Flexibel maar toch betrokken. Nicole Torka

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Flexibel maar toch betrokken. Nicole Torka"

Transcriptie

1 Flexibel maar toch betrokken Nicole Torka 2003 Ph.D. thesis University of Twente Twente University Press Also available in print:

2 Flexibel maar toch betrokken

3 Samenstelling promotiecommissie Promotor Prof. dr. J.C. Looise Assistent-promotor Dr. M.J. van Riemsdijk Leden Prof. dr. A.J.P. Brack Prof. dr. W.L. Buitelaar Dr. P.A.T.M. Geurts Prof. dr. F. Huijgen Prof. dr. K. Sanders Universiteit Twente Universiteit Twente Universiteit Twente Universiteit van Amsterdam Universiteit Twente Katholieke Universiteit Nijmegen Universiteit van Tilburg Publisher: Twente University Press, P.O. Box 217, 7500 AE Enschede, the Netherlands, Cover design: Jo Molenaar, [deel 4] ontwerpers, Enschede Print: Océ Facility Services, Enschede N. Torka, Enschede, 2003 No part of this work may be reproduced by print, photocopy or any other means without the permission in writing from the publisher. ISBN

4 FLEXIBEL MAAR TOCH BETROKKEN DE SAMENHANG TUSSEN CONTRACTRELATIE EN BETROKKENHEID PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit Twente, op gezag van de rector magnificus, prof.dr. F.A. van Vught, volgens besluit van het College voor Promoties in het openbaar te verdedigen op vrijdag 16 mei 2003 om uur door Nicole Torka geboren op 24 juni 1971 te Ludwigsburg (Duitsland)

5 Dit proefschrift is goedgekeurd door de promotor prof.dr. J.C. Looise en de assistent-promotor dr.m.j.vanriemsdijk

6 Für Richard und Marc

7

8 Inhoudsopgave Voorwoord Hoofdstuk 1 Introductie Inleiding Veranderingen op de Nederlandse arbeidsmarkt De arbeidsmarkt voor metaalbewerkende functies Human Resource Management: het onderzoekskader Contractrelatie en betrokkenheid: een eerste verkenning Relevantie van het onderzoek Maatschappelijke relevantie Wetenschappelijke relevantie Opzet van het onderzoek 17 Hoofdstuk 2 Het theoretisch kader: contractrelatie en betrokkenheid Inleiding Contractrelatie Het juridische raamwerk Wetgeving Collectieve arbeidsovereenkomsten Een sociaal-wetenschappelijk raamwerk Betrokkenheid Definities van betrokkenheid Objecten van betrokkenheid: de foci nader bekeken Grondslagen van betrokkenheid Resumé Contractrelatie en betrokkenheid Contractrelatie en betrokkenheid: empirisch onderzoek Alternatieve en interveniërende variabelen Alternatieve variabelen Interveniërende variabelen De onderzoeksvragen en het onderzoeksmodel 45

9 Hoofdstuk 3 Methodologie Het theoretisch kader in methodologisch perspectief Methodologische keuzes De gevalsstudie Kwalitatieve onderzoekstechnieken Kwantitatieve onderzoekstechnieken: de enquête 59 Hoofdstuk 4 De bedrijven Inleiding Bedrijf 1 & De bedrijfsinterne (flexibele) arbeidsmarkt Het personeelsbeleid Stroombeleid: in- en doorstroom Arbeidssysteem Arbeidsvoorwaarden Werknemersinvloed Veranderingen in (personeels)beleid Bedrijf De bedrijfsinterne (flexibele) arbeidsmarkt Het personeelsbeleid Stroombeleid: in- en doorstroom Arbeidssysteem Arbeidsvoorwaarden Werknemersinvloed Bedrijf De bedrijfsinterne (flexibele) arbeidsmarkt Het personeelsbeleid Stroombeleid: in- en doorstroom Arbeidssysteem Arbeidsvoorwaarden Werknemersinvloed Conclusie: overeenkomsten en verschillen tussen bedrijven 99

10 Hoofdstuk 5 Het kwalitatieve medewerkersonderzoek Inleiding Walking the floor : als (vrouwelijke) onderzoeker tussen metaalarbeiders De eerste dagen: mijn begeleider en ik Na de introductieperiode Op naar de volgende uitdaging De interviews: betrokkenheid vanuit medewerkersperspectief Resultaten vraag 1: Wat versta je onder betrokkenheid? Resultaten vraag 2: Wat versta je onder betrokkenheid bij het werk? Resultaten vraag 3: Wat versta je onder betrokkenheid bij de collega s? Resultaten vraag 4: Wat versta je onder betrokkenheid bij de afdeling? Resultaten vraag 5: Wat versta je onder betrokkenheid bij de organisatie? Consequenties voor het vervolgonderzoek 133 Hoofdstuk 6 Het kwantitatieve medewerkersonderzoek Inleiding Aanpak van het vragenlijstonderzoek Bedrijf 1 & Bedrijf Bedrijf Respons en non-respons Persoonskenmerken van de onderzoeksgroep Betrouwbaarheid en validiteit van het vragenlijstonderzoek Betrouwbaarheid van het vragenlijstonderzoek Validiteit van het vragenlijstonderzoek Analysetechnieken Contractrelatie en betrokkenheid Contractrelatie en betrokkenheid bij het werk Contractrelatie en betrokkenheid bij de collega s Contractrelatie en betrokkenheid bij de afdeling Contractrelatie en betrokkenheid bij de organisatie Resumé 165

11 Hoofdstuk 7 Conclusies en aanbevelingen Inleiding Uitkomsten van het onderzoek Reflectie Perspectieven op vervolgonderzoek 176 Summary 179 Literatuur 187 Bijlagen 205

12 Voorwoord 22 april Bijna vijf jaar was ik met dit boek bezig. Dit woord vooraf is het enige dat nog moet gebeuren. Een hele vreemde gewaarwording. Om enige inspiratie voor het laatste loodje op te doen heb ik heel wat voorwoorden bestudeerd. Kort samengevat komt het op het volgende neer: het schrijven van een proefschrift ontregelt het leven van de gemiddelde promovendus en daarmee de doctor in spe. Dit geldt zeker voor de eindfase, de schrijfmarathon in de laatste maanden, weken en dagen vóór de deadline. Om de (onbekende) lezer met deze species vertrouwd te maken: menig promovendus beperkt zijn communicatie tot I m behind my schedule, loopt afwezig rond, mompelt of zucht daarbij, heeft constant en overal een schrijfblok bij zich of zoekt deze bij ingevingen meteen op, gaat van de (zelfgeproduceerde) stress door de enkels, vertoont sterke rimpelontwikkeling en fotogenieke zwarte wallen (in de laatste weken kunnen daar nog rode en/of natte ogen bijkomen) én, last but not least, kent het fenomeen stappen alleen nog uit verhalen van (niet-promoverende) kennissen en vrienden of van diverse programma s op televisie. Ondanks alles had ik deze tijd nooit willen missen. Om eerlijk te zijn heb ik er vaak van genoten om mij gewoon in die wereld terug te trekken en soms, heel soms, was het ook een prettige uitvlucht, die ik nu moet missen! Het enige wat me nog rest, en dat is een goede traditie, zijn de woorden van dank die ik wil uitspreken voor die mensen die deze uitdaging voor mij mogelijk hebben gemaakt en/of in positieve wijze aan het resultaat hebben bijgedragen. Allereerst mijn promotiebegeleidingscommissie: mijn promotor Jan Kees Looise en mijn assistentpromotor, mijn daily coach, Maarten van Riemsdijk. Jullie hebben mij formeel deze buitenkans geboden en mij de ruimte gegeven die ik zo nodig heb. Ik dank jullie voor het vertrouwen, de vrijheid en de ondersteuning in al deze jaren. Jullie kritische houding en down-to-earth benadering heeft me goed gedaan. Ik heb veel van jullie geleerd en had me geen betere begeleiders kunnen wensen. Mijn vakgroepgenoten wil ik danken voor hun aanwezigheid, voor het delen van de grote en kleine zorgen van een promovendus en collega. Enkelen wil ik speciaal danken. Allereerst Michiel Drucker, mijn kamermaat en paranimf: ik heb zo mijn momenten gehad waarop het kopen van een one-way-ticket Timboektoe waarschijnlijker was dan de voltooiing van dit boek. Jij bent er in sterke mate voor verantwoordelijk dat ik alsnog voor de tweede optie heb gekozen! Bedankt voor je collegialiteit en vriendschap. En als je misschien toch terugkomt: in mijn kamer is wel ruimte. Ook Tatjana Bondarouk wil ik hier noemen. Tanja, volgend jaar is het jouw beurt en dan heb ik eindelijk de kans om iets voor jou te doen. Ik ben blij met zo n fijne collega en vriendin! Marijke Boer, die niet alleen secretariële ondersteuning biedt, maar ook altijd voor de inwendige mens zorgt. Zij het met koekjes of met goede gesprekken. Onze wandelingen zijn een welkome afwisseling! Ook Ine Scholten wil ik danken, die in de beginperiode van mijn aanstelling bij de UT het secretariaat runde: nu heb ik tijd voor spontane acties!

