Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent

Transcriptie

1 Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar Een vergelijking van de aandeelhoudersrechten in de EU en de VS Masterproef van de opleiding Master in de rechten Ingediend door Andreas Verougstraete Master in het sociaal en economisch recht Promotor: Prof. Dr. Hans De Wulf Commissaris: Elke Vandendriessche

2 Woord vooraf Deze masterproef handelt over de rechten van aandeelhouders en dit zowel in de EU als in de VS. De huidige financiële en economische crisis was geen bijzondere motivatie voor de keuze van dit onderwerp, aangezien dat reeds vastlag op het ogenblik van het uitbreken van de crisis. Deze crisis en zijn gevolgen voor de positie van aandeelhouders zal uiteraard aan bod komen in mijn onderzoek, maar vormt geen rode draad. Wel een rode draad doorheen mijn masterproef vormt corporate governance, hoofdzakelijk in de betekenis van de bescherming van de aandeelhouders 1. Waar nodig zal de wisselwerking tussen het bestuur en de algemene vergadering worden besproken. Dit schrijven biedt mij de mogelijkheid een aantal personen extra te bedanken. In de eerste plaats zijn dat natuurlijk mijn promotor, Prof. Dr. Hans De Wulf, en mijn commissaris, Mevrouw Elke Vandendriessche, die mij steeds bijstonden met advies en concrete hulp bij het redigeren van dit werk. Uiteraard mogen ook mijn ouders, vriendin en broer niet ontbreken. Zij leverden door handige tips en kritische blikken een niet te onderschatten bijdrage aan mijn onderzoek en zorgden voor een aangename omgeving bij het uitwerken hiervan. Aan allen mijn oprechte dank. Andreas Verougstraete Lokeren, 27 april L. VAN DEN STEEN, De richtlijn aandeelhoudersrechten in genoteerde vennootschappen: toekomstperspectieven voor het Belgisch vennootschapsrecht, T.R.V. 2008,

3 Inhoudsopgave Woord vooraf...1 Inleiding...5 Hoofdstuk 1: Medebeslissingsrechten van aandeelhouders in België en Nederland...7 A. Inleiding...7 B. Medebeslissingsrechten van aandeelhouders in België en Nederland...7 B.1. Oproeping voor de algemene vergadering...7 B.2. Deelname van aandeelhouders aan de algemene vergadering...9 B.3. Rechten in verband met de agenda B.4. Benoeming en afzetting van bestuurders B.5. Rechten bij herstructureringen B.6. Recht om aandelen te verkopen B.7. Verhouding algemene vergadering raad van bestuur C. Aandeelhouders in de crisis C.1. Een nieuwe rol voor aandeelhouders? C.2. De Fortis-zaak en de rol van de aandeelhouders Hoofdstuk 2: De richtlijn Aandeelhoudersrechten en zijn gevolgen voor België A. De basis van het Europees vennootschapsrecht B. De aanloop naar de Richtlijn C. Richtlijn 2007/36 betreffende de uitoefening van bepaalde rechten van aandeelhouders in beursgenoteerde vennootschappen D. Kritiek E. Gevolgen van de richtlijn voor België E.1. Wat betreft de bijeenroeping van de algemene vergadering E.2. De deelname aan de algemene vergadering E.3. De uitoefening van de aandelen verbonden rechten Hoofdstuk 3: Rechten van aandeelhouders in de Verenigde Staten A. Overzicht van het Amerikaanse vennootschapsrecht B. Medebeslissingsrechten van aandeelhouders in de VS B.1. Inleiding B.2. Oproeping voor de algemene vergadering B.3. Deelname van de aandeelhouders aan de algemene vergadering door middel van Proxy voting

4 B.4. Rechten in verband met de agenda B.5. Benoeming en afzetting van bestuurders B.6. Rechten bij herstructureringen B.7. het recht om aandelen te verkopen C. Vergelijking met de richtlijn aandeelhoudersrechten Hoofdstuk 4: Verklaring van de verschillen in rechten van aandeelhouders in de EU en de VS A. Inleiding B. De economisch en wettelijke verklaring van het onderscheid volgens Cools B.1. De Economische verklaring van Cools B.2. De wettelijke verklaring van Cools C. Historische verklaring Hoofdstuk 5: Zijn meer rechten van aandeelhouders wenselijk vanuit corporate governance oogpunt? A. Inleiding B. De Shareholder Primacy voorstanders C. De Director Primacy voorstanders D. Een alternatieve benadering: de visie van McConvill E. Meer of minder rechten voor aandeelhouders? Besluit Bibliografie

5 The US prides itself on its great democracy but democratic rights do not exist in corporate America (Mark Anson Financial Times 22/01/2007). 4

6 Inleiding Over rechten van aandeelhouders kan bijzonder veel worden geschreven. Een strikte afbakening in het kader van deze masterproef is dan ook noodzakelijk. Dit onderzoek zal zich voornamelijk toespitsen op zes bijzondere rechten van aandeelhouders en eventuele beperkingen van deze rechten, zowel in de EU als in de VS. Deze zes rechten zijn : - Het recht om opgeroepen te worden voor de algemene vergadering - Het recht om aan de algemene vergadering deel te nemen - Bepaalde rechten van aandeelhouders in verband met de agenda - Het recht om bestuurders te benoemen en te ontslaan - Bijzondere rechten van aandeelhouders bij herstructureringen - Het recht van aandeelhouders om hun aandelen te verkopen Wat dit laatste recht betreft zal ik voornamelijk ingaan op de beschermingsconstructies die de vennootschap kan aanwenden tijdens een openbaar overnamebod om zo aandeelhouders te beletten te verkopen aan een vijandige bieder. Andere rechten van aandeelhouders zoals het recht om vragen te stellen of per brief te stemmen op de algemene vergadering, zullen enkel besproken worden in het kader van de richtlijn aandeelhoudersrechten en zijn gevolgen voor België, maar maken geen deel uit van een rechtsvergelijkend onderzoek met de VS. Financiële rechten, zoals het recht op dividend, zullen evenals de rechten van minderheidsaandeelhouders niet worden behandeld. De eerste categorie van rechten behandel ik niet omdat deze eerder tot de economische sfeer worden gerekend 2, terwijl de rechten van minderheidsaandeelhouders een afzonderlijk onderzoek vereist. Dit onderzoek is als volgt gestructureerd: In hoofdstuk één vergelijk ik de medebeslissingsrechten van aandeelhouders in België en Nederland, met de nadruk op de gelijkenissen en verschillen. In dit hoofdstuk behandel ik ook de gevolgen van de huidige financiële en economische crisis op de positie van de aandeelhouders. Vervolgens komt in hoofdstuk twee de globale Europese context aan bod, met een bespreking van de richtlijn aandeelhoudersrechten uit Ik onderzoek in dit 2 C. VAN DER ELST, Aandeelhouderschap van beursgenoteerde vennootschappen. Economischjuridische analyse in België en Europa, Larcier, Gent, 2001, Bijlage 1. 5

