Basic Creative Engineering Skills. Licht, lichtbronnen, kleurtemperatuur
|
|
- Tine Boender
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Licht, lichtbronnen, kleurtemperatuur
2 Optica.. Een vak van belang Op tica (Gr.) leer (der wetten) v.h. zien en het licht. Want door het licht nemen wij van voorwerpen veel meer waar, dan immer het tastzintuig er ons van zou kunnen leeren kennen. (P. van den Burg, 1865). Communication between actor [and scenery] and audience depends on sound and sight. (Francis Reid, The Stage Lighting Handbook, 1987) 2
3 Wat is licht? Wat is licht? Bijvoorbeeld Het licht is dat physisch agens, dat op het gezichtsorgaan werkende, ons de voorwerpen doet aanschouwen. (Canot, ~1850) 3
4 Stukje geschiedenis In de Griekse oudheid (~300 BC) zijn er 5 lichttheorieën. O.a. de oogstralentheorie (oog is een soort radar), die door Euclides en Ptolomaeus wordt aangehangen. Tot in de 17e eeuw zijn er aanhangers. Al Hassan ( ) schrijft een boek met een stralentheorie, zoals wij die kennen. Sinds Al Hassan vele pogingen om een lichtstraal te definiëren, o.a. door Newton in
5 Stukje geschiedenis Grimaldi ( ) ontdekt lichtbuiging: licht door een klein gaatje wordt verstrooid, zodat er een groter lichtvlek ontstaat dan je zou denken op grond van de stralentheorie schrijft de academie der wetenschappen een wedstrijd uit met lichtbreking als onderwerp. Fresnel wint. Tot 1887 dacht men dat er een tussenstof, de aether, bestond. Het tegendeel wordt bewezen door Michelson en Morley. 5
6 Modellen Heden ten dage zijn er 3 fysische modellen: Stralenoptica (geometrische optica) reflectie refractie Golfoptica (fysische optica) interferentie dispersie diffractie Quantumoptica foto-elektrisch effect LED 6
7 Stralenoptica Stralenoptica Dit model kijkt niet naar het wezen van het licht, maar definieert lichtstralen. Rechte lijn vanuit lichtbron waarlangs lichtenergie zich voortplant. Bij overgang van het ene naar een ander medium terugkaatsing of breking volgens bepaalde wetten. 7
8 Golfoptica Golfoptica In dit model wordt licht beschreven als een elektro-magnetisch golfverschijnsel. Trillingsverschijnsel: licht heeft een frequentie f Licht heeft een golflengte ( = c / f ) 8
9 Golfoptica 9
10 Quantumoptica Quantumoptica In dit model wordt licht beschreven als deeltjes: de zogenaamde fotonen. Fotonen hebben energie ( E = h * f ). Fotonen hebben geen massa. Fotonen kunnen energie overdragen aan materie en energieovergangen in materie kunnen fotonen creëren. 10
11 Quantumoptica 11
12 Eigenschappen van licht Licht is elektromagnetisch verschijnsel Lichtsnelheid is constant (c 0 = 3*10 8 m/s). De golflengte bepaalt de kleur (f = c / ). Licht plant zich rechtlijnig voort (mits geen medium overgangen). 12
13 Spectrale Energieverdeling Een lichtgevend voorwerp zendt elektro- magnetische straling uit van verschillende golflengtes. De hoeveelheid energie varieert per golf- lengte. De verdeling van de energie over alle golf- lengtes heet spectrale energieverdeling. 13
14 Spectrale Energieverdeling Spectrale energieverdeling van een gloeilamp. 14
15 Lichtbronnen Licht wordt opgewekt door verschillende mechanismen: Temperatuurstraling Alle voorwerpen (T > 0 Kelvin) stralen!! Gasontlading Botsende gasatomen zorgen voor licht Elektroluminicentie Energieovergangen in halfgeleiders (bv. LED) 15
16 Temperatuurstraler Ieder voorwerp met een temperatuur groter dan 0 Kelvin (= -273 C) straalt elektromagnetische straling uit. Het spectrum varieert met de temperatuur. Hoe heter: Hoe meer energie Hoe witter 16
17 Black Body Radiation De reden: Als je een lichaam verwarmt zal het deze toegevoerde energie weer teruggeven aan de omgeving in de vorm van elektromagnetische straling. Een black body, of zwart lichaam, absorbeert alle opvallende elektromagnetische straling. Een zwart lichaam met een temperatuur T - in evenwicht met de omgeving - heeft een specifieke spectrale energieverdeling. 17
18 Black Body Radiation 18
19 Black Body Radiation De stralingswet van Planck Een formule waarmee de energie P die door een zwart lichaam wordt uitgestraald bij een golflengte kan worden berekend. De wet van Stefan-Boltzmann De totale straling uitgezonden door een oppervlak A van een zwart lichaam: P = A T 4 = 56, W/m 2.graad 4 (constante van Stefan-Boltzmann) 19
20 Black Body Radiation De wet van Wien Tussen de temperatuur T en de golflengte M van het stralingsmaximum bestaat een verband: M T 3000 K. m Naarmate het voorwerp heter wordt, verschuift de top van het stralingsspectrum naar kleinere golflengtes infrarood zichtbaar ultraviolet 20
21 Kleurtemperatuur Een heet voorwerp zendt dus zichtbaar licht uit. Voor een zwart lichaam kan met de wet van Planck precies berekend worden hoeveel zichtbaar licht wordt uitgestraald. Er geldt hoe, heter hoe witter! 3000 K 3500 K 4000 K 21
22 Kleurtemperatuur Definitie Kleurtemperatuur De kleurtemperatuur van een lichtbron is de absolute temperatuur (in Kelvin dus) van een zwarte straler, waarbij deze licht uitzendt met dezelfde kleurindruk als de beschouwde lichtbron. Manier om lichtbronnen te vergelijken 22
