Bundel van de Sliedrecht conferentie van 19 november 2014

Transcriptie

1 Bundel van de Sliedrecht conferentie van 19 november 2014 Thema burgerparticipatie en burgerschap, mede op basis van de evaluatie participatie 1 Achtergrondinformatie voor de eerste Sliedrecht Conferentie ab - Evaluatie Burgerparticipatie.pdf By.1 Evaluatie burgerparticipatie 20 oktober by 1 - Evaluatie burgerparticipatie 20 oktober.pdf By.2 Kadernota burgerparticipatie 25 sept 2012 by 2 - Kadernota burgerparticipatie 25 sept 2012.pdf

2 1 Achtergrondinformatie voor de eerste Sliedrecht Conferentie 1 ab - Evaluatie Burgerparticipatie.pdf Aan de leden van de gemeenteraad Sliedrecht Datum 6 november 2014 Hierbij bieden wij u bijgevoegde stukken aan voor: besluitvorming zienswijze ex art. 160, lid 2 van de Gemeentewet kennisname Geheimhouding op grond van de Wet openbaarheid van bestuur n.v.t. bijlage Fatale termijn nee Bijlagen 2 Ons kenmerk Zaaknr B&W besluit 4 november 2014 Portefeuillehouder A.P.J. van Hemmen Bestuur en Middelen Onderwerp Concept notitie Evaluatie Burgerparticipatie Wat wordt gevraagd Kennis nemen van de concept Evaluatie Burgerparticipatie als stap in het evaluatieproces. Toelichting Uw raad heeft op 25 september 2012 de Kadernota Burgerparticipatie vastgesteld. In dezelfde vergadering heeft uw raad besloten burgerparticipatie na 2 jaar te evalueren. De concept evaluatie is achtergrondinformatie voor de eerste Sliedrecht Conferentie die in de vorm van een open huis plaats vindt op 19 november De conferentie heeft de titel Meedoen in Sliedrecht, (hoe) kan dat beter?. Het resultaat willen wij benutten voor de afronding van het evaluatieproces. Op basis van de bevindingen in de concept evaluatienotitie en het resultaat van het Open Huis zijn wij voornemens u een voorstel te doen voor het al dan niet aanpassen van het kaderstellende beleid en u te informeren over onze voornemens ten aanzien van de uitvoering. Mocht er aanleiding toe zijn, dan zullen wij de evaluatienotitie aanscherpen op basis van het resultaat van het Open Huis. Bijgaande stukken 1. Evaluatie Burgerparticipatie 2. Kadernota Burgerparticipatie (vastgesteld 25 september 2012) Ambtelijk contactpersoon K.J. van Zwienen Tel. nr. (0184)

3 Hoogachtend, Burgemeester en wethouders van Sliedrecht, De secretaris, De burgemeester, drs. C.A. de Haas MBA drs. A.P.J. van Hemmen 2

4 By.1 Evaluatie burgerparticipatie 20 oktober 1 by 1 - Evaluatie burgerparticipatie 20 oktober.pdf Eindconcept Evaluatie burgerparticipatie

5

6 1. Inleiding Het programma-akkoord van Sliedrecht staat vol met ambities ten behoeve van een betere relatie en samenwerking tussen belanghebbenden en het bestuur. Hoewel Sliedrecht al jaren actief is op dit vlak, blijft participatie en interactief bestuur een actueel thema! De concept evaluatie burgerparticipatie die nu voor ligt geeft een eerste invulling aan een raadsbesluit uit september 2012 om burgerparticipatie na twee jaar te evalueren. Burgerparticipatie wordt het thema van de eerste Sliedrecht conferentie. De conferentie wordt georganiseerd in de vorm van een Open Huis en de agendacommissie van u raad heeft besloten tot de titel Meedoen in Sliedrecht, (hoe) kan dat beter?. De agendacommissie heeft hiervoor gekozen omdat participatie en meedoen erg belangrijk zijn in het raadsakkoord en de Sliedrecht conferentie een belangrijke bijdrage kan leveren aan het evaluatieproces. Deze notitie geeft beknopte achtergrondinformatie voor het Open Huis Meedoen in Sliedrecht, (hoe) kan dat beter?. De notitie bestaat uit slechts vier hoofdstukken. Hoofdstuk 2 schetst de algemene probleemstelling met betrekking tot burgerparticipatie zoals die ook heel goed op de Sliedrechtse situatie past. Hierbij vinden we het wiel niet op nieuw uit, maar kiezen we voor het samenvatten van belangrijke conclusies uit het rapport Loslaten in Vertrouwen van de Raad voor het openbaar bestuur. De analyse van de raad is treffend en past naadloos op Sliedrecht. Hoofdstuk 3 zoomt in op Sliedrechtse voorbeelden, knelpunten en kansen. Tot slot worden in hoofdstuk 4 vragen gesteld die nog onder de loep kunnen worden genomen tijdens het Open Huis Burgerparticipatie.

7 2. Algemene Probleemstelling Burgerparticipatie De Raad voor het openbaar bestuur (Rob) 1 heeft een belangrijk rapport uitgebracht over dit thema onder de naam Loslaten in Vertrouwen. In een filmpje geeft de voorzitter van de adviesraad, Jacques Wallage, uitleg over dit rapport. Hij verwoord heel treffend waar het hapert in het contact tussen de overheid en de burger: In het filmpje legt Wallage haarfijn uit dat er een groot verschil is tussen de verticale wereld van de overheid (met wetten en regels) en de horizontale wereld van de samenleving die de dialoog wil aangaan. Daar worden duidelijke voorbeelden bij gegeven. Het verhaal sluit eigenlijk naadloos aan op de Sliedrechtse situatie! Wallage legt uit waarom burgers meer willen dan 1 maal per 4 jaar stemmen. De burger is ten opzichte van vroeger veel mondiger geworden, wil van alles en neemt allerlei initiatieven. De burger ziet daarbij de ambtenaar niet als bondgenoot, maar als obstakel. De wereld is hiermee inhoudelijk veranderd en vraagt het verschuiven van beslissen op basis van regels naar dialoog op basis van feiten. In het filmpje geeft Wallage aan dat participatie vaak niet goed ingezet wordt. Vaak laten we de burger participeren in dat wat we als overheid doen. Dat is eigenlijk de omgekeerde wereld. We moeten de burger meer vertrouwen geven en zelf z n rol laten spelen. Het gaat daarbij om de vraag hoe we als overheid kunnen participeren in de wereld van de burger. Overheidsparticipatie lijkt hiermee een belangrijk conceptueel kader te kunnen worden voor het contact tussen overheid en inwoners/ belanghebbenden in Sliedrecht. Tot slot van deze algemene probleemstelling de link naar het hele rapport van de Raad voor het openbaar bestuur: +veranderende+verhoudingen+voor+gemeenteraden%3f In het volgende hoofdstuk wordt kort ingegaan op Sliedrechtse voorbeelden, knelpunten en kansen die feitelijk illustratief zijn voor de strekking van het rapport van de Rob. 1 De Raad voor het openbaar bestuur (Rob) adviseert over de inrichting en het functioneren van de overheid. Doel is het verbeteren van de doeltreffendheid en doelmatigheid. De Rob besteedt in het bijzonder aandacht aan de uitgangspunten van de democratische rechtsstaat.