7 hoofdstuk ook welke gevolgen de richtlijn met zich meebrengt voor de positie van de aandeelhouder in België. Hoofdstuk drie is geheel gewijd aan de rechten van de Amerikaanse aandeelhouders. Om enige vergelijking mogelijk te maken worden hier dezelfde rechten onderzocht die reeds in hoofdstuk één aan bod kwamen. In Hoofdstuk vier ga ik op zoek naar een verklaring van de mogelijke verschillen tussen de rechten van aandeelhouders in Continentaal Europa en in de VS. Hoofdstuk vijf ten slotte handelt over het huidige debat in de VS tussen voorstanders van meer rechten voor aandeelhouders (de Shareholder primacists) en de voorstanders van de toestand zoals hij nu in de VS is, met een bevoorrechte positie voor het bestuur (de director primacists). 6

8 Hoofdstuk 1: Medebeslissingsrechten van aandeelhouders in België en Nederland A. Inleiding In dit hoofdstuk zal ik een overzicht geven van de verschillende medebeslissingsrechten van Belgische en Nederlandse aandeelhouders. Grosso modo kan men de rechten van aandeelhouders in twee grote groepen onderbrengen, namelijk de medebeslissingsrechten en de financiële rechten. Niet alle aandelen hebben dezelfde rechten, de statuten kunnen deze rechten verder diversifiëren. In de praktijk hebben de meeste vennootschappen slechts één soort aandelen 3. Omdat de behandeling van de vermogensrechten voornamelijk het onderwerp is van het economisch onderzoek 4, zal ik verder bij mijn onderzoek de nadruk leggen op de medebeslissingsrechten van aandeelhouders. B. Medebeslissingsrechten van aandeelhouders in België en Nederland B.1. Oproeping voor de algemene vergadering De algemene vergadering wordt in België in de regel samengeroepen door de raad van bestuur of de commissaris-revisor. Ook de aandeelhouder of de aandeelhouders die twintig procent van de aandelen bezitten kunnen vragen dat de raad van bestuur de vergadering bijeen zou roepen 5. Gelet op de specifieke geconcentreerde aandeelhoudersstructuur 6 van een Belgische vennootschap is deze drempel niet zo hoog als dit op het eerste zicht lijkt 7. Ook in Nederland dient ten minste één maal per jaar een algemene vergadering te worden gehouden en dit zes maanden na afloop van het boekjaar, tenzij de statuten dit anders bepalen 8. De jaarlijkse algemene vergadering wordt in Nederland echter bijeengeroepen door de raad van bestuur of 3 H. DE WULF, Cursus vennootschaps- en verenigingsrecht, onuitg., 2007, C. VAN DER ELST, Aandeelhouderschap van beursgenoteerde vennootschappen. Economischjuridische analyse in België en Europa, Larcier, Gent, 2001, Bijlage 1. 5 K. BYTTEBIER, P. PIU en S. ROELAND, Corporate governance. Eigendom, bestuur en controle van vennootschappen in Reeks Vakgroep economisch recht VUB, Antwerpen, Maklu, 2003, Over het onderscheid tussen een geconcentreerde en een verspreide aandeelhoudersstructuur: Zie infra, punt B.1 onder hoofdstuk 4. 7 S. COOLS, «The real difference in corporate law between the United States and Continental Europe: Distribution of powers, Harvard Law and Economics Discussion Paper No. 490, 2004, W.J. SLAGTER, Compendium van het ondernemingsrecht, Deventer, Kluwer, 2005,

9 de raad van commissarissen. In de statuten kan deze bevoegdheid aan anderen worden verleend, maar ze kan niet worden ontnomen aan de raad van bestuur of de raad van commissarissen. Naast de gewone jaarlijkse algemene vergadering kan in Nederland, net zoals in België, ook een buitengewone algemene vergadering worden bijeengeroepen. Deze kan in Nederland worden bijeengeroepen door aandeelhouders die tien procent of meer van het stemkapitaal hebben. De aandeelhouders moeten ingevolge de Nederlandse wetgeving het bestuur of de commissarissen schriftelijk verzoeken om de algemene vergadering binnen de zes weken bijeen te roepen. Geven deze laatste hieraan geen gevolg, dan kunnen de aandeelhouders een verzoek tot machtiging richten aan de voorzitter van de rechtbank om zelf een buitengewone algemene vergadering uit te schrijven 9. Voorwaarde is dat er een redelijk belang moet zijn voor het houden van een vergadering 10. Gelijkaardig is de situatie in België. Blijft de raad van bestuur in België in gebreke om aan de oproeping gevolg te geven dan kan iedere aandeelhouder door de bevoegde rechter tot de oproeping gemachtigd worden. De aandeelhouders kunnen dan bepalen welke punten zij, naast de raad van bestuur op de agenda geplaatst willen zien en kunnen zich tot de rechtbank wenden indien de raad van bestuur aan hun verzoek geen gevolg geeft. Het recht tot bijeenroeping is van openbare orde en omvat het recht om de agenda te bepalen 11. Zijn alle aandelen op naam, dan geschiedt de oproeping per brief. Zijn er ook aandelen aan toonder of gedematrialiseerde aandelen dan geschiedt de oproeping een eerste keer via een aankondiging in het Belgisch Staatsblad en een tweede keer in de gewone pers 12. In België wordt aangenomen dat ondanks de wettelijke drempel van twintig procent de statuten van de vennootschap aandeelhouders die tien procent van het kapitaal vertegenwoordigen kunnen toelaten om een algemene vergadering bijeen te roepen. Het vennootschapswetboek in België verplicht dus alleen het bestuur of een statutaire auditor, indien er een is, om een algemene vergadering bijeen te roepen indien een vijfde van de aandeelhouders hier om verzoekt 13. Echter hebben het bestuur of de statutaire auditor geen discretionaire macht. Roepen ze een dergelijke 9 A.VAN DER KRANS, De Virtuele aandeelhoudersvergadering, Deventer, Kluwer, 2009, M. KOELEMEIJER, Redelijkheid en billijkheid in kapitaalvennootschappen. Beschouwingen rond aandeelhouders en bestuurders in rechtsvergelijkend perspectief, Deventer, Kluwer, 1999, K. BYTTEBIER, P. PIU en S. ROELAND, Corporate governance. Eigendom, bestuur en controle van vennootschappen in Reeks Vakgroep economisch recht VUB, Antwerpen, Maklu, 2003, K. BYTTEBIER, P. PIU en S. ROELAND, Corporate governance. Eigendom, bestuur en controle van vennootschappen in Reeks Vakgroep economisch recht VUB, Antwerpen, Maklu, 2003, Art. 532 W. Venn. 8

