Vervoerplan Rail 2018

Transcriptie

1 Vervoerplan Rail

2 Vervoerplan Rail 2018 HTM Reizigers 21 november

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding Uitgangspunten Ontwikkelingen in de Metropoolregio Rotterdam Den Haag Railconcessie Aanvullingen vervoerplan Proces aanvullende maatregelen na gunning Wijzigingsmaatregelen voor Vervoerplan HTM voorstellen Verkorten reistijd voor reizigers van en naar centrumgebieden Meer vertrekmomenten waar nodig, minder bij weinig vraag Betere bereikbaarheid in het weekend en in december Betere afstemming op drukte in de zomer Extra inzet voor strand en uitgaan in Scheveningen Evenementen, congressen en theatervoorstellingen Wijzigingsvoorstellen Vervoerplan Extra ritten in de spits T2 en T Lage vervoersvraag T19 avonduren Koppeling T17 aan T RR3 hogere frequentie op zondag Meer capaciteit op koopavonden en koopzondagen december Op zaterdagen vaker van en naar Centrum en Haagse Markt Extra ritten T6 en T16 op drukke zaterdagen in zomer Gekoppelde 3k en 4k in de zomer Lage vervoersvraag dal zomerdienst Langer doorrijden vanaf Scheveningen Flexibele inzet bij niet structurele drukte Afstemmingen tussen lijnen Overzicht aangepaste dienstregelingen Verlenging T19 naar station Delft Overzicht frequenties Frequentietabellen HTM jaardienstregeling Frequentietabellen HTM zomerdienstregeling Bijlagen Bezettingen: reizigersaantallen per maatregel Factsheets lijnen

4 1. Inleiding De Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH) en HTM werken gezamenlijk aan de toekomst van het openbaar vervoer in de Haagse regio. Ook in 2018 streeft HTM naar een openbaar vervoerproduct dat naadloos aansluit bij de wensen van onze reizigers. Een reis met HTM is een veilige, betrouwbare, snelle en comfortabele reis. In dit Vervoerplan staat de kern van ons product centraal, namelijk de routes en frequenties van al onze RandstadRail- en tramlijnen. HTM gaat haar beloften voor de nieuwe concessie realiseren en voegt daar enkele verbeteringen aan toe. De uitgangspunten en onze visie op het openbaar vervoer in de Haagse regio worden neergezet in hoofdstuk 2. In hoofdstuk 3 worden de maatregelen die aanvullend voor vervoerplan 2017 dit najaar nog zijn doorgevoerd herhaald. Deze maatregelen zijn niet eerder meegenomen in een vervoerplanprocedure maar wel goedgekeurd door MRDH. Hoofdstuk 4 geeft vervolgens de uitgangspunten weer waarop de maatregelen voor vervoerplan 2018 zijn gebaseerd. Deze zijn in hoofdstuk 5 in meer detail uitgewerkt. De afstemmingen die meegenomen worden bij het maken van de dienstregeling staan in hoofdstuk 6. In hoofdstuk 7 staan de aangepaste dienstregelingen bij feestdagen, evenementen en buitendienststellingen. Aanvullend in dit vervoerplan wordt de verlenging van tram 19 naar station Delft benoemd, omdat de financiering voor deze exploitatie nog niet rond is. Hoofdstuk 9 geeft de frequentietabellen weer. In de bijlagen is de onderbouwing van de maatregelen in bezettingscijfers weergegeven en de factsheets per lijn. 6

5 2. Uitgangspunten 2.1 Ontwikkelingen in de Metropoolregio Rotterdam Den Haag HTM opereert in een grootstedelijke metropoolregio die constant in beweging is. Deze dynamiek heeft een directe invloed op het openbaar vervoer. Maatschappelijke, economische en technologische trends en ontwikkelingen bepalen de toekomst van het openbaar vervoer en daarmee de toekomst van HTM. De Metropoolregio Rotterdam Den Haag is met 2,3 miljoen inwoners een van de dichtstbevolkte gebieden van Nederland en genereert ongeveer 16% van het bruto binnenlands product. De verwachting is dat het inwonertal van Den Haag zal stijgen van in 2015 naar circa in Ook in Zoetermeer en in delen van het Westland ontstaat nog enige ruimtelijke groei. De samenleving individualiseert en vergrijst, maar ouderen zijn veelal vitaal, mobiel en hoogopgeleid. De totale hoeveelheid arbeidsplaatsen in de Haagse regio zal naar verwachting niet groeien. Het aantal (rijks)ambtenaren in de stad vermindert, maar die afname wordt gecompenseerd door een groei van banen elders. Ook het aantal studenten in de regio zal de komende tien jaar niet structureel wijzigen, al hebben recentelijk faculteiten van de Universiteit van Leiden en de TU Delft zich in Den Haag gevestigd. Ook het aantal toeristen, zakelijke bezoekers en expats neemt naar verwachting toe. Tegelijkertijd trekken evenementen en instellingen steeds meer internationaal zakelijk bezoek. De Metropoolregio Rotterdam Den Haag heeft als belangrijke uitdaging het organiseren van de potentiële agglomeratievoordelen. De ontwikkeling van mobiliteit speelt hierbij een belangrijke rol. Juist op het gebied van mobiliteit verandert er ook veel. De reisbehoefte van reizigers verandert de komende jaren. Mensen reizen minder, maar de afstand van verplaatsingen worden langer. De keuze voor een vervoerwijze wordt bewuster gemaakt. De opkomst van deelconcepten is ook steeds duidelijker zichtbaar, er vindt een verschuiving plaats van bezit naar gebruik. Adequaat inspelen op deze veranderingen in de mobiliteit is een voorwaarde voor het verbeteren van de bereikbaarheid van de metropoolregio. Binnen het vervoergebied van MRDH is de auto de belangrijkste vervoerwijze. De komende jaren wordt aanzienlijk in het autonetwerk geïnvesteerd om de bereikbaarheid verder te vergroten. Afgelopen jaren is het belang van de fiets binnen steden enorm toegenomen. Circa 25 procent van alle verplaatsingen in de metropoolregio wordt afgelegd met de fiets. De opkomst van e- bikes stimuleert het gebruik van de fiets naar verwachting verder, ook voor de middellange afstanden. Het openbaar vervoer speelt vooral binnen de grootstedelijke gebieden en tussen de grote steden een belangrijke rol. De afgelopen periode is het gebruik van het openbaar vervoer gegroeid. Middels het programma Netwerk RandstadRail wordt ook aanzienlijk in het regionale en stedelijke railvervoer geïnvesteerd. Waar nodig wordt het railnetwerk verder uitgebreid en het bestaande systeem slimmer ingericht. HTM ziet het als haar uitdaging om het openbaar vervoer beter op het individu aan te laten sluiten. Samen met partners, zoals NS, willen wij de deur-totdeur verbindingen versterken tussen de metropoolregio en nabijgelegen stedelijke regio s. 7