8 3. Terug naar de beoogde resultaten In de kadernota burgerparticipatie die de gemeenteraad heeft vastgesteld op 25 september 2012 (zie bijlage 1) is aangegeven wat de gemeente met burgerparticipatie wil bereiken. De doelstellingen en beoogde resultaten die hieronder zijn samengevat, vormen het vertrekpunt in deze evaluatie. De missie uit de kadernota burgerparticipatie luidt Wij zullen ons de komende tijd van 'verzorgingsgemeente' in de richting van een participatiegemeente gaan ontwikkelen. In de kadernota is aangegeven dat als uitgangspunt wordt gehanteerd: eigen verantwoordelijkheid waar het kan, de gemeente aan zet waar het moet. We doen hierbij een beroep op het eigen initiatief, de verantwoordelijkheid en de kracht van burgers. Beoogde resultaten In de kadernota zijn de volgende beoogde resultaten opgenomen: Bij het ontwikkelen van plannen en gemeentelijk beleid willen wij dat participatie bijdraagt aan de volgende resultaten: betere kwaliteit van beleid; meer draagvlak voor gemeentelijk beleid en voor de wijze waarop dat tot stand komt; meer doorwerking van beleid door draagvlak bij belanghebbenden en meer (mede)verantwoordelijkheid van belanghebbenden.

9 4. Succesvolle Sliedrechtse voorbeelden, knelpunten en kansen 4.1 Succesvolle voorbeelden Een aantal instrumenten worden in Sliedrecht met succes ingezet. Cursief wordt teruggegrepen naar de beoogde resultaten. Hierbij een korte opsomming: 1. Buurttoezicht in oost en west Het is bijzonder dat zoveel mensen zich actief inzetten voor veiligheid. Kennelijk is sociale veiligheid een voor Sliedrechters belangrijk thema en sluit dit middel aan bij de behoefte van betrokken inwoners. Uit een evaluatie is gebleken dat er afname van criminaliteit is in de wijk waar buurttoezicht is begonnen (Sliedrecht oost). Het initiatief is kort na de introductie feitelijk verschoven van gemeente en politie naar inwoners. Buurttoezicht wordt immers door inwoners gedragen en uitgevoerd, gemeente en politie faciliteren slechts. Buurttoezicht heeft zichtbaar bijgedragen aan goede doorwerking van het veiligheidsbeleid door een grote mate van verantwoordelijkheid van belanghebbenden in de uitvoering. 2. Zakkenrollerijpreventieteam Dit team functioneert al jaren uitstekend en boekt goede resultaten op het gebied van veiligheid. Politie, inwoners en gemeente weten wat ze aan elkaar hebben en werken goed samen. Het resulteert in een kleiner aantal gevallen van zakkenrollerij, dat in 2012 en 2013 op de weekmarkt tot nul is gereduceerd. Het initiatief is na de introductie verschoven van gemeente en politie naar inwoners. Het team bestaat immers uit inwoners, gemeente en politie faciliteren slechts. Ook het zakkenrollerijpreventieteam heeft zichtbaar bijgedragen aan goede doorwerking van het veiligheidsbeleid door een grote mate van verantwoordelijkheid van belanghebbenden in de uitvoering. 3. Interactieve planvorming m.b.t. inrichting en beheer van de openbare ruimte Ook op dit domein lukt het al jaren om inwoners op een goede manier te betrekken. Uiteraard gaat niet alles vlekkeloos, maar er wordt geleerd van fouten. Inwoners blijken gemotiveerd om mee te denken over hun eigen leefomgeving en de vorm die de gemeente daarvoor kiest (b)lijkt daar doorgaans prima bij aan te sluiten. Inhoudelijk betreft het hier onderwerpen als herinrichting van speelplekken, bestrating en groengebiedjes, maar bijvoorbeeld ook de exacte inkleuring van ondergrondse brengmogelijkheden voor huishoudelijk afval. Gezien het grote aantal inwoners dat hierbij betrokken is, is het mooi te zien dat er uiteindelijk slechts 3 locaties waren waar het moeilijk of onmogelijk bleek tot breed gedragen oplossingen te komen (zie bijlage 2). Dat illustreert hoe een goed proces leidt tot kwalitatief goede plannen die breed gedragen worden. Beschouwing van de succesvolle voorbeelden Een belangrijke gemene deler uit deze voorbeelden is dat er altijd sprake is van een duidelijk belang van inwoners en een duidelijke rolverdeling tussen inwoners, gemeente en eventueel andere betrokken professionals. Ten tweede kan geconstateerd worden dat interactieve planvorming iets totaal anders is dan initiatieven als buurttoezicht en het zakkenrollerijpreventieteam. Bij interactieve planvorming ligt het initiatief bij de gemeente, en betrekt de gemeente belanghebbenden. Burgers participeren. Bij het zakkenrollerijpreventieteam en buurttoezicht ligt het initiatief juist bij inwoners en participeert de overheid. De overheid (gemeente en politie) sluiten in de uitvoering slechts aan. Dat vergt een duidelijk andere rol van de gemeente; ruimte