10 vergadering niet binnen de drie weken na het verzoek bijeen, dan worden ze aan strafsancties onderworpen. Weigeren deze personen de algemene vergadering bijeen te roepen, dan kunnen de aandeelhouders zich tot de rechtbank wenden en de aanstelling van een voorlopig bewindvoerder vorderen. Deze zal de opdracht hebben om de algemene vergadering bijeen te roepen. 14 B.2. Deelname van aandeelhouders aan de algemene vergadering Aandeelhouders hebben uiteraard, mits naleving van de verplichtingen betreffende het bewijs van aandeelhouderschap, het recht om deel te nemen aan de algemene vergadering. Hier bestaat wel een uitzondering op, namelijk in geval van schorsing van alle rechten verbonden aan de aandelen in het bezit van de aandeelhouder 15. De aandeelhouders kunnen uiteraard in persoon aan de algemene vergadering deelnemen. De voorwaarde is dan wel dat ze het bewijs leveren van hun aandeelhouderschap 16. Voor aandelen op naam gebeurt dit door de inschrijving van de aandeelhouder in het register van aandelen op naam van de vennootschap 17. Voor aandelen aan toonder wordt het recht op deelname aan de houders van deze effecten slechts verleend wanneer zij binnen een termijn, bepaald in de statuten, hun effecten neerleggen op de plaatsen aangeduid in de oproeping tot de algemene vergadering. De aandeelhouder ontvangt dan een depositobewijs dat hij dan ter vergadering voorlegt 18. Voor de gedematrialiseerde aandelen geldt een gelijkaardige regeling 19. Aandeelhouders in België hoeven niet in persoon aan de algemene vergadering deel te nemen. Zij kunnen dit ook doen bij volmacht 20. Meestal bepalen de statuten dat enkel aan een andere aandeelhouder een volmacht kan worden gegeven 21. Ook in Nederland bestaat de mogelijkheid om de algemene vergadering in persoon bij te wonen 22 of door een schriftelijke gevolmachtigde uit te oefenen. 14 H. GEINGER en N HEIJERICK, Inleiding tot het vennootschapsrecht, Brugge, Die Keure, 2003, Art W. Venn. 16 F. HELLEMANS, De algemene vergadering: een onderzoek naar haar grondslagen, haar bestaansreden en de geldigheid van haar besluiten, Kalmthout, Biblio, 2000, H. GEINGER en N HEIJERICK, Inleiding tot het vennootschapsrecht, Brugge, Die Keure, 2003, H. DE WULF, Cursus vennootschaps- en verenigingsrecht, onuitg., 2007, F. HELLEMANS, De algemene vergadering: een onderzoek naar haar grondslagen, haar bestaansreden en de geldigheid van haar besluiten, Kalmthout, Biblio, 2000, Art. 547 W. Venn. 21 H. DE WULF, Cursus vennootschaps- en verenigingsrecht, onuitg., 2007, M. KOELEMEIJER, Redelijkheid en billijkheid in kapitaalvennootschappen. Beschouwingen rond aandeelhouders en bestuurders in rechtsvergelijkend perspectief, Deventer, Kluwer, 1999,

11 Deze laatste mogelijkheid bestaat evenwel slechts indien de statuten dit voorzien 23. In Nederland kan elke persoon normaal gezien gevolmachtigde worden tenzij in de statuten de bevoegdheden van aandeelhouders om zich te laten vertegenwoordigen worden beperkt. Een aandeelhouder die meerdere aandelen heeft kan voor een gedeelte van de aandelen in persoon opkomen en kan voor een ander deel een gevolmachtigde sturen. Hij kan ook meer dan één gevolmachtigde sturen. Evenwel kan het aantal volmachten die een gevolmachtigde mag ontvangen worden beperkt in de statuten 24. KOELEMEIJER bepaalt echter dat onder bepaalde omstandigheden de redelijkheid en de billijkheid met zich kunnen meebrengen dat een aandeelhouder niet voor elk aandeel een beroep kan doen op een andere gevolmachtigde 25. De Nederlandse volmacht dient schriftelijk te worden verleend, hetgeen een fysiek document impliceert voorzien van een handgeschreven handtekening van de volmachtgever. De aandeelhouder beschikt in Nederland evenwel steeds over de mogelijkheid om zelf op de algemene vergadering te verschijnen en dus zijn stem uit te brengen 26. De volmacht in Nederland kan in diverse vormen voorkomen: ze kan gericht zijn wat betekent dat ze een steminstructie insluit, ze kan blanco zijn, hetgeen inhoudt dan men naar eigen goeddunken kan optreden rekening houdende met de belangen van de volmachtgever en tenslotte kan ze alternatief zijn waarbij er de keuze is om voor te stemmen, tegen te stemmen of blanco te stemmen. Bij een gerichte volmacht dient de gevolmachtigde deze instructie te volgen. Doet hij dit niet, dan handelt hij volgens de Nederlandse wet in strijd met zijn vertegenwoordigingsbevoegdheid 27. In België bepaalt de wetgever slechts bijzondere regelen voor de volmachten voor beursgenoteerde vennootschappen. Voor deze vennootschappen bepaalt artikel 548 W. Venn. een minimale inhoud voor verzoeken tot volmachtverlening. Deze verzoeken moeten de agenda van de algemene vergadering vermelden, met inbegrip van de voorstellen tot besluit. HELLEMANS leidt daaruit af dat een verzoek slechts betrekking kan hebben op vergaderingen waarvan de agenda vaststaat. Ze kan dus volgens HELLEMANS niet worden gedaan met het oog op het verkrijgen van een volmacht voor een bepaalde duur. De 23 M. KOELEMEIJER, Redelijkheid en billijkheid in kapitaalvennootschappen. Beschouwingen rond aandeelhouders en bestuurders in rechtsvergelijkend perspectief, Deventer, Kluwer, 1999, A.VAN DER KRANS, De Virtuele aandeelhoudersvergadering, Deventer, Kluwer, 2009, M. KOELEMEIJER, Redelijkheid en billijkheid in kapitaalvennootschappen. Beschouwingen rond aandeelhouders en bestuurders in rechtsvergelijkend perspectief, Deventer, Kluwer, 1999, A.VAN DER KRANS, De Virtuele Aandeelhoudersvergadering, Deventer, Kluwer, 2009, A.VAN DER KRANS, De Virtuele Aandeelhoudersvergadering, Deventer, Kluwer, 2009,