6 2.2 Railconcessie De Metropoolregio Rotterdam Den Haag is als opdrachtgever verantwoordelijk voor het openbaar vervoer in de Haagse Regio. In 2016 hebben MRDH en HTM een overeenkomst gesloten waarin het openbaar vervoer de periode wordt geregeld. MRDH heeft in een Programma van Eisen vastgelegd waaraan het openbaar vervoer moet voldoen. Dit Programma van Eisen is voor HTM de leidraad om invulling te geven aan de dagelijkse exploitatie. HTM streeft er wederom naar de kwaliteitsvervoerder van de regio te zijn en een openbaar vervoerproduct te bieden dat naadloos aansluit bij de wensen van onze reizigers. Een reis met HTM is een veilige, betrouwbare, snelle en comfortabele reis. Met de start van de nieuwe concessie wordt de rekeneenheid dienstregelingkilometers geïntroduceerd als eenheid waarin de productie van het openbaar vervoer wordt omschreven. De dienstregelingkilometer vervangt de tot op heden gehanteerde eenheid dienstregelinguur. De definitie van een dienstregelingkilometer luidt als volgt: Eenheid waarin de afstand gemeten wordt waarover een vervoerproduct openstaat voor het vervoeren van Reizigers. Naast de nieuwe rekeneenheid is in de nieuwe overeenkomst ook een nieuwe productieomvang overeengekomen. In 2016 produceert HTM 12,9 miljoen dienstregelingkilometers, dit komt overeen met dienstregelinguren. Voor de nieuwe concessieperiode wordt de nieuwe productieomvang 13,05 miljoen dienstregelingkilometers, dit komt overeen met dienstregelinguren Geprognosticeerde DRU s Geprognosticeerde DIRKs 12,9 miljoen 13,05 miljoen Tabel 1: Overzicht Dienstregelinguren en Dienstregelingkilometers In het Programma van Eisen zijn ook eisen opgenomen die betrekking hebben op de punctualiteit van de dienstuitvoering en op het aantal ritten dat uitvalt. Bij het opstellen van de dienstregeling wordt rekening gehouden met de dagelijkse dynamiek in het hoog stedelijke vervoergebied. Om eventuele vertragingen op te vangen voorziet HTM in voldoende hersteltijd om dit op te vangen. 8

7 3. Aanvullingen vervoerplan Proces aanvullende maatregelen na gunning Tijdens de procedure van het Vervoerplan 2017 is er sprake geweest van een parallelle procedure met de inbesteding van de Railconcessie Haaglanden Ten tijden van de Vervoerplanprocedure was er nog geen overeenstemming over een nieuw contract voor de periode , waardoor er formeel gezien (nog) geen rechtsverhouding tussen MRDH en HTM bestond. HTM kon het Vervoerplan 2017 niet los zien van de Railconcessie en heeft derhalve in maart slechts een voorlopig Vervoerplan bij MRDH ingediend. Dit voorlopige Vervoerplan 2017 bevat nog geen volledig overzicht van alle wijzigingsvoorstellen die HTM voor het jaar 2017 voorstelt. Nadat MRDH en HTM overeenstemming bereikten over de inbesteding van de Railconcessie Haaglanden voor de periode zijn er aanvullende maatregelen voor Vervoerplan 2017 aangedragen. Deze maatregelen sluiten aan bij het Gunningscriteriumplan 2 Bereikbaarheid van de bieding waarin verschillende maatregelen opgenomen zijn om te voldoen aan de doelstelling van MRDH om de economische centrumgebieden beter bereikbaar te maken. MRDH gaf aan dat het totaalpakket aan aanvullende wijzigingen uit de bieding van HTM niet langer in de inspraakprocedure gebracht kon worden. Gevolg hiervan was dat de maatregelen niet per december 2016 doorgevoerd kunnen worden. In samenspraak met MRDH is onderzocht welke kleinschalige maatregelen ter verbetering van het vervoerproduct voor reizigers toch nog per december 2016 doorgevoerd kunnen worden. Hieruit is een lijst met aanvullende maatregelen naar voren gekomen waarbij het uitgangspunt was dat het beperkte wijzigingen betreft die binnen het overeengekomen productieniveau van 13,05 miljoen DIRKs passen. Er zijn een zestal wijzigingen die met dienstregeling 2017 worden ingevoerd bovenop hetgeen benoemd in Vervoerplan Het minimum voorgeschreven basisniveau wordt hierbij niet aangetast. HTM past het aanbod aan zodat het beter aansluit op de vervoerbehoefte van reizigers. MRDH is akkoord gegaan met deze extra voorstellen op 12 september Wijzigingsmaatregelen voor Vervoerplan Wijziging T1 extra ritten ochtend- en avondspits Een belangrijk deel van onze reizigers maken in de spitsperioden gebruik van het openbaar vervoer. Forensen arriveren en vertrekken via de grote stations Den Haag Centraal en Hollands Spoor. Om de deur-tot-deur reis van reizigers te verbeteren zet HTM, samen met NS, in op het goed laten aansluiten van trams op aankomende en vertrekkende treinen. Vanaf station Hollands Spoor reizen veel forensen die met de trein arriveren verder met de tram. Vooral van tramlijn 1 wordt veel gebruik gemaakt, om richting het centrum van Den Haag en de Internationale Zone te reizen. Om de wachttijd bij deze overstap te minimaliseren is HTM samen met de NS in 2015 met extra flexibele ritten op tramlijn 1 gestart. Deze ritten sluiten altijd aan op de trein, ook als deze vertraagd is. In 2018 breidt HTM deze extra flexibele ritten verder uit zowel in de ochtendspits (meer ritten) als naar de avondspits (introductie). 9