10 maken en kansen schetsen, en verder slechts faciliteren (overheid participeert in initiatief van inwoners). 4.2 Knelpunten 1 Wijkplatforms De toegevoegde waarde kan vooral liggen in het laagdrempelig maken van participatie en het bevorderen van participatie. Zo zou er meer ruimte voor initiatief en verantwoordelijkheid van belanghebbenden kunnen ontstaan, of draagvlak voor de rol die de gemeente en professionals in de wijk spelen. In de praktijk blijkt dat de rol van de wijkplatforms veel ingewikkelder is dan bij aanvang gedacht. Belangrijkste knelpunt (b)lijkt in de praktijk te zijn dat er géén vanzelfsprekende interactie is tussen de wijkplatforms en de wijkbewoners. Wijkplatformleden kunnen niet op de stoel van belanghebbenden gaan zitten en moeten zich juist daarom richten op het verbeteren en waarborgen van goede processen en het delen van successen. In de praktijk zijn echter maar weinig mensen bereid om zich belangeloos in te zetten om een dergelijke proces- en ambassadeursrol te pakken. Niet vreemd, omdat de belangrijkste trigger voor echte betrokkenheid van mensen een duidelijk inhoudelijk belang (b)lijkt te zijn. In theorie kunnen platforms prima een rol krijgen om initiatieven van inwoners en aanvragen voor ondersteuning van initiatieven vanuit wijkbudget te toetsen. Eén van de platformleden geeft aan dat meer ruimte en slagkracht hierbij belangrijk is, o.a. m.b.t. de inzet van wijkbudget en doet daarbij de uitspraak dat De gemeente de durf hebben om het aan de professionals / platforms over te laten.. De werkwijze m.b.t. wijkbudget zou volgens dit platformlid veel eenvoudiger moeten worden, bij voorkeur slechts achteraf om een verantwoording vragen in plaats van een toets vooraf aan de door de gemeenteraad vastgestelde kaders. Dat is mogelijk indien de wijkplatforms een stichting zouden vormen en een subsidierelatie met de gemeente aan zouden gaan. Wat betreft wijkplatforms en wijkindeling leeft onder platformleden vaak het beeld dat het belangrijk is om als hulpmiddel de indeling in 3 wijken aan te houden, omdat anders de afstand tot inwoners te groot wordt. Concluderend kan gesteld worden dat de wijkplatforms op dit moment slechts beperkt bijdragen aan meer participatie en meer eigen verantwoordelijkheid van inwoners. De wijkplatforms dragen mede hierdoor slechts beperkt bij aan breder draagvlak voor de inzet van gemeente en andere professionals. 2 Interactieve planvorming bij project verplaatsing voetbalkooi Karekietflat Uw raad heeft vastgesteld dat de voetbalkooi die bij de Karkietflat moest wijken elders in het dorp terug moest komen. Het proces dat is doorlopen, heeft nog niet tot dit beoogde resultaat geleid. Onder de bewoners die bij dit proces waren betrokken bleek weinig draagvlak voor verplaatsing. In het proces hebben vooral omwonenden van de beoogde nieuwe locatie hun stem laten horen. Tegelijk waren beoogd gebruikers van een voetbalkooi slechts indirect vertegenwoordigd. De ervaring leert ook in Sliedrecht dat de jeugd sowieso niet zo snel opkomt voor hun belangen.

11 Zij vonden het over het algemeen geen goed idee dat er een voetbalkooi in hun woonomgeving zou komen. Voorzieningen als voetbalkooien, asielzoekerscentra en de Betuwelijn zien mensen niet graag in hun achtertuin. Deze voorzieningen kunnen echter wel van groot algemeen belang zijn. Voor toekomstige trajecten rond dergelijke voorzieningen kan overwogen worden om in het proces nadrukkelijker rekening te houden met het algemene belang. Dit kan bijvoorbeeld door bij aanvang van het proces duidelijk te zijn over wat wel en niet beïnvloedbaar is. Vooral wanneer het niet goed lukt om alle belanghebbenden te vertegenwoordigen in het proces, kan het helpen om vooraf te besluiten op welke plaats een voorziening komt. Het proces kan zich vervolgens richten op andere vragen dan de vraag of een voorziening er wel of niet moet komen. Bijvoorbeeld waar mensen zich zorgen over maken, gegeven het feit dat een voorziening er komt, of hoe die zorgpunten het beste kunnen worden opgevangen. 3 Grote bouwprojecten Zo soepel als interactieve planvorming doorgaans gaat op het gebied van inrichting en beheer van de buitenruimte, zo lastig blijkt het om soortgelijke participatieresultaten te boeken op het gebied van bouwprojecten. De rol van belanghebbenden is doorgaans niet afgebakend. En echte ruimte aan belanghebbende omwonenden wordt veelal niet geboden. Dit wordt belanghebbenden vaak echter pas laat duidelijk. Het in goede banen leiden van verwachtingen van belanghebbende omwonenden bij grote bouwprojecten blijkt veel complexer dan bij interactieve planvorming voor beheer en inrichting van de openbare ruimte. Dit komt ook omdat we het als gemeente niet alleen voor het zeggen hebben in dit soort projecten en we het soms nalaten goede kaders mee te geven op het gebied van inhoud en proces aan ontwikkelaars/ private partijen. Inwoners kijken echter de gemeente er op aan. Resultaat is plannen die vaak op weinig draagvlak kunnen rekenen. Dat draagvlak voor inhoud bij NIMBY projecten niet altijd mogelijk spreekt voor zich, maar draagvlak voor proces is wel haalbaar en kan al veel onbegrip wegnemen. Beschouwing van de knelpunten Belangrijkste conclusies uit de knelpunten m.b.t. wijkplatforms en grote bouwprojecten: als de rol van mogelijke deelnemers niet duidelijk wordt afgebakend, ontstaan teleurstellingen. Er ontstaan dan verwachtingen die niet worden waargemaakt. Specifiek voor de wijkplatforms geldt dat de procesrol van de wijkplatforms niet aansluit op individuele belangen van inwoners om te participeren. Een andere belangrijke conclusie uit de resultaten van het voetbalkooitraject en veel grote bouwprojecten is dat vooraf door de gemeente moet worden bepaald of het NIMBY voorzieningen betreft die er in het algemeen belang wél moeten komen. Als het antwoord ja is, dan geeft dat véél duidelijkheid aan belanghebbenden. Dan komt de voorziening er gewoon en wordt dat makkelijker geaccepteerd dan wanneer het ter discussie wordt gesteld. En dan kan het proces zich richten op de punten die wél degelijk beïnvloedbaar zijn. Dat leidt tot méér draagvlak voor zowel de inhoud als de aanpak van de plannen.

12 4.3 Kansen Tot slot van deze korte notitie een top 3 van belangrijke kansen op het gebied van beleid en uitvoering: 1. Als raad en college echt een stap terug doen om ruimte te laten aan inwoners. Dit is een aanbeveling t.a.v. kaderstelling én uitvoering. Méér verantwoordelijkheid van inwoners vergt in beginsel méér ruimte. Een overheid die participeert in initiatieven van belanghebbenden in plaats van een overheid die belanghebbenden laat participeren in hun eigen plannen? 2. Meer investeren in het gesprek tussen professionals en inwoners en het maken van wederzijdse afspraken Dit is een aanbeveling voor de uitvoering. Een realistisch beeld van wat professionals in de wijk doen leidt tot breder draagvlak! En deze duidelijkheid is samen met ruimte en het investeren in wederzijdse afspraken een voorwaarde voor meer eigen verantwoordelijkheid van inwoners. Bijvoorbeeld bewoners houden een speelplek schoon, en weten dat ze bij de gemeente terecht kunnen als er iets stuk is of bij wijkagent terecht kunnen in geval van ernstige overlast. 3. Werkwijze inzet wijkbudget verbeteren Wijkbudget is bedoeld als Haarlemmer olie om initiatieven te bevorderen. Het wijkbudget wordt echter al jaren niet volledig aangewend. Het lukt onvoldoende om een koppeling te krijgen tussen voor de wijk belangrijke thema s en initiatieven en wijkbudget. In combinatie met punt 1, politiek en bestuurlijk meer ruimte laten, betekent dit het aanscherpen van de werkwijze, want anders blijft wijkbudget onvoldoende bijdragen aan méér verantwoordelijkheid van inwoners.

