Zoeken naar lang. Levensduur neemt licht af levensduur van afgevoerde stamboekkoeien per jaar van afvoer, in dagen. rundveehouderij

Transcriptie

1 Zoeken naar lang 26 Levensduur neemt licht af levensduur van afgevoerde stamboekkoeien per jaar van afvoer, in dagen Na een flinke stijging van de levensduur is de trend sinds 28 weer dalend. BOERDERIJ no. ( xxxxxxxx )

2 ere levensduur Verbetering levensduur stagneert Melkkoeien worden maar vijf jaar en negen maanden oud. Melkveehouders willen oudere koeien, maar het management schiet vaak tekort. 27 De oudste koe bij maatschap De Kuiper is op het moment veertien jaar met een productie van 95. kilo melk. FOTO S: KOOS GROENEWOLD ONDANKS de focus op duurzaamheid is de gemiddelde levensduur van melkkoeien sinds 28 alleen maar gedaald. In de CRVstatistieken is goed te zien dat veehouders in jaren van piekende melkprijzen zo veel mogelijk koeien hebben aangehouden. In de daarop volgende jaren zijn met de dalende melkprijs weer meer koeien afgevoerd. Anders gezegd: als er geld te verdienen is, leveren veehouders meer inspanning om melkkoeien op het bedrijf te houden. Een stamboekkoe wordt in Nederland gemiddeld afgevoerd op een leeftijd van 2.93 dagen (211). Dat is vijf jaar en negen maanden, nog niet de helft van de veertien jaar die de koe moet kunnen bereiken. Ze heeft dan dagen melk gegeven met een gemiddelde melkproductie per dag van 27,3 kilo. Geen oudere koeien Opmerkelijk is dat de levensduur van de koeien de laatste jaren niet is toegenomen. Betere huisvesting, meer aandacht voor duurzaamheid in de fokkerij en eisen van zuivelaars ten spijt lukt het de gemiddelde melkveehouder tot nu toe niet om dieren gemiddeld langer op het bedrijf te houden. Wel lijken meer BOERDERIJ no. ( xxxxxxxx )

3 Flink meer honderdtonners aantal koeien per jaar met 1. kilo melk en aantal koeien met 1. kilo vet en eiwit kilo melk veehouders zich ervan bewust dat een langere levensduur (hogere levensproductie) voordelen oplevert. Het aantal honderdtonners steeg het afgelopen decennium snel naar in 211. Aan de genetica kan het volgens Mathijs van Pelt van Animal Evaluation Unit van CRV niet liggen, dat koeien niet ouder worden. Wat betreft de genetische aanleg is de productieve levensduur in de afgelopen jaren zelfs met 12 dagen toegenomen. Koeien kunnen theoretisch ouder worden. Van Pelt heeft de afgelopen tijd diverse nieuwe fokwaarden geïmplementeerd, zoals klauwgezondheid. Nu kijkt hij naar een fokwaarde voor kalvervitaliteit. De introductie van nieuwe fokwaardes laat de prestaties snel stijgen. Zo is sinds de introductie van de fokwaarde voor duurzaamheid in 1998 de levensduur, ondanks de recente afname, verbeterd. CRV ziet het als een goede prestatie dat de gemiddelde melkproductie per koe de laatste jaren fors gestegen is, terwijl de levensduur niet navenant is gedaald. Feit is volgens Van Pelt dat een ho kilo vet en eiwit In 211 waren er meer dan 2.1 honderdtonners en maar liefst 228 tientonners qua vet en eiwit. Levensproductie stijgt fors in tien jaar levensproductie in kilo s melk De levensproductie lag de afgelopen jaren op ruim 3. kilo melk per koe. 28 gere levensproductie gepaard gaat met een mindere vruchtbaarheid. Het is de uitdaging voor de veehouder om een hogere levensproductie te corrigeren met betere voeding, huisvesting en klimaat. Maar ouderdom komt met gebreken. De drie hoofdredenen voor gedwongen afvoer zijn verminderde vruchtbaarheid, klauwproblemen en problemen met uiergezondheid. Als deze zaken goed zijn, Zo verhoogt u de leeftijd van melkvee Het verhogen van de levensduur van