8 Het gaat om twee extra ritten in de ochtendspits die vanaf station Hollands Spoor flexibel aansluiten op de aankomsttijden van de trein en via de reguliere route naar Scheveningen Noorderstrand rijden. Dit zijn aanvullende ritten bovenop de reeds in 2015 ingevoerde ritten. Deze extra ritten rijden alleen in de maanden van oktober tot april. De exacte vertrektijden worden bij het opstellen van de dienstregeling in samenwerking met de NS bepaald. In de avondspitsperiode ervaren reizigers drukke voertuigen. Om de kwaliteit van het vervoer te verbeteren rijdt HTM in de avonduren twee extra ritten tussen Scheveningen Noorderstrand en station Hollands Spoor. Deze extra ritten rijden alleen in de maanden van oktober tot april. De exacte vertrektijden worden bij het opstellen van de dienstregeling bepaald. Effect maatregelen Tram 1 Effect DRU s (t.o.v. jaardienst 2016) +380 Effect DIRKs (t.o.v. jaardienst 2016) Effect op maximale voertuiginzet (t.o.v. huidig) Effect Beheer en Onderhoud Assets Aanpassingen aan infrastructuur Gelijk aantal voertuigen Op netwerkniveau geen effect Geen aanpassingen noodzakelijk Tabel 2: wijzigingen Tram 1 2. Wijziging T6 extra ritten ochtendspits HTM onderzoekt mogelijkheden om op drukke tijdstippen en trajecten extra vervoeraanbod te bieden dat aansluit bij de behoefte van reizigers. Door het toevoegen van extra ritten op specifieke tijdstippen van reguliere lijnen kan de wachttijd van reizigers verkort worden en de kwaliteit van de rit vergroot worden. In 2015 is HTM op tramlijn 2 gestart met 2 extra ritten die tussen een tien minuten interval op de drukste momenten worden toegevoegd. Reizigers ervaren op deze drukke momenten een 5 minuten interval. HTM beschouwt de extra ritten op tramlijn 2 als een succes. In de ochtendspits zijn enkele ritten op tramlijn 6 erg druk. Scholieren uit de omgeving Om en Bij en Hobbemaplein reizen veelal naar de scholen in Mariahoeve. Om de drukke ritten te ontlasten breidt HTM het concept om extra ritten op de drukste momenten toe te voegen uit naar tramlijn 6. Vanaf Knooppunt Leyenburg rijden twee extra ritten via Den Haag Centraal naar de keervoorziening bij het Aegonplein (station Mariahoeve). Deze extra ritten rijden alleen in de maanden van oktober tot april. De exacte vertrektijden worden bij het opstellen van de dienstregeling bepaald. Belangrijk aandachtspunt bij de introductie van deze twee extra ritten is dat wissel 391 bij het Aegonplein door de onderhoudswerkzaamheden in het najaar van 2016 volledig elektrisch functioneert. 10

9 Effect maatregelen Tram 6 Effect DRU s (t.o.v. jaardienst 2016) +330 Effect DIRKs (t.o.v. jaardienst 2016) Effect op maximale voertuiginzet (t.o.v. huidig) Effect Beheer en Onderhoud Assets Aanpassingen aan infrastructuur +2 GTL-8 Op netwerkniveau geen effect Aanleg elektrisch wissel 391 bij Aegonplein Tabel 3: Wijzigingen Tram 6 3. Wijziging T12 maatwerk frequentie ochtendspits HTM streeft naar maatwerk in het aanbod. Door middelen te herverdelen kunnen meer reizigers sneller van en naar economische centrumgebieden vervoerd worden. Het aanbieden van extra vertrekmomenten op drukke trajecten en tijdstippen is alleen mogelijk door kritisch te kijken naar trajecten waar de vraag lager is dan het huidig aangeboden aanbod. Van tramlijn 12 maken in de ochtendspits veel scholieren gebruik die vanuit Transvaal en de Schilderswijk reizen naar de scholen langs de route van tramlijn 9 (via overstap bij de halte Wouwermanstraat) en naar de schoollocaties nabij station Hollands Spoor. Deze scholieren reizen op heel specifieke tijdstippen in de ochtendspits, namelijk binnen een half uur. Tramlijn 12 rijdt in de dienstregeling ritten per uur in de ochtendspits. Aangezien reizigers in de avondspits op tramlijn 12 meer gespreid reizen is de frequentie s avonds 6 ritten per uur. Om maatwerk te leveren rijdt HTM op tramlijn 12 nog een reguliere frequentie van 6 ritten per uur aangevuld met 2 ritten in het drukste half uur. Reizigers in dit drukste half uur in de ochtendspits ervaren dan een interval van 5 minuten. Effect maatregelen Tram 12 Effect DRU s (t.o.v. jaardienst 2016) -400 Effect DIRKs (t.o.v. jaardienst 2016) Effect op maximale voertuiginzet (t.o.v. huidig) Effect Beheer en Onderhoud Assets Aanpassingen aan infrastructuur Gelijk aantal voertuigen Op netwerkniveau geen effect Geen aanpassingen noodzakelijk Tabel 4: Wijzigingen Tram 12 11