23 Kleurtemperatuur Een deel van de lichtbronnen zijn temperatuurstralers: het licht wordt opgewekt door een heet voorwerp. In het algemeen zijn het geen echte zwarte stralers, maar ze hebben bij benadering eenzelfde continu spectrum. Lichtbron Kleurtemperatuur Kaars K Gloeilamp K Halogeenlamp K Zon K 23
24 Gloeilamp Een gloeilamp heeft een positieve weerstandskarakteristiek. De stroom wordt van nature begrensd. 24
25 Gloeilamp Kenmerken van een gloeilamp Een gloeidraad (in feite een elektrische weerstand) Meestal wolfraam, dubbel gespiraliseerd Temperatuur gloeidraad ca C De draad verdampt Zwarting van het glas, daarom glas ver van de gloeidraad en relatief grote lampen. Slechts ca. 5% van vermogen omgezet in licht. Specifieke lichtstroom slechts lm/w De elektrische weerstand neemt toe met de temperatuur van de gloeidraad. 25
26 Halogeenlamp Een halogeenlamp is in feite een bijzondere gloeilamp waarbij aan het vulgas halogenen zijn toegevoegd (Fluor, Chloor, Broom of Jodium). Tussen de halogenen en de verdampte wolfraam deeltjes vindt een reactie plaats, die er voor zorgt dat de wolfraam weer terugkeert naar de gloeidraad: de halogeencyclus. Hierdoor kan de temperatuur iets naar omhoog en kan de glasbol kleiner worden. 26
27 Halogeencyclus Halogeen Cycle Animation 27
28 Halogeenlamp Voordelen Levensduur 5 tot 20 keer groter. Temperatuur gloeidraad kan hoger. Hogere kleurtemperatuur ( 3000 i.p.v K ). Hoger rendement ( 15 tot 20 % i.p.v. 5 %). Hoger specifieke lichtstroom (20-25 lm/w) Nadelen Bol van kwartsglas is gevoelig voor huidvet (deritrificatie). 28
29 Halogeenlamp - Karakterisiteken 29
30 Halogeenlamp - Spectrum 30
31 Gasontlading Basisprincipe Gasatomen komen in botsing met stroom geleidende elektronen en ionen en raken hierdoor in een aangeslagen toestand. Vervolgens vallen ze weer terug naar de grondtoestand onder uitzending van licht. Kathode Anode - + R 31
32 Vrije weglengte Vrije elektronen bewegen naar de anode en worden versneld door het potentiaalverschil. Na zeker tijd botsen ze met de aanwezige atomen en verliezen daarbij (een deel) van hun bewegingsenergie (de kinetische energie). De gemiddelde afstand die de elektronen daarbij afleggen heet de vrije weglengte. Hoe groter het potentiaalverschil tussen anode en kathode hoe meer kinetische energie het elektron kan krijgen gedurende de vrije weglengte. 32
33 Soorten botsingen Versnelde elektronen botsen met gasatomen. Er bestaan verschillende soorten botsingen: 1. Elastische botsingen (er ontstaat warmte) 2. Uittredende botsingen (aangeslagen toestand) 3. Ioniserende botsingen (nieuwe elektronen) 4. Hernieuwd aanslaan (atoom was metastabiel) 5. Botsing van ion met kathode (secundair elektron) 6. Recombineren (samengaan elektron met ion) 7. Foto-ionisatie of -emissie (absorberen lichtkwant) 33
34 Soorten botsingen Ioniserend Uittredend / Aangeslagen 34
35 Soorten botsingen Elektronen bevinden zich in banen rond de kern. In elke baan is het elektron met een zekere energie aan de kern gebonden. Aan een gebonden elektron moet energie toegevoerd worden om hem uit zijn baan te krijgen. Als er voldoende energie wordt toegevoerd om een elektron geheel los te krijgen van de kern (bindingsenergie), is het atoom geïoniseerd. Als er minder energie wordt toegevoerd kan het elektron in een hogere baan terecht komen: de aangeslagen toestand. 35
36 Lijnenspectrum Niet ieder energieniveau is een mogelijke toestand van het elektron. Als een elektron terugvalt van een hogere in een lagere baan, wordt het energieverschil uitgezonden als elektromagnetische straling. Doordat slechts bepaalde overgangen mogelijk zijn, ontstaat een spectrum van lichtlijnen. Ieder element heeft zijn eigen unieke lijnenspectrum 36
37 Starten In aanvang zijn er weinig vrije elektronen en is de stroomgeleiding slecht. Door het spanningsverschil te verhogen zullen de aanvankelijk weinige vrije elektronen genoeg energie verzamelen gasatomen te kunnen ioniseren. Door de ionisatie neemt het aantal elektronen toe en de elektrische weerstand af. Een gasontladingslamp heeft een negatieve weerstandskarakteristiek. De stroom moet na het ontsteken begrensd worden. 37
38 Opbouw Opbouw lamp in het algemeen: Twee elektroden anode en kathode In een glazen buis Gevuld met gas. 38
39 Typen Enkele typen gasontladingslampen zijn: TL Fluorescentielamp HID (High-intensity discharge lamps ) Haloïde metaaldamplampen HMI (Hydrargyrum medium-arc iodide) HQI (Hydrargyrum quartz iodide) Xenon lampen (projectoren) Hoge en lage druk natrium lampen Laser 39
40 TL Een TL-buis is een lage druk kwikontladingslamp, met daaraan toegevoegd een mengsel van edelgassen. Twee gloeidraden zorgen voor elektronen. Aan de binnenzijde is de buis voorzien van een fluorescentiepoeder. De gasontlading levert UV-licht (een lijnenspectrum met een grote piek bij 254 nm). Het fluorescentiepoeder zet het UV om in zichtbaar licht. De UV fotonen brengen de atomen in het poeder in een aangeslagen toestand. Bij het terugvallen ontstaat zichtbaar licht. 40