een koe is niet snel gedaan, maar met maatregelen is op lange termijn wel winst te boeken. Accepteer dat u oudere koeien wat vaker moet insemineren. De tussenkalftijd loopt dan wel op, maar het kost minder dan een koe voortijdig afstoten en vervangen door een vaars. Stel een fokdoel voor de langere termijn vast dat bij uw bedrijf past. Houd u ook bij de gekozen stieren die daarbij passen. Zo krijgt u op termijn een uniform koppel melkkoeien. Dat is makkelijker te managen dan een koppel met veel variatie. Stel een ondergrens vast voor de fokwaarde levensduur. Gebruik bij gelijke geschiktheid voor inseminatie de stier met de hoogste fokwaarde levensduur. Houd niet te veel jongvee aan. Zo voorkomt u dat u oudere dieren opruimt, alleen maar om plaats te maken voor een verse vaars. Optimaliseer in overleg met uw voerleverancier de voeding per groep en let vooral op de groep droge koeien. De voeding van deze dieren is cruciaal voor de kwaliteit van de eicellen die op dat moment aangelegd worden en over enkele maanden pas vrijkomen voor bevruchting. Investeer in rubber op de vloeren waar koeien scherp moeten draaien of lang stil moeten staan. Vaak gaat het om de wachtruimte, de standen van de melkstal en de in- en uitloop van de melkstal. Een rubbervloer draagt bij in het verminderen van klauwproblemen, een van de belangrijkste reden voor afvoer. BOERDERIJ 97 no. 47 (21 augustus 212)

4 We zijn geen bejaardenhuis voor koeien Op het melkveebedrijf van Aart de Kuiper wordt elke koe hetzelfde behandeld. Zijn strategie is niet te veel te behandelen. Hoogstens tillen we een koe die dicht bij de 1. liter is over de laatste hobbel heen. kan een koe wel ouder dan zes jaar worden. Oudere koeien leveren geld op Het is snel rond te rekenen dat het probleemloos houden van oudere koeien meer oplevert. Als eerste blijkt uit de CRV-statistieken dat de piek in de melkproductie in de vierde lactatie ligt, een lactatie die veel koeien niet eens halen. Bij minder vervanging hoeft de veehouder minder jongvee op te fokken; dat kost met de huidige voerprijzen al snel 1.4 per dier. Volgens dierenarts Gerrit Hegen van Diergeneeskundig Centrum Zuid- Oost Drenthe in Coevorden en Sleen is op veel melkveebedrijven sprake van een te groot aanbod jongvee. Er wordt te weinig op jonge leeftijd geselecteerd, dus is de instroom van vaarzen te groot ten koste van oudere koeien. Niet alleen qua gemiddelde levensduur en extra opfokkosten pakt dit nadelig uit, maar ook met het oog op mestplaatsing en afschaffing van het quotumsysteem in 215 moet dit worden aangepakt. Minder jongvee betekent simpelweg meer plaatsingsruimte voor mest van het melkvee. Een beetje boer moet onder normale omstandigheden met een vervangingspercentage van 25 uit de voeten kunnen. In een stabiele situatie zijn zes à zeven stuks jongvee per tien melkkoeien genoeg. Maatschap De Kuiper verhuisde in 1971 van Hoornaar naar Lelystad. In de door de Rijksdienst opgeleverde stal bevonden zich zandboxen. De meeste naburige veehouders verwijderden het zand en kozen voor een harde ondergrond, maar niet Aart de Kuiper. Sinds de verplaatsing haalden negentien koeien een productie van meer dan 1. liter. De oudste koe werd zeventien jaar. Afgelopen jaren hebben we relatief veel oudere koeien moeten afvoeren. We zaten op een gemiddelde levensproductie van 56. liter. Nu zijn de koeien bij afvoer gemiddeld 5,5 jaar oud met een levensproductie van kilo. Wat als de maatschappij vraagt om oudere koeien? Koeien melken is een economische bezigheid. We zijn geen bejaardenhuis voor koeien. We moeten accepteren dat koeien