13 By.2 Kadernota burgerparticipatie 25 sept by 2 - Kadernota burgerparticipatie 25 sept 2012.pdf Ruimte voor burgerparticipatie: kaders voor inwoners en gemeentebestuur in planvorming en gebiedsgericht werken Vastgesteld 25 september 2012

14 en gebiedsgericht werken 2

15 Inhoudsopgave Inleiding 5 1. Maatschappelijke ontwikkelingen 7 2. Visie 9 3. Kaders en grenzen met betrekking tot burgerparticipatie De mate van betrokkenheid Aanvullende kaders voor de uitvoering Specifieke kaders voor gebiedsgericht werken 14 Bijlage 1 Relevante ontwikkelingen 16 Bijlage 2 Begrippenlijst 18 Bijlage 3 Operationeel afwegingskader 19 Bijlage 4 Stroomschema s bouwplanontwikkeling 21 en gebiedsgericht werken 3

16 en gebiedsgericht werken 4

17 Inleiding In deze kadernota schetst de gemeenteraad van Sliedrecht de kaders voor de verhoudingen tussen burger en bestuur voor pakweg het komende decennium. Dat wil zeggen dat hij hierin zijn visie op de toekomst geeft en de kaders formuleert waarbinnen uitvoering gegeven dient te worden aan de realisering van deze visie. De nota gaat over de rol van de gemeente in relatie tot initiatieven van burgers én over het actief betrekken van burgers bij het door de gemeente en andere partijen te voeren beleid. Dat laatste betreft het betrekken van burgers bij beleid anders dan de wettelijk verplichte inspraakprocedures 1. Deze wettelijk verplichte inspraak blijft echter bestaan naast de in deze nota beschreven burgerparticipatie 2. Het actief betrekken van burgers bij het te voeren beleid betreft: interactieve beleidsvorming, waarbij burgers in een zo vroeg mogelijk stadium betrokken worden bij het beleidsproces om in een open en evenwichtige wisselwerking tot voorbereiding, uitvoering of evaluatie van beleid te komen, door de kennis en steun van betrokkenen te mobiliseren bij beleidsvraagstukken waarvan de overheid op voorhand niet weet - of nog niet wil bepalen - hoe deze opgelost zullen worden. We gooien het de inspraak in, pagina 12, Nationale ombudsman, 2009 Deze kadernota is in hoofdlijnen een voortzetting van eerder geformuleerde beleidsnota s over burgerparticipatie en vervangt alle voorgaande kaderstellende documenten 3 die over dit onderwerp zijn vastgesteld, met uitzondering van het Wmo-beleidsplan ( Elkaar ondersteunen, 22 februari 2012) en de Spelregels Wijkbudgetten (2 maart 2009). De versnippering over meerdere nota s is hiermee ongedaan gemaakt. Verder is het kaderstellend beleid met externe inbreng van burgers en professionals geactualiseerd naar de hedendaagse inzichten. De nota richt zich specifiek op planvorming en buurt- en gebiedsgericht werken, terwijl het Wmo-beleidsplan zich primair richt op het bieden van ondersteuning aan burgers die belemmeringen ervaren om deel te nemen aan de samenleving. De Spelregels Wijkbudgetten zijn een helder afgebakend onderwerp dat niet overlapt met deze nota, maar er goed op aansluit. Deze kadernota beperkt zich tot wat des raads is: visie en kaderstelling staan voorop, de hoe vraag wordt overgelaten aan het college van burgemeester en wethouders. 1 zoals vastgelegd in artikel 3:11 tot en met 3:17 Algemene wet bestuursrecht 2 conform de aanbevelingen van de Nationale ombudsman in We gooien het de inspraak in, 17 september Alles is Bespreekbaar (februari 2006), Rolverdeling bij Planvorming (april 2009) en kaderstelling wijkgericht werken (vaststelling door gemeenteraad van de hoofdlijnen uit de Visienota Wijkgericht Werken, 3 maart 2003) en gebiedsgericht werken 5

18 en gebiedsgericht werken 6

19 1. Maatschappelijke ontwikkelingen Met deze kadernota stelt de gemeenteraad de visie en randvoorwaarden vast die passen bij interactief werken en besturen. Om het waarom van interactieve beleidsvorming te duiden is het van belang dat we oog hebben voor de ontwikkelingen om ons heen. De context van de gemeente is sterk aan verandering onderhevig. Vanuit verschillende in bijlage 1 nader toegelichte invalshoeken zien we de behoefte of noodzaak van het intensief betrekken van burgers bij lokaal beleid. We maken de overgang mee van de representatieve democratie naar een meer participatieve samenleving en democratie. Hierin geven burgers en overheden in toenemende mate als gelijkwaardige partners vorm aan de samenleving. De traditionele rollen van burgers en bestuur verschuiven. Dit laat overigens onverlet dat de gemeente verantwoordelijk is voor het beleid en dus goed moet bepalen hoeveel ruimte er in specifieke gevallen aan burgers dient te worden gegeven. Gelijkwaardigheid betekent immers niet dat de rollen en verantwoordelijkheden gelijk zijn. Wanneer wij vanuit de in bijlage 1 geschetste ontwikkelingen kijken naar een prognose voor het jaar 2025, zullen wij, er van uitgaande dat deze ontwikkelingen doorzetten en de gemeente Sliedrecht volop mee ontwikkelt, moeten vaststellen dat de rollen die de diverse actoren hebben, sterk veranderen. Sliedrecht in de toekomst Er heeft een kanteling plaatsgevonden. Sliedrecht is een participatieve gemeente waarin burgers in hoge mate verantwoordelijkheid hebben genomen voor de sociale en fysieke leefbaarheid in de eigen wijk. Burgers van Sliedrecht weten zich gesterkt in hun eigen kracht om problemen die hen raken, in samenwerking met andere actoren op te lossen. Zij werken hierbij op basis van gelijkwaardigheid samen met bijvoorbeeld het bedrijfsleven, de gemeente en andere partijen. De gemeente geeft door kaderstelling ruimte, verbindt en stimuleert actief burgerschap en burgerinitiatieven. Door meer eigenkracht en verantwoordelijkheid leveren burgers een bijdrage aan het in stand (en betaalbaar) houden van voorzieningen. Als gevolg van een toename van burgerinitiatieven weten burgers een eigen wijkeconomie op te bouwen die ten goede komt aan de wijk (collectief energie inkopen dan wel opwekken, gemeenschappelijke moestuinen, leenauto s, enz.). De gemeente is vooral verantwoordelijk voor het handhaven en uitoefenen van wet en regelgeving en het waarborgen van zorgvuldige belangenafweging. Dit betekent dat de gemeente vanuit deze verantwoordelijkheid situatieafhankelijk kiest om zélf te bepalen wat er moet gebeuren, of juist bewust ruimte laat aan anderen. Het waarborgen van zorgvuldige belangenafweging en legitimiteit in de bredere betekenis van het woord, staan hierbij voorop. Daarnaast richt de gemeente zich vanuit een regisserende rol op het realiseren van een vastgesteld basisniveau van leefbaarheid en het waar nodig stimuleren en faciliteren van (burger)initiatieven en samenwerkingsvormen die gericht zijn op het verhogen van leefbaarheid in de wijken. en gebiedsgericht werken 7