41 TL Het spectrum is afhankelijk van het fluorescentie poeder, vandaar dat verschillende lichtkleuren bestaan Bron spectrum Fluoriscentie spectrum 41
42 TL - Starten 42
43 TL voor- en nadelen Voordelen Hoger rendement ( ca. 27 %). Van 36 W wordt ca. 10 W omgezet in licht de overige 26 W in warmte. Hogere specifieke lichtstroom ( lm/w). Verschillende kleurtemperaturen verkrijgbaar. Nadelen Minder natuurgetrouwe kleurweergave. Spectrum wijkt af van daglicht. Lastiger dimbaar. 43
44 Metaal Haloïde Lampen Haloïden plus andere metalen, zoals Natrium, Thallium (zogenaamde zeldzame aarden) aanwezig. 44
45 Metaal Haloïde Lampen Voordelen Hoge specifieke lichtstroom lm/w Zeer grote vermogens verkrijgbaar (dus grote lichtstroom). Hoge kleurtemperatuur. Nadelen Opstarttijd nodig (enkele minuten) Alleen mechanisch dimbaar. Iets minder natuurgetrouwe kleurweergave. Herstarten lamp pas na enige tijd. Theaterschool 45
46 Xenon Het spectrum van een Xenon gasontladingslamp lijkt sterk op dat van daglicht. Theaterschool 46
47 LED Light Emitting Diode Licht ontstaat in diode overgang Aan de basis staan halfgeleiders en de kwantumtheorie Theaterschool 47
48 LED Doteren (verontreigingen) P materiaal (extra gaten ) N materiaal (extra elektronen ) Theaterschool 48
49 LED Verarmingslaag / Depletion Layer Spanningsval verschilt per type LED/overgang 49
50 LED opbouw 50
51 LED Lichtopbrengst Brekingsindex halfgeleider 2,5-3,5 Max. grenshoek bij overgang naar lucht: 23,6 Brekingsindex epoxy: 1,4-1,8 Max. grenshoek bij overgang naar epoxy: 46,1 51
52 LED Lichtopbrengst Voordelen Zeer robuust branduren Efficiënt in theorie 100% efficiëntie haalbaar ( lm/w) nu tussen gloeilamp en TL in (~50 lm/w) Dimbaar zonder verandering kleur Nadelen Nog duur Grote vermogens nog niet breed beschikbaar Warmte afvoeren is lastig 52
53 LED Wit Licht Fosfor converter PRS Photon Recycling Semiconductor 53
54 LED Wit Licht 54
Exact Periode 5. Dictaat Licht
Exact Periode 5 Dictaat Licht 1 1 Wat is licht? In de figuur hieronder zie je een elektromagnetische golf: een golf die bestaat uit elektrische en magnetische trillingen.(zie figuur). Licht is een elektromagnetische
Nadere informatieIn de figuur hieronder zie je een Elektromagnetische golf: een golf die bestaat uit elektrische en magnetische trillingen.(zie figuur).
2.1 Wat is licht? In de figuur hieronder zie je een Elektromagnetische golf: een golf die bestaat uit elektrische en magnetische trillingen.(zie figuur). Licht is een elektromagnetische golf. Andere voorbeelden
Nadere informatie2.1 Wat is licht? 2.2 Fotonen
2.1 Wat is licht? In de figuur hieronder zie je een Elektromagnetische golf: een golf die bestaat uit elektrische en magnetische trillingen.(zie figuur). Licht is een elektromagnetische golf. Andere voorbeelden
Nadere informatieExact Periode 5 Niveau 3. Dictaat Licht
Exact Periode 5 Niveau 3 Dictaat Licht 1 1 Wat is licht? In de figuur hieronder zie je een elektromagnetische golf: een golf die bestaat uit elektrische en magnetische trillingen.(zie figuur). Licht is
Nadere informatieFysica 2 Practicum. Er bestaan drie types van spectra voor lichtbronnen: lijnen-, banden- en continue spectra.
Fysica 2 Practicum Atoomspectroscopie 1. Theoretische uiteenzetting Wat hebben vuurwerk, lasers en neonverlichting gemeen? Ze zenden licht uit met mooie heldere kleuren. Dat doen ze doordat elektronen
Nadere informatieBELEIDSPLAN OPENBARE VERLICHTING 2013 2017 BIJLAGE 2 VERLICHTINGSTECHNIEK
BELEIDSPLAN OPENBARE VERLICHTING 2013 2017 BIJLAGE 2 VERLICHTINGSTECHNIEK INHOUDSOPGAVE 1 TECHNIEK VERLICHTING... 3 2 DAGLICHT EN KUNSTLICHT... 3 3 ENKELE TECHNISCHE BEGRIPPEN... 4 3.1 Lichtstroom... 4
Nadere informatieExact Periode 5.2. Licht
Exact Periode 5.2 Licht 1 1 Wat is licht? In de figuur hieronder zie je een elektromagnetische golf: een golf die bestaat uit elektrische en magnetische trillingen.(zie figuur). Licht is een elektromagnetische
Nadere informatieTAD: Technologische AdviesDienst
informeert TAD: Technologische AdviesDienst Lichtbronnen De geschiedenis van elektrische verlichting is een verhaal van constante ontwikkeling. De gloeilampen verschenen voor het eerst aan het eind van
Nadere informatieZX Ronde zondag 5 oktober 2014
ZX Ronde zondag 5 oktober 2014 Verhaaltje..Tussen Watt en Lumen Dit een verhaaltje gaat over de verschillen tussen de lichtopbrengst van lichtbronnen wat aansluit op het verhaalt over licht en lichtbronnen
Nadere informatieZonnestraling. Samenvatting. Elektromagnetisme
Zonnestraling Samenvatting De Zon zendt elektromagnetische straling uit. Hierbij verplaatst energie zich via elektromagnetische golven. De golflengte van de straling hangt samen met de energie-inhoud.
Nadere informatie1 Een lichtbron zendt licht uit met een golflengte van 589 nm in vacuüm.
Domein F: Moderne fysica Subdomein: Atoomfysica 1 Een lichtbron zendt licht uit met een golflengte van 589 nm in vacuüm. Bereken de energie van het foton in ev. E = h c/λ (1) E = (6,63 10-34 3 10 8 )/(589
Nadere informatie1 Welk van onderstaande schakelingen is geschikt om de remspanning te meten?