13 Er zijn nog andere mensen van de UT die ik hier in het zonnetje wil zetten. In dit rijtje behoort zeker Silvia Steffin, onze T&M bibliothecaresse, mijn hotline voor taalkundige en persoonlijke wantoestanden. Kamer 414: Renee Dooyeweerd, mijn andere paranimf, en Martien Schaub. Niet alleen om de koffie, de koekjes en de altijd schone mokken zijn jullie een heel gezellige kamer! Diana Limburg, die evenals Tanja, menig paniekaanval tot bedaren heeft weten te brengen. De OMST-mannen Gerhard en Mark, die mij formuletechnisch uit de problemen hebben geholpen. En Arjen Wassenaar die mij nog steeds big brother verschuldigd is! Ik hoop niet dat ik iemand van de UT heb vergeten. Mijn dank gaat ook naar de managers en medewerkers van die bedrijven die het empirisch gedeelte van dit onderzoek mogelijk hebben gemaakt. Voor het vertrouwen, de openheid en medewerking. Vooral wil ik hier de medewerkers van bedrijf 1 en 2 noemen. De mannen ( mijn jongens ) met wie ik enkele maanden op de werkvloer heb doorgebracht. Zonder jullie was dit niet mogelijk geweest. Het wordt tijd dat ik op een pilsje trakteer! Last but not least, wil ik mijn familie bedanken. Meiner Mutter danke ich für das mir übermittelte Gefühl, daß etwas in mir steckt. Rasende Reporterin war Deine Vorstellung. Ich habe einen Rapport geschrieben! Meinem Vater. Der mir mitgegeben hat, daß gegen den Strom schwimmen nicht unbedingt eine schlechte Eigenschaft ist. Meinem Bruder Marc, der mir wichtiger ist wie er selbst glaubt. Ich möchte die stundenlangen Gespräche über Gott, Welt und Wissenschaft nicht mehr vermissen. In drei Jahren bekomme ich Dein Buch. Darum: setz Dich jetzt endlich hin! Mijn vriend Richard. Jij bent de rots in mijn branding. Ik dank je voor jouw begrip en steun en vooral daarvoor dat je gewoon van mij houdt. Jouw stalen zenuwen en vermogen om mij te relativeren bewonder ik. Nu is de wereld van ons! Nicole Torka Enschede, april 2003

14 Hoofdstuk 1 Introductie 1.1 Inleiding Mijn interesse voor de veranderende arbeidsmarkt en in het bijzonder het verschijnsel flexibilisering van de arbeid is ontstaan uit de alledaagse verbazing over de voor mij nieuwe omgeving; verwondering over de Nederlandse maatschappij waarin ik dertien jaar geleden mijn eerste stappen heb gezet. Toen kwam ik de eerste keer in aanraking met het fenomeen uitzendarbeid. Uitzendarbeid, uitzendbureau? Ja, dat het Arbeitsamt arbeid bemiddelt, dat wist ik, maar legale bedrijven die dat tegen vergoeding doen? Dat was voor mij volstrekt nieuw. Ik woonde in Duitsland in een stad met meer dan inwoners, maar van zoiets als een uitzendbureau had ik nog nooit gehoord. Daarentegen was het begrip uitzendbureau in mijn nieuwe omgeving allumgegenwertig en kreeg een gezicht: ten eerste door de zeven of acht uitzendbureau s die in Oldenzaal (vaak op de beste winkellocaties) gevestigd waren en door het feit dat de meerderheid van mijn Nederlandse kennissen en vrienden als uitzendkracht werkten of hadden gewerkt. Tijdens mijn studie arbeids- en organisatiepsychologie aan de Open Universiteit kreeg ik de mogelijkheid om meer, theoretische, kennis te vergaren omtrent de veranderende arbeidsmarkt en in het bijzonder uitzendarbeid. Echter, op één vraag had ik nog geen antwoord gevonden: hoe komt het dat er in Nederland meer uitzendbureau s en uitzendkrachten zijn, dan in Duitsland? Met mijn doctoraalscriptie wilde ik dan ook een (deel)antwoord op deze vraag vinden en heb ik me daarom verdiept in de invloed van de regelgeving op de keuze van Duitse en Nederlandse metaal-ondernemers om uitzendkrachten in te zetten. Na afronding van dit afstudeeronderzoek was er nog voldoende nieuwsgierigheid en energie over om het verschijnsel flexibilisering van de arbeid - of meer specifiek arbeidsovereenkomsten die afwijken van de traditionele arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd - tot centraal thema van een viereneenhalf jaren durende uitdaging te maken. De mogelijkheid hiertoe werd mij geboden bij de afdeling Human Resource Management, Faculteit BBT, van de Universiteit Twente. Kernthema van het onderzoek binnen die afdeling HRM is innovatie van werk en organisatie. Het gaat daarbij enerzijds om de interactie tussen innovatie van werk en organisatie en andere vormen van innovatie (zoals product- en procesinnovatie) en anderzijds om de positie en het functioneren van medewerkers, die op hun beurt weer worden beïnvloed door maatschappelijke en culturele veranderingen. Veranderingen in of vernieuwing van arbeidsrelaties - het in kaart brengen van de veranderingen in de relaties tussen organisaties en hun medewerkers - is één onderzoeksveld binnen de afdeling HRM (Looise, 2001, p. 95). Waarom dit aandachtsveld? De laatste twee decennia zijn zowel in Nederland als ook daarbuiten arbeidsrelaties onderhevig aan verandering. Van uniformiteit of homogeniteit in arbeidsrelaties, zoals in het verleden, kan geen sprake meer zijn. Deeltijdarbeid is normaal (bijna 40 procent van de Nederlandse beroepsbevolking werkt niet full-time) en ook de tijdstippen waarop gewerkt wordt laten een grotere variatie zien. De functie voor het leven maakt plaats voor employability en binnen het collectieve 1

15 beloningspatroon is ruimte geschapen voor beloningsvormen die rekening houden met individuele werknemerswensen en met de behoefte van werkgevers om beloning aan prestatie te koppelen. Ten slotte, en dat is mijn specifieke onderzoeksterrein, moet worden gewezen op de differentiatie in contractvormen: de traditionele arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd is tegenwoordig minder vanzelfsprekend. Flexibele contracten, zoals bijvoorbeeld contracten voor bepaalde tijd en uitzendcontracten, zijn geen uitzondering meer (Huiskamp c.s., 2002). Binnen het aandachtsveld vernieuwing van arbeidsrelaties wordt dan ook onderzoek gedaan naar de oorzaken en effecten van onder andere deze veranderingen in contractvormen. Dit onderzoek richt zich op mogelijke effecten voor werknemers; op het werknemersperspectief. Tot dusverre is er wel enig onderzoek gedaan naar de oorzaken van de toename in flexibele contracten - of zoals ik dat noem atypische contractrelaties -, maar over de effecten op flexkrachten zelf weten we zeer weinig (cf. Gallagher & Sverke, 2000; Gallagher & McLean Parks, 2001; Pearce, 1998): The outsiders perspective is a common feature of much of the research to date. It deduces the likely consequences, draws on proxy indicators and uses harder, objective data on terms of conditions of employment. Conspicuously missing is the insiders perspective the employees voice (Kessler, Coyle-Shapiro en Purcell, 1999, p. 6). Feit is: een aanzienlijk deel van de Nederlandse beroepsbevolking heeft een contract met zijn (materiële) werkgever dat afwijkt van de traditionele arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd: een zogenaamde typische contractrelatie. Er bestaat dus een zekere vraag naar tijdelijke arbeid. Daarnaast willen bedrijven volgens de HRM-retoriek gecommitteerde of betrokken medewerkers; ten minste, indien ze competitief voordeel willen behalen. De vraag die zich dan ook voordoet is de volgende: gaan die twee samen? Aan de ene kant een lossere relatie tussen werkgever en werknemer, aan de andere kant betrokkenheid. Natuurlijk wordt ook de aard van die relatie door veel factoren bepaald, maar een belangrijk stempel wordt gedrukt door de contractrelatie die wordt aangegaan. Deze nu, staat hier centraal. De algemene vraagstelling van dit onderzoek kan dan ook als volgt worden geformuleerd: Heeft de contractrelatie een invloed op betrokkenheid? Of, wat specifieker: bestaan er verschillen in betrokkenheid tussen typische en atypische arbeidskrachten? We beperken ons bij de beantwoording van deze vraag tot een specifieke doelgroep: medewerkers in metaalbewerkende functies van lager en middelbaar niveau. De keuze voor deze doelgroep was enerzijds pragmatisch: door mijn afstudeeronderzoek had ik al toegang tot een sector waarbinnen deze functies te vinden zijn: de metaal. Bovendien hebben relatief veel mensen in metaalbewerkende functies een atypische contractrelatie (paragraaf 1.3). Anderzijds was de keuze voor deze sector gebaseerd op overwegingen van meer fundamentele aard. Ten eerste heb ik aansluiting gezocht bij eerder onderzoek van de afdeling HRM en meer specifiek het aandachtsgebied Vernieuwing van Arbeidsrelaties - in de metaalproductenindustrie 2