niet zo lang meegaan. Ik weet niet of een hogere afvoerleeftijd betekent dat koeien een beter leven hebben. Maar een gemiddeld aantal lactaties van drieënhalf vind ik eigenlijk te weinig. Is levensduur een van uw doelen met al die honderdtonners? Nee. Wij voeren koeien met problemen zelfs vrij snel af. Koeien mogen ouder worden als dat op een gezonde manier lukt. Onze strategie is: niet te PROFIEL Naam: Aart de Kuiper (63). Plaats: Lelystad. Bedrijf: 9 koeien, 4 ha, rjg kg (4,67 % vet, 3,56 % eiwit). gem. celgetal: 94.. Hegen, dierenarts sinds 1983, was betrokken bij de ontwikkeling van het Koe-Kompas, een managementinstrument voor Cono-melkveehouders. Hij geeft workshops over koemanagement in heel Nederland. Hegen is groot voorstander van het opdelen van de rundveestapel in diergroepen met elk hun specifieke behoeften qua voeding, huisvesting en management. Een belangrijke groep is volgens hem de droogstand- en transitiegroep. Vooral de laatste fase van droogstand is essentieel. 8 procent van de ziektes na afkalven hebben te maken met een gebrekkig verlopende droogstand en transitie. Bovendien zijn kalveren geboren uit koeien met een matig droogstandrantsoen minder vitaal. Ook de kwaliteit van de eicellen die nodig zijn voor een goede bevruchting, wordt sterk bepaald door het verloop van droogstand en transitie. Vakmanschap moet beter Duidelijk is dat management een belangrijke rol speelt in het niet ouder worden van de Neder- veel te behandelen. We tillen een koe die dicht bij de 1. liter is, hoogstens over de laatste hobbel. Onze diergeneeskundige kosten liggen op zo n 2 per koe per jaar. Waarom worden de koeien bij u ouder dan gemiddeld? Onze stal is ruim 4 jaar oud maar nog steeds ideaal voor de koeien. De diepe Engelse boxen gevuld met autobanden in een zandbed en afgedekt met zaagsel zorgen in combinatie met een dichte stalvloer voor een lage infectiedruk. Dierenartsen vinden onze boxen, 1,1 bij 2,4 meter, wat smal. Maar de koeien liggen er recht in en schijten nagenoeg nooit in de box. Onze koeien staan s zomers dag en nacht in de wei. Ze hebben geen klauwproblemen. Waarom kiezen niet meer veehouders voor uw werkwijze? Te goedkoop en te eenvoudig, denk ik. 29 BOERDERIJ 97 no. 47 (21 augustus 212)

5 Geen welzijnsdiscussie, maar discussie over respect Ethicus Frans Stafleu vindt dat vooral vanuit de respectbenadering naar de gemiddelde levensduur van melkkoeien moet worden gekeken. Te vaak wordt alleen geredeneerd vanuit de welzijnsbenadering, zegt Stafleu. Hij is dierenarts en ethicus bij Universiteit Utrecht en was lid van de Commissie Ethiek van fokkerijorganisatie CRV. Wat vindt u van de gemiddelde levensduur van de Nederlandse melkkoe bij afvoer: vijf jaar en negen maanden? Je kunt hier op twee manieren naar kijken. De welzijnsbenadering of de respectbenadering. Wat betreft welzijn zou je de vraag kunnen stellen: wat vindt de koe er zelf van? Volgens mij is het antwoord hierop: niets. Ook zou je de vraag kunnen stellen of het doel van een boer moet zijn om een koe gelukkig te maken. Feit is echter dat hij voor elke afgevoerde, gelukkige koe weer een jonge gelukkige koe terug komt. Verder zouden we het over welzijn al lang niet meer moeten hebben. Technisch kan dit worden gewaarborgd. Bij de respectbenadering kijken we naar de intrinsieke, oftewel de eigenwaarde van de koe. Hoe willen we als maatschappij met een koe omgaan? We zien dat deze benadering zich niet goed verhoudt tot het voornamelijk zien van een koe als productieeenheid. Je zou kunnen zeggen dat het evenwicht is verstoord. Als we het over respect voor