. Anderen mogen moeten zelfs weten wat zich binnen de zorg afspeelt. Dan pas weten we of het geld goed is besteed, of we waar voor ons geld hebben gekregen. De media spelen een belangrijke rol in deze eis van openbaarheid. Incidenten dragen bij aan een scherpe meningsvorming over wat hoort, mag en moet in de zorg. Hoe ver moeten we gaan in de wens om opening van zaken te geven? Is de noodzaak van beslotenheid niet meer van deze tijd?

5 Met elkaar zoeken naar waar het echt om gaat in de zorg en naar de verantwoordelijkheid die je zelf neemt, dat betekende voor mij de leergang. drs. Wim van der Meeren, bestuursvoorzitter CZ Gastsprekers Sprekers met zeer uiteenlopende achtergronden gaan met ons in discussie. Enkele gastsprekers die hebben meegedaan of zullen meedoen aan de zoektocht naar waarden van zorg zijn: Prof. dr. Arie de Ruijter, hoogleraar sociale wetenschappen en decaan letterenfaculteit Universiteit Tilburg Data De bijeenkomsten zijn op: 19 en 20 april en 8 juni en 21 september en 26 oktober en 14 december en 25 januari en 15 maart 2018 Prof. dr. Mark van Twist, hoogleraar bestuurskunde Erasmus Universiteit Rotterdam, decaan NSOB Dr. Liesbeth Noordegraaf-Eelens, onderzoeker NSOB en Universitair hoofddocent Erasmus University College Prof. dr. Wim van der Donk, commissaris der Koningin in Brabant Mr. dr. Ernst Hirsch Ballin, hoogleraar Nederlands en Europees constitutioneel recht, Universiteit van Tilburg Mr. Tjibbe Joustra, voorzitter Onderzoeksraad voor Veiligheid Prof.dr. René Foqué, hoogleraar rechtsgeleerdheid Universiteit van Leuven

6 Waarden van Zorg is een onderdeel van het instituut Beleid en Management Gezondheidszorg (ibmg) van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Erasmus Centrum voor Zorgbestuur is in 2003 opgericht met als doel bij te dragen aan de kwaliteit van het management en het bestuur in de gezondheidszorg. is ingericht als een vormings plaats: een plek voor leiders in de gezondheidszorg om, soms in de beslotenheid van een groep collega s en soms juist in uitwisseling met andere partijen, te praten over kwesties uit de dagelijkse praktijk en de eigen werkstijl. De opleidingsprogramma s zijn gedegen gefundeerd, actueel en uitdagend. Elk programma kent zijn eigen evenwicht tussen theoretische kennis, praktijkervaringen en reflectie. De programma s worden mede ingekleurd door de doelgroep, doelstelling en persoonlijke leervragen van deelnemers. Zo wordt eigen casuïstiek een leermiddel en wordt de aanwezige kennis, uit diverse sectoren van de gezondheidszorg, optimaal benut. Het programma-aanbod bestaat onder andere uit: Master Class, een management development programma over strategie en leiderschap, voor (eindverantwoordelijke) zorgbestuurders., een verkenning van waarden in de zorg onder leiding van prof. dr. Paul Frissen en prof. dr. Pauline Meurs, voor ervaren zorgbestuurders. Imagine2, een programma om medisch specialisten én ziekenhuizen toe te rusten voor blijvende kwaliteitsverhoging. Het bestaat uit drie onderdelen: een clinical-leadership-programma, een in-company verbeterprogramma en een bestuurlijk programma. Medisch Specialist en Bestuur, een programma voor bestuurlijke medici die zich verder willen bekwamen op bestuurlijk, persoonlijk en inhoudelijk vlak. Top Class, een management development programma voor managers en directeuren in de zorg die een stap naar een bestuurlijke functie overwegen. Academische Leergang Zorg Management, een compacte leergang gericht op uitbreiding van kennis en versterking van het vakmanschap van directeuren, managers en professionals in de zorg. Financieel Bestuur in de Zorg, een kort programma voor managers en bestuurders over actuele en aankomende financieel-economische vraagstukken in de zorg. Verdiepingscyclus Strong Controllership, een kort programma voor financiële professionals die hun visie willen aanscherpen en hun impact willen vergroten. Nieuw Verpleegkundig Leiderschap, een programma waarin verpleegkundigen de strategische visie en vaardigheden verwerven om hun vak, de organisatie en de zorg verder te brengen. Master of Health Business Administration, de enige internationaal geaccrediteerde MBA-opleiding in Nederland specifiek voor de zorg. Voor leiders op strategische posities bij aanbieders van zorg en welzijn, verzekeraars, toeleveranciers en overheden die zich verder willen bekwamen in hun vak c.q. voorbereiden op een volgende carrièrestap.

7 Aanmelding en algemene informatie Kosten en locatie De bijeenkomsten vinden plaats in het midden van het land. De kosten van het leerprogramma bedragen In deze prijs zijn de kosten van studiemateriaal wel en de kosten van het conferentieoord niet inbegrepen. Inschrijving U kunt zich inschrijven door het aanmeldings formulier volledig in te vullen en voorzien van cv naar ons op te sturen. Op de inschrijving en eventuele annulering zijn de algemene voorwaarden van het van toepassing. Deze vindt u op onze website. Informatie Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Petra Verweij: T E verweij@bmg.eur.nl Voor meer informatie over de NSOB en prof. dr. Paul Frissen zie Adres (kamer J6-11) ibmg, Erasmus Universiteit Postbus DR Rotterdam Meer informatie

8 Aanmeldingsformulier Ondergetekende geeft zich op voor deelname aan Voorletters en naam dhr/mw... Roepnaam... Titel... Werkadres Instelling... Functie... Postadres... Postcode en plaats... Telefoon Twitteraccount... Kostenplaats/ inkooporder:... Kosteloos annuleren kan tot uiterlijk twee maanden voor de startdatum Graag uw curriculum vitae en een korte motivatie meezenden bij dit aanmeldingsformulier. U kunt uw inschrijving zenden naar: Erasmus Universiteit Rotterdam Erasmus Centrum voor Zorgbestuur - ibmg (kamer J6-11) T.a.v. Petra Verweij, programmacoördinator Postbus 1738, 3000 DR Rotterdam Voor verdere informatie of vragen: T E verweij@bmg.eur.nl (aanwezig op ma, di en do) Facturen worden gericht aan de financiële administratie van uw instelling, indien u dit anders wenst gaarne dit aangeven. Privé adres Straatnaam + huisnr.... Postcode en plaats... Telefoon Handtekening... Datum... Aangeven wat van toepassing is: Post ontvangen op bovenstaand privé-/werkadres ontvangen op bovenstaand privé-/werkadres Ik blijf wel/niet overnachten tijdens de modules Dieetwensen... Alleen volledige aanmeldingen worden in behandeling genomen; geheel ingevuld, ondertekend en inclusief ALLE gevraagde bijlagen.