Domein F: Moderne Fysica Subdomein: Atoomfysica 1 Welk van onderstaande schakelingen is geschikt om de remspanning te meten? 2 Bekijk de volgende beweringen. 1 In een fotocel worden elektronen geëmitteerd
Nadere informatieVerlichting. Gloeilampen en aanverwanten Gasontladingslampen
Verlichting Verlichting Gloeilampen en aanverwanten Gasontladingslampen HOOFDSTUK 1 Gloeilampen en aanverwanten Gloeilampen en halogeenlampen Gloeilampen en gasontladingslampen Gloeilamp Lampen met verschillende
Nadere informatieMINISTERIE VAN ONDERWIJS, WETENSCHAP EN CULTUUR UNIFORM EXAMEN VWO 2015
MINISTERIE VAN ONDERWIJS, WETENSCHAP EN CULTUUR VAK : NATUURKUNDE DATUM : VRIJDAG 19 JUNI 2015 TIJD : 07.45 10.45 UNIFORM EXAMEN VWO 2015 Aantal opgaven: 5 Aantal pagina s: 6 Controleer zorgvuldig of alle
Nadere informatieBasic Creative Engineering Skills
Fotometrie 1 Voor het beschrijven van eigenschappen en specificaties van licht en lichtbronnen bestaan gestandaardiseerde begrippen en eenheden. CIE Commission Internationale de l Eclairage 2 Vermogen
Nadere informatieHoofdstuk 3: Licht. Natuurkunde VWO 2011/2012. www.lyceo.nl
Hoofdstuk 3: Licht Natuurkunde VWO 2011/2012 www.lyceo.nl Hoofdstuk 3: Licht Natuurkunde 1. Mechanica 2. Golven en straling 3. Elektriciteit en magnetisme 4. Warmteleer Rechtlijnige beweging Trilling en
Nadere informatieBasic Creative Engineering Skills. Oktober 2015 Theaterschool OTT-1 1
Les 7 Kleurenleer Oktober 2015 Theaterschool OTT-1 1 Licht en Kleur Licht heeft geen kleur! For the rays of light to speak properly are not coloured. In them is nothing else than a certain Power and Disposition
Nadere informatieEXAMEN HOGER ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN 1975
2 H-11 EXAMEN HOGER ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWJS N 1975 Woensdag 27 augustus, 14.00-17.00 uur NATUURKUNDE Zie ommezijde Deze opgaven zijn vastgesteld door de commissie bedoeld in artikel 24 van het Besluit
Nadere informatieExact Periode 9.2 Licht Foutenberekeningen
Exact Periode 9.2 Licht Foutenberekeningen 1 Wat is licht? In de figuur hieronder zie je een elektromagnetische golf: een golf die bestaat uit elektrische en magnetische trillingen.(zie figuur). Licht
Nadere informatieBasic Creative Engineering Skills
Kleurenleer Novemebr 2016 OTT-1 1 Licht en Kleur Licht heeft geen kleur! For the rays of light to speak properly are not coloured. In them is nothing else than a certain Power and Disposition to stir up
Nadere informatie1. 1 Wat is een trilling?
1. 1 Wat is een trilling? Een trilling is een beweging die steeds wordt herhaald. Bijvoorbeeld een massa m dat aan een veer hangt. In rust bevindt m zich in de evenwichtsstand. Als m beweegt noemen we
Nadere informatie1 Wat is licht? Licht is een elektromagnetische golf. Andere voorbeelden van e.m.-golven zijn radar en röntgenstraling. Zie Binas tabel 19A en 19B.
Exact Periode 9 1 1 Wat is licht? In de figuur hieronder zie je een elektromagnetische golf: een golf die bestaat uit elektrische en magnetische trillingen.(zie figuur). Licht is een elektromagnetische
Nadere informatieInleiding Astrofysica College 2 15 september 2014 13.45 15.30. Ignas Snellen
Inleiding Astrofysica College 2 15 september 2014 13.45 15.30 Ignas Snellen Samenvatting College 1 Behandelde onderwerpen: Sterrenbeelden; dierenriem; planeten; prehistorische sterrenkunde; geocentrische
Nadere informatienatuurkunde vwo 2017-II
Elektronen uit metaal stoken Lees onderstaand artikel. Edison Thomas Edison was één van de belangrijkste ontwikkelaars van de gloeilamp. Hij constateerde dat een verhitte gloeidraad niet alleen licht maar
Nadere informatieTEMPERATUURSTRALING Leg uit waarom je alleen metingen kunt doen aan temperatuurstraling als je meetinstrument kouder is dan het te meten voorwerp.
strofysica TEMPERTUURSTRLING Leg uit waarom je alleen metingen kunt doen aan temperatuurstraling als je meetinstrument kouder is dan het te meten voorwerp. Uitwerking: ls het meetapparaat zelf een hogere
Nadere informatieBegripsvragen: Elektromagnetische straling
Handboek natuurkundedidactiek Hoofdstuk 4: Leerstofdomeinen 4.2 Domeinspecifieke leerstofopbouw 4.2.8 Astrofysica Begripsvragen: Elektromagnetische straling 1 Meerkeuzevragen Stralingskromme 1 [H/V] Het
Nadere informatieInleiding stralingsfysica
Inleiding stralingsfysica Historie 1896: Henri Becquerel ontdekt het verschijnsel radioactiviteit 1895: Wilhelm Conrad Röntgen ontdekt Röntgenstraling RadioNucliden: Inleiding Stralingsfysica 1 Wat maakt
Nadere informatieENERGIE ZUINIGE VERLICHTING LED VERLICHTING
ENERGIE ZUINIGE VERLICHTING LED VERLICHTING ENERGIEBESPARING LEVENSDUUR MILIEU BETROUWBAARHEID RETURN OF INVESTMENT GESCHIEDENIS De Russische wetenschapper Oleg Losev ontdekte reeds halverwege de jaren
Nadere informatieLED en Verlichting. Van fakkel naar oled. Pieter Ledeganck Charlotte Claessens.