16 (Steenbakkers, 1994) en de automobielindustrie (cf. Looise, Van Riemsdijk en De Lange, 1998; Van Riemsdijk & De Leede, 1999). Ten tweede, onderzoek naar handarbeiders is schaars: In general, only a few studies have entered the realm of shopfloor life (Geary, 1992, p. 38).... en dat maakt een studie naar juist deze groep extra interessant. In deze introductie zal ik de relevantie van het onderzoek schetsen. In paragraaf 1.2 staat de (veranderende) Nederlandse arbeidsmarkt centraal. Vervolgens wordt nader ingegaan op (ontwikkelingen) op de arbeidsmarkt voor metaalbewerkende functies, ons onderzoeksterrein (paragraaf 1.3). In paragraaf 1.4 plaatsen we het onderzoek in een HRM-perspectief: wat kunnen betrokken medewerkers voor de organisatie als geheel en voor het managen van de human resources betekenen en welke rol speelt de contractrelatie daarbij? Vervolgens gaan we de veronderstelde wisselwerking tussen de contractrelatie en betrokkenheid bespreken (paragraaf 1.5). Aansluitend wordt de maatschappelijke (1.6.1) en wetenschappelijke relevantie (1.6.2) uitgewerkt. In paragraaf 1.7 ten slotte, wordt een beknopt overzicht gegeven van de opzet van dit boek. 1.2 Veranderingen op de Nederlandse arbeidsmarkt IBM has halved its number of direct employees from to worldwide but we still have the same overall number of jobs as before, around We have just shifted their status. The group will never go back to full employment in any way. It got its fingers too badly burned in the 1980s. (Peter Hagger, Business Director Global Services, geciteerd door Purcell & Purcell, 1998). De jaren tachtig van de vorige eeuw waren ook voor het Nederlandse bedrijfsleven en de samenleving als geheel een kritieke periode: twee oliecrises, de loonstijgingen en een expansief beleid, vertraagde de economische en werkgelegenheidsgroei. Nederland werd besmet met de Dutch disease : lage groei, hoge werkloosheid, veel overheidsingrijpen en hoge belasting- en premiedruk (Delsen, 2000a). De werkloosheid groeide van 5 procent in de periode tot ruim 10 procent in 1982, het nationale tekort steeg van 4 procent in 1977 tot 10 procent in 1982 en circa 20 procent van de potentiële beroepsbevolking deed een beroep op de Algemene Bijstandswet of de Wet Arbeidsongeschiktheid (Van Riemsdijk & De Leede, 1999). De verzorgingsstaat stuitte in die jaren op zijn grenzen. Werkgevers(organisaties), werknemers(bonden) en de overheid definieerden de dramatisch oplopende werkloosheid als gemeenschappelijke probleem, dat alleen door samenwerking van alle drie partijen kon worden opgelost. Het Akkoord van Wassenaar van 1982 wordt dan ook gezien als een beginpunt van wat wij nu het poldermodel zijn gaan noemen. Dit beleidsmatige poldermodel - de gezamenlijke verantwoordelijkheid van de sociale partners en de overheid om rendementsherstel en werkgelegenheidscreatie door middel van loonmatiging, lastenverlichting en terugdringing van de collectieve uitgaven, deregulering en koppeling 3

17 van de gulden aan de Duitse mark te bevorderen - moest voor een opleving van de economie en de daarvan afhankelijke arbeidsmarkt zorgen (Delsen, 2000a, p. 10). Daarbij werd door werkgevers opnieuw het belang van personeelsvolumeflexibiliteit benadrukt: de flexibele aanpassing van het personeelsbestand met behulp van allerlei soorten (tijdelijke) contracten of door de arbeidsduur te laten variëren al naar gelang de vraag naar arbeid (Fruytier, 1999, p. 66). De standaardredenering hierbij is dat traditionele contracten (full-time; voor onbepaalde tijd) een vaste kostenfactor vormen, die de bewegingsruimte om op veranderende omstandigheden te reageren aanzienlijk beperken (Delsen, 1998). Personele flexibiliteit wordt gezien als een strategie om in turbulente omgevingen de economische efficiency te vergroten (cf. Hunter c.s., 1993; ILO, 1998; Reilly, 1998a). Personele flexibiliteit kan worden gedefinieerd als: The ability of management to vary the use of the factor labour in a company to fluctuations and changes in levels of patterns and demands (Blyton & Morris, 1992). Het gaat dus om de operationele flexibiliteit: het vermogen om adequaat met de factor arbeid in te spelen op veranderingen in de productievolume en taken (Jonge & Geurts, 1997). In dit onderzoek staat de externe flexibiliteit centraal: om op kwalitatieve en kwantitatieve veranderingen in de output te reageren worden tijdelijk arbeidskrachten van buiten de onderneming aangetrokken (zie voor een uitgebreide beschrijving van vormen van personele flexibiliteit bijvoorbeeld Schilfgaarde & Cornelissen, 1988 en De Haan c.s., 1994). In de twee decennia na het Akkoord van Wassenaar heeft de Nederlandse arbeidsmarkt opmerkelijke veranderingen ondergaan, die aan de hand van vier trends kunnen worden gekarakteriseerd: 1) afnemende werkloosheid; 2) toenemende participatie van vrouwen; 3) toenemende werkgelegenheid; en 4) een toenemend aantal atypische contractrelaties (Pot & Koene, 2000). De jaarlijkse groei van de werkgelegenheid in Nederland is in het laatste decennium van de 20e eeuw ongeveer gelijk geweest aan die in de Verenigde Staten en beduidend hoger dan in de EU als geheel: in de tweede helft van de jaren negentig is de werkgelegenheidsgroei twee tot drie keer zo hoog als het EUgemiddelde en ligt ook beduidend boven de werkgelegenheidsgroei in de VS (Delsen, 2000, p. 38). Sinds 1995 zijn er 1.2 miljoen banen bijgekomen en is de werkloosheid gedaald van 7 naar 3 procent in 2001 (Ministerie SZW, 2003). Door deze werkgelegenheidsgroei en de dalende werkloosheid vervult Nederland een voorbeeldfunctie voor andere (Europese) landen. Echter, het Centraal Planbureau (CPB) verwacht voor 2003 dat de groei van de werkgelegenheid tot stilstand zal komen, of misschien zelfs zal dalen. Ook verwacht het CPB voor 2003 een stijging van het aantal werklozen tot : 5 % van de beroepsbevolking (Kaar, 2003). Voor bijvoorbeeld Duitsland een haast utopisch cijfer! 4

18 De Beer (1997) schetst de volgende ontwikkeling van de Nederlandse arbeidsmarkt: tussen 1987 en 1996 werden banen gecreëerd van deze banen, en dus 75 procent van de werkgelegenheidsgroei kunnen volgens De Beer als marginaal worden beschouwd: het zijn kleine deeltijdbanen of tijdelijk werk met een vaak laag niveau. Pot en Koene (2000) stellen dat atypische of flexibele arbeidsrelaties 28 procent van de totale werkgelegenheidsgroei in Nederland tussen 1987 en 1999 voor hun rekening hebben genomen en Delsen (2000) schrijft dat het aantal (permanente) voltijdbanen na 1987 nauwelijks is veranderd; het aantal flexibele banen is bijna verdubbeld en het aantal deeltijdbanen is met ruim 60 procent toegenomen. Maar, in Nederland is de arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd - het zogenaamde werken in vaste dienst - nog steeds de meest gebruikelijke overeenkomst tussen werkgever en werknemer: circa 85 procent van de Nederlandse afhankelijke beroepsbevolking heeft zo n relatie met de werkgever (Van Riemsdijk c.s., 2001). Echter, sinds enkele jaren is er toenemend statistisch bewijs dat het aantal contracten dat afwijkt van de arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd toeneemt, niet alleen binnen Nederland en Europa (e.g. Delsen, 1997; Van Riemsdijk & De Leede, 1999; Pot & Koene, 2000), maar ook in de Verenigde Staten (Cohany, 1996) en Australie (Benson, 1998). Over flexwerk in de Europese Unie: 42 miljoen Europeanen (27.7 procent van de totale beroepsbevolking) heeft een atypische contractrelatie (CIETT, 2000). In 1988 had 8.1 procent van de Nederlandse beroepsbevolking een tijdelijk contract (Delsen, 1998). In 2000 was dit percentage 12.6 procent (European Foundation, 2001). Met name in de periode 1993 tot 1997, die gekenmerkt werd door een ruime arbeidsmarkt, heeft de numerieke externe flexibiliteit in Nederland een relatief hoge vlucht genomen (Houtman cs., 1999). Overigens, er bestaat enige evidentie dat bovengenoemde cijfers wat aan de lage kant zijn. Bijvoorbeeld: volgens de definitie van flexibele arbeid van het CBS hebben flexibele arbeidskrachten een arbeidsduur van ten minste 12 uur per week en een (arbeids)overeenkomst voor bepaalde tijd zonder vooruitzicht op een vaste aanstelling. Dit betekent dat flexkrachten die minder dan 12 uur werken, kleine zelfstandigen en uitzendkrachten met een uitzendovereenkomst voor onbepaalde tijd niet onder deze definitie vallen. De internationale brancheorganisatie voor uitzendondernemingen (CIETT) presenteert andere, hogere cijfers. De CIETT concludeert dat meer dan 23 procent van de Nederlandse beroepsbevolking contractueel flexibel is: 4.6 procent van de beroepsbevolking werkt als uitzendkracht, 11 procent heeft een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd en 11 procent zijn zogenaamde ZZP ers (Zelfstandigen Zonder Personeel). Nederland neemt qua atypische contractrelaties in Europa een vierde plaats in: op de eerste plaats staat Spanje (52.4%), gevolgd door Italië (32.9%) en Frankrijk (25%) (CIETT, 2000). Nederland is the most temporary agency worker intensive met een uitzendquota van meer dan 4 procent (European Foundation, 2001). Volgens de ABU (Algemene Bond Uitzendondernemingen) hebben Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk de meeste uitzendkrachten in Europa aan het werk. Nederland neemt Europees gezien een derde plaats in (ABU, 2002). De Nederlandse uitzendbranche vervult per jaar 1.3 miljoen tijdelijke banen en per jaar kunnen mensen aan de slag via een uitzendbureau (ABU, 2003). Het aantal uitzendbureaus is 5