20 en gebiedsgericht werken 8

21 2. Visie Deze kadernota legt de ambities met betrekking tot de in het vorige hoofdstuk geschetste ontwikkeling vast en geeft aan binnen welke kaders deze transitie zich gaat afspelen. Die kaders zijn richtinggevend voor de wijze waarop het college en het ambtelijk apparaat uitvoering gaan geven aan de ambities van de raad en welke ruimte burgers daarbij moeten krijgen. De in het vorige hoofdstuk beschreven toekomst is impliciet ook de visie van de gemeente Sliedrecht op burgerparticipatie. Gezien de maatschappelijke ontwikkelingen is het onze ambitie deze situatie werkelijkheid te laten worden. Heel concreet is onze missie: Wij zullen ons de komende tijd van 'verzorgingsgemeente' in de richting van een participatiegemeente gaan ontwikkelen. Dit betekent uiteraard niet dat participatie een doel op zich is. Het betekent wél dat wij in de ontwikkeling en uitvoering van het beleid een beroep doen op de (mede)verantwoordelijkheid van burgers, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven. Participatie zal in veel gevallen een onderdeel uitmaken van het politieke en bestuurlijke besluitvormingstraject. Indien de gemeente ervoor kiest om participatie niet of beperkt toe te passen, zal zij deze keuze expliciet motiveren. De gemeente hanteert als uitgangspunt: eigen verantwoordelijkheid waar het kan, de gemeente aan zet waar het moet. We doen hierbij een beroep op het eigen initiatief, de verantwoordelijkheid en de kracht van burgers. Bij maatregelen stellen wij de burger(s) centraal en stellen wij ons de vraag of de maatregel bijdraagt aan het 'in eigen kracht zetten' van de burger(s). Burgers kunnen veel zelf. De gemeente heeft vooral een verbindende, faciliterende en regisserende rol en kan en wil niet alles zelf doen. Sociale binding blijft voor ons bijvoorbeeld een belangrijk doel, maar is iets dat burgers uiteindelijk alleen met elkaar kunnen bereiken. Beoogde resultaten Bij het ontwikkelen van plannen en gemeentelijk beleid willen wij dat participatie bijdraagt aan de volgende resultaten: betere kwaliteit van beleid; meer draagvlak voor gemeentelijk beleid en voor de wijze waarop dat tot stand komt; meer doorwerking van beleid door draagvlak bij belanghebbenden en meer (mede) verantwoordelijkheid van belanghebbenden. en gebiedsgericht werken 9

22 Kernwaarden met betrekking tot burgerparticipatie 4 Onze kernwaarden met betrekking tot burgerparticipatie zijn: bestuur dicht op de gemeenschap, participatie en binding staan centraal 5 ; alles is bespreekbaar, maar niet alles is mogelijk; participatie moet bijdragen aan goede besluitvorming en zorgvuldige belangenafweging; u vraagt en u draait mee; efficiënte en effectieve inzet van gemeenschapsgeld. De in dit hoofdstuk beschreven toekomstvisie heeft geen vrijblijvend karakter. De visie legt een aantal belangrijke keuzes vast die duidelijk richting geven. De toekomstvisie biedt een ambitieus perspectief aan het college van burgemeester en wethouders, burgers, bedrijven en maatschappelijke instanties om samen verder vorm te geven aan de ontwikkeling van Sliedrecht. Als overleg en inspraak goed verlopen, hebben alle partijen daar baat bij. Burgers worden in een vroeg stadium betrokken bij de planontwikkeling, soms al vanaf het moment dat er een probleem is gesignaleerd. Zij kunnen meedenken over de definiëring van het probleem en over mogelijke oplossingen. Hun mening weegt mee in het uiteindelijke plan én in de besluitvorming. Zij kunnen zich niet langer verschuilen achter het feit dat de gemeente hen een plan wil opdringen. Bestuurders op hun beurt kunnen al vroeg zicht krijgen op wat er leeft onder burgers. Zij kunnen peilen of hun ideeën en plannen kunnen rekenen op voldoende steun van de bevolking. Beleid en plannen die samen met burgers ontwikkeld worden, kunnen rekenen op een breder draagvlak. Dit betekent wél dat het gemeentebestuur zich meer moeten richten op het helder formuleren van randvoorwaarden. 4 o.a. gedestilleerd uit Alles is bespreekbaar 5 Een bestuur dat op grote afstand van zijn burgers staat is niet wat de Sliedrechtse raad wil. Participatie en binding staan centraal. Het bestuur heeft altijd dicht op de gemeenschap gezeten en deze ook mede gevormd. Die waarde moet behouden blijven. En. Nabijheid en kwaliteit van voorzieningen moet hoog in het vaandel blijven, uit Alles is bespreekbaar en gebiedsgericht werken 10

