Op weg naar Seniorvriendelijke SEH. Bianca van Haelst Verpleegkundig specialist Polikliniek/ dagkliniek geriatrie ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen

Transcriptie

1 Op weg naar Seniorvriendelijke SEH Bianca van Haelst Verpleegkundig specialist Polikliniek/ dagkliniek geriatrie ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen

2 Zeeland heeft het grootste aantal Michelinsterren-restaurants van Nederland, waarvan de meeste in Zeeuws-Vlaanderen.

3 inwoners ZorgSaam: ziekenhuis, thuiszorg, ouderenzorg ambulance. 400 bedden

4 Landelijke aandacht voor ouderen Landelijk: Inspectie (IGZ), Veiligheidsmanagementsystemen, zorgverzekeraars en belangenverenigingen. Speerpunt ouderen is meest voorkomende speerpunt in huidige meerjaren beleidsplannen van Nederlandse ziekenhuizen Regionaal/ lokaal : dubbele vergrijzing

5 Bevolkingsprognose Nu: 2,5 miljoen ouderen in Nederland (1/6 van de bevolking) 2030: 4,1 miljoen (¼ van de totale bevolking) Vanaf 2025 sterke stijging 80+ (Bron: CBS Bevolkingsstatiek)

6 Toename beroep op 2 de lijnszorg door 65+ In 8 jaar met 20% gestegen In tegenstelling tot andere leeftijdscategorieën (Bron: van Campen et al 2011, Van Hintum,2011)

7 Ouderen in het ziekenhuis Aantal opnamen naar leeftijd: Aantal dagen per klinische opname: Bron; CBS Statline, 2010

8 Demografische ontwikkelingen Zeeuws-Vlaanderen (Bron: Nationale Atlas Volksgezondheid; 2014 Zeeuws-Vlaamse gemeenten; 2011)

9 Situatieschets ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen VMS- programma: Kwetsbare ouderen is ingevoerd en geborgd; Consultatief Geriatrisch Team: 8 uur per dag; Diverse protocollen m.b.t. (kwetsbare) ouderen zijn organisatie-breed ingevoerd: valpreventie / overdracht / ouderenmishandeling/ vrijheidsbeperkende maatregelen/ enz; Poli voor pre- & postoperatieve zorgverlening bij kwetsbare ouderen; Regioplan goedleven van Zeeuws-Vlaanderen. (zie

10 Keurmerk: Seniorvriendelijk ziekenhuis

11 Kwetsbare ouderen in het ziekenhuis (1) Kwetsbaarheid / Frailty: Is géén ziekte; verzameling risicofactoren Specifieke conditie bij ouderen die geassocieerd wordt met een verhoogd risico op functieverlies.

12 Kwetsbare ouderen in het ziekenhuis (2) 30 60% ontwikkelt een blijvend functieverlies ( VMS-Zorg; kwetsbare ouderen) Persoonlijke factoren van invloed (o.a leeftijd, verminderde fysiek -, cognitieve status, aanwezigheid van geriatrische syndromen,enz) (Hoogerduin & Schuurmans; 2012) Leidt tot complicaties (Hoogerduin & Schuurmans; 2012)

13 Kwetsbare ouderen in het ziekenhuis (3) Functieverlies: Verlengde opnameduur Een verhoogde kans op heropname Plaatsing in een verpleeghuis Meer behoefte aan zorg in de thuissituatie Verhoogde kans op mortaliteit. (bron: Hoogerduin,Schuurmans, 2012)

14 Cascade van afhankelijkheid Bron: The cascade to dependency; Morton C. Credito; 1992

15 SEH en Geriatrie twee paradigma s SEH Één klacht Acuut Diagnostiseren en behandelen Snelle doorgang Geriatrie Meerdere medische, functionele en sociale problemen Acute, chronische of subacute Controle symptomen, maximaliseren van functie en verbeteren van kwaliteit van leven Continuïteit van de zorg

16 De rol van een SEH voor een oudere Behandeling van noodsituaties; Binnenkomst op de SEH is vaak een vertrekpunt naar zorg; Sociaal vangnet wanneer verschillende systemen van zorg wordt verstoord of wanneer toegang naar andere zorg moeilijk te beoordelen is.