19 tussen 1995 en 1999 verdrievoudigd, met een scherpe toename in 1998 en Dat laatste moet vooral worden toegeschreven aan de afschaffing van de vergunningsplicht met van kracht gaan van de Wet Allocatie Arbeidskrachten door Intermediairs; de zogenaamde WAADI (zie ook paragraaf ). Wie zijn deze arbeidskrachten, die slechts tijdelijk aan een arbeidsorganisatie gebonden zijn? Uit onderzoek blijkt dat sekse, leeftijd, opleiding en etniciteit van invloed zijn op het al dan niet hebben van een niet-traditionele contractvorm. Vrouwen hebben vaker een overeenkomst die afwijkt van de arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd dan mannen, namelijk 15 respectievelijk 10 procent. Ook de leeftijd speelt een rol: in de jongste leeftijdsgroep (15-24 jaar) vinden we de meeste flexwerkers (Voogdt- Pruis, 1998a&b). Verder hebben schoolverlaters vaker dan hun leeftijdsgenoten een overeenkomst met een tijdelijk karakter. In 1997 had 30 procent van de werkende schoolverlaters een flexibel contract. Bij de gehele werkzame beroepsbevolking van jaar was dit 13 procent (Reemers, 1998). Ruim 4 van de 10 instromers (40 procent) hebben een contract voor minder dan één jaar (Boelens, 1998a&b). Ook lager opgeleiden zijn oververtegenwoordigd op de flexibele arbeidsmarkt: er bestaat een negatieve correlatie tussen het kwalificatieniveau en het percentage tijdelijk werk (Delsen, 1995; Pot & Koene, 2000). Vooral voor technische functies die een lager opleidingsniveau vereisen wordt in ruime mate gebruik gemaakt van flexkrachten en meer specifiek: uitzendkrachten. Volgens een onderzoek van de European Foundation (2001) werken in Nederland de meeste uitzendkrachten in de industrie en in de bouw (33%). Het aandeel van dit soort banen in het totaal aantal uitzendbanen bedroeg in procent (Pot & Koene, 2000). Overigens, ook op Europees niveau lijkt de flexibele arbeidsmarkt vooral een secundaire arbeidsmarkt te zijn: 63 procent van de flexibele banen in de Europese Unie zijn op een laag functieniveau te vinden. Vanuit de werkgevers-optiek zijn vooral in de lagere, eenvoudige beroepen de mogelijkheden voor externe flexibiliteit het meest aanwezig: de aard van de werkzaamheden laat het toe om het takenpakket snel aan te leren (Dekker&Dorenbos, 1997, p. 105). Dus vooral mensen met een zwakke arbeidsmarktpositie hebben geen arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd. Ten slotte, een zevende tot een vijfde van de allochtone beroepsbevolking heeft een flexibel contract, terwijl dit van de gehele werkzame beroepsbevolking nog geen tiende is (De Beer, 1996). We zullen nu één deel-arbeidsmarkt beschrijven waarop de vragers en aanbieders van technische functies elkaar ontmoeten: de arbeidsmarkt voor metaalbewerkende functies, ons onderzoeksterrein. 1.3 De arbeidsmarkt voor metaalbewerkende functies De bij de werkgeversvereniging FME-CWM aangesloten ondernemingen bieden werk aan ongeveer medewerkers (FME-CWM, 2003). De FME-CWM bundelt ruim ondernemingen in de metaal-, kunststof-, elektronica- en elektrotechnische industrie. Zij is de grootste industriële werkgevers- en ondernemingsorganisatie in Nederland. De Metaalunie is de brancheorganisatie voor het midden- en kleinbedrijf. Bij de Metaalunie zijn meer dan ondernemers aangesloten die samen werkgelegenheid 6

20 bieden aan zo n mensen (Metaalunie, 2001). De helft van de medewerkers heeft werk op middelbaar niveau (vaklieden), 30 procent behoort tot het midden en hoger technisch personeel; 20 procent verricht laag en ongeschoold werk (FME-CWM, 2001). Overigens heeft tussen 1994 en 2000 een flinke verschuiving in de opbouw van het personeelsbestand plaatsgevonden. Door de toenemende specialisatie zijn de functie-eisen veranderd: het aandeel van laag- en ongeschoold personeel is afgenomen, terwijl het aandeel van het midden- en hoger personeel is toegenomen (Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, 2000). We zullen nu de dynamiek op de metaal-arbeidsmarkt schetsen. Eerst gaan we in op de periode vóór het derde kwartaal van Daarna op de periode vanaf het derde kwartaal 2001 tot heden (januari 2003). De jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw De sector metaal pretendeert als eerste de kou te voelen en de zon te zien schijnen, de barometer van de Nederlandse economie te zijn (NRC Handelsblad, 4 december 2001). Deze conjunctuurgevoelige sector is dan ook in de jaren tachtig van de vorige eeuw mede graadmeter geweest voor de malaise van de Nederlandse economie: grote reorganisaties gingen gepaard met massaontslagen. Anders gezegd: de Nederlandse metaal was een belangrijke indicator van de Dutch disease (zie paragraaf 1.2). Vanaf het midden van de jaren negentig van de vorige eeuw is de situatie in de sector dramatisch veranderd. In 1994 zijn er volgens de FME-CWM (1995) nog geen noemenswaardige knelpunten op de deze arbeidsmarkt te bekennen. Enkele jaren later wordt de metaal als problematische sector gekarakteriseerd. Omdat er structureel weinig nieuw aanbod is voor technische functies en ook de werknemers-mobiliteit gering is, zijn vacatures voor technisch geschoolden in hoge mate moeilijk vervulbaar (Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, 2000). Door de algemene krapte op de Nederlandse arbeidsmarkt, werkgelegenheidsgroei, een vervangingsvraag (een relatief oud, mannelijk personeelsbestand), een afnemend interesse voor beroepen in de metaal en de geringe interesse van vrouwen voor technische beroepen heeft meer dan de helft van de metaalbedrijven moeilijkheden met het vervullen van vacatures: zo n tot functies zijn vacant (OOM, 2001) procent van deze vacatures zijn moeilijk vervulbaar: ze staan langer dan drie maanden open (FME, 2000). Er bestaat volgens de werkgevers een structureel tekort aan vaklieden en midden en hoger personeel, maar ook aan arbeidskrachten voor lagere technische functies. In de productie zijn 25.6 procent van de functies voor vaklieden (bijvoorbeeld verspaner, lasser, elektromonteur, matrijzenmaker, machinebankwerker en scheepsmetaalbewerker) moeilijk vervulbaar; in de service 15.5 procent van de functies voor vaklieden, bijvoorbeeld: servicemonteur, onderhoudsmonteur en medewerker technische dienst (FME, 2000). De top-3 metaal-functies zijn monteurs, lassers en bankwerkers (OOM, 2001). Deze krapte wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door de dalende belangstelling van jongeren - en in het bijzonder de lage belangstelling van meisjes - voor technische beroepen. De Nederlandse metaal is nog steeds een mannelijke sector die niet lijkt te hebben geprofiteerd van het feit dat meer vrouwen betaalde arbeid verrichten. Binnen de sector werken minder dan 10 procent vrouwen; in andere sectoren is dit gemiddeld 39 procent. Dit heeft ook gevolgen voor het arbeidspatroon binnen de sector: meer dan 90 7

Vrouwen op de arbeidsmarkt

Vrouwen op de arbeidsmarkt op de arbeidsmarkt Johan van der Valk Annemarie Boelens De arbeidsdeelname van vrouwen lag in 23 op 55 procent. De arbeidsdeelname van vrouwen stijgt al jaren. Deze toename komt de laatste jaren bijna

Nadere informatie

Eindexamen maatschappijleer vwo 2006-I

Eindexamen maatschappijleer vwo 2006-I Opgave 4 Mens en werk: veranderingen op de arbeidsmarkt tekst 9 5 10 15 20 25 30 35 Volgens de auteurs van het boek Weg van het overleg? komen de nationale overheid en de sociale partners steeds verder

Nadere informatie

Noordelijke Arbeidsmarkt Verkenning 2004

Noordelijke Arbeidsmarkt Verkenning 2004 Noordelijke Arbeidsmarkt Verkenning 2004 Hoofdrapport Samenstelling: Dr. L. Broersma & Drs D. Stelder, Sectie Ruimtelijke Economie, FEW, RuG Prof. Dr. J. van Dijk, Faculteit der Ruimtelijke Wetenschappen,