23 3. Kaders en grenzen met betrekking tot burgerparticipatie Macht en hiërarchie leiden niet langer vanzelfsprekend tot gezag. De verhoudingen tussen mensen en groepen worden steeds horizontaler. Het gezag van de politiek kan in een horizontale samenleving niet meer de zeggenschap hebben die het heeft bij verticaal besturen. Interactief besturen biedt de mogelijkheid tot het leveren van bestuurlijk maatwerk in een samenleving die veel meer pluriform en individualistisch is geworden. Het is aan het bestuur om hanteerbare antwoorden te vinden op de nadelen die samenhangen met horizontalisering. Politieke kaderstelling is daarbij een belangrijk instrument. 6 Als raad beseffen wij dat maatschappelijke ontwikkelingen en onze visie op burgerparticipatie consequenties hebben voor de wijze waarop gemeenteraad en college de gemeente besturen en op de wijze waarop beleid tot stand komt. Door actieve deelname van burgers aan beleidsprocessen serieus te nemen en burgers bewust een rol toe te kennen, zal de rol van de gemeente veranderen. De gemeenteraad van Sliedrecht stelt heldere kaders aan de uitvoering van burgerparticipatie en kan daar achteraf ook aan toetsten. Deze kadernota beperkt zich tot algemene kaders. Daarnaast worden er door de gemeenteraad desgewenst, wanneer de gemeenteraad in een later stadium over het resultaat van een project of plan moet besluiten, vooraf aanvullende, specifieke kaders vastgesteld die ook betrekking kunnen hebben op participatie. Belanghebbenden die betrokken zijn bij gemeentelijk beleid hebben behoefte aan duidelijkheid. Het college moet ervoor zorgen dat deze duidelijkheid in de uitvoering wordt gegeven, maar het begint met politieke kaderstelling. 3.1 De mate van betrokkenheid De rol of het participatieniveau en de ruimte die belanghebbenden krijgen, is afhankelijk van veel factoren. De mate waarin burgers bij een beleidsonderwerp kunnen participeren is hierdoor niet altijd gelijk. De mate waarin belanghebbenden een rol hebben in het participatieproces wordt voorafgaand aan het proces beargumenteerd en vastgesteld. Deze paragraaf is een globaal afwegingskader om de rol van belanghebbenden beargumenteerd te bepalen. De participatieladder op de volgende pagina geeft een duidelijk beeld van het hele spectrum aan rollen. Voor iedere trede op de ladder worden één of meer Sliedrechtse voorbeelden genoemd. 6 We gooien het de inspraak in, de Nationale ombudsman 17 september 2009 en gebiedsgericht werken 11

24 Toenemende betrokkenheid van burgers Informeren Consulteren Adviseren Coproduceren Meebeslissen 3 e generatie participatie Politiek en bestuur houden burgers op de hoogte van genomen beslissingen. Burgers leveren geen input. Politiek en bestuur bepalen beleidsrichting. Burger is gesprekspartner. Resultaten zijn niet bindende bouwstenen voor beleid. Politiek en bestuur laten burgers problemen en oplossingen formuleren. Ideeën hebben volwaardige rol in beleidsontwikkeling. Politiek, bestuur en burgers komen samen probleemagenda en oplossingen overeen. Politiek verbindt zich aan oplossingen bij Politiek en bestuur laten de besluitvorming over aan de burgers. Politiek neemt resultaten over, na toetsing aan specifieke randvoorwaar- Politiek en bestuur faciliteren gevraagd en waar nodig. de uiteindelijke den. besluitvorming. Voorbeeld: De begroting Voorbeeld: Raadplegen van burgers bij bouwplannen Voorbeelden: Herstraatprojecten, herinrichting van parken Voorbeelden: Hondenbeleidsplan Omslag van Gedrag, Bomenbeleidsplan Voorbeeld: Herinirichting van speelplekken Voorbeelden: sociale moestuin, buurttoezicht, groenadoptie De keuze voor het juiste niveau van betrokkenheid wordt per situatie bepaald. Bij projecten en plannen waarbij de gemeenteraad moet besluiten over het uiteindelijke resultaat, heeft de gemeenteraad vroegtijdig de mogelijkheid om specifieke randvoorwaarden aan te geven, óók over de rol van burgers. Die rol is in ieder geval afhankelijk van de volgende factoren: Zorgvuldige belangenafweging De gemeente moet zorgvuldige belangenafweging waarborgen. Dat is van invloed op de rol van belanghebbenden in het participatieproces. Participatie kan bijdragen aan zorgvuldige belangenafweging en legitimiteit in de bredere zin van het woord, maar kan daar bij onjuiste toepassing juist óók grote afbreuk aan doen. In de praktijk betekent dit dat de gemeente ervoor moet kiezen zélf de belangen af te wegen wanneer dit niet aan de belanghebbenden overgelaten kan worden. Denk aan het bepalen van locatie voor een voorziening van algemeen belang die omwonenden beslist niet in hun achtertuin willen hebben. Het is in dat geval praktisch niet mogelijk de belangenafweging door middel van participatie uit handen te geven aan de belanghebbende partijen. Participatie kan dan slechts vooraf worden gebruikt om de belangen van partijen afzonderlijk in beeld te brengen (bijvoorbeeld dat burgers uit de directe omgeving van een mogelijke bouwlocatie het belangrijk vinden dat hun uitzicht behouden blijft, of dat de parkeerdruk niet toeneemt). Als het echter gaat over het bepalen of op een speelplaats een kapot speeltoestel moet worden vervangen door een wip of een schommel, kun je dat binnen de financiële kaders uiteraard gerust over laten aan ouders en kinderen. Zij zijn feitelijk de enige belanghebbenden. en gebiedsgericht werken 12

25 Is het onderwerp interessant genoeg Bij complexe thema s, waar het belang van de burger niet direct herkenbaar is, zal de gemeente zich inspannen het thema zodanig aan de orde te stellen dat belangen wel zichtbaar worden. Mensen moeten uiteraard een voldoende groot belang ervaren om betrokken te willen zijn. Inhoudelijke ruimte om betrokken te zijn Indien er geen beïnvloedingsruimte is heeft het niet veel zin belanghebbenden te betrekken. De ruimte kan bijvoorbeeld worden begrensd door wet- en regelgeving, financiële middelen, spoedeisendheid van de kwestie of de verantwoordelijkheid van de gemeente ten aanzien van de zorg voor kwetsbare groepen in de gemeente. In bijlage 3 is een operationeel afwegingskader opgenomen. Dit is gedetailleerder, maar kan als gevolg van voortschrijdend inzicht worden bijgesteld, uiteraard slechts binnen de ruimte die het globale afwegingskader in deze paragraaf hiervoor biedt. 3.2 Aanvullende kaders voor de uitvoering De gemeentelijke ambitie om burgers te betrekken bij gemeentelijke planvorming en gebiedsgericht werken is niet vrijblijvend qua vorm en inhoud. Om de ambitie te realiseren worden voorwaarden gesteld aan communicatie en participatie. Deze voorwaarden worden, in lijn met de randvoorwaarden uit het rapport van de Nationale Ombudsman 7, als kwaliteitsindicatoren gezien voor goede participatie en communicatie. Van de gemeentelijke organisatie vraagt dit het hanteren van de volgende uitgangspunten in de uitvoering 8 : 1. participatie in dienst stellen van de besluitvorming; zorgen voor een aanpak op maat door de reikwijdte en de invulling van de inspraak toe te snijden op het vraagstuk; participatie kan worden ingeperkt, mits daar expliciet toe wordt besloten en dat besluit berust op een deugdelijke motivering (zie paragraaf 4.1 voor het afwegingskader). 2. bij keuze voor participatie belanghebbende burgers tijdig betrekken, het zwaartepunt van de inspraak ligt aan de voorkant van het planvormingsproces (bij bouwplanontwikkeling worden hiervoor als basis de stroomschema s uit bijlage 4 benut); 3. overleg en inspraak zijn gebaseerd op samenspraak, dus geen eenrichtingverkeer maar samen naar een oplossing zoeken 9 ; 4. de gemeentelijke organisatie als totaal is open, laagdrempelig en klantgericht; 5. professionalisering zodat de kwaliteit van de participatie gewaarborgd is; 6. verwachtingen van burgers in goede banen leiden; belanghebbende burgers tijdig en volledig informeren over het onderwerp van participatie, hun rol en de wijze waarop het proces vorm krijgt; gedurende het participatietraject betrokken burgers informeren over de voortgang en over wat er met hun inbreng gebeurt; 7 We gooien het de inspraak in, Nationale Ombudsman, Zie ook Inspraak nieuwe stijl van de werkgroep inspraak Alles is bespreekbaar februari 2006 en gebiedsgericht werken 13