12 verzoeken moeten eveneens de bestemmeling verzoeken om instructies te geven voor de uitoefening van zijn stemrecht met betrekking tot de onderscheiden agendapunten. Ten slotte dienen zij te vermelden hoe de gemachtigde het stemrecht zal uitoefenen, in het geval dat de gesolliciteerde aandeelhouder nalaat instructies te geven 28. De regeling is toepasselijk, ongeacht de persoon van wie het verzoek uitgaat. Het openbaar verzoek tot verlening van volmachten wordt geregeld in artikel 549 W. Venn. Dit artikel bepaalt dat de volmacht herroepelijk is, in beginsel slechts voor één vergadering en verbindend. Echter geldt ze ook voor opeenvolgende vergaderingen met dezelfde agenda 29. In twee gevallen kan de gemachtigde afwijken van de instructies van zijn lastgever, namelijk wanneer de er omstandigheden zijn die niet bekend waren op het ogenblik dat er instructies werden gegeven, maar ook wanneer de uitvoering van die instructies de belangen van de lastgever zou kunnen schaden 30. Specifiek voor Nederland is dat een aantal beursgenoteerde ondernemingen het zogenaamde communicatiekanaal aandeelhouders hebben opgericht. Dit heeft als doelstelling de communicatie tussen de onderneming en haar aandeelhouders en tussen de aandeelhouders onderling te verbeteren, de aandeelhouders een eenvoudigere toegang verlenen tot de besluitvorming van de algemene vergadering en aan de onderneming en haar aandeelhouders de mogelijkheid te geven om actief volmachten te werven voor de besluitvorming op de algemene vergadering 31. Het systeem houdt in dat aan de aandeelhouders die bij volmacht willen gaan stemmen door de vennootschap een steminstructieformulier wordt gezonden. Dit formulier kan worden vergezeld van bepaalde voor de algemene vergadering relevante informatie. Vervolgens geeft de aandeelhouder op het formulier aan op welke wijze hij zijn stem wil uitbrengen en wordt het vervolgens per post teruggestuurd naar het communicatiekanaal. Een gevolmachtigde zal daarna stemmen overeenkomstig de volmacht. VAN DER KRANS stelt evenwel dat het communicatiekanaal geen faciliteiten biedt tot proxy sollicitation 32. Het bestuur kan 28 F. HELLEMANS, De algemene vergadering: een onderzoek naar haar grondslagen, haar bestaansreden en de geldigheid van haar besluiten, Kalmthout, Biblio, 2000, K. BYTTEBIER, P. PIU en S. ROELAND, Corporate governance. Eigendom, bestuur en controle van vennootschappen in Reeks Vakgroep economisch recht VUB, Antwerpen, Maklu, 2003, K. BYTTEBIER, P. PIU en S. ROELAND, Corporate governance. Eigendom, bestuur en controle van vennootschappen in Reeks Vakgroep economisch recht VUB, Antwerpen, Maklu, 2003, J.W. WINTER, Stemmen op afstand via het communicatiekanaal aandeelhouders in P.C. VAN DEN HOEK, P. VAN SCHILFGAARDE, H.J.M.N. HONEE, M.W. DEN BOOGERT, E.WYMEERSCH, J.W. WINTER, L.TIMMERMAN en J.B. HUIZINK (eds.), Corporate governance voor juristen, Deventer, Kluwer, 1998, Zie infra, punt B.3 onder hoofdstuk 3. 11

13 immers niet samen met haar tegenstanders opkomen om een volmacht te verkrijgen van de aandeelhouders. Voor het communicatiekanaal dient een bepaalde procedure te worden gevolgd en de te verzenden informatie dient aan bepaalde voorwaarden te voldoen. Het verzoek tot het verzenden van informatie kan alleen door de aandeelhouders of houders van certificaten worden gedaan 33 en is gebonden aan een aantal voorwaarden 34. Een succes kan je dit systeem in Nederland niet echt noemen. Via het communicatiekanaal wordt in Nederland voor gemiddeld slechts twee procent van het aandelenkapitaal gestemd. Een groot deel van de particuliere beleggers weet niet eens dat het bestaat en gebruikt het dan ook niet. Ook bij de institutionele beleggers is het systeem niet bijzonder populair 35. B.3. Rechten in verband met de agenda Het belangrijkste element van de oproeping is de agenda. De bedoeling van de agenda is de aandeelhouders in te lichten over wat er op de algemene vergadering zal worden besproken. Vervelende verassingen zullen dus worden vermeden. De agenda in België wordt opgesteld door diegene die de vergadering bijeenroept, dus door de raad van bestuur of door de commissaris, maar zoals gezegd ook door de aandeelhouders die twintig procent van het kapitaal vertegenwoordigen. In dat laatste geval kan het bestuur de oproeping steeds aanvullen 36. In principe wordt er enkel beraadslaagt over punten die in de agenda zijn opgenomen. Indien alle aandeelhouders aanwezig zijn op de algemene vergadering en instemmen met een uitbreiding van de agenda kan er evenwel buiten de agenda worden beslist. Dit omwille van het feit dat deze regels zijn voorgeschreven in het belang van de aandeelhouders en van deze die gerechtigd zijn om deel te nemen aan de algemene vergadering. Een andere uitzondering heeft betrekking op het ontslag van bestuurders. Aandeelhouders moeten in de mogelijkheid verkeren om bestuurders in uitzonderlijke omstandigheden te ontslaan, ook wanneer deze herroeping van het mandaat van de bestuurders niet op de agenda was vermeld. Ook een commissarisrevisor kan door de algemene vergadering worden ontslaan, evenwel slechts om een 33 A.VAN DER KRANS, De Virtuele aandeelhoudersvergadering, Deventer, Kluwer, 2009, A.F. VERDAM, Stemmen op afstand: van pilot project naar regelgeving, W.P.N.R. 2004, A.VAN DER KRANS, De Virtuele aandeelhoudersvergadering, Deventer, Kluwer, 2009, K. BYTTEBIER, P. PIU en S. ROELAND, Corporate governance. Eigendom, bestuur en controle van vennootschappen in Reeks Vakgroep economisch recht VUB, Antwerpen, Maklu, 2003,

14 wettige reden. Indien deze zodanig ernstig is dat hij niet langer kan aanblijven, dan stelt men dat de algemene vergadering, waarop deze reden naar voor kwam, buiten de agenda de commissaris-revisor kan ontslaan. De rechtspraak heeft een aantal criteria ontwikkeld voor het buiten de agenda ontslaan van bestuurders en commissarissen. Het moet ten eerste gaan over een feit dat niet kon worden voorzien op het moment van de bijeenroeping van de algemene vergadering. Vervolgens moeten de feiten zodanig ernstig zijn dat het voor de aandeelhouders onaanvaardbaar is dat de bestuurders nog verder aanblijft. Ten slotte wordt gesteld dat men tot ontslag buiten de agenda slechts kan overgaan indien elk uitstel schade zou toebrengen of tenminste dreigen schade toe te brengen aan de vennootschap 37. Wordt er toch beraadslaagt over een punt dat niet op de agenda staat, gaat het niet om een geoorloofde uitzondering, en wanneer dit in een besluit door de algemene vergadering zou resulteren, dan kan in geval er bedrieglijk opzet wordt aangetoond, dit besluit nog nietig verklaard worden. Wordt dit bewijs niet geleverd, dan is alleen nog nietigverklaring mogelijk wegens een onregelmatigheid naar de vorm. Voorwaarde is dan wel dat deze onregelmatigheid het genomen besluit heeft kunnen beïnvloeden 38. Ook in Nederland wordt de agenda van de algemene vergadering opgesteld door het orgaan dat de vergadering bijeenroept 39. Besluiten genomen buiten de agenda zijn vernietigbaar. Een uitzondering hierop vormt het geval waarbij het besluit zonder tegenstem wordt aangenomen in een vergadering, waar het gehele geplaatste kapitaal vertegenwoordigd is, hetgeen dus gelijkaardig is aan de Belgische regeling. Is dat laatste niet het geval dan kan het besluit worden vernietigd wegens strijdigheid met de wettelijke of de statutaire bepalingen in verband met het tot stand komen van besluiten 40. Wanneer de agenda in België op de eerste vergadering niet werd afgewerkt, dan kan zij op een volgende vergadering worden behandeld. De Rechtbank van Koophandel te Brussel oordeelde evenwel dat er sprake is van misbruik van recht wanneer de gehele agenda, waarvoor geen meerderheid wordt gevonden in de eerste vergadering, in een volgende vergadering opnieuw ongewijzigd in bespreking wordt gesteld 41. Voor beursgenoteerde 37 D. VAN GERVEN en G. VAN WALLE, Kan een algemene vergadering zich uitspreken over punten die niet op de agenda staan?, T.R.V.2000, K. BYTTEBIER, P. PIU en S. ROELAND, Corporate governance. Eigendom, bestuur en controle van vennootschappen in Reeks Vakgroep economisch recht VUB, Antwerpen, Maklu, 2003, A.VAN DER KRANS, De Virtuele aandeelhoudersvergadering, Deventer, Kluwer, 2009, W.J. SLAGTER, Compendium van het ondernemingsrecht, Deventer, Kluwer, 2005, Voorz. Kh. Brussel, 16 oktober 1981, R.P.S. 1981,