Nadere informatie

Beroepsbevolking 2005

Beroepsbevolking 2005 Beroepsbevolking 2005 De veroudering van de beroepsbevolking is duidelijk zichtbaar in de veranderende leeftijdspiramide van de werkzame beroepsbevolking (figuur 1). In 1975 behoorde het grootste deel

Nadere informatie

Voor wie verstandig handelt! Daling personeel

Voor wie verstandig handelt! Daling personeel Daling personeel Trendsamenvatting Naam Definitie Scope Invloed Conclusie Bronnen Daling personeel Het aantal medewerkers dat werkzaam is in de sector / branche zal gemiddeld genomen hoger opgeleid zijn,

Nadere informatie

Allochtonen op de arbeidsmarkt 2009-2010

Allochtonen op de arbeidsmarkt 2009-2010 FORUM Maart Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt 9-8e monitor: effecten van de economische crisis In steeg de totale werkloosheid in Nederland met % naar 26 duizend personen. Het werkloosheidspercentage

Nadere informatie

Samenvatting onderzoek Medewerkers in het MBO

Samenvatting onderzoek Medewerkers in het MBO Samenvatting onderzoek Medewerkers in het MBO Uitgevoerd door ABF Research in opdracht van SOM Aanleiding De arbeidsmarkt voor mbo-personeel is dynamisch. Nieuw personeel stroomt in en ander personeel

Nadere informatie

1 Inleiding: de metamorfose van de arbeidsmarkt

1 Inleiding: de metamorfose van de arbeidsmarkt 1 Inleiding: de metamorfose van de arbeidsmarkt 1.1 De beroepsbevolking in 1975 en 2003 11 1.2 De werkgelegenheid in 1975 en 2003 14 Halverwege de jaren zeventig van de vorige eeuw trok de gemiddelde Nederlandse

Nadere informatie

Van baan naar eigen baas

Van baan naar eigen baas M200912 Van baan naar eigen baas drs. A. Bruins Zoetermeer, juli 2009 Van baan naar eigen baas Ruim driekwart van de ondernemers die in de eerste helft van 2008 een bedrijf zijn gestart, werkte voordat

Nadere informatie

JAARMONITOR 2015 JANUARI 2016. Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland

JAARMONITOR 2015 JANUARI 2016. Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland JAARMONITOR 2015 JANUARI 2016 Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland Inhoud 3 NÚ KAN DE WERKLOOSHEID OMLAAG 4 FREELANCERS EN FLEXWERKERS STIMULEREN GROEI BEDRIJVEN 5 OMZETONTWIKKELING

Nadere informatie

Uitzendwerk als graadmeter

Uitzendwerk als graadmeter 13 januari 2017 Auteurs: Feike Reitsma, Michel van Smoorenburg, Roeleof van der Velde Uitzendwerk als graadmeter In het derde kwartaal 2016 zijn er volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)

Nadere informatie

x Verandering t.o.v. voorgaand jaar Totaal

x Verandering t.o.v. voorgaand jaar Totaal Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in 22 Cees Maas De ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in 22 laten geen gunstig beeld zien. De werkgelegenheid nam nog wel toe, maar de groei was veel kleiner dan in voorafgaande

Nadere informatie

FORUM Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt: effecten van de economische crisis 2 e kwartaal 2009

FORUM Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt: effecten van de economische crisis 2 e kwartaal 2009 FORUM Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt: effecten van de economische crisis 2 e kwartaal 29 Groei van werkloosheid onder zet door! In het 2 e kwartaal van 29 groeide de werkloosheid onder (niet-westers)

Nadere informatie

Eindexamen maatschappijleer vwo 2003-II

Eindexamen maatschappijleer vwo 2003-II Opgave 1 Armoede en werk 1 Het proefschrift bespreekt de effecten van het door twee achtereenvolgende kabinetten-kok gevoerde werkgelegenheidsbeleid. / De titel van het proefschrift heeft betrekking op

Nadere informatie

Kortetermijnontwikkeling

Kortetermijnontwikkeling Artikel, donderdag 22 september 2011 9:30 Arbeidsmarkt in vogelvlucht Het aantal banen van werknemers en het aantal openstaande vacatures stijgt licht. De loonontwikkeling is gematigd. De stijging van

Nadere informatie

Uit huis gaan van jongeren

Uit huis gaan van jongeren Arie de Graaf en Suzanne Loozen Jaarlijks verlaten bijna een kwart miljoen jongeren het ouderlijk huis. Een klein deel van hen is al vóór de achttiende verjaardag uit huis gegaan. De meeste jongeren gaan

Nadere informatie

HRM EN ARBEIDSVERHOUDINGEN in kritieke. transitie. lezing HR salon 14 maart 2013 PROF. DR. WILLEM DE NIJS HOOGLERAAR STRATEGISCH PERSONEELSMANAGEMENT

HRM EN ARBEIDSVERHOUDINGEN in kritieke. transitie. lezing HR salon 14 maart 2013 PROF. DR. WILLEM DE NIJS HOOGLERAAR STRATEGISCH PERSONEELSMANAGEMENT HRM EN ARBEIDSVERHOUDINGEN in kritieke transitie lezing HR salon 14 maart 2013 PROF. DR. WILLEM DE NIJS HOOGLERAAR STRATEGISCH PERSONEELSMANAGEMENT RADBOUD UNIVERSITEIT NIJMEGEN Ad Nagelkerke en Willem

Nadere informatie

Demografie van de Nederlandse beroepsbevolking

Demografie van de Nederlandse beroepsbevolking Betaling én vervanging van vergrijzende arbeidspopulatie worden een probleem Demografie van de Nederlandse beroepsbevolking Peter Ekamper, Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) Op

Nadere informatie

V erschenen in: ESB, 83e jaargang, nr. 4162, pagina 596, 31 juli 1998 (datum)

V erschenen in: ESB, 83e jaargang, nr. 4162, pagina 596, 31 juli 1998 (datum) Emancipatie en opleidingskeuze A uteur(s): Grip, A. de (auteur) Vlasblom, J.D. (auteur) Werkzaam bij het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) van de Universiteit Maastricht. (auteur) Een

Nadere informatie

Disclosure belangen. (potentiële) belangenverstrengeling

Disclosure belangen. (potentiële) belangenverstrengeling Tijdelijke arbeidsrelaties: Balanceren tussen Flexibiliteit en Zekerheid? Prof. Dr. René Schalk Workshop Drachten, 6 februari 2014 Disclosure belangen (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst

Nadere informatie

Langzaam maar zeker zijn ook de gevolgen van de economische krimp voor de arbeidsmarkt zichtbaar

Langzaam maar zeker zijn ook de gevolgen van de economische krimp voor de arbeidsmarkt zichtbaar In de vorige nieuwsbrief in september is geprobeerd een antwoord te geven op de vraag: wat is de invloed van de economische situatie op de arbeidsmarkt? Het antwoord op deze vraag was niet geheel eenduidig.

Nadere informatie

Ondanks de in 2014 massaal geuite ambitie en wens tot verandering van werkgever is maar een klein deel in 2015 overgestapt

Ondanks de in 2014 massaal geuite ambitie en wens tot verandering van werkgever is maar een klein deel in 2015 overgestapt Ondanks de in 2014 massaal geuite ambitie en wens tot verandering van werkgever is maar een klein deel in 2015 overgestapt In 2014 bleek 82% van de professionals open te staan voor een carrièrestap in

Nadere informatie

Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid

Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Juli 2013 De evolutie van de werkende beroepsbevolking te Brussel van demografische invloeden tot structurele veranderingen van de tewerkstelling Het afgelopen

Nadere informatie

De vaste baan bereikbaar voor alle werknemers

De vaste baan bereikbaar voor alle werknemers De vaste baan bereikbaar voor alle werknemers Samenvatting De tweedeling op de arbeidsmarkt groeit. Steeds meer werknemers, vooral lager opgeleiden en 45- minners, werken op basis van een tijdelijk contract

Nadere informatie

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Aantal banen in Nederland daalt. Banenverlies bedrijfsleven loopt steeds sterker op

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Aantal banen in Nederland daalt. Banenverlies bedrijfsleven loopt steeds sterker op Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB03-161 3 september 2003 9.30 uur Aantal banen in Nederland daalt Het aantal banen van werknemers in Nederland in het tweede kwartaal van 2003 is 22 duizend

Nadere informatie

Krappe markt remt flexibilisering

Krappe markt remt flexibilisering Krappe markt remt flexibilisering A uteur(s): Fouarge, D.J.A.G. (auteur) Kerkhofs, M.J.M. (auteur) Organisatie voor Strategisch Arbeidsmarktonderzoek. V erschenen in: ESB, 85e jaargang, nr. 4240, pagina

Nadere informatie

Vacatures in de industrie 1

Vacatures in de industrie 1 Vacatures in de industrie 1 Martje Roessingh 2 De laatste jaren is het aantal vacatures sterk toegenomen. Daarentegen is in de periode 1995-2000 het aantal geregistreerde werklozen grofweg gehalveerd.

Nadere informatie

V erschenen in: ESB, 83e jaargang, nr. 4149, pagina 344, 24 april 1998 (datum) De arbeidsmarkt voor informatici is krap en zal nog krapper worden.