26 communicatie is helder en betrouwbaar (openheid in de informatievoorziening, het is bijv. zichtbaar wat de gemeente doet of heeft gedaan met de inbreng van burgers); communicatie is ongeacht de invloed die burgers krijgen in beginsel proactief. 3.3 Specifieke kaders voor gebiedsgericht werken Om de visie en doelstellingen te realiseren maakt de gemeente gebruik van interactieve planvorming én gebiedsgericht werken. Interactieve planvorming heeft een begin en een eind. In het gebiedsgericht werken worden activiteiten van burgers, gemeente en professionele partners structureel op elkaar afgestemd. Deze paragraaf geeft aanvullende kaders (kwaliteitsindicatoren) voor de uitvoering van gebiedsgericht werken. Verantwoordelijkheid burgers centraal, geef voldoende ruimte Een verschil tussen gebiedsgericht werken en interactieve planvorming is dat in het gebiedsgericht werken de eigen verantwoordelijkheid van burgers echt centraal moet staan. Er moet voldoende ruimte gegeven worden aan initiatieven van burgers. De Nationale ombudsman stelt in zijn onderzoeksrapport dat het voor het ontwikkelen van een civil society van belang is dat burgers daadwerkelijke zeggenschap hebben over hun directe woon- en leefomgeving. Gemeenten kunnen in dit proces laten zien, dat zij vertrouwen hebben in de burger. Dat is de beste manier om vertrouwen terug te krijgen. 10 Het gebiedsgericht werken moet hier nadrukkelijk invulling aan geven. Zorg voor efficiënte en effectieve samenwerking De samenwerking wordt gezocht om efficiënter en effectiever te zorgen voor een goede leefbaarheid. Het niveau waarop het gebiedsgericht werken zich vooral richt zijn straten en buurten. Er kan een wijkindeling worden gehanteerd indien dat effectieve afstemming eenvoudiger en efficiënter maakt 11. Het gebiedsgericht werken richt zich op de leefbaarheid van de buurten en wijken, vooral op de kwaliteit van de fysieke openbare ruimte, de veiligheid en de sociale kwaliteit. Betrokkenheid en (mede)verantwoordelijkheid van burgers prikkelt andere partijen, zoals de gemeente, de woningstichting en de politie,verantwoordelijkheid te nemen en duidelijk te maken wat er wel en niet van hen verwacht mag worden. Burgers, gemeente en overige partijen stemmen verwachtingen zo op elkaar af en leggen verantwoording aan elkaar af. Stem rol van gemeente en wijkplatforms goed af Om gebiedsgericht te werken heeft de gemeente bij aanvang gekozen om per wijk een wijkplatform in het leven te roepen. Deze hebben zich ontwikkeld tot zelfstandige burgergroepen. Dit moet vooral zo blijven: de wijkplatforms zijn geen verlengstuk van de gemeente, zij zijn er voor hun achterban, de wijkbewoners. Een belangrijke meerwaarde van de wijkplatforms is dat zij laagdrempelig zijn voor burgers en andere partijen. Zo dragen de platforms bij aan tijdige signalering en agendering van vraagstukken en staan zij hierdoor vaak aan de basis van samenwerking tussen de voor wijk of buurt belangrijke partijen en 10 Het rapport Wil tot verschil, gemeenten in 2015, commissie Toekomst Lokaal Bestuur Samenwerking op het juiste schaalniveau is nodig voor de meest efficiënte en effectieve oplossingen. De huidige indeling in drie wijken die door het college is vastgesteld is een praktisch hulpmiddel om, afhankelijk van wat er speelt, het juiste schaalniveau te bepalen voor samenwerking. en gebiedsgericht werken 14

27 burgers. Het is belangrijk dat de platforms desgewenst óók ruimte krijgen om een klankbord te zijn bij de globale voorverkenning van (gemeentelijke) planvorming die voor gebieden in de wijk van belang is. Zo kunnen zij bijvoorbeeld al in een vroeg stadium partijen prikkelen om belanghebbenden in de planvorming een juiste rol te geven. Vroegtijdig uitleg aan elkaar geven is een waardevolle vorm van horizontale verantwoording. Het draagt bij aan betere processen en plannen. Wijkplatforms kunnen door hun laagdrempeligheid voor burgers gedurende interactieve planvorming waardevolle signalen doorgeven en zo de vinger aan de pols houden. De wijkplatforms zijn géén vertegenwoordiging van de wijkbewoners en dus geen wijkbestuur. Het gewicht van de signalen die via het wijkplatform boven komen drijven is daarmee o.a. afhankelijk van de mate waarin belanghebbenden betrokken zijn. Met de wijkplatforms moeten afspraken worden gemaakt over verwachtingen en rollen van wijkplatforms, gemeente en andere partijen. en gebiedsgericht werken 15