LED en Verlichting Pieter Ledeganck Charlotte Claessens energieconsulent@gezinsbond.be Van fakkel naar oled Natuurlijk licht Vuur -400.000-13000 400 1500 1816 1814 1783 Elektrisch licht 1809 1959 1879
Nadere informatieVERLICHTINGSWIZARD Bespaar energie met de juiste lamp!
VRLIHTINGSWIZR espaar energie met de juiste lamp! Per 1 september 2012 is de import van energie- en milieu onvriendelijke lampen stopgezet. Hierdoor is de gloeilamp langzaam maar zeker uit de schappen
Nadere informatieAtoomfysica uitwerkingen opgaven
Atoomfysica uitwerkingen opgaven Opgave 1.1 Wat zijn golven? a Geef nog een voorbeeld van een golf waaraan je kunt zien dat de golf zich wel zijwaarts verplaatst maar de bewegende delen niet. de wave in
Nadere informatieDe Broglie. N.G. Schultheiss
De Broglie N.G. Schultheiss Inleiding Deze module volgt op de module Detecteren en gaat vooraf aan de module Fluorescentie. In deze module wordt de kleur van het geabsorbeerd of geëmitteerd licht gekoppeld
Nadere informatie13 Zonnestelsel en heelal
13 Zonnestelsel en heelal Astrofysica vwo Werkblad 53 PLANCKKROMMEN In deze opdracht ontdek je met een computermodel hoe de formule achter de planckkrommen eruit ziet. De theoretische planckkrommen zijn
Nadere informatie1 f T De eenheid van trillingstijd is (s). De eenheid van frequentie is (Hz).
1. 1 Wat is een trilling? Een trilling is een beweging die steeds wordt herhaald. Bijvoorbeeld een massa m dat aan een veer hangt. In rust bevindt m zich in de evenwichtsstand. Als m beweegt noemen we
Nadere informatie3 Het Foto Elektrisch Effect. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/51931
Auteur Its Academy Laatst gewijzigd Licentie Webadres 08 May 2015 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/51931 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatie- KLAS 5. c) Bereken de snelheid waarmee een elektron vrijkomt als het groene licht op de Rbkathode
NATUURKUNDE - KLAS 5 PROEFWERK H7 --- 26/11/10 Het proefwerk bestaat uit 3 opgaven; totaal 32 punten. Opgave 1: gasontladingsbuis (4 p) In een gasontladingsbuis (zoals een TL-buis) zijn het gassen die
Nadere informatieWelke Lichtbronnen zijn er eigenlijk?
Lichtbronnen Een essentieel onderdeel in het maken van een video is toch wel de juiste verlichting. Teveel of te weinig licht kan zorgen voor mindere beelden. Het kunnen omgaan met licht, is een kunstvorm
Nadere informatieLicht en kleur. Inleiding. Polarisatie van licht
Licht en kleur Inleiding Om iets te zien is er licht nodig. Afhankelijk van de omgeving ziet iets er helderder of minder helder uit, valt iets meer of minder op,.... Een kleur kan in de ene omgeving zwart
Nadere informatieInfrarood temperatuurmeten:
Infrarood temperatuurmeten: Special: 2 Kleuren of Ratio Pyrometer Straling, convectie en geleiding: Met een infrarood temperatuurmeter of pyrometer meten we de straling of Radiation van een object. De
Nadere informatieHoofdstuk 4: Licht. Natuurkunde Havo 2011/2012.
Hoofdstuk 4: Licht Natuurkunde Havo 2011/2012 www.lyceo.nl Hoofdstuk 4: Licht Natuurkunde 1. Kracht en beweging 2. Licht en geluid 3. Elektrische processen 4. Materie en energie Beweging Trillingen en
Nadere informatieTasaTools. When Hardware Meets Software. Inductielampen. In dit nummer: Fabrieksverlichting Tuinverlichting Straatverlichting
.. TasaTools When Hardware Meets Software Inductielampen In dit nummer: Fabrieksverlichting Tuinverlichting Straatverlichting Nederlands versie Editie 1-01-02-2011 2011 TasaTools 2 TasaTools.. Electro-Magnetische
Nadere informatieDe module is in 2 hoofdstukken verdeeld: Het analyseren van het verlichtingsbeleid op school Het verband tussen warmte en het maken van licht
Docentenhandleiding voor module 06: Licht maken Het genereren van fotonen is niet alleen een natuurkundig fenomeen. Het maken van licht maakt ons leven al aangenamer sinds de tijd dat we vuur in grotten
Nadere informatieLED. begrippen kleur levensduur rendement besparing
LED begrippen kleur levensduur rendement besparing LED begrippen kleur levensduur rendement besparing De laatste jaren heeft led een enorme groei gemaakt, in zowel de techniek als op het gebied van verkoop.
Nadere informatieTemperatuurstralers. Figuur 1 Classificatie van lichtbronnen
Lichtbronnen In dit hoofdstuk worden de normaal verkrijgbaar en toegepaste lichtbronnen beschreven. We maken hierbij een onderscheid tussen temperatuurstralers zoals gloeilampen en halogeen(gloei)lampen,
Nadere informatieBasic Creative Engineering Skills
Spiegels en Lenzen September 2015 Theaterschool OTT-2 1 September 2015 Theaterschool OTT-2 2 Schaduw Bij puntvormige lichtbron ontstaat een scherpe schaduw. Vraag Hoe groot is de schaduw van een voorwerp
Nadere informatieTENTAMEN NATUURKUNDE
CENTRALE COMMISSIE VOORTENTAMEN NATUURKUNDE TENTAMEN NATUURKUNDE datum : vrijdag 28 april 2017 tijd : 13.30 tot 16.30 uur aantal opgaven : 5 aantal antwoordbladen : 1 (bij opgave 1) Iedere opgave dient
Nadere informatieover de rol van licht in de vogelkweek
over de rol van licht in de vogelkweek Wat is licht en wat doet het? Wat is er nu verkrijgbaar? LED: het licht van de toekomst? Geen technische verhalen!!! Vriendenclub Eindhoven 15/3/2015 2 De rol van
Nadere informatieEen beginnershandleiding voor energiezuinige verlichting
Een beginnershandleiding voor energiezuinige verlichting Waarom leren over energiezuinige verlichting in je huis? Het is uitgewezen dat we ongeveer 90% van ons leven binnenshuis doorbrengen. Een goed verlichte
Nadere informatieAls de trapper in de stand van figuur 1 staat, oefent de voet de in figuur 2 aangegeven verticale kracht uit op het rechter pedaal.