V erschenen in: ESB, 83e jaargang, nr. 4149, pagina 344, 24 april 1998 (datum) De arbeidsmarkt voor informatici is krap en zal nog krapper worden. Het informatici-tekort A uteur(s): Smits, W. (auteur) Delmee, J. (auteur) Grip, A. de (auteur) De auteurs zijn werkzaam bij het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) van de Universiteit

Nadere informatie

Nederland zakt vier plaatsen op Human Capital Index: vaardigheden en kennis van oudere leeftijdscategorieën blijven onbenut.

Nederland zakt vier plaatsen op Human Capital Index: vaardigheden en kennis van oudere leeftijdscategorieën blijven onbenut. ONDERZOEKSRAPPORT Nederland zakt vier plaatsen op Human Capital Index: vaardigheden en kennis van oudere leeftijdscategorieën blijven onbenut. Introductie In het Human Capital 2015 report dat het World

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4

Nadere informatie

DUURZAAM DUURZAAM INZETBAAR PERSONEEL DOOR IN- EN EXTERNE FLEXIBILITEIT: De overheid betaalt 50% mee! De overheid betaalt 50% mee!

DUURZAAM DUURZAAM INZETBAAR PERSONEEL DOOR IN- EN EXTERNE FLEXIBILITEIT: De overheid betaalt 50% mee! De overheid betaalt 50% mee! GA VOOR DUURZAAM DUURZAAM INZETBAAR PERSONEEL DOOR IN- EN EXTERNE FLEXIBILITEIT: 1 Duurzame inzetbaarheid door in- en externe flexibiliteit: de overheid betaalt 50% mee! De overheid zet in op zo lang mogelijk

Nadere informatie

Transnational Forces and Corporate Governance Regulation in Postsocialist Europe

Transnational Forces and Corporate Governance Regulation in Postsocialist Europe Transnational Forces and Corporate Governance Regulation in Postsocialist Europe reading committee: prof. dr. B. Greskovits dr. O.H Holman prof. dr. J.E. Keman dr. S. Shields prof. dr. R. Van Tulder Arjan

Nadere informatie

Regionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg update juni 2013

Regionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg update juni 2013 Regionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg update juni 2013 1. Inleiding In 2012 hebben Etil en Research voor Beleid in opdracht van de Provincie Limburg de ontwikkeling van de Limburgse arbeidsmarkt onderzocht

Nadere informatie

Minder instroom in, meer uitstroom uit arbeidsmarkt

Minder instroom in, meer uitstroom uit arbeidsmarkt Minder instroom in, meer uitstroom uit arbeidsmarkt 07 Arbeidsmarktmobiliteit geringer dan in voorgaande jaren Bijna miljoen mensen wisselen in 2008 van beroep of werkgever Afname werkzame door crisis

Nadere informatie

Jongeren op de arbeidsmarkt

Jongeren op de arbeidsmarkt Jongeren op de arbeidsmarkt Tanja Traag In 23 was 11 procent van alle jongeren werkloos. Jongeren die geen onderwijs meer volgen, hebben een andere positie op de arbeidsmarkt dan jongeren die wel een opleiding

Nadere informatie

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Werkgelegenheid commerciële sector daalt. Minder banen in industrie en zakelijke dienstverlening

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Werkgelegenheid commerciële sector daalt. Minder banen in industrie en zakelijke dienstverlening Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB02-196 26 september 2002 9.30 uur Werkgelegenheid commerciële sector daalt Voor het eerst sinds 1994 is het aantal banen van werknemers in commerciële bedrijven

Nadere informatie

MKB investeert in kennis, juist nu!

MKB investeert in kennis, juist nu! M201016 MKB investeert in kennis, juist nu! drs. B. van der Linden drs. P. Gibcus Zoetermeer, september 2010 MKB investeert in kennis, juist nu! MKB-ondernemers blijven investeren in bedrijfsopleidingen,

Nadere informatie

Veranderen. De rol van HR?

Veranderen. De rol van HR? Veranderen De rol van HR? Inhoud Wat is het verschil tussen bedrijfsleven en universiteiten? Wat betekent dat als je wilt veranderen? Waar een wil is is een weg, wil men wel vernaderen? Wanneer wil of

Nadere informatie

Duiding Arbeidsmarktontwikkelingen juni 2017

Duiding Arbeidsmarktontwikkelingen juni 2017 Duiding Arbeidsmarktontwikkelingen juni 2017 Inhoudsopgave Samenvatting: in één oogopslag 2 1. Economie 3 1.1. Nederlandse economie groeit nog steeds verder 3 1.2. Minder verleende ontslagvergunningen

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4

Nadere informatie

Mijn levensloop. Werknemers en werkgevers veranderen. Een introductie: Ardiënne Verhoeven. Arbeidsmarktveranderingen Twee ontwikkelingen

Mijn levensloop. Werknemers en werkgevers veranderen. Een introductie: Ardiënne Verhoeven. Arbeidsmarktveranderingen Twee ontwikkelingen Werknemers en werkgevers veranderen Een introductie: Ardiënne Verhoeven Mijn levensloop 1985-1992 1992-1994 1994-2000 2000 - nu Recht en bedrijfskunde Personeelsmanager HRM manager Zelfstandig HR ondernemer

Nadere informatie

Fact sheet avv-loze periode ABU-cao

Fact sheet avv-loze periode ABU-cao Fact sheet avv-loze periode ABU-cao INLEIDING De CAO voor Uitzendkrachten (hierna nader te noemen de ABU-CAO ) is op dit moment niet algemeen verbindend verklaard. Dit wordt ook wel de avv-loze periode

Nadere informatie

Scholing voor oudere werknemers: literatuuroverzicht en kosten-baten analyse

Scholing voor oudere werknemers: literatuuroverzicht en kosten-baten analyse Scholing voor oudere werknemers: literatuuroverzicht en kosten-baten analyse Wim Groot & Henriette Maassen van den Brink In samenwerking met Annelies Notenboom, Karin Douma en Tom Everhardt, APE Den Haag

Nadere informatie

CBS: Voorzichtig herstel arbeidsmarkt in het tweede kwartaal

CBS: Voorzichtig herstel arbeidsmarkt in het tweede kwartaal Persbericht PB14 56 11 9 214 15.3 uur CBS: Voorzichtig herstel arbeidsmarkt in het tweede kwartaal Meer werklozen aan de slag Geen verdere daling aantal banen, lichte groei aantal vacatures Aantal banen

Nadere informatie

Samenvatting Twente Index 2016

Samenvatting Twente Index 2016 Samenvatting Twente Index 2016 Kijk voor regionale en lokale data op www.twenteindex.nl INLEIDING De Twente Index wordt door Kennispunt Twente samengesteld in opdracht van de Twente Board. De Board wil

Nadere informatie

De arbeidsmarkt: crisistijd en trends

De arbeidsmarkt: crisistijd en trends De arbeidsmarkt: crisistijd en trends 06 Werkzame beroepsbevolking krimpt tijdens crisis Arbeidsmarkt reageert vertraagd op conjunctuur Krimp vooral onder mannen en jongeren Daling flexwerkers snel voorbij

Nadere informatie

Proactiviteit op de arbeidsmarkt. Minder mensen & meer beweging

Proactiviteit op de arbeidsmarkt. Minder mensen & meer beweging Proactiviteit op de arbeidsmarkt Minder mensen & meer beweging Drie belangrijke trends Op de arbeidsmarkt zijn een drietal trends te onderscheiden die van invloed zijn op de beschikbaarheid van personeel

Nadere informatie

Betekenis van werk. Slechts 1 op de 7 Nederlanders geniet van het werk

Betekenis van werk. Slechts 1 op de 7 Nederlanders geniet van het werk Betekenis van werk Slechts 1 op de 7 Nederlanders geniet van het werk Het 1e Nationale onderzoek naar betekenis in het werk 2006/2007 Onderzoeksresultaten samengevat Ruim 65% van de Nederlandse beroepsbevolking

Nadere informatie

STARTFLEX. Onderzoek naar ondernemerschap onder studenten in Amsterdam

STARTFLEX. Onderzoek naar ondernemerschap onder studenten in Amsterdam Onderzoek naar ondernemerschap onder studenten in Amsterdam Colofon ONDERZOEKER StartFlex B.V. CONSULTANCY Centre for applied research on economics & management (CAREM) ENQETEUR Alexander Sölkner EINDREDACTIE

Nadere informatie

Jonge werknemers en werkstress: een beknopte weergave van de feiten

Jonge werknemers en werkstress: een beknopte weergave van de feiten Jonge werknemers en werkstress: een beknopte weergave van de feiten Irene Houtman & Ernest de Vroome (TNO) In het kort: Onderzoek naar de ontwikkeling van burn-outklachten en verzuim door psychosociale

Nadere informatie

Arbeidsmarktdynamiek vanuit een leeftijdsspecifiek perspectief

Arbeidsmarktdynamiek vanuit een leeftijdsspecifiek perspectief Arbeidsmarktdynamiek vanuit een leeftijdsspecifiek perspectief Anne C. Gielen Department Algemene Economie Universiteit van Maastricht 28 September 2007 1/22 Dynamiek op de arbeidsmarkt Demografische,

Nadere informatie

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Vooral minder banen in industrie en zakelijke dienstverlening

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Vooral minder banen in industrie en zakelijke dienstverlening Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB02-252 10 december 2002 9.30 uur Werkgelegenheid groeit in de zorg en daalt in het bedrijfsleven In het derde kwartaal van 2002 is het aantal banen van