17 Een bezoek van een oudere aan de SEH Kans op onvolledige / onjuiste diagnose; Verhoogde kans van ziekenhuisopname met schakeling van gebeurtenissen daarna; 10% overlijdt binnen 3 maanden; Verhoogde kans om terug te keren met hetzelfde probleem; SEH bezoek blijft > 12 uur geassocieerd met tweevoudige toename in delier; De patiënt is niet gevraagd naar de mogelijkheden voor zelfzorg Onbegrepen instructies meegegeven; (bron: Crief,CL 2003; sr ED trends regarding elders: journal of emergency Nursing)

18 Eleven principles of geriatric emergency Medicine 1. De patiëntenpresentatie is vaak complex. 2. Atypische presentatie van ziekten 3. De storende effecten van comorbide ziekten moeten worden beschouwd. 4. Polyfarmacie kan een factor in de presentatie, diagnose zijn 5. Erkenning van de mogelijkheid voor cognitieve stoornissen is belangrijk 6. Sommige diagnostische tests kunnen verschillen met normale waarden. (Bron: The geriatric emergency department guidelines, 2013)

19 Eleven principles of geriatric emergency Medicine 7. Verminderde functionele reserve moet worden verwacht 8. Sociale ondersteuningssystemen is wellicht niet voldoende, patiënten moeten kunnen rekenen op de zorgverleners 9. Kennis van de basis functionele status is essentieel voor de evaluatie van nieuwe klachten 10. Gezondheidsproblemen moeten worden geëvalueerd met bijbehorende psychosociale aspecten 11. De SEH is een gelegenheid om te evalueren wat de belangrijke voorwaarden zijn in het persoonlijke leven van de patiënt (Bron: The geriatric emergency department guidelines,2013)

20 Opname van een oudere patiënt: Ouderen hebben gezien hun multi morbiditeit grotere kans om opgenomen te worden Ouderen hebben in het ziekenhuis een grotere kans op negatieve uitkomsten zoals delier, ondervoeding, vallen en afname zelfredzaamheid en toename afhankelijkheid Hierdoor: verlengde ligduur, afgenomen overlevingskans, meer heropnames, uitkomsten van behandelingen slechter, verminderde kwaliteit van leven en verdergaande kwetsbaarheid en afhankelijkheid zijn het gevolg Bij wie: Risicofactoren voor ontstaan van complicaties van ziekenhuisopname zijn: leeftijd, cognitieve stoornis, ernstige ziekte, alcohol, depressie, visus/gehoorstoornis en polyfarmacie Wat te doen: Door preventieve maatregelen te nemen bij patiënten met een verhoogd risico op complicaties, zijn negatieve uitkomsten te beperken

21 Keurmerk: Senior vriendelijk ziekenhuis

22 ZorgSaam Seniorvriendelijk ziekenhuis Visie: De ouderen in staat stellen om een optimale gezondheid en lichamelijke, sociale, mentale en cognitieve functionaliteit te laten behouden, terwijl ze opgenomen worden in een ziekenhuis, zodat ze succesvol de overgang kunnen maken van ziekenhuiszorg naar 1 ste lijnszorg en v.v.

23 ZorgSaam Seniorvriendelijk ziekenhuis (2) Missie: Het continu leveren van kwalitatief goede verpleegkundige en medische zorg, afgestemd op de oudere patiënt en zijn/haar familie, waarbij het totaalconcept van het seniorvriendelijke ziekenhuis bewerkstelligd is door geheel het ziekenhuis en daarbuiten.