het dier hebben, is het streven van de sector naar een langere levensduur dus goed. Melkveehouders zien hun dieren te veel als productie-eenheid? Respect houdt niet in dat je een dier niet als instrument mag zien. Het gaat erom dat je een dier niet louter als instrument ziet. Goede zorg voor dieren zit van oorsprong in de boerenmoraal. Een PROFIEL Naam: Frans Stafleu (59). Organisatie: Universiteit Utrecht. Functie: dierenarts en ethicus. boer wil zorgen voor goed voedsel en respecteert een koe voor die eigenschap. Dit kan doorschieten als hij de koe puur en alleen als productiemiddel gaat zien vanwege economische druk. Maatschappelijke druk moet niet uit het oog worden verloren. Productie, welzijn en respect moeten in evenwicht zijn. Hoort levensduur volgens u binnen het thema duurzaamheid? Je kunt duurzaamheid zien als: hoe lang gaat iets mee, maar de basisgedachte van duurzaamheid is: nu produceren, maar rekening houden met de toekomst wat betreft zaken als milieu en populatie. De huidige aandacht voor duurzaamheid is niet zozeer op het eerste gericht. Je ziet dat duurzaamheid steeds meer is komen te staan voor alles wat goed is. 3 landse koe. Dit terwijl het vakmanschap van de Nederlandse veehouder toch in hoog aanzien staat. Volgens dierenarts Hegen valt op het vakmanschap van de gemiddelde veehouder nog wel wat af te dingen. Hoe is het mogelijk dat er binnen een sector 1 cent per liter melk verschil kan zijn in kostprijs? Hij zoekt hiervoor een verklaring in het feit dat melkveehouders te lang te weinig financiële prikkels hebben gehad. Hij pleit voor meer vanuit de koe gerelateerd management: Het gaat om integraal koemanagement: droogstand, transitie, huisvesting, management en fokkerij. Als dit soort zaken niet deugt, ontstaan risicofactoren. Vergeet ook de aanpak van dierziekten als IBR, BVD, salmonella en Para-tbc niet. Uitbannen leidt tot meer weerstand en vaak Te veel jongvee op het bedrijf en geen vroege selectie, dan is de instroom vaarzen te groot. FOTO: BERT JANSEN komt de bedrijfshygiëne op een hoger peil. Dat vermindert faal- en uitvalskosten. Met een verbetering van de levensduur is al snel 1,5 cent per liter melk te winnen. Het zijn zaken van de lange adem. Een boer verander je niet van de een op de andere dag. Bedrijfsgroei risico voor levensduur Gezien de maatschappelijke druk op thema s als weidegang en antibioticagebruik is het een kwestie van tijd voordat meer vragen gesteld gaan worden over de gemiddelde levensduur van de koe. Nu al klinkt de term wegwerpkoe. LTO streeft er niet voor niets naar dat de gemiddelde leeftijd van koeien op een bedrijf in 22 twee jaar hoger ligt dan in 211. Een hobbel op de weg lijkt de afschaffing van de quotering, al zorgt het quotumstelsel nu ook voor een jaarlijks correctiemoment, oftewel: versnelde afvoer. Na 1 april 215 worden bedrijven naar verwachting snel groter en neemt de aandacht per individuele koe af. Dat brengt gezondheidsrisico s met zich mee. Uit de CRV-jaarstatistieken blijkt dat het vervangingspercentage in Nederland al lange tijd net boven de 3 ligt. In delen van de Verenigde Staten en Canada werken ze al met vervangingspercentages van boven de 4. Voor de Nederlandse melkveehouder is dit nog een schrikbeeld. Duidelijk is dat het voor de melkveehouderij komende jaren een flinke uitdaging wordt om de gemiddelde levensduur bij afvoer te verhogen. Managementtechnisch valt nog het een en ander te verbeteren. Vaste werkpatronen moeten worden doorbroken en wellicht nog belangrijker: de beleving moet anders. Jan Willem Veldman BOERDERIJ 97 no. 47 (21 augustus 212)