Nadere informatie

Flexibiliteit en zekerheid: misverstanden met flexicurity

Flexibiliteit en zekerheid: misverstanden met flexicurity Flexibiliteit en zekerheid: misverstanden met flexicurity NVA Lustrumcongres Ton Wilthagen Universiteit van Tilburg wilthagen@uvt.nl www.tilburguniversity.nl/flexicurity Een feestelijke observatie De in

Nadere informatie

Geen tekort aan technisch opgeleiden

Geen tekort aan technisch opgeleiden Geen tekort aan technisch opgeleiden Auteur(s): Groot, W. (auteur) Maassen van den Brink, H. (auteur) Plug, E. (auteur) De auteurs zijn allen verbonden aan 'Scholar', Faculteit der Economische Wetenschappen

Nadere informatie

Highlights Regio in Beeld 2015. Arbeidsmarktregio Zuid-Holland Centraal

Highlights Regio in Beeld 2015. Arbeidsmarktregio Zuid-Holland Centraal Highlights Regio in Beeld 2015 Arbeidsmarktregio Zuid-Holland Centraal Samenvatting Aantal banen neemt weer toe, echter niet in collectieve sector In Zuid-Holland Centraal groeit het aantal banen van werknemers

Nadere informatie

4. Werkloosheid in historisch perspectief

4. Werkloosheid in historisch perspectief 4. Werkloosheid in historisch perspectief Werkloosheid is het verschil tussen het aanbod van arbeid en de vraag naar arbeid. Het arbeidsaanbod in Noord-Nederland hangt samen met de mate waarin de inwoners

Nadere informatie

Met een startkwalificatie betere kansen op de arbeidsmarkt

Met een startkwalificatie betere kansen op de arbeidsmarkt Met een startkwalificatie betere kansen op de arbeidsmarkt Ingrid Beckers en Tanja Traag Van alle jongeren die in 24 niet meer op school zaten, had 6 procent een startkwalificatie, wat inhoudt dat ze minimaal

Nadere informatie

Mannen geven veel vaker leiding dan vrouwen

Mannen geven veel vaker leiding dan vrouwen nen geven veel vaker leiding dan vrouwen Astrid Visschers en Saskia te Riele In 27 gaf 14 procent van de werkzame beroepsbevolking leiding aan of meer personen. Dit aandeel is de afgelopen jaren vrijwel

Nadere informatie

hoe aantrekkelijk bent u? employer branding is de basis voor toekomstig arbeidskapitaal

hoe aantrekkelijk bent u? employer branding is de basis voor toekomstig arbeidskapitaal hoe aantrekkelijk bent u? employer branding is de basis voor toekomstig arbeidskapitaal Waarom is employer branding belangrijk? Het speelveld van de HRmanager verandert. In de toekomst wordt het meer dan

Nadere informatie

Totaalbeeld arbeidsmarkt: werkloosheid in februari 6 procent

Totaalbeeld arbeidsmarkt: werkloosheid in februari 6 procent Arbeidsmarkt in vogelvlucht Gemiddeld over de afgelopen vier maanden is er een licht stijgende trend in de werkloosheid. Het aantal banen van werknemers stijgt licht en het aantal openstaande vacatures

Nadere informatie

University of Groningen. Vrije en reguliere scholen vergeleken Steenbergen, Hilligje

University of Groningen. Vrije en reguliere scholen vergeleken Steenbergen, Hilligje University of Groningen Vrije en reguliere scholen vergeleken Steenbergen, Hilligje IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please

Nadere informatie

Fact sheet. Monitor jeugdwerkloosheid Amsterdam. nummer 5 maart 2013

Fact sheet. Monitor jeugdwerkloosheid Amsterdam. nummer 5 maart 2013 Fact sheet nummer 5 maart 2013 Monitor jeugdwerkloosheid Amsterdam Er zijn ruim 133.000 jongeren van 15 tot en met 26 jaar in Amsterdam (januari 2012). Met de meeste jongeren gaat het goed in het onderwijs

Nadere informatie

Werknemers en innovatie

Werknemers en innovatie Design Charles & Ray Eames - Hang it all Vitra Werknemers en innovatie VIGOR slotevent Stan De Spiegelaere Guy Van Gyes Innovatie STI Science Technology Innovation DUI Doing Using Interacting De kenniswerker

Nadere informatie

Artikelen. Minder dynamiek binnen de werkzame beroepsbevolking in Ingrid Beckers en Birgit van Gils

Artikelen. Minder dynamiek binnen de werkzame beroepsbevolking in Ingrid Beckers en Birgit van Gils Minder dynamiek binnen de werkzame beroepsbevolking in 23 Ingrid Beckers en Birgit van Gils In 23 vonden ruim 9 duizend mensen een nieuwe baan. Dat is 13 procent van de werkzame beroepsbevolking. Het aandeel

Nadere informatie

. Winstgevendheid door wenbaarheid. Wendbare organisaties bieden zekerheid voor de toekomst. 24 april 2012

. Winstgevendheid door wenbaarheid. Wendbare organisaties bieden zekerheid voor de toekomst. 24 april 2012 . Winstgevendheid door wenbaarheid Wendbare organisaties bieden zekerheid voor de toekomst 24 april 2012 wie zijn wij Optines Consultancy is als HRM business partner gespecialiseerd in verandermanagement,

Nadere informatie

Conclusies enquête The Future Group. November 2015

Conclusies enquête The Future Group. November 2015 November 2015 Conclusies enquête Een zzp er kiest voor zelfstandigheid, vrijheid en ondernemerschap. Daar moet je hem/haar de ruimte voor geven. Verplichte collectieve zaken staan in tegenstelling tot

Nadere informatie

Arbeidsmarkt en vakmanschap

Arbeidsmarkt en vakmanschap Arbeidsmarkt en vakmanschap Symposium Spelen met Talent Avans Hogeschool, s-hertogenbosch 16.45-17.30 uur Gerard Evers dr. Gerard Evers Recente verleden Hoogleraar Human Capital Valuation UvT Hoofdredacteur

Nadere informatie

Statistisch Bulletin. Jaargang 70 2014 47

Statistisch Bulletin. Jaargang 70 2014 47 Statistisch Bulletin Jaargang 70 2014 47 20 november 2014 Inhoud 1. Arbeid en sociale zekerheid 3 Iets meer banen en vacatures in het derde kwartaal 3 Werkloze beroepsbevolking 4 2. Macro-economie 5 Koerswaarde

Nadere informatie

Persoonlijke factoren en Sales succes

Persoonlijke factoren en Sales succes Persoonlijke factoren en Sales succes Welke samenhang is er? Gerard Groenewegen Mei 2009 06-55717189 1 Agenda 1. Inleiding 2. Opzet studie 3. Beoordeling van dit onderzoek 4. Bevindingen 5. Conclusie 6.

Nadere informatie

Leeftijdbewust personeelsbeleid De business case

Leeftijdbewust personeelsbeleid De business case Leeftijdbewust personeelsbeleid De business case Inleiding Binnen de sector ziekenhuizen is leeftijdsbewust personeelsbeleid een relevant thema. De studie RegioMarge 2006, De arbeidsmarkt van verpleegkundigen,

Nadere informatie

Flexibele Arbeidsrelaties: Vast versus Tijdelijk Contract

Flexibele Arbeidsrelaties: Vast versus Tijdelijk Contract Flexibele Arbeidsrelaties: Vast versus Tijdelijk Contract Rapport van ILC Zorg voor later, Stichting Loonwijzer/WageIndicator, en Universiteit van Amsterdam/Amsterdams Instituut voor Arbeids Studies (AIAS)

Nadere informatie

@chfreese, Amsterdam. Inclusief HRM en de Participatiewet Dr. Charissa Freese Utrecht 24 november 2016

@chfreese, Amsterdam. Inclusief HRM en de Participatiewet Dr. Charissa Freese Utrecht 24 november 2016 @chfreese, Amsterdam Inclusief HRM en de Participatiewet Dr. Charissa Freese Utrecht 24 november 2016 Kennisclip Reflect Participatiewet Korte kennisclip (https://www.youtube.com /watch?v=b54oh33iiow)

Nadere informatie

Welkom. Workshop Multi Culti, of liever niet?

Welkom. Workshop Multi Culti, of liever niet? Welkom Workshop Multi Culti, of liever niet? Agenda 1. Waar gaan we het precies over hebben: multi culti (internationalisering) 2. Facts & Figures 3. De workshop: Multi Culti of liever niet? 4. Conclusies

Nadere informatie

Bedrijfskundige opbrengsten van investeren in Vitaliteit en Gezondheid. Prof. Dr. Gerard I.J.M. Zwetsloot

Bedrijfskundige opbrengsten van investeren in Vitaliteit en Gezondheid. Prof. Dr. Gerard I.J.M. Zwetsloot Bedrijfskundige opbrengsten van investeren in Vitaliteit en Gezondheid Prof. Dr. Gerard I.J.M. Zwetsloot Programma Workshop Eerste deel: Presentatie Visie op Gezond Ondernemen Een paar voorbeelden van

Nadere informatie

Leergang januari - juli 2014. HRM en arbeidsverhoudingen Leergang voor vakbondsbestuurders

Leergang januari - juli 2014. HRM en arbeidsverhoudingen Leergang voor vakbondsbestuurders Leergang januari - juli 2014 HRM en arbeidsverhoudingen Leergang voor vakbondsbestuurders In de afgelopen jaren is er een kloof ontstaan tussen de wereld van de cao en het sociaal beleid binnen ondernemingen.