10 4. Wijziging T16 maatwerk frequentie ochtendspits Door de introductie van onze nieuwe tram de Avenio op tramlijn 17 zijn de routes van de tramlijnen 15, 16 en 17 aangepast. Dit was noodzakelijk omdat de infrastructuur van de oorspronkelijke route van tramlijn 17 richting het Statenkwartier niet op korte termijn geschikt gemaakt kan worden voor de Avenio. In het voorlopige Vervoerplan 2017 heeft HTM het voorstel beschreven hoe de routes en frequenties van de tramlijnen 15, 16 en 17 wordt. Vanuit het Statenkwartier zijn 8 ritten per uur nodig om alle reizigers te vervoeren. Doordat tramlijn 16 de route van tramlijn 17 in het Statenkwartier overneemt is in het voorlopige Vervoerplan 2017 de frequentie van tramlijn 16 op de hele route verhoogd naar 8 ritten per uur. Echter zijn in de ochtendspits de oorspronkelijke 6 ritten per uur vanaf station Hollands Spoor naar Wateringen voldoende. HTM stelt voor om van de 8 ritten die in het tweede deel van de ochtendspits vanaf het Statenkwartier vertrekken er slechts 6 te laten doorrijden naar Wateringen. De overige twee ritten rijden niet verder dan Den Haag Centraal. Deze twee ritten worden vervolgens gebruikt om de extra ritten op tramlijn 1 in de ochtendspits vanaf station Hollands Spoor mogelijk te maken. Effect maatregelen Tram 16 Effect DRU s (t.o.v. jaardienst 2016) -900 Effect DIRKs (t.o.v. jaardienst 2016) Effect op maximale voertuiginzet (t.o.v. huidig) Effect Beheer en Onderhoud Assets Aanpassingen aan infrastructuur Gelijk aantal voertuigen Op netwerkniveau geen effect Geen aanpassingen noodzakelijk Tabel 5: Wijzigingen Tram Evenementenvervoer Den Haag wil zich onderscheiden met nationale en internationale toonaangevende evenementen. Voor de economische ontwikkeling is het wenselijk dit soort evenementen binnen de stad mogelijk te maken. Enkele evenementen zijn jaarlijks terugkerend, hierbij kan gedacht worden aan de Nieuwjaarsduik, Night at the Park, Parkpop en het Vuurwerkfestival. Deze grote evenementen trekken jaarlijks rond de half miljoen bezoekers naar de Haagse regio. HTM heeft jarenlange ervaring met het verwerken van grote aantallen reizigers bij evenementen. Om de grote reizigersstromen in goede banen te leiden zet HTM veel extra materieel en personeel in. Over deze inzet maakte HTM de afgelopen periode over het algemeen aparte (financiële) afspraken met de organisatie van het evenement, de gemeente Den Haag en MRDH. HTM neemt vanaf het jaar 2017 de belangrijkste evenementen op in het Vervoerplan en in de jaardienstregeling. Concreet gaat het hierbij om een eerste inschatting van het benodigde productieniveau. Per evenement wordt vervolgens gekeken in hoeverre het reeds opgenomen deel voldoende is. Wanneer nodig kunnen er nog aanvullende ritten ingepland worden. MRDH biedt HTM hiervoor de ruimte door 1% van de totale productieomvang (uitgedrukt in DIRKs) vrij te laten. 12

11 Effect maatregelen Evenementen Effect DRU s (t.o.v. jaardienst 2016) +600 Effect DIRKs (t.o.v. jaardienst 2016) Effect op maximale voertuiginzet (t.o.v. huidig) Effect Beheer en Onderhoud Assets Aanpassingen aan infrastructuur Afhankelijk van evenement Op netwerkniveau geen effect Geen aanpassingen noodzakelijk Tabel 6: Wijzigingen evenementen 6. Ochtendspits RandstadRail 4 Uit analyses blijkt dat de start van de ochtendspits onvoldoende aansluit bij de reizigersbehoefte. Vooral op RandstadRaillijn 4 blijkt de verhoging van de frequentie in de ochtendspits te laat op te starten. Concreet resulteert dit in volle voertuigen in het drukke centrumgebied van Den Haag. Door de spitsperiode op RandstadRaillijn 4 te verschuiven kan met gelijkblijvend aanbod een beter vervoerproduct aan reizigers worden geboden. HTM past de dienstregeling in 2017 zodanig aan dat de spitsfrequentie vroeger in de ochtendspits begint, maar ook iets eerder eindigt. 13

12 4. HTM voorstellen Verkorten reistijd voor reizigers van en naar centrumgebieden Een belangrijke beleidsdoelstelling van MRDH is het versterken van het (regionale) openbaar vervoer netwerk. In de Uitvoeringsagenda Bereikbaarheid (MRDH, 4 februari 2016) beschrijft MRDH dat het versnellen van het openbaar vervoer een hoofdopgave is. Op het gebied van bereikbaarheid van de economische centra is de ambitie geformuleerd dat het aantal mensen dat binnen 45 minuten een economische toplocatie kan bereiken in 2025 met 10% gegroeid moet zijn ten opzichte van de huidige situatie. HTM heeft deze ambitie verder geoperationaliseerd in een meetbare norm voor de centrumgebieden in de Haagse regio. Afhankelijk van het centrumgebied reist tussen de 70-80% van alle reizigers binnen 20 minuten naar het centrumgebied. Dit is exclusief de wachttijd op de opstaphalte. De belangrijke centrumgebieden in de Haagse regio zijn: Den Haag Centrum (inclusief Beatrixkwartier/Schenkkade en Koninginnegracht) Den Haag Internationale Zone Den Haag Scheveningen Delft Centrum/TU-wijk Rijswijk Plaspoelpolder Zoetermeer De reistijd van reizigers hangt in sterke mate af van de rijtijd van het voertuig. De benodigde rijtijd van een voertuig bestaat voor een derde uit het rijden van halte naar halte, voor een derde uit het stilstaan bij haltes en voor een derde door hinder onderweg. In 2017 start HTM met verschillende onderzoeken naar de mogelijkheden om de benodigde stilstand bij haltes te reduceren en de hinder onderweg verder te beperken. In het verkorten van de benodigde tijd om van halte naar halte te rijden ziet HTM beperkte mogelijkheden om deze te verlagen zonder gevolgen voor de veiligheid. Ook de wachttijd op haltes vormt een belangrijk onderdeel van de reistijd van reizigers. De frequentie (aantal vertrekmomenten) is hiervoor bepalend. In de volgende paragrafen komen de concrete maatregelen om de reistijd van reizigers te verkorten door wijzigingen in het aantal vertrekmomenten aan de orde. Om de extra vertrekmomenten te kunnen realiseren wordt onbenutte capaciteit elders ingezet. De vrijgekomen capaciteit wordt structureel ingezet op lijnen en momenten waar dit nodig is. Daarnaast wordt capaciteit gebruikt om extra te rijden tijdens niet-structurele drukte. MRDH biedt HTM de ruimte voor flexibele inzet tijdens extra drukte, zoals gedurende stranddagen, evenementen en buitendienststellingen door 1% van de totale productieomvang vrij te laten. 4.2 Meer vertrekmomenten waar nodig, minder bij weinig vraag Een reis van deur-tot-deur van reizigers bestaat naast het rijden in een voertuig ook uit het wachten bij de opstaphalte en bij een overstaphalte. Wachttijd tijdens een reis wordt door 14