Natuurkunde Havo 1984-II Opgave 1 Fietsen Iemand rijdt op een fiets. Beide pedalen beschrijven een eenparige cirkelbeweging ten opzichte van de fiets. Tijdens het fietsen oefent de berijder periodiek een
Nadere informatieNoorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal. Reader. Reflectie en breking. J. Kuiper. Transfer Database
Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal Reader Reflectie en breking J. Kuiper Transfer Database ThiemeMeulenhoff ontwikkelt leermiddelen voor Primair Onderwijs, Algemeen Voortgezet Onderwijs, Beroepsonderwijs
Nadere informatieIntroductie VSL Meten aan verlichting. Dutch Metrology Institute Oktober 2017 Kees-Peter Geluk
Introductie VSL Meten aan verlichting Dutch Metrology Institute Oktober 2017 Kees-Peter Geluk Inhoudsopgave VSL algemeen VSL optica Meten aan verlichting 2-11-2017 2 VSL Algemeen VSL is een privaat bedrijf
Nadere informatie6/7/2018. over de rol van licht in de vogelkweek
Zesde versie, aanpassing 17 mei 2018 over de rol van licht in de vogelkweek 2 Voordracht van dr. Peter Coutteel Symposium in Uden Belangstelling van collega liefhebbers uit Eindhoven e.o. Dit verhaal:
Nadere informatieUitwerkingen 1. Opgave 1 Bij mist wordt het licht door de waterdruppeltjes weerkaatst. Opgave 2 Groter Kleiner. Opgave 3
Uitwerkingen 1 Opgave 1 Bij mist wordt het licht door de waterdruppeltjes weerkaatst. Opgave 2 Groter Kleiner Opgave 3 Opgave 4 Licht, steeds donkerder (bij halfschaduw), donker (kernschaduw), steeds lichter
Nadere informatieSpectroscopie. ... de kunst van het lichtlezen... Karolien Lefever. u gebracht door. Instituut voor Sterrenkunde, K.U. Leuven
Spectroscopie... de kunst van het lichtlezen... u gebracht door Instituut voor Sterrenkunde, K.U. Leuven Spectroscopie en kunst... Het kleurenpalet van het elektromagnetisch spectrum... Het fingerspitzengefühl
Nadere informatieExamen VWO. natuurkunde 1,2. tijdvak 2 woensdag 24 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.
Examen VWO 009 tijdvak woensdag 4 juni 3.30-6.30 uur natuurkunde, Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 5 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 77 punten te behalen. Voor elk
Nadere informatieVoorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts. Fysica: Licht als golf en als deeltje. 24 juli 2015. dr. Brenda Casteleyn
Voorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts Fysica: Licht als golf en als deeltje 24 juli 2015 dr. Brenda Casteleyn Met dank aan: Atheneum van Veurne (http://www.natuurdigitaal.be/geneeskunde/fysica/wiskunde/wiskunde.htm),
Nadere informatieNATUURKUNDE PROEFWERK
ATUURKUNDE 1 KLAS 5 10/05/06 NATUURKUNDE PROEFWERK N1V2 2.6-2.8 EN EN HOOFDSTUK 3 Proefwerk bestaat uit 2 opgaven. Geef duidelijke uitleg en berekeningen. Totaal: 33 punten. Opgave 1: een tl-buis Een tl-buis
Nadere informatieKleurtemperatuur en aanpassing door middel van Filters
Kleurtemperatuur en aanpassing door middel van Filters Eenheid: graden K (Kelvin) Kelvin (K) Definitie: Het 1/273,16e deel van de temperatuur, bepaald door het tripelpunt van water. Standaardeenheid van
Nadere informatieInfraRood cabines met Philips Vitae lampen. Hendrik-Jan Dreuning Philips Nederland
InfraRood cabines met Philips Vitae lampen Hendrik-Jan Dreuning Philips Nederland Inhoud Introductie infrarood Sauna principe Philips Vitae Samenvatting Onzin verhalen Vragen 2 Introductie De zon genereert
Nadere informatieDeze isotoop ontstaat bij een vervalreactie, waarbij 57
Opgave Vallend foton Lees het volgende artikel. Lichtgewicht? Een foton heeft geen rustmassa maar wel energie. Echter volgens de vergelijking van Einstein E=mc zijn massa en energie equivalente begrippen.
Nadere informatieSportveldverlichting EEN STAND VAN ZAKEN. Hoevelaken, 29 januari 2015
Sportveldverlichting EEN STAND VAN ZAKEN Hoevelaken, 29 januari 2015 Introductie Boudewijn Lie Technisch directeur Aerolux Nederland BV Lid kernteam outdoor van NSVV Lid NEN-normcommissie verlichting 351005
Nadere informatieTECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN. Tentamen Stralingsfysica (3D100) d.d. 9 januari 2008 van 9:00 12:00 uur
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Tentamen Stralingsfysica (3D d.d. 9 januari 8 van 9: : uur Vul de presentiekaart in blokletters in en onderteken deze. Gebruik van boek, aantekeningen of notebook is niet
Nadere informatieIn deze eindtoets willen we met jullie samenvatten waar we het in het afgelopen kwartiel over gehad hebben:
Eindtoets 3DEX1: Fysica van nieuwe energie 21-1- 2014 van 9:00-12:00 Roger Jaspers & Adriana Creatore In deze eindtoets willen we met jullie samenvatten waar we het in het afgelopen kwartiel over gehad
Nadere informatieEindexamen moderne natuurkunde 1-2 vwo II
Opgave Radarcontrole Om de snelheid van een auto te meten kan de politie een figuur radarapparaat gebruiken. Zie figuur. Dit apparaat zendt gedurende enige milliseconden radargolven uit die door de rijdende
Nadere informatieFrequentie = aantal golven per seconde op gegeven plek = v/λ = ν. Golflengte x frequentie = golfsnelheid
Golflengte, frequentie Frequentie = aantal golven per seconde op gegeven plek = v/λ = ν λ v Golflengte x frequentie = golfsnelheid Snelheid van het licht Manen van Jupiter (Römer 1676) Eclipsen van Io
Nadere informatieINDUSTRIEEL ELEKTRO TECHNISCH INSTALLATEUR
Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding INDUSTRIEEL ELEKTRO TECHNISCH INSTALLATEUR De kleine werkplaats Verlichting PS Nr 36585 Deze cursus is eigendom van de VDAB 2/22 Inhoudsopgave
Nadere informatieTWEEDE RONDE NATUURKUNDE OLYMPIADE 2013 TOETS APRIL :00 12:45 uur
TWEEDE RONDE NATUURKUNDE OLYMPIADE 2013 TOETS 1 24 APRIL 2013 11:00 12:45 uur MECHANICA 1 Blok en veer. (5 punten) Een blok van 3,0 kg glijdt over een wrijvingsloos tafelblad met een snelheid van 8,0 m/s
Nadere informatieSportveldverlichting. Besparen met LED-verlichting?
Sportveldverlichting Besparen met LED-verlichting? 1 Introductie Boudewijn Lie Technisch directeur Aerolux Nederland BV Lid kernteam outdoor lighting van NSvV Lid NEN-normcommissie verlichting 351005 Lid
Nadere informatieVoorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Vrijdag 27 mei totale examentijd 3 uur
natuurkunde 1,2 Examen VWO - Compex Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Vrijdag 27 mei totale examentijd 3 uur 20 05 Vragen 1 tot en met 17. In dit deel staan de vragen waarbij de computer
Nadere informatie7. Hoofdstuk 7 : De Elektronenstructuur van Atomen
7. Hoofdstuk 7 : De Elektronenstructuur van Atomen 7.1. Licht: van golf naar deeltje Frequentie (n) is het aantal golven dat per seconde passeert door een bepaald punt (Hz = 1 cyclus/s). Snelheid: v =
Nadere informatie(Permitiviteit van vacuüm)
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Tentamen Stralingsfysica (3D1) d.d. 5 juni 1 van 9: 1: uur Vul de presentiekaart in blokletters in en onderteken deze. Gebruik van boek, aantekeningen of notebook is niet
Nadere informatie6 Het atoommodel van Bohr. banner. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/51935
banner Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Its Academy 08 mei 2015 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/51935 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van
Nadere informatie13 Zonnestelsel en heelal
13 Zonnestelsel en heelal Astrofysica vwo Uitwerking basisboek 13.1 INTRODUCTIE 1 [W] Sterspectra 2 [W] Elektromagnetische straling 13.2 OPPERVLAKTETEMPERATUUR VAN STERREN 3 [W] Experiment: Spectra 4 [W]
Nadere informatieInhoud. 1 Inleiding 13. 1 energie 19
Inhoud 1 Inleiding 13 1 onderzoeken van de natuur 13 Natuurwetenschappen 13 Onderzoeken 13 Ontwerpen 15 2 grootheden en eenheden 15 SI-stelsel 15 Voorvoegsels 15 3 meten 16 Meetinstrumenten 16 Nauwkeurigheid
Nadere informatieXXX INTERNATIONALE NATUURKUNDE OLYMPIADE PADUA, ITALIË THEORIE-TOETS
XXX INTERNATIONALE NATUURKUNDE OLYMPIADE PADUA, ITALIË THEORIE-TOETS 22 juli 1999 70 --- 13 de internationale olympiade Opgave 1. Absorptie van straling door een gas Een cilindervormig vat, met de as vertikaal,
Nadere informatieformules havo natuurkunde
Subdomein B1: lektriciteit De kandidaat kan toepassingen van het gebruik van elektriciteit beschrijven, de bijbehorende schakelingen en de onderdelen daarvan analyseren en de volgende formules toepassen:
Nadere informatieProfielwerkstuk LED. Oriana Ferrari, Eva Gelvort Lyceum aan Zee 4-2-2013
2013 Profielwerkstuk LED Oriana Ferrari, Eva Gelvort Lyceum aan Zee 4-2-2013 Inhoud Voorwoord... 3 Onderzoeksopzet... 4 Hoofdvraag... 4 Deelvragen... 4 Onderzoek... 4 Hypothese... 4 Wat is licht?... 5
Nadere informatieTWEEDE RONDE NATUURKUNDE OLYMPIADE 2015 TOETS APRIL :00 12:45 uur
TWEEDE RONDE NATUURKUNDE OLYMPIADE 2015 TOETS 1 22 APRIL 2015 11:00 12:45 uur 1 Eenheden. (3 punten) Hoe hangt de snelheid van golven in een vloeistof af van de dichtheid en de bulk modulus van de vloeistof?