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch)

Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) 159 Ouders spelen een cruciale rol in het ondersteunen van participatie van kinderen [1]. Participatie, door de Wereldgezondheidsorganisatie gedefinieerd als

Nadere informatie

Werkgelegenheidsonderzoek 2010

Werkgelegenheidsonderzoek 2010 2010 pr ov i nc i e g r oni ng e n Wer kgel egenhei dsonder zoek Eenanal ysevandeont wi kkel i ngen i ndewer kgel egenhei di nde pr ovi nci egr oni ngen Werkgelegenheidsonderzoek 2010 Werkgelegenheidsonderzoek

Nadere informatie

HRM ONDER NIEUWE ARBEIDSVERHOUDINGEN

HRM ONDER NIEUWE ARBEIDSVERHOUDINGEN LEZING VOOR HET HRM PRAKTIJKCONGRES, UTRECHT, 2 NOVEMBER 2012 Evert Smit BASIS & BELEID ORGANISATIEADVISEURS 1 2 3 4 5 6 Het issue: trammelant in de polder Postmoderne aftocht van HRM? Kantelende arbeidsverhoudingen

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA Den Haag AV/RV/2001/45402

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA Den Haag AV/RV/2001/45402 Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA Den Haag Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 Telefoon

Nadere informatie

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/124083

Nadere informatie

8. Werken en werkloos zijn

8. Werken en werkloos zijn 8. Werken en werkloos zijn In 22 is de arbeidsdeelname van allochtonen niet meer verder gestegen. Onder autochtonen is het aantal personen met werk nog wel licht toegenomen. De arbeidsdeelname onder Surinamers,

Nadere informatie

Emotioneel Belastend Werk, Vitaliteit en de Mogelijkheid tot Leren: The Manager as a Resource.

Emotioneel Belastend Werk, Vitaliteit en de Mogelijkheid tot Leren: The Manager as a Resource. Open Universiteit Klinische psychologie Masterthesis Emotioneel Belastend Werk, Vitaliteit en de Mogelijkheid tot Leren: De Leidinggevende als hulpbron. Emotional Job Demands, Vitality and Opportunities

Nadere informatie

Grote dynamiek in kleinschalig ondernemerschap

Grote dynamiek in kleinschalig ondernemerschap Grote dynamiek in kleinschalig ondernemerschap J. Mevissen, L. Heuts en H. van Leenen SAMENVATTING Achtergrond van het onderzoek Het verschijnsel zelfstandige zonder personeel (zzp er) spreekt tot de verbeelding.

Nadere informatie

WERKEN MET FREELANCERS IN JOUW ORGANISATIE?

WERKEN MET FREELANCERS IN JOUW ORGANISATIE? WERKEN MET FREELANCERS IN JOUW ORGANISATIE? Freelancen, interimmen, contracting zijn allemaal verschillende benamingen voor een zeer sterk groeiend verschijnsel in de economie. Steeds meer industrieën

Nadere informatie

Samenvatting door een scholier 1905 woorden 16 maart keer beoordeeld. Economie Hoofdstuk 4

Samenvatting door een scholier 1905 woorden 16 maart keer beoordeeld. Economie Hoofdstuk 4 Samenvatting door een scholier 1905 woorden 16 maart 2011 0 keer beoordeeld Vak Methode Economie In balans Economie Hoofdstuk 4 4.1 Het aanbod van arbeid Het aanbod van arbeid is gelijk aan de omvang van

Nadere informatie

De Nederlandse Maritieme Arbeidsmarkt 2014

De Nederlandse Maritieme Arbeidsmarkt 2014 De Nederlandse Maritieme Arbeidsmarkt 2014 Sectorrapport Scheepsbouw Ruud van der Aa Jenny Verheijen 1 Inhoudsopgave Inleiding 3 Belangrijkste uitkomsten 4 1. Samenstelling werkgelegenheid 5 2. Verwachte

Nadere informatie

compensatie voor flexwerkers: wat willen werkgevers?

compensatie voor flexwerkers: wat willen werkgevers? 169 compensatie voor flexwerkers: wat willen werkgevers? Monique Stavenuiter In de discussie over flexibilisering onder andere naar aanleiding van de Wet werk en zekerheid (Wwz) gaat het vooral over vaste

Nadere informatie

THEMA: ARBEIDSMARKT JOOST DUFFHUES YACHT 24 MEI 2012

THEMA: ARBEIDSMARKT JOOST DUFFHUES YACHT 24 MEI 2012 THEMA: ARBEIDSMARKT JOOST DUFFHUES YACHT 24 MEI 2012 Dynamiek in de (arbeids) markt Politiek Overheid Technologie Economie Arbeidsmarkt Demografie Organisaties (Beroeps) bevolking Sociaal OVERHEID Wet-

Nadere informatie

Paragraaf 2 De hedendaagse arbeids samenleving 2.1 wat is een arbeids samenleving?

Paragraaf 2 De hedendaagse arbeids samenleving 2.1 wat is een arbeids samenleving? Antwoorden door een scholier 1490 woorden 7 april 2006 4,6 15 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Paragraaf 2 De hedendaagse arbeids samenleving 2.1 wat is een arbeids samenleving? In 1948

Nadere informatie

Factsheet. Monitor jeugdwerkloosheid Amsterdam 2014. Werkloosheid stijgt naar 24% Definities. Nummer 6 juni 2014

Factsheet. Monitor jeugdwerkloosheid Amsterdam 2014. Werkloosheid stijgt naar 24% Definities. Nummer 6 juni 2014 Nummer 6 juni 2014 Monitor jeugdwerkloosheid Amsterdam 2014 Factsheet Ondanks eerste tekenen dat de economie weer aantrekt blijft de werkloosheid. Negen procent van de Amsterdamse beroepsbevolking is werkloos

Nadere informatie

Arbeidsrelaties in verandering - moet HRM opnieuw worden uitgevonden?

Arbeidsrelaties in verandering - moet HRM opnieuw worden uitgevonden? Arbeidsrelaties in verandering - moet HRM opnieuw worden uitgevonden? Transvorm Tilburg, 17 februari 2016 De wereld verandert sneller dan ooit Arbeidsmarkt Samenleving Arbeidsorganisatie en arbeidsrelaties

Nadere informatie

De medewerker tijdens krimp en verandering Tinka van Vuuren. Seminar HRM tijdens krimp en verandering 12 oktober 2011 Nijmegen

De medewerker tijdens krimp en verandering Tinka van Vuuren. Seminar HRM tijdens krimp en verandering 12 oktober 2011 Nijmegen De medewerker tijdens krimp en verandering Tinka van Vuuren Seminar HRM tijdens krimp en verandering 12 oktober 2011 Nijmegen Achtergrond onzekerheid over de arbeidsplaats Bezuinigingen, reorganisaties,

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4

Nadere informatie

Intentieverklaring Versie:

Intentieverklaring Versie: Intentieverklaring Versie: 27-03-2018 1) Het regionale actieplan De vraag naar personeel in zorg en welzijn stijgt. De instroom is op dit moment onvoldoende om aan de toenemende vraag te kunnen voldoen.

Nadere informatie

Onderzoek Alumni Bètatechniek

Onderzoek Alumni Bètatechniek Onderzoek Alumni Bètatechniek 0 meting - Achtergrond Eén van de knelpunten op de Nederlandse arbeidsmarkt is een tekort aan technisch geschoolden. De Twentse situatie is hierin niet afwijkend. In de analyse

Nadere informatie

Kwartaalrapportage Arbeidsmarkt Breda Inleiding. 2 Globaal beeld arbeidsmarkt 2006

Kwartaalrapportage Arbeidsmarkt Breda Inleiding. 2 Globaal beeld arbeidsmarkt 2006 Kwartaalrapportage Arbeidsmarkt Breda 2006 Herstel economie zet fors door Aantal banen neemt toe Werkloosheidsdaling Breda minder groot Daling jeugdwerkloosheid stagneert Aantal bijstandsgerechtigden daalt

Nadere informatie

Business Case Vitaliteit & Inzetbaarheid. Enkele voorbeelden

Business Case Vitaliteit & Inzetbaarheid. Enkele voorbeelden Business Case Vitaliteit & Inzetbaarheid Enkele voorbeelden Gallup Consulting, 2002 (200.000 werknemers uit 36 multinationals): 12% meer klantgroei 62% minder veiligheidsincidenten 18% meer productiviteit

Nadere informatie

Weer aan het werk als uitzendkracht: vaker wisseling van baan en sector na werkloosheid Jeroen van den Berg en Hester Houwing (UWV)

Weer aan het werk als uitzendkracht: vaker wisseling van baan en sector na werkloosheid Jeroen van den Berg en Hester Houwing (UWV) Weer aan het werk als uitzendkracht: vaker wisseling van baan en sector na werkloosheid Jeroen van den Berg en Hester Houwing (UWV) Paper voor workshop op NvA/TvA congres 2012 concept, niet citeren zonder

Nadere informatie