13 reizigers over het algemeen negatief ervaren. De frequentie speelt een grote rol in de wachttijd van reizigers, zowel bij de opstaphalte als bij een overstap. In de Klantenbarometer beoordelen reizigers als onderdeel van de vragenlijst ook de frequentie (aantal vertrekmomenten). MRDH heeft als doelstelling het verhogen van het de Klantenbarometerscore op het onderdeel frequentie geformuleerd, zodanig dat in de jaren 2017, 2018 en 2019 de score een 7,5 bedraagt en verder ontwikkelt naar een 7,8 in In 2016 beoordelen reizigers het aantal vertrekmogelijkheden met een 7,5. Om de reistijd van onze reizigers van en naar de centrumgebieden te verminderen, moeten keuzes in het aanbod gemaakt worden. De afgelopen jaren zijn de beschikbare financiële middelen voor het openbaar vervoer bij de overheid afgenomen. Dit vraagt om een kritische blik naar het huidige aanbod aan openbaar vervoer. Door onze beschikbare voertuigen en personeel slimmer in te zetten, kan vaker op drukke trajecten worden gereden. Dit gaat ten koste van trajecten en/of tijdstippen waar de vraag naar openbaar vervoer minder groot is. Ons doel hierbij is om meer reizigers sneller naar hun bestemming te laten reizen. Om de deur-tot-deur reis van reizigers te verbeteren zet HTM, samen met NS, in op het goed laten aansluiten van trams op aankomende en vertrekkende treinen. Door het toevoegen van extra ritten op de drukke tijdstippen kan de wachttijd voor reizigers verkort worden en de kwaliteit van de rit vergroot worden. In de bieding voor concessie heeft HTM aangegeven extra ritten in te zetten op tramlijn 9 van station Den Haag Centraal naar Madurodam om zo de drukte in de periode oktober-april op te vangen. Deze maatregel wordt echter niet in dit vervoerplan opgenomen omdat er onvoldoende voertuigen beschikbaar zijn en de infrastructuur bij station Den Haag Centraal nog niet gereed is. HTM verwacht geen capaciteitsproblemen doordat de verhuizing van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, van de Plesmanweg naar nabij station Den Haag Centraal, de vervoersvraag op dit traject zal stabiliseren. In 2015 is HTM gestart met de inzet van extra flexibele ritten op tramlijn 2 tussen Kraayenstein en station Den Haag Centraal. HTM breidt in vervoerplan 2018 het aantal flexibele ritten verder uit op tramlijn 2 met twee extra ritten in de ochtendspits. Daarnaast worden twee extra ritten in de avondspits gereden in de tegengestelde richting om ook daar de drukte op te vangen. Op tramlijn 6 rijdt HTM per 2017 in de ochtendspits ook extra flexibele ritten tussen Leyenburg en Aegonplein. Vanaf najaar 2017 worden ook twee extra ritten in de avondspits toegevoegd op dit traject, maar dan in tegengestelde richting. Deze extra flexibele ritten op tramlijnen 2 en 6 rijden alleen wanneer er voldoende vraag is. Daarom rijden deze extra ritten alleen in de maanden oktober tot april. Het aanbieden van extra vertrekmomenten op drukke trajecten is alleen mogelijk door op trajecten en tijdstippen waar minder vraag is het aanbod aan te passen. Door het herverdelen van onze middelen kunnen meer reizigers sneller naar hun bestemming worden vervoerd. Concreet betekent dit dat op tramlijn 17 en tramlijn 19 het aanbod aan openbaar vervoer afneemt. Tramlijn 19 zal in de avonduren minder vertrekmomenten krijgen. Voor tramlijn 17 gaat de frequentie in de spitsen omlaag. Uit onze berekeningen blijkt dat het aantal reizigers dat hinder ervaart van deze afname beperkt is, doordat de trams lage bezettingen hebben in deze perioden. 15