Nadere informatieSamenvatting Het belang van elektronen-geleiding in vaste stoffen zal iedereen onderkennen die iets afweet van elektriciteit. Elektriciteit voorziet e
Samenvatting Het belang van elektronen-geleiding in vaste stoffen zal iedereen onderkennen die iets afweet van elektriciteit. Elektriciteit voorziet een groot deel van de energie behoefte in het dagelijks
Nadere informatieIoniserende straling - samenvatting
Ioniserende straling - samenvatting Maak eerst zélf een samenvatting van de theorie over ioniserende straling. Zorg dat je samenvatting de volgende elementen bevat: Over straling: o een definitie van het
Nadere informatieELEMENTAIRE EDELSTEENKUNDE DEEL m. Eigenschappen van het licht. Historische achtergronden
André Molenaar ELEMENTARE EDELSTEENKUNDE DEEL m Optische eigenschappen van edelstenen Eigenschappen van het licht. Historische achtergronden Licht is een gecompliceerd natuurkundig verschijnsel dat reeds
Nadere informatieFotometrische basisgrootheden
Fotometrische basisgrootheden 24 oktober 2013 Guy Durinck Email: guy.durinck@kuleuven.be Fotometrie en radiometrie Licht: elektromagnetische golven elektromagnetische golven transporteren energie energiestroom
Nadere informatieJaap Liefting Moderne verlichting
Jaap Liefting Moderne verlichting "Verlichting in donkere dagen" was op 14 november ook een aardige titel geweest. Licht blijft een moeilijk onderwerp,vooral vanwege de natuurkundige achtergrond: hoe licht
Nadere informatieTECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN. Tentamen Stralingsfysica (3D100) d.d. 16 januari 2006 van 14:00 17:00 uur
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Tentamen Stralingsfysica (3D d.d. 6 januari 6 van 4: 7: uur Vul de presentiekaart in blokletters in en onderteken deze. Gebruik van boek, aantekeningen of notebook is
Nadere informatieSTERREN & STRALING VWO
STERREN & STRALING VWO Foton is een opgavenverzameling voor het nieuwe eindexamenprogramma natuurkunde. Foton is gratis te downloaden via natuurkundeuitgelegd.nl/foton Uitwerkingen van alle opgaven staan
Nadere informatieTWEEDE RONDE NATUURKUNDE OLYMPIADE 2019 TOETS APRIL 2019 Tijdsduur: 1h45
TWEEDE RONDE NATUURKUNDE OLYMPIADE 2019 TOETS 1 17 APRIL 2019 Tijdsduur: 1h45 Enige constanten en dergelijke MECHANICA 1 Twee prisma`s. (4 punten) Twee gelijkvormige prisma s met een hoek α van 30 hebben
Nadere informatieCopyright. B.L.W. Visser bv. Infrarood temperatuurmeten: Special: 2 Kleuren of Ratio Pyrometer. Straling, convectie en geleiding:
Infrarood temperatuurmeten: Special: 2 Kleuren of Ratio Pyrometer Straling, convectie en geleiding: Emissiviteit: De stralingsenergie van een object bestaat uit zijn eigen stralingsenergie, de gereflecteerde
Nadere informatienatuurkunde 1,2 (Project Moderne Natuurkunde)
Examen VWO 009 tijdvak woensdag 4 juni 3.30-6.30 uur natuurkunde, (Project Moderne Natuurkunde) Bij dit examen hoort een bijlage en een uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 6 vragen. Voor dit examen
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35972 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Wang, Qiang Title: Photon detection at subwavelength scales Issue Date: 2015-10-27
Nadere informatieLesbrief: Fluorescentie en ph
Lesbrief: Fluorescentie en ph Versie januari 2015 Gepubliceerd en gedistribueerd door Universiteit Utrecht Departement Scheikunde Onderwijsinstituut Scheikunde Padualaan 8 3584 CH Utrecht Nederland Telefoon:
Nadere informatieNatuur-/scheikunde Klas men
Natuur-/scheikunde Klas 1 2015-2016 men 1 Wat zie ik? Over fotonen. Je ziet pas iets (voorwerp, plant of dier) wanneer er lichtdeeltjes afkomstig van dat voorwerp je oog bereiken. Die lichtdeeltjes noemen
Nadere informatieDe correcte bewering aankruisen: WAAR FOUT
Warmte en straling De correcte bewering aankruisen: WAAR FOUT - Lichtgolven noemt men ook wel elektromagnetische golven. - Het zichtbaar lichtspectrum is een klein onderdeel van het E.M -spectrum - Rood
Nadere informatiegolflengte nm. Fig.1 De gevoeligheidskarakteristiek van het menselijk oog. (1nm = 1 x 10 9 m)
Diagnose Technicus Deel: Veiligheid, toegang en comfort Licht-eigenschappen Watt, lumen en candela In de elektriciteitsleer wordt vermogen uitgedrukt in Watts. Ook bij verlichtingseenheden wordt dit gedaan.
Nadere informatiePhilips Lighting Greenkey themamiddag Duurzame Verlichting. Merijn van de Sandt - Paul Schots
Philips Lighting Greenkey themamiddag Duurzame Verlichting Merijn van de Sandt - Paul Schots 27 januari 2009 Agenda Over Philips Wat is Licht: basisbegrippen Duurzame verlichting: uplamping Praktijkvoorbeelden
Nadere informatieEindexamen natuurkunde havo I
Opgave 1 Accu In een auto wordt bij de elektriciteitsvoorziening een accu gebruikt. Op zo n accu staan gegevens vermeld. Zie figuur 1. figuur 1 Behalve de spanning van 12 V vermeldt men ook de zogenaamde
Nadere informatieTECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN. Tentamen Stralingsfysica (3D100) d.d. 16 november 2004 van 14:00 17:00 uur
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Tentamen Stralingsfysica (3D) d.d. 6 november 4 van 4: 7: uur Vul de presentiekaart in blokletters in en onderteken deze. Gebruik van boek, aantekeningen of notebook is
Nadere informatieWelkom. Kennisplatform OV. 10 januari 2014
Welkom Kennisplatform OV 10 januari 2014 Overzicht Algemeen Wat is licht? Gedrag op voorwerpen Fotometrische grootheden Installatie 2 Basisprincipes OV - V4.1 Wat is openbare verlichting? Criteria Verlichtingsinstallatie
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33101 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Kazandjian, Mher V. Title: Diagnostics for mechanical heating in star-forming galaxies
Nadere informatieFysica 2 Practicum. X-stralen
Fysica 2 Practicum X-stralen 1. Theorie 1.1. Ontstaan en productie van X-stralen Een X-stralenspectrum bestaat uit de superpositie van twee verschillende bijdragen. Er is enerzijds een continu spectrum
Nadere informatieDe beschrijving van de energie efficientieklasse voor betreffende lichtbronnen wordt in dit hoofdstuk verkort met EEK en in tabellen gekenmerkt.
602 LICHTBRONNEN De beschrijving van de energie efficientieklasse voor betreffende lichtbronnen wordt in dit hoofdstuk verkort met EEK en in tabellen gekenmerkt. De lichttechnische eigenschappen van de
Nadere informatie