28 Bijlage 1 Relevante ontwikkelingen 12 Maatschappelijke ontwikkelingen Veranderende samenleving De samenleving als zodanig verandert, waarbij individualisering en de rol van sociale media niet de minste zijn. In toenemende mate lijken burgers het heft in eigen handen te willen nemen. Her en der in den lande zien we burgers zich verenigen om in coöperatief verband zaken aan te pakken (bijvoorbeeld energie inkopen, gemeenschappelijke aanschaf van zonnepanelen e.d.).de verwachting is dat deze ontwikkelingen in de toekomst nog sterker worden. Burgers zijn mondiger geworden, denken vaker mee en hebben zo hun eigen opvattingen bij ontwikkelingen. Burgers roeren zich vaker en denken mee bij ontwikkelingen. Veel burgers willen tevens meer ruimte voor een eigen levensstijl en eisen aan de andere kant nadrukkelijkere grenzen voor de effecten van de levensstijl van een ander. Burgers zijn minder snel tevreden en er leeft bij velen een gevoel van wantrouwen/cynisme tegenover de politiek, of dat nu lokaal of landelijk is. Er worden dan ook andere en hogere eisen gesteld aan de overheid, ook aan de lokale overheid. Ook het vervagen van grenzen (o.a. globalisering, toegenomen mobiliteit, het wereldwijde web) maakt de samenleving opener en complexer. De veiligheid van oude verbanden met hun normen en waarden is niet langer vanzelfsprekend. Medialisering van de samenleving Internet en sociale media hebben de samenleving veranderd. Burgers hebben steeds meer de behoefte aan moderne manieren van informatieoverdracht en dienstverlening. Die verandering heeft invloed op het functioneren van de overheid. Demografische ontwikkelingen De samenstelling van de Nederlandse bevolking verandert. Vergrijzing en krimp zijn in meerdere regio's nu al aan de orde. Ook voor de Drechtsteden wordt krimp verwacht, maar het precieze verloop is nog moeilijk te voorspellen. In de Sliedrechtse samenleving worden de gevolgen van de vergrijzing langzaam zichtbaar. Dat laatste vraagt wellicht een andere dienstverlening. Zowel van de kant van de overheid, als ook van zorginstellingen en private partijen. Overheden en het bedrijfsleven moeten kunnen omgaan met de veranderende vraag. Economische en ontwikkelingen De wereldwijde economische crisis is bezig zijn weerslag te krijgen op Sliedrecht. Reeds bij aanvang van de nieuwe collegeperiode was duidelijk dat er financieel zwaar weer op komst was. Rijksbezuinigingen leiden ook in Sliedrecht tot een forse bezuinigingstaakstelling. Daarbij heeft de economische crisis effecten op bijvoorbeeld de woningbouw en krijgen bedrijven het zwaar. Tenslotte neemt mede als gevolg van de economische crisis de aandacht voor duurzaamheid toe. Ook heeft de financiële krapte gevolgen voor het onderhouden en in stand houden van het voorzieningen niveau. Dit noodt tot een herziening van de verdeling van de verantwoordelijkheid tussen burger en overheid. Politieke ontwikkelingen Zelden heeft de Nederlandse politiek zulke roerige tijden beleefd als de afgelopen 10 jaar. Gevestigde partijen hebben sinds 2000 veel kiezers verloren aan 'nieuwkomers' in de politiek. De stijl van politiek 12 Zie o.a. ook de notitie Toekomst van Sliedrecht, besproken en vastgesteld door de raad, maart 2011 en gebiedsgericht werken 16

29 bedrijven is aan verandering onderhevig. Ook bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen zien we een verschuiving; veel lokale partijen hebben het heel goed gedaan ten koste van de gevestigde landelijke partijen. Ontwikkelingen op beide niveaus hebben invloed op de bestuurlijke verhoudingen op lokaal niveau. Politieke bestuurlijke ontwikkelingen Niet alleen maatschappelijk, maar ook politiek bestuurlijk wordt de wens van een meer verantwoordelijke burger geuit. Zo wordt vanuit de Rijksoverheid veel aandacht gegeven aan het overhevelen van verantwoordelijkheden naar lagere overheidsniveaus en naar meer verantwoordelijkheid bij de burger. De Wmo (is een participatiewet) is daar een goed voorbeeld van, maar ook de decentralisatie van jeugdzorg en zorg (delen van de AWBZ). Ook de behoefte om de kloof tussen burgers en bestuur te slechten is een argument om burgers meer te betrekken bij (gemeentelijk) beleid en hen daarin een eigen rol en verantwoordelijkheid te geven. Het noodzaakt ons om ons te beraden op wat wij als overheid wel tot onze taak en verantwoordelijkheid rekenen en waar burgers zelf verantwoordelijk voor zijn. Overheid niet langer alleen aan het roer De overheid kan steeds minder beslissingen alleen nemen en uitvoeren. Een gemeente die luistert naar haar burgers en met ze samenwerkt is krachtiger. Het versterken van de uitvoeringskracht door het aangaan van externe coalities is voor alle partijen een belangrijk thema. Externe partners brengen expertise en ervaring in en zij kunnen voor groter draagvlak zorgen. Tegelijkertijd kunnen deze partners aan de voorkant meedenken, meewerken en in bepaalde gevallen zelfs meebeslissen. Werken aan deze verschillende niveaus van burgerparticipatie is een gewenste ontwikkeling. en gebiedsgericht werken 17

30 Bijlage 2 Begrippenlijst Burgerparticipatie Een containerbegrip. In het kader van deze nota wordt hiermee interactieve planvorming (deze vorm wordt ook tweede generatie burgerparticipatie genoemd), gebiedsgericht werken (het initiatief ligt vooral bij de gemeente) en burgerinitiatieven (het initiatief ligt vooral bij de burgers) bedoeld. In deze nota wordt de term burgerparticipatie gehanteerd in plaats van bewonersparticipatie of inwonersparticipatie. Hier is bewust voor gekozen omdat met burgerparticipatie de participatie van burgers in verschillende rollen wordt bedoeld: de burger als inwoner; de burger als ondernemer; de burger als lid van een organisatie; etc. Interactieve planvorming Bij interactieve planvorming gaat het in het algemeen om een proces dat zo ontworpen is dat een aanzienlijke en gevarieerde groep van betrokkenen in staat is om hoogwaardige oplossingen te vinden voor beleidsonderwerpen waarin hun belangen liggen. Deze oplossingen worden gevonden via onderlinge interactie en interactie met experts, bestuurders, financiers en vertegenwoordigers van derde belanghebbenden. Een veel gebruikte bestuurskundige definitie is: Een wijze van beleid voeren waarbij een overheid in een zo vroeg mogelijk stadium burgers, maatschappelijke organisaties, bedrijven en/of andere overheden bij het beleid betrekt om in open wisselwerking en/of samenwerking met hen tot de voorbereiding, bepaling, de uitvoering en/of de evaluatie van beleid te komen. Pröpper, I. & Steenbeek, D. (1998), Interactieve beleidsvoering: typering, ervaringen en dilemma s, Bestuurskunde, jaargang 7) Burgerinitiatieven Het initiatief ligt bij de burger en de overheid participeert. Men noemt dit ook wel de derde generatie burgerparticipatie. Burgerparticipatie van de derde generatie heeft de volgende kenmerken: burgers nemen zelf initiatief in het publieke domein. Dit initiatief is gericht op een collectief belang met meerwaarde voor de gemeenschap, past binnen de globale doelstellingen van de overheid en wordt gefaciliteerd door de overheid. Dergelijke vormen van burgerparticipatie vergen een heroverweging van de positie van de overheid en veronderstelt een politiek kader waarbinnen keuzes en belangen kunnen afgewogen worden. Gebiedsgericht werken Gebiedsgericht werken is het werken vanuit de opgaven van de wijk, samenwerken met ondernemers en alle partners die in de wijk actief zijn om te komen tot het ontwikkelen, uitvoeren en implementeren van beleid dat aansluit bij de specifieke kenmerken en vraagstukken van het betreffende gebied en de doelgroepen in dat gebied. en gebiedsgericht werken 18