14 De lagere frequentie van tramlijn 17 maakt dat deze tramlijn gekoppeld kan worden aan tramlijn 15, zodat HTM een beter product in het centrum kan aanbieden. Deze koppeling was eerder niet mogelijk. De afgenomen vervoersvraag op tramlijn 17, vanwege de omklap van de routes van tramlijnen 16 en 17 in Vervoerplan 2015, geeft de mogelijkheid tot een lagere frequentie. Daarnaast gaat op tramlijn 15 vanaf april 2017 de Avenio rijden. Het middenperron bij station Den Haag Centraal kan nu gebruikt gaan worden voor het wachten op de vertrektijd van de gekoppelde lijn (tijdcorrectie). Door deze aanpassing krijgen onze reizigers een prettiger product aangeboden in het centrum, waarbij de lijnen een duidelijk eindpunt hebben bij station Den Haag Centraal en de routes in beide richtingen gelijk zijn. 4.3 Betere bereikbaarheid in het weekend en in december Het centrum van Den Haag is naast een belangrijk werkgebied ook een belangrijk winkelgebied. Uit de Binnenstad Monitor (2015) blijkt dat het aantal bezoekers in de binnenstad na een kleine dip weer is toegenomen en de verwachting is dat dit aantal in de komende jaren verder zal toenemen. Van de circa 33 miljoen bezoekers komt iets meer dan de helft uit de regio Den Haag zelf. Lopen en fietsen zijn veruit de belangrijkste vervoerwijzen om van en naar de Haagse binnenstad te reizen. Sinds enige jaren zijn de winkels op alle zondagen van het jaar geopend. Dit heeft ertoe geleid dat specifiek op zondagen het aantal bezoekers is toegenomen. Dit blijkt uit het aantal openbaar vervoerreizigers die van en naar het centrum reizen. Om reizigers sneller en met meer comfort van en naar het centrum van Den Haag te laten reizen gaat HTM op zondagen op RandstadRaillijn 3 twee extra ritten per uur rijden. Deze extra ritten rijden in de periode tussen 12 uur en 17 uur. Daarnaast wordt op tramlijn 6 de frequentie op zaterdagen verhoogd tussen 10 uur en 17 uur met twee extra ritten per uur. Deze lijn brengt de reizigers van en naar het centrum, maar ook naar de Haagse Markt en het in ontwikkeling zijnde winkelcentrum Leidsenhage. In de maand december is het traditioneel druk in de Haagse binnenstad. Veel mensen doen dan hun inkopen voor Sinterklaas en Kerst. De Binnenstadmonitor 2015 bevestigt de piek in het aantal bezoekers in de laatste weken van het jaar. In december 2017 levert HTM maatwerk door specifiek in deze weken extra ritten te rijden op de tramlijnen 1, 2, 6, 9 en 17 en op de RandstadRaillijnen 3 en 4 van en naar de Haagse binnenstad. 4.4 Betere afstemming op drukte in de zomer HTM rijdt in de zomer een zomerdienst van zeven weken. Tijdens deze weken wordt het aanbod verlaagd, aansluitend bij de verlaagde reizigersbehoefte door de zomervakantie. Echter, de aangeboden capaciteit blijkt niet meer geheel aan te sluiten bij de vraag. Doordat de schoolvakanties in 2013 zijn ingekort naar 6 weken, de vakantieperioden over de regio s worden gespreid en men steeds meer werktijden zelf kan bepalen ziet het reispatroon er in de zomermaanden anders uit dan een aantal jaren geleden. Om ook in de zomermaanden meer vertrekmomenten te bieden waar nodig en minder in te zetten bij minder vraag, heeft HTM specifiek de reizigersaantallen in juli en augustus geanalyseerd. 16

15 Ondanks dat er in de zomer minder forenzen reizen, is extra capaciteit nodig op de RandstadRaillijnen. Om de wachttijd en daarmee de reistijd te verkorten van en naar het centrum en Zoetermeer, wordt in de zomerdienst een combinatie opgenomen van RandstadRaillijnen 3k en 4k, waardoor de spitsen worden versterkt. Daarentegen hebben sommige lijnen lage bezettingen in de daluren tussen de spitsen op werkdagen waardoor minder capaciteit nodig is. De middelen die nu worden gebruikt op deze lijnen en in deze perioden kunnen beter benut worden, daarom gaat de frequentie op deze lijnen omlaag. Ook op zaterdagen in de zomer is het aantal bezoekers aan de binnenstad toegenomen. In de zomerdienst wordt extra ingezet op T6 en T16 om het centrum beter te ontsluiten tijdens winkeluren. 4.5 Extra inzet voor strand en uitgaan in Scheveningen Naast de binnenstad van Den Haag is Scheveningen een belangrijk economisch centrum van de Haagse Regio. Vooral in de zomermaanden is Scheveningen een recreatieve bestemming. De afgelopen jaren heeft de gemeente Den Haag aanzienlijk geïnvesteerd, bijvoorbeeld in het opknappen van de Boulevard. Hierdoor moet Scheveningen het hele jaar door een aantrekkelijke bestemming worden. Een bezoek aan het strand is vaak de reden om Scheveningen te bezoeken. Vooral op mooie dagen trekt Scheveningen grote aantallen bezoekers. Dit kan oplopen tot circa tweemaal zoveel bezoekers dan op een normale dag. Op dagen met mooi weer is het aanbod aan openbaar vervoer vanaf de trein station Den Haag Centraal en station Hollands Spoor richting Scheveningen vaak onvoldoende. Op de piekmomenten kunnen niet altijd alle reizigers met de eerste tram mee waardoor ze achterblijven op de halte. HTM zet op die momenten waar mogelijk zo veel mogelijk extra vervoer in om reizigers zo spoedig mogelijk te vervoeren. Om dit incidentele capaciteitsprobleem op te lossen, reserveert HTM middelen die flexibel worden ingezet wanneer de reizigersaantallen hierom vragen. Naast een bezoek aan het strand biedt Scheveningen diverse uitgaansgelegenheden. Rond het weekend maken studenten gebruik van de uitgaansgelegenheden en veel evenementen in de Haagse regio vinden op of nabij het strand. Uit de Monitor Toerisme 2015 blijkt dat circa 10% van alle bezoekers aan de Haagse regio een evenement bezoekt en het openbaar vervoer voor veel bezoekers een geschikte vervoerwijze is. De ondernemers van Scheveningen hebben gepleit voor een langere bediening van de verbindingen tussen Scheveningen en Den Haag centraal en het centrum van Den Haag. Door de laatste rit van tramlijnen 1 en 9 een half uur later vanaf Scheveningen te laten vertrekken, wordt de overgang van de dienstregeling van de trams naar de nachtbussen verbeterd. 4.6 Evenementen, congressen en theatervoorstellingen Bezoekers aan evenementen reizen vaak in grote getalen van de stations Den Haag Centraal en Hollands Spoor naar het evenemententerrein en terug. Kortom, ze hebben vaak dezelfde 17

16 herkomst (station) en dezelfde bestemming (evenemententerrein). Tussenliggende haltes vormen voor deze specifieke reizigers een ongewenst oponthoud. HTM introduceert tijdens evenementen extra ritten die, tussen de bestaande exploitatie van de reguliere lijnen, zo snel mogelijk bezoekers van evenementen naar hun bestemming brengen. Alleen op enkele belangrijke haltes wordt onderweg gestopt. Naast grote evenementen reizen ook grote groepen reizigers op hetzelfde moment van en naar congressen en theatervoorstellingen. HTM rijdt tijdens de grootste congressen extra vervoer van en naar het congrescentrum World Forum. Op weekenddagen rijdt HTM extra ritten tijdens grote theatervoorstellingen in het AFAS Circustheater. Over de exacte invulling treedt HTM in overleg met de organisatie van het congres en het Circustheater. Ook hier wordt een zo direct mogelijke route gereden, tijdens de reguliere exploitatie. 18