24 Doel: ZorgSaam Seniorvriendelijk ziekenhuis (3) 1. Het verbeteren van gezondheid, welbevinden en ervaring in het ziekenhuis, eerder naar huis en gezonder naar huis 2. Verbeteren van onafhankelijkheid en voorkomen van opnamen, effectiever inzetten van middelen en geld en het verbeteren van het soort zorg en ondersteuning na opname

25 ZorgSaam Seniorvriendelijk ziekenhuis Stuurgroep; hoofd klinische zorg /leidinggevende verpleegafdeling/ geriater/ manager thuiszorg/ leidinggevende fysio/ cliëntenraad Werkgroep: 11 stuks - bestaande worden benut: (bouw /ethiek / SEH- commissie) - Nieuwe werkgroepen opgericht per project - Werkgroepen maken en ideaal plaatje, vervolgens wordt gekeken wat er kan, hoe het gepland gaat worden voor de komende jaren; specifieke doelen worden hieruit gemaakt. Okt 2013 eind 2017.

26 The senior friendly hospital framework Organisatorische ondersteuning: organisatorische structuren en processen Processen van zorg: Focus op diverse geriatrische aandoeningen, mobiliteitsprincipes en overdracht. Zorg wordt geleid door de best beschikbare gegevens Emotionele en gedragsomgeving: alle medewerkers zijn respectvol, ondersteunend en zorgzaam naar senioren. Ethiek in de klinische zorg: ethiek en onderzoekprocessen zijn seniorvriendelijk Fysieke omgeving: omgeving is aangepast aan het functionele welzijn van ouderen.

27 & Spoedeisende hulp Spoedeisende zorg is hotspot Geriatric Emergency Management (GEM) Gespecialiseerde seniorvriendelijke diensten ( Bron: The Regional geriatric program of Toronto,2014)

28 GEM verpleegkundige Functionele rol Systeemgerichte rol De beschikbaarheid van de GEMverpleegkundige per instelling geregeld. (Bron: The Regional geriatric program of Toronto,2009)

29 Masterthese Is ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen op weg naar een Senior Friendly Hospital? SFH op de SEH Bianca van Haelst Hogeschool Leiden Master ANP 11 juni 2014

30 Onderzoeksvraag Welke kernelementen van een seniorvriendelijk ziekenhuis, volgens het Canadees concept, zijn aanwezig en/of moeten versterkt worden op de SEH van ZorgSaam Zeeuws-Vlaaanderen om te voldoen aan het concept seniorvriendelijk ziekenhuis?

31 Methode Methode; kwantitatief onderzoek met kwalitatieve elementen Onderzoeksgroep: ziekenhuisartsen, leidinggevenden en verpleegkundigen die werkzaam zijn op de spoedeisende hulp en de bouwcoördinator.

32 Meetinstrument Bestaande gegevens opgevraagd Self-Assessment Template: Senior Friendly Hospital Care; ontwikkeld door Regional Geriatric Program of Toronto (2010) CodePlus Physical Design for an Elder Friendly Hospital

33 Resultaten Respons van de 30 medewerkers: N=21

34 Grootte patiëntengroep 1 sept nov patiëntenbezoeken geregistreerd 850 patiënten 65+ (43%) - 26% van 65+ keert terug naar thuissituatie. (itt 49% van 0 64 jarigen) pt opgenomen in het ziekenhuis en daarvan is 43% kwetsbaar. (VMS-bundel) - Bij 47% van de 65+ gaat het om een heropname!

35 The senior friendly hospital framework Organisatorische ondersteuning: organisatorische structuren en processen Processen van zorg: Focus op diverse geriatrische aandoeningen, mobiliteitsprincipes en overdracht. Zorg wordt geleid door de best beschikbare gegevens Emotionele en gedragsomgeving: alle medewerkers zijn respectvol, ondersteunend en zorgzaam naar senioren. Ethiek in de klinische zorg: ethiek en onderzoekprocessen zijn seniorvriendelijk Fysieke omgeving: omgeving is aangepast aan de functionele welzijn van ouderen.

36 Ondersteuning vanuit de organisatie Onvoldoende aanwezig Seniorvriendelijke zorg op de SEH is geen speerpunt van beleid. Bereidheid om verbeterpunten door te voeren is groot

37 Literatuur: Ondersteuning vanuit de organisatie Vergelijkbaar met Canadese studies (Wong e.a., 2010, Wong & Liu 2011) Wel impliciete focus op ouderen, maar niet vertaald naar een expliciet allesomvattend plan Besef van de noodzaak voor seniorvriendelijke zorg vergroot.

38 The senior friendly hospital framework Organisatorische ondersteuning: organisatorische structuren en processen Processen van zorg: Focus op diverse geriatrische aandoeningen, mobiliteitsprincipes en overdracht. Zorg wordt geleid door de best beschikbare gegevens Emotionele en gedragsomgeving: alle medewerkers zijn respectvol, ondersteunend en zorgzaam naar senioren. Ethiek in de klinische zorg: ethiek en onderzoekprocessen zijn seniorvriendelijk Fysieke omgeving: omgeving is aangepast aan het functionele welzijn van ouderen.

39 aanpassen van zorgprocessen Onvoldoende aanwezig Geen gebruik gemaakt van specifieke protocollen of meetinstrumenten Geen gebruik gemaakt van geriater of geriatrieverpleegkundigen (91%) Geen specifiek ontslagbeleid (95%) Men vindt dit ook geen taak voor de SEH; korte aanwezigheid op SEH (91%)

40 Risicogebied Worden er protocollen gebruikt? Worden er meetinstrumenten gebruikt? Screening op kwetsbare ouderen Ja: 14% Nee: 53% Weet niet: 33% Welk protocol? - Delirium Ja: 57% Nee: 38% Weet niet: 5% Welk protocol? medicatie/haldol beleid protocol van neurologie Valpartijen Ja: 14% Nee: 48% Weet niet: 38% Welk protocol? Geen protocol op de SEH Incontinentie Ja: 5% Nee: 67% Weet niet: 29% Welk protocol? Patiënt verschonen en naar oorzaak kijken Decubitus Ja: 24% Nee: 57% Weet niet: 19% Welk protocol? Protocol decubitis Vrijheidsbeperkende maatregelen Voorkomen van achteruitgang en functieverlies Verkeerde reactie op medicijnen/ foute medicijnen Screening op ondervoeding Screenen op dehydratie Ja:24% Nee:48% Weet niet: 29% Welk protocol? Fixatie /protocol VBI onrustband/ hekken ziekenhuisbreed protocol iportal Ja: 10% Nee: 62% Weet niet: 29% Welk protocol? - Ja: 38% Nee: 33% Weet niet: 29% Welk protocol? allergiescreening /behandeling vim-melding ziekenhuisbreed protocol medicatie Ja: 14% Nee: 48% Weet niet: 29% Welk protocol? - Ja:14% Nee: 52% Weet niet: 33% Welk protocol? bloedonderzoek lichamelijk onderzoek Pijnbestrijding Ja: 67% Nee:10% Weet niet: 24% Welk protocol? VAS-score Pijnprotocol Weet niet of dit expliciet voor ouderen is Hulp bij slapen Ja: 0% Nee: 71% Weet niet: 24% Welk protocol? - Ja: 10% Nee: 48% Weet niet: 42% Welk meetinstrument? - Ja: 38% Nee: 43% Weet niet: 19% Welk meetinstrument? DOS- schaal invullen Ja: 5% Nee: 43% Weet niet: 52% Welk meetinstrument? Ja: 5% Nee: 52% Weet niet: 29% Welk meetinstrument? - Ja:10% Nee: 57% Weet niet: 33% Welk meetinstrument? volgens wondkleur uitleg ter voorkoming en uitleg bij behandeling Ja: 5% Nee: 43% Weet niet: 33% Welk meetinstrument? - Ja: 5% Nee:52% Weet niet: 43% Welk meetinstrument? anamnese Ja; 5% Nee: 52% Weet niet: 43% Welk meetinstrument? anamnese Ja: 10% Nee: 52% Weet niet: 43% Welk meetinstrument? anamnese snaq-score via diëtiste? Ja: 5% Nee: 57% Weet niet: 38% Welk meetinstrument? via bloeduitslag anamnese Ja: 67% Nee: 5% Weet niet: 29% Welk meetinstrument? VAS-score Ja: 0% Nee: 67% Weet niet: 33% Welk meetinstrument? -

41 Literatuur: aanpassen van zorgprocessen Wordt meer gebruik gemaakt van specifieke protocollen voor risicogebieden voor oudere patiënten; gebaseerd op actuele kennis;(wong e.a. 2010, Wong &Liu 2011) Samenwerking tussen opleiding en praktijk wordt benadrukt om tegemoet te komen aan de complexe behoeften van ouderen; (Liu ea, 2009) Bij SEH s met GEM-service worden succesvolle praktijken gerapporteerd met betrekking tot screening inzetten van geriatrische expertise en ontslagbeleid. (Liu ea, 2009, Wong e.a. 2010, )

43 Aanpassen van emotionele- en gedragsomgeving Gedeeltelijk aanwezig Ligt niet vast in specifieke programma s, processen voor het hanteren van de juiste houding en gedrag t.o.v. oudere patiënt. Belevingsgericht zorg toepassen Ouderenzorg is geen item bij opleidingsprogramma, het werven van personeel voor de SEH (71%)

44 Literatuur: aanpassen van emotionele- en gedragsomgeving Bevindingen komen overeen met de Canadese studies; Patiëntgerichte zorg geboden/ hoe? Ouderenzorg nauwelijks aanwezig bij opleidingsprogramma s en bij werving van nieuw personeel.

46 Ethiek in de klinische zorg Gedeeltelijk aanwezig Procedures rond wilsverklaringen/ machtigingen/ niet reanimeren en behandelweigering zijn bekend en geborgd (82%) Van een ethicus wordt zelden gebruik gemaakt Bespreekbaar maken laatste levensfase, dan wel palliatieve zorg of ondersteuningsbehoefte is een verbeterpunt

47 Literatuur: ethische zorg in de klinische zorg Benadrukt het belang van bespreekbaar maken van de laatste levensfase met patiënt en familie (Wong e.a. 2010,) Medewerkers scholen in herkennen en reageren op unieke ethische situaties (Wong e.a. 2010, Liu en Wong; 2011)

49 Aanpassen fysieke omgeving Tabel 7: Overzicht met het percentage per item van de CodePlus dat voldoet aan de gestelde eisen. Items: Percentage dat voldoet aan de gestelde eisen: 1. Verlichting 30% 2. Kleur 17% 3. Vloeren en muren 85% 4. Gangen, deuren & 88% ramen 5. Leuningen 75% 6. Het vinden van de weg en 47% aanduidingen 7. Gangen, hellingen en trappenhuizen 100% 8. Akoestische 71% overwegingen 9. Parkeren 38% 10. Uitrustingen 45% 11. Meubilair 13% 12. Liften 88% 13. Was- toiletruimten 78% Kleur; geen gebruik gemaakt van warme kleuren Muren en vloeren; zeer bonte patronen Meubilair: niet aangepast aan ouderen (hele diepe zetels)

50 Literatuur: aanpassen van fysiek omgeving Aantal knelpunten (Parke,2007; Parke & Friessen 2006) Onvoldoende herkenbaarheid van ruimtes Laag lichtniveau Gladde vloeren Ongeschikt meubilair

51 Respondenten geven aan: successen Korte ligduur op de SEH Mogelijke overplaatsing low-cure afdeling knelpunten ontslagbeleid Samenwerking met geriatrie wordt gemist Kennistekort mbt (kwetsbare) ouderen

52 Conclusie Inzicht in de huidige stand van zaken Ouderen vormen de grootste groep op de SEH Op de SEH bestaat de kans op achteruitgang met functieverlies; deze cascade doorbreken. SEH omgeving creëren herstel en start van revalidatie kan plaatsvinden GEM-programma implementeren

53 Concrete voorstellen Telefonische follow up Screeningsinstrument: kwetsbare ouderen SEH op de hoogte houden van CGT Ontslagbeleid afstemmen: - met taxi-vervoer - informatie meegeven over zorg aanvragen

54 Regionaal Geriatrisch Programma van Toronto (RGP) Organisatie-brede aanpak van zorg voor senioren - SFH- framework - GEM-service - Website :