15 vennootschappen voorziet de Belgische wet dat de bekendgemaakte agenda, niet alleen de te behandelen onderwerpen maar ook de voorstellen van besluit zou bevatten 42. Ten slotte kunnen ook de statuten bepalen dat met een bepaalde meerderheid, een punt tot de agenda kan worden gevoegd. Aandeelhouders hebben het recht om vragen te stellen en dit zowel op de gewone als op de buitengewone algemene vergadering. Voorwaarde is dat de vragen betrekking hebben op punten van de agenda 43. De bestuurders, de commissarissen-revisoren - voor wat hun verslag betreft - hebben tot taak deze vragen te beantwoorden, waarbij zij moeten afwegen in welke mate zij vertrouwelijke informatie aan de aandeelhouders kunnen meedelen. Het meedelen van koersgevoelige informatie is de bestuurders verboden: doen zij het toch dan dienen zij de markt hiervan onmiddellijk te verwittigen. Dit alles is overbodig indien alle aandeelhouders aanwezig of vertegenwoordigd zijn, en zij eenparig besluiten de voorgestelde punten goed te keuren. In vele gevallen kan men dus afzien van zowel de formaliteiten van oproeping en agenda, als van de ingewikkelde voorschriften inzake het organiseren van de vergadering 44. In 2004 heeft de Nederlandse wetgever in de mogelijkheid voorzien voor aandeelhouders om bestuurders te verzoeken onderwerpen op de agenda van de algemene vergadering te plaatsen en dit zelfs tegen hun zin 45. Het bestuur kan hiervan worden vrijgesteld wegens strijdigheid met een zwaarwichtig belang van de vennootschap. Deze nieuwe mogelijkheid wordt evenwel slechts voorzien voor aandeelhouders die ofwel één procent van het geplaatst kapitaal van de vennootschap bezitten ofwel aan de houders van genoteerde aandelen of certificaten met een minimale beurswaarde van vijftig miljoen euro 46. Echter, alleen het management of de raad van toezicht kunnen resoluties voorstellen voor bepaalde topics met betrekking tot wijzigingen aan de oprichtingsakte, uitgifte van aandelen en inschrijvingsrechten, verkopen van activa, en ontbinding van de vennootschap zelf 47. Voor 2004 hadden Nederlandse aandeelhouders, tenzij de statuten hen dit recht toekenden, niet de bevoegdheid om bepaalde onderwerpen op de agenda te doen plaatsen 48. Nederlandse aandeelhouders beschikken eveneens over de mogelijkheid om amendementen in te 42 Art. 533 W. Venn. 43 Art. 540 W. Venn. 44 H. DE WULF, Cursus vennootschaps- en verenigingsrecht, onuitg., 2007, W.J. SLAGTER, Compendium van het ondernemingsrecht, Deventer, Kluwer, 2005, A.VAN DER KRANS, De Virtuele Aandeelhoudersvergadering, Deventer, Kluwer, 2009, P. SZIRAKI, L. RENNEBOOG en P.G. SZILAGYI, Shareholder activism trough proxy proposals: The European perspective, ECGI Working Paper n. 252/2009, 2009, A.VAN DER KRANS, De Virtuele aandeelhoudersvergadering, Deventer, Kluwer, 2009,

16 dienen op voorstellen van het bestuur 49. Dit moet echter door de redelijkheid en billijkheid worden gevergd 50. De uiteindelijke besluiten worden genomen met een volstrekte of gewone meerderheid van stemmen, tenzij de statuten anders bepalen. Aandeelhouders die zich niet aan de volgorde van de agenda houden kunnen door de voorzitter van de algemene vergadering het woord worden ontnomen 51. B.4. Benoeming en afzetting van bestuurders De bestuurders in België worden in beginsel aangeduid door de algemene vergadering. Dit is een exclusieve, wettelijke bevoegdheid van de algemene vergadering. Deze bevoegdheid kan op straffe van nietigheid niet worden gedelegeerd aan een ander orgaan. Het gaat immers om een dwingende bevoegdheid van de algemene vergadering. Indirect kan deze bevoegdheid wel worden beperkt omdat aandeelhouders geen onbeperkt keuzerecht moeten hebben bij de te benoemen bestuurders. Ze moeten evenwel steeds een redelijke keuzemogelijkheid behouden 52. De benoeming geschiedt door de loutere meerderheid van aanwezige aandeelhouders waardoor in principe de meerderheidsaandeelhouders de gehele raad van bestuur kunnen benoemen. Er wordt geen rekening gehouden met nietige stemmen en de onthoudingen. Deze regeling is evenwel van suppletief recht. De statuten kunnen in afwijkingen voorzien 53. Om de vertegenwoordiging van de minderheid te garanderen kan men voorzien in een clausule van bindende voordracht. Deze techniek is afkomstig uit Nederland. Met deze clausule wordt aan bepaalde aandeelhouders of groepen van aandeelhouders in de statuten een recht toegekend om voor één of meer bestuursopdrachten ten minste twee kandidaten voor te dragen. De bedoeling is om een evenredige vertegenwoordiging in het bestuur te verzekeren. Dit is het geval wanneer het aantal bestuursopdrachten dat werd toegewezen aan een soort van aandelen overeenstemt met de hoegrootheid van een deel van het kapitaal dat deze soort vertegenwoordigt. Er zijn drie verschillende werkwijzen om deze bindende 49 W.J. SLAGTER, Compendium van het ondernemingsrecht, Deventer, Kluwer, 2005, M. KOELEMEIJER, Redelijkheid en billijkheid in kapitaalvennootschappen. Beschouwingen rond aandeelhouders en bestuurders in rechtsvergelijkend perspectief, Deventer, Kluwer, 1999, W.J. SLAGTER, Compendium van het ondernemingsrecht, Deventer, Kluwer, 2005, B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen. Statuut, interne werking en vertegenwoordiging in Reeks Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2005, B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen. Statuut, interne werking en vertegenwoordiging in Reeks Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2005,

17 voordracht te organiseren. In de eerste plaats kunnen de aandelen worden opgesplitst in verschillende soorten of groepen. Elke groep heeft het recht om een aantal kandidaten voor te stellen. Binnen elke groep moet vooraf worden overeengekomen welke personen men op de lijst zal plaatsen. Een tweede werkwijze houdt in dat men aan elke individuele aandeelhouder het recht geeft om een voordracht te doen. Voorwaarde is dat deze over een minimaal belang in de vennootschap beschikt. Ten slotte is er een derde model dat door CALLEWIER het vaste vertegenwoordigingsmodel wordt genoemd. Hier worden de aandeelhouders, in verhouding tot het aantal aandelen die zij bezitten, onderverdeeld in verschillende groepen. Elke groep heeft in dit systeem recht op een vooraf vastgelegd aantal vertegenwoordigers 54. Evenwel dienen een aantal geldigheidsvoorwaarden te worden vervuld. Zo moet de algemene vergadering in de eerste plaats een effectief keuzerecht behouden door te vereisen dat het aantal voor te dragen kandidaten steeds hoger ligt dan het aantal openstaande plaatsen. Ook mag er geen schending zijn van de affectio societatis, het gelijkheidsbeginsel of het belang van de vennootschap 55. De statuten kunnen, in plaats van een verkiezing van bestuurders per plaats, ook bepalen dat al de te begeven plaatsen tegelijkertijd in één stemming dienen te worden aangeduid. Vaak worden het aantal stemmen waarover een aandeelhouder normaal beschikt, vermenigvuldigt met het aantal mandaten. Tezelfdertijd wordt bepaalt dat de aandeelhouders hun stemmen mogen verdelen of groeperen over één of meer kandidaten naar hun keuze. De kandidaat die verkozen wordt is degene die de meeste stemmen behaalt en die in nuttige volgorde komt. Dit is het zogenaamde cumulatief stemrecht 56, hetgeen vooral in de VS wordt toegepast 57. Ook naar Belgisch recht wordt dit aanvaard 58. Gewoonlijk wordt deze techniek gebruikt om de vertegenwoordiging van de minderheid in het bestuur te verzekeren. Met het cumulatief stemrecht moet men noodzakelijk de stemmen over de verschillende kandidaten verdelen. De minderheidsaandeelhouder kan zo zijn stemmen concentreren op één kandidaat en is zo bijna zeker van zijn 54 B. CALLEWIER, Statutaire clausules bij de benoeming van bestuurders, Jur.Falc.1995, B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen. Statuut, interne werking en vertegenwoordiging in Reeks Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2005, B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen. Statuut, interne werking en vertegenwoordiging in Reeks Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2005, Zie Infra,punt B.5 onder hoofdstuk 3 in verband met de benoeming van Amerikaanse bestuurders. 58 B. CALLEWIER, Statutaire clausules bij de benoeming van bestuurders, Jur.Falc.1995,

18 vertegenwoordiging in de raad van bestuur 59. Ook in Nederland heeft de algemene vergadering de bevoegdheid om bestuurders te benoemen. Evenwel kunnen de structuurregeling of de statuten voorzien dat deze benoeming door de raad van commissarissen geschiedt. Ook kan deze bevoegdheid worden beperkt door aan een andere orgaan de mogelijkheid te geven om een bindende voordracht op te stellen 60. Voorwaarde is dat zoals in België voor elke te vervullen vacature ten minste twee personen worden aangeduid 61. Dit recht kan aan iedere persoon worden toegekend 62. Nederlandse aandeelhouders die evenwel besluiten met 2/3 van de uitgebrachte stemmen en die meer dan de helft van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigen kunnen deze bindende voordracht doorbreken. Een uitzondering op deze regels vormt de structuurvennootschap. Dit is de naamloze vennootschap, B.V.B.A. of coöperatie met honderd of meer werknemers, een ondernemingsraad en ten minste een bepaald bedrag aan geplaatst kapitaal 63. Hier geschiedt de benoeming van bestuurders door de raad van commissarissen en is geen bindende voordracht mogelijk 64. Het mandaat van een bestuurder kan op verschillende wijzen een einde nemen. Ik zal slechts ingaan op het gedwongen ontslag van de bestuurder, vermits de rol van de aandeelhouders hier naar voor komt. Bestuurders kunnen in België te alle tijde door de algemene vergadering worden ontslaan. Dit is een belangrijke bevoegdheid van de algemene vergadering en het enige echte middel waarover de aandeelhouders beschikken wanneer zij vinden dat de bestuurders niet goed presteren. Deze zogenaamde ad nutum herroepbaarheid van het mandaat van de bestuurder wordt gezien als van openbare orde. Elke clausule die hier van afwijkt zal dus nietig zijn 65. Belangrijk is dat de algemene vergadering deze bevoegdheid niet kan delegeren aan de raad van bestuur. Het recht kan worden uitgeoefend op om het even welke algemene vergadering, op voorwaarde dat deze rechtsgeldig is bijeengeroepen. De bestuurders moeten hun ontslag niet eens zelf aanvaarden. De aanvaarding biedt evenwel bescherming tegen claims in 59 B. CALLEWIER, Statutaire clausules bij de benoeming van bestuurders, Jur.Falc.1995, W.J. SLAGTER, Compendium van het ondernemingsrecht, Deventer, Kluwer, 2005, M. KOELEMEIJER, Redelijkheid en billijkheid in kapitaalvennootschappen. Beschouwingen rond aandeelhouders en bestuurders in rechtsvergelijkend perspectief, Deventer, Kluwer, 1999, M. KOELEMEIJER, Redelijkheid en billijkheid in kapitaalvennootschappen. Beschouwingen rond aandeelhouders en bestuurders in rechtsvergelijkend perspectief, Deventer, Kluwer, 1999, W.J. SLAGTER, Compendium van het ondernemingsrecht, Deventer, Kluwer, 2005, W.J. SLAGTER, Compendium van het ondernemingsrecht, Deventer, Kluwer, 2005, B. BEELE, J. HUYSENTRUYT, G.VERHAEGHE, F.LALLEMAND en A.WEYN, Het bestuur van een NV. Vennootschapsrechterlijke, sociale en fiscale aspecten, Brussel, UGA, 2005,

19 verband met misbruik van ontslagrecht. Ten slotte is het zo dat de algemene vergadering slechts over het ontslag kan stemmen indien dit op de agenda staat. In bepaalde gevallen wordt aangenomen dat de algemene vergadering kan beslissen over punten die niet op de agenda staan 66. De beslissing om een bestuurder te ontslaan geschiedt bij gewone meerderheid. De statuten kunnen hier niet van afwijken. Ook dient de algemene vergadering het ontslag niet te motiveren. Er dient dus geen fout van de bestuurder te worden aangetoond 67.Ten slotte is het van belang dat de bestuurder die benoemt is volgens de clausule van de bindende voordracht hetzelfde statuut heeft als de bestuurder die gewoon benoemd is. Hij zal dus eveneens ad nutum kunnen worden ontslaan. Omdat de meerderheid zo de door de minderheid voorgedragen kandidaat onmiddellijk kan ontslaan wordt soms bepaald dat het gedwongen ontslag van één van de bestuurders automatisch het ontslag van alle overige bestuurders meebrengt. 68 De algemene vergadering in Nederland is eveneens bevoegd om bestuurders te ontslaan. Ook in Nederland wordt bepaald dat bestuurders ad nutum door de algemene vergadering kunnen worden ontslagen 69. Opnieuw dient hierbij het voorbehoud van de structuurvennootschap te worden gemaakt. In deze vennootschappen is de raad van commissarissen bevoegd om aandeelhouders te ontslaan 70. B.5. Rechten bij herstructureringen Wat de herstructureringen betreft ga ik enkel in op de rol van de aandeelhouders bij de fusie en de splitsing. Er bestaan twee soorten fusies, de fusie door overneming en de fusie door oprichting van een nieuwe vennootschap. In het eerste geval gaat het gehele vermogen van één of meer vennootschappen over op een andere vennootschap. Bij de tweede vorm gaat alle actief en passief van verschillende vennootschappen over op één nieuwe vennootschap. De fusie door overneming heeft een aantal belangrijke kenmerken. Er moeten vooraf twee of meer vennootschappen bestaan, het gehele vermogen van een vennootschap gaat over 66 B. BEELE, J. HUYSENTRUYT, G.VERHAEGHE, F.LALLEMAND en A.WEYN, Het bestuur van een NV. Vennootschapsrechterlijke, sociale en fiscale aspecten, Brussel, UGA, 2005, B. BEELE, J. HUYSENTRUYT, G.VERHAEGHE, F.LALLEMAND en A.WEYN, Het bestuur van een NV. Vennootschapsrechterlijke, sociale en fiscale aspecten, Brussel, UGA, 2005, B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen. Statuut, interne werking en vertegenwoordiging in Reeks Recht en onderneming, Brugge, Die Keure, 2005, M. KOELEMEIJER, Redelijkheid en billijkheid in kapitaalvennootschappen. Beschouwingen rond aandeelhouders en bestuurders in rechtsvergelijkend perspectief, Deventer, Kluwer, 1999, W.J. SLAGTER, Compendium van het ondernemingsrecht, Deventer, Kluwer, 2005,

20 op de andere, het gaat om een ontbinding zonder vereffening en er moet een toekenning gebeuren van aandelen in de overnemende vennootschap aan de aandeelhouders van de overgenomen vennootschap. De overnemende vennootschap mag evenwel een opleg in geld betalen die niet hoger mag zijn dan twintig procent van de nominale waarde, of bij gebreken hiervan, van de fractiewaarde van de aandelen. Dit om op een vlotte manier de ruilverhouding tussen de aandelen te kunnen regelen. De voorafgaande onderhandelingen aan een fusie moeten resulteren in een fusievoorstel. Dit wordt opgesteld door de raden van bestuur van de te fuseren vennootschappen. Dit is slechts een voorbereidend document en het bindt de te fuseren vennootschappen niet. Het initiatiefrecht voor het starten met fusiebesprekingen, onderhandelingen en het opmaken van een fusievoorstel behoort tot de bevoegdheid van de raad van bestuur. Het wordt evenwel mogelijk geacht dat aandeelhouders de raad van bestuur een fusie opdringen wanneer ze een vijfde van het kapitaal bezitten en ze de bijeenroeping van de algemene vergadering vragen. Volgens LIEVENS, DE BROE en MARELIS is het zo dat indien de algemene vergadering zou aandringen op een fusie die in strijd is met het belang van de vennootschap, de raad van bestuur gerechtigd is om geen gevolg te geven aan dit aandringen 71. Na de neerlegging van het voorstel ter griffie van de rechtbank van koophandel dienen de raad van bestuur en de commissarisrevisor een verslag op te stellen dat een aantal verplichte vermeldingen dient te bevatten. Deze moeten samen met het fusievoorstel worden vermeld in de agenda van de algemene vergadering die zich over het fusievoorstel moeten uitspreken. Iedere aandeelhouder heeft eveneens het recht om uiterlijk een maand voor de algemene vergadering die zal beslissen over het voorstel, op de zetel van de vennootschap kennis kunnen nemen van de stukken. De laatste fase van de fusie is de goedkeuring van de fusie door de algemene vergadering. Deze beslist overeenkomstig de regels die gelden voor een statutenwijziging 72. Van zodra de algemene vergaderingen van beide vennootschappen de besluiten hebben genomen is de fusie voltrokken 73. Bij de fusie door oprichting van een nieuwe vennootschap gelden dezelfde kenmerken als de fusie door overneming. De procedure is eveneens 71 J. LIEVENS, L. DEBROE en P. MARELIS, Fusies en splitsingen. Juridisch, fiscaal, draaiboeken en modellen, Gent, Mys & Breesch, 1993, Een meerderheid van ¾ van de stemmen en minstens de helft van het maatschappelijk kapitaal dient aanwezig te zijn. 73 J. LIEVENS, L. DEBROE en P. MARELIS, Fusies en splitsingen. Juridisch, fiscaal, draaiboeken en modellen, Gent, Mys & Breesch, 1993,

21 gelijkaardig 74. Ook in Nederland bestaan twee soorten fusies, de fusie door overneming en de fusie door oprichting van een nieuwe vennootschap 75. De Nederlandse wetgeving bepaalt dat het besluit tot fusie wordt genomen door de algemene vergadering 76. Bij N.V. s en B.V. s bestaat op deze regel een uitzondering en kan op voorwaarde dat de statuten niets anders bepalen de verkrijgende vennootschap tot fusie beslissen bij een besluit van het bestuur. Echter kan de hoofdregel weer toepassing vinden als één of meer aandeelhouders die samen vijf procent van het geplaatst kapitaal vertegenwoordigen 77 binnen een maand na de aankondiging aan het bestuur vragen de algemene vergadering bijeen te roepen om een besluit te nemen over de fusie. Aangezien de juridische fusie een wijziging in de structuur van de rechtspersoon teweegbrengt wordt in Nederland algemeen de bevoegdheid van de algemene vergadering aangenomen. De aandeelhouders van de verdwijnende vennootschap worden van rechtswege aandeelhouders in de verkrijgende vennootschap 78. Naast de fusie bestaat ook de splitsing. Het Belgisch Wetboek vennootschappen creëert drie soorten splitsingen. In de eerste plaats is er de splitsing door overneming, waarbij het ganse vermogen van de gesplitste vennootschap overgaat op twee of meer bestaande vennootschappen. Dit zijn de verkrijgende vennootschappen. Vervolgens is er de splitsing door de oprichting van nieuwe vennootschappen waar het ganse vermogen van de gesplitste vennootschap overgaat op verscheidene, nieuw door haar opgerichte vennootschappen. Ten slotte is er een combinatie van de eerste twee vormen van splitsingen, namelijk de splitsing door overneming en door oprichting van nieuwe vennootschappen. Hierbij draagt de gesplitste vennootschap haar vermogen voor een deel over op de bestaande vennootschap en deels op een nieuwe, door haar opgerichte vennootschap. De splitsing door overneming heeft een aantal essentiële kenmerken die nauw verbonden zijn met die van de fusie. Ook de procedure is grotendeels gelijkaardig. Er dient dus ook een splitsingsvoorstel te worden opgesteld door de raden van bestuur 74 J. LIEVENS, L. DEBROE en P. MARELIS, Fusies en splitsingen. Juridisch, fiscaal, draaiboeken en modellen, Gent, Mys & Breesch, 1993, G. VAN SOLINGE, Naar een soepeler fusierecht in L.J. HIJMANS VAN DEN BERGH, G. VAN SOLINGE, T. DE WAARD, J. WINTER, L. TIMMERMAN, H.J. DE KLUIVER, P.J. DORTMOND, J.N. SCHUTTE-VEENSTRA, E.D.G. KIERSCH, en J. RICKFORD (eds.), Nederlands ondernemingsrecht in grensoverschrijdend perspectief, Deventer, Kluwer, 2003, Art. 2: 317 lid 1 BW. 77 Of minder indien zo bepaalt in de statuten. 78 A.G.H. KLAASSEN, Bevoegdheden van de algemene vergadering van aandeelhouders. Historische, concernrechterlijke en rechtsvergelijkende beschouwingen, in het bijzonder over structuurwijzigingen, Deventer, Kluwer, 2007,

22 van de vennootschappen, evenals de nodige verslagen de het bestuur en de commissaris-revisor. Eveneens dienen de aandeelhouders te worden geïnformeerd. Aandeelhouders dienen de splitsing goed te keuren. Zijn ze niet akkoord dan hebben ze niet de mogelijkheid om de verdeling van het vermogen, zoals bepaald is in het splitsingsvoorstel, te wijzigen. Ze kunnen dus alleen tegen de splitsing stemmen. Verder gelden de regels zoals bepaald bij de fusie. Ten gevolge van de splitsing worden de aandeelhouders van de gesplitste vennootschap, aandeelhouders van de verkrijgende vennootschappen 79. Voor de andere twee vormen geleden gelijkaardige regelingen 80. Ook in Nederland wordt het besluit tot splitsing door de algemene vergadering genomen 81. Hierop bestaan evenwel twee uitzonderingen. Ten eerste is het net zoals bij de fusie mogelijk dat het besluit tot splitsing door het bestuur wordt genomen 82 indien het om de verkrijgende vennootschap gaat. De tweede uitzondering is dat bij besluit van het bestuur tot splitsing kan worden besloten indien het gaat om een splitsende vennootschap, waar alle verkrijgende rechtspersonen bij de splitsing opgerichte naamloze of besloten vennootschappen zijn en de splitsende vennootschap bij de splitsing enig aandeelhouder wordt. Dit alles opnieuw onder voorbehoud van de statuten. Evenwel kan het besluit niet door het bestuur worden genomen, indien één of meer aandeelhouders die samen ten minste een twintigste van het geplaatst kapitaal hebben binnen een maand na de aankondiging van het bestuur hebben verzocht om de algemene vergadering bijeen te roepen om te besluiten over de splitsing. In een dergelijk geval is de algemene vergadering opnieuw bevoegd om te besluiten over de splitsing 83. Bij een zuiver splitsing raken de aandeelhouders hun aandelen in de splitsende vennootschap kwijt en krijgen in ruil aandelen in de verkrijgende vennootschap. Aandeelhouders van de splitsende rechtspersoon worden door de splitsing aandeelhouders van de verkrijgende rechtspersoon J. LIEVENS, L. DEBROE en P. MARELIS, Fusies en splitsingen. Juridisch, fiscaal, draaiboeken en modellen, Gent, Mys & Breesch, 1993, J. LIEVENS, L. DEBROE en P. MARELIS, Fusies en splitsingen. Juridisch, fiscaal, draaiboeken en modellen, Gent, Mys & Breesch, 1993, Art. 2: 334 lid 1 BW. 82 Onder voorbehoud van een andere bepaling in de statuten. 83 A.G.H. KLAASSEN, Bevoegdheden van de algemene vergadering van aandeelhouders. Historische, concernrechterlijke en rechtsvergelijkende beschouwingen, in het bijzonder over structuurwijzigingen, Deventer, Kluwer, 2007, A.G.H. KLAASSEN, Bevoegdheden van de algemene vergadering van aandeelhouders. Historische, concernrechterlijke en rechtsvergelijkende beschouwingen, in het bijzonder over structuurwijzigingen, Deventer, Kluwer, 2007,

23 B.6. Recht om aandelen te verkopen Het recht van aandeelhouders om hun aandelen te verkopen komt op een bijzondere manier tot uiting bij het openbaar overnamebod en meer bepaald bij de beschermingsconstructies die ontwikkeld worden om zich tegen een dergelijk bod te verdedigen. Een recente studie genaamd Report on the proportionality principle in the European Union geeft een overzicht van de technieken die in bepaalde landen bestaan om zich te beschermen tegen ongewenste overnamepogingen. België blijkt over het grootste aantal instrumenten te beschikken. Op een totaal van dertien technieken komen er elf voor in het Belgische wettelijke kader, tegen tien voor Nederland en de Verenigde Staten. In België is alleen de uitgifte van aandelen met meervoudig stemrecht niet toegestaan. Uit de studie zou men kunnen afleiden dat de uitgifte van aandelen zonder stemrecht niet is toegestaan in België. Evenwel verwijst de studie naar de uitgifte van aandelen zonder stemrecht en zonder andere bijkomende rechten. In België worden aan aandelen zonder stemrecht bijkomende voordelen gegeven ter compensatie van het afwezige stemrecht. VAN DER ELST geeft een overzicht van de beschermingstechnieken die in België worden gebruikt. In de eerste plaats zijn er de aandelen zonder stemrecht. Deze mogen door de vennootschap slechts ten belope van maximaal één derde van het maatschappelijk kapitaal worden uitgegeven. De afwezigheid van het stemrecht wordt gecompenseerd door de toekenning van een preferentieel dividend, een recht in de uitkering van een winstverschot en voorrang op de terugbetaling van de kapitaalinbreng. Aandelen zonder stemrecht kunnen in bepaalde gevallen toch nog stemrecht verwerven en omgekeerd kunnen ook aandelen met stemrecht worden omgezet in aandelen zonder stemrecht. Dit kan evenwel slechts door het volgen van de regels met betrekking tot een statutenwijziging of indien de statuten de bevoegdheid aan de raad van bestuur toekennen, deze het aantal aandelen die worden geconverteerd en de conversievoorwaarden vaststelt. Daarom is volgens VAN DER ELST de uitgifte van aandelen zonder stemrecht weinig geschikt als beschermingsmaatregel. Vervolgens zijn er de piramides die niet in het vennootschapswetboek worden geregeld omdat het gaat over de reorganisatie van de belangen van de aandeelhouder en niet die van de vennootschap. Een volgende techniek is de uitgifte van prioriteitsaandelen. Dit zijn aandelen met bijzondere rechten. De uitgifte van prioriteitsaandelen is toegestaan indien de bevoegdheden 22