17 5. Wijzigingsvoorstellen Vervoerplan Extra ritten in de spits T2 en T6 Er worden extra ritten ingezet op T2 en T6 om extra vertrekmomenten te realiseren voor een grote groep reizigers en een verbeterde aansluiting te bieden op de treinen op station Den Haag Centraal. Vanwege de hoge vervoersvraag op de trajecten rondom het centrum, zet HTM extra ritten in op korte trajecten in de drukke wintermaanden van oktober tot april. Uit OV-chipkaartdata blijkt dat de bezettingen in de spitsen structureel hoog zijn in de maanden van oktober tot april. De ritten worden flexibel ingezet op de drukste momenten in de spits. In de ochtendspits zullen de extra ritten worden ingezet om reizigers snel en comfortabeler naar het centrum en station Den Haag Centraal te brengen. In de middagspits is een grote reizigersstroom in tegengestelde richting te zien, vanaf station Den Haag Centraal richting centrum en de scholen bij Mariahoeve. HTM rijdt daarom de volgende extra ritten: - Twee extra ritten in de ochtendspits van Kraayenstein naar Centraal Station (T2k). - Twee extra ritten in de avondspits van Centraal Station naar Kraayenstein (T2k). - Twee extra ritten in de avondspits van Aegonplein naar Leyenburg (T6k). Factsheet maatregel 1 Extra ritten kort traject in de spits op T2 en T6 in de wintermaanden Lijnen Effect maatregel Meer vertrekmomenten voor een grote groep reizigers met een betere aansluiting op de treinen T2 en T6 Effect DRU s (t.o.v. jaardienst 2017) Effect DIRKs (t.o.v. jaardienst 2017) Effect op maximale voertuiginzet (t.o.v. huidig) +2 Avenio s Effect Beheer en Onderhoud Assets - Aanpassingen aan infrastructuur - Tabel 7: Factsheet maatregel 1 19

18 5.2 Lage vervoersvraag T19 avonduren Vanuit de reizigersaantallen blijkt dat tramlijn 19 lage bezettingen heeft. Om voldoende middelen beschikbaar te maken voor prangende versterking op andere lijnen en specifieke tijdstippen, stelt HTM voor de frequentie van tramlijn 19 in de avonduren na 20 uur omlaag te brengen naar 2 keer per uur. Ook met de voorziene verlenging van tramlijn 19 naar station Delft rond december 2017 zal deze frequentie ruim voldoende zijn om het aantal reizigers te blijven vervoeren. Factsheet maatregel 2 Minder ritten avonduren Lijnen Effect maatregel Reizigers na 20 uur op de hele route van tramlijn 19 ervaren een lagere frequentie T19 Effect DRU s (t.o.v. jaardienst 2017) Effect DIRKs (t.o.v. jaardienst 2017) Effect op maximale voertuiginzet (t.o.v. huidig) - Effect Beheer en Onderhoud Assets - Aanpassingen aan infrastructuur - Tabel 8: Factsheet maatregel Koppeling T17 aan T15 Met de inzet van de nieuwe tram Avenio op tramlijn 17 in 2015 zijn de routes van tramlijn 16 en tramlijn 17 gewijzigd. Met de omklap van de routes is helaas het aantal reizigers op de lijnen gedaald. Het aantal reizigers is op tramlijn 16 gestegen, maar op tramlijn 17 sterk gedaald. Met de omklap van de lijnen is in 2015 de frequentie in de spitsen op tramlijn 16 verhoogd naar het niveau van de oude tramlijn 17. Tramlijn 17 heeft daarbij nog haar oude frequentie behouden. Nu blijkt echter dat deze hoge frequentie niet nodig is. Daarom stelt HTM voor de frequentie in de spitsen te verlagen naar het oude niveau van tramlijn 16, naar 6 keer per uur. Daarnaast geldt voor de frequentie op zaterdagen hetzelfde. Met de omklap van de lijnen is de frequentie van tramlijn 16 van 5 keer per uur naar 6 keer per uur gestegen tussen 12 uur en 18 uur. De frequentie van tramlijn 17 is daarbij ook op 6 keer per uur behouden. Uit reizigersaantallen blijkt echter dat een frequentie van 5 keer per uur ook voldoende zal zijn. Door het verlagen van de frequenties in de spitsen en op de zaterdagen krijgt tramlijn 17 eenzelfde frequentie als tramlijn 15. Beide lijnen keren in het centrum waardoor de lijnvoering voor reizigers in het centrum veelal onduidelijk is en in het centrum veel keerbewegingen worden gemaakt die het overige verkeer hinderen. Doordat de frequenties gelijk zijn, tramlijn 15 vanaf april 2017 ook met Avenio s zal worden gereden en nu het nieuwe middenperron in de Rijnstraat 20

19 tijdcorrecties mogelijk maakt, kunnen tramlijn 15 en tramlijn 17 worden gekoppeld. Met de koppeling zullen reizigers een sterk verbeterd product ervaren in het centrum met minder overlast voor de omgeving. De nieuwe routes: - Tramlijn 15: Nootdorp Hollands Spoor Bierkade Centrum Korte Voorhout Centraal Station en visa versa - Tramlijn 17: Wateringen Hollands Spoor Weteringplein Centraal Station en visa versa Figuur 1: Nieuwe situatie T15 en T17 met koppeling bij station Den Haag Centraal 21

20 Factsheet maatregel 3 Lagere frequentie T17 en koppeling met T15 Lijnen Effect maatregel Reizigers ervaren een beter en duidelijker product in het centrum met een lagere frequentie in de spitsen en op zaterdag op T17 T15 en T17 Effect DRU s (t.o.v. jaardienst 2017) Effect DIRKs (t.o.v. jaardienst 2017) Effect op maximale voertuiginzet (t.o.v. huidig) -3 Avenio s Effect Beheer en Onderhoud Assets - Aanpassingen aan infrastructuur - Tabel 9: Factsheet maatregel RR3 hogere frequentie op zondag Met de toenemende drukte van winkelend publiek in het weekend blijkt uit reizigersaantallen dat een hogere frequentie op RandstadRaillijn 3 gewenst is. Het gaat hier om de ontsluiting van en naar het centrum waarbij het kort traject van 3k voldoende aansluit bij de vraag. Op zondagen wordt daarom tweemaal per uur RR3k ingezet tijdens de winkelopeningstijden tussen 12 uur en 17 uur. Factsheet maatregel 4 Extra ritten zondag Lijnen Effect maatregel Winkelend publiek ervaart meer ritten om van en naar de Haagse binnenstad te reizen RR3 Effect DRU s (t.o.v. jaardienst 2017) +400 Effect DIRKs (t.o.v. jaardienst 2017) Effect op maximale voertuiginzet (t.o.v. huidig) - Effect Beheer en Onderhoud Assets - Aanpassingen aan infrastructuur - Tabel 10: Factsheet maatregel 4 22

21 5.5 Meer capaciteit op koopavonden en koopzondagen december In december is het extra druk in de Haagse binnenstad vanwege de inkopen die worden gedaan voor Sinterklaas en Kerst. Daarom verhoogt HTM op koopavonden in december de frequentie van T1, T2, RR3, RR4, T6, T9 en T17 tussen uur en uur, waardoor deze lijnen een frequentie krijgen van zes keer per uur. Daarnaast worden op de koopzondagen in december, naast de al verhoogde frequentie op RR3, ook RR4 en T17 verhoogd naar zes keer per uur tussen 12 uur en 17 uur. Factsheet maatregel 5 Extra ritten koopavond/zondag december Lijnen Effect maatregel Winkelend publiek ervaart in december meer ritten om van en naar de Haagse binnenstad te reizen T1, T2, RR3, RR4, T6, T17 Effect DRU s (t.o.v. jaardienst 2017) +300 Effect DIRKs (t.o.v. jaardienst 2017) Effect op maximale voertuiginzet (t.o.v. huidig) - Effect Beheer en Onderhoud Assets - Aanpassingen aan infrastructuur - Tabel 11: Factsheet maatregel Op zaterdagen vaker van en naar Centrum en Haagse Markt Met de toenemende drukte in de Haagse binnenstad worden ook de trams voller op specifieke trajecten. Uit bezettingscijfers blijkt dat de huidige capaciteit op tramlijn 6 onvoldoende is tijdens de winkelopeningstijden op zaterdag. Tramlijn 6 brengt reizigers van en naar het centrum, de Haagse Markt en het in ontwikkeling zijnde winkelcentrum Leidsenhage. De frequentie wordt daarom met twee keer per uur verhoogd tussen 10 uur en 17 uur. Hierdoor ontstaat er een frequentie van zes keer per uur tussen 10 uur en 12 uur, van acht keer per uur tussen 12 uur en 17 uur en van zes keer per uur tussen 17 uur en 18 uur. 23

22 Factsheet maatregel 6 Hogere frequentie zaterdagen van/naar centrum en Haagse Markt Lijnen Effect maatregel Reizigers ervaren extra vertrekmomenten en minder volle voertuigen T6 Effect DRU s (t.o.v. jaardienst 2017) Effect DIRKs (t.o.v. jaardienst 2017) Effect op maximale voertuiginzet (t.o.v. huidig) - Effect Beheer en Onderhoud Assets - Aanpassingen aan infrastructuur - Tabel 12: Factsheet maatregel Extra ritten T6 en T16 op drukke zaterdagen in zomer Tijdens de zomerdienst is er op zaterdagen over het algemeen een lagere vervoervraag dan op zaterdagen tijdens de jaardienst. Echter, op sommige lijnen voldoet de verlaagde frequentie niet aan de behoefte. Aansluitend bij de verhoogde frequentie op tramlijn 6 tijdens de jaardienst, verhoogt HTM ook de frequentie op zaterdagen in de zomerdienst op deze lijn. Tussen 10 uur en 17 uur zal tramlijn 6 vijf keer per uur gaan rijden. Daarnaast krijgt ook tramlijn 16 op zaterdagen steeds meer reizigers nu deze lijn doorrijdt naar Statenkwartier. Deze tramlijn gaat HTM daarom ook op zaterdagen in de zomerdienst versterken door deze tussen 11 uur en 18 uur vijf keer per uur te laten rijden. 24

23 Factsheet maatregel 7 Hogere frequentie zaterdagen zomerdienst Lijnen Effect maatregel Reizigers ervaren extra vertrekmomenten en minder volle voertuigen T6 en T16 Effect DRU s (t.o.v. jaardienst 2017) +200 Effect DIRKs (t.o.v. jaardienst 2017) Effect op maximale voertuiginzet (t.o.v. huidig) - Effect Beheer en Onderhoud Assets - Aanpassingen aan infrastructuur - Tabel 13: Factsheet maatregel Gekoppelde 3k en 4k in de zomer Om het capaciteitsprobleem door het wegvallen van 3k en 4k in de zomer op te vangen zet HTM een gekoppelde lijn in. Deze lijn doet alle haltes aan van de reguliere 3k en 4k ritten met uitzondering van Monstersestraat. De lijn wordt met een enkele tramstel gereden. In de reizigerscommunicatie wordt deze aanpassing helder naar voren gebracht met invoering van de zomerdienst. Deze kort trajectlijn krijgt dezelfde frequentie als de reguliere kort trajectritten op RR3 en RR4, namelijk zes keer per uur in de ochtendspits en avondspits. Factheet maatregel 8 Spitsondersteuning RandstadRail tijdens zomerdienst Lijnen Effect maatregel Reizigers ervaren extra vertrekmomenten in de spitsen en minder volle voertuigen RR3/RR4 Effect DRU s (t.o.v. jaardienst 2017) Effect DIRKs (t.o.v. jaardienst 2017) Effect op maximale voertuiginzet (t.o.v. huidig) - Effect Beheer en Onderhoud Assets - Aanpassingen aan infrastructuur - Tabel 14: Factsheet maatregel 8 25

24 5.9 Lage vervoersvraag dal zomerdienst Tijdens de zomerdienst wordt op sommige lijnen grote drukte ervaren, terwijl op andere lijnen de bezettingen juist een stuk lager zijn. Op tramlijnen 11, 12, 15 en 17 wordt in de zomerdienst vijf keer per uur gereden op werkdagen tussen 7 uur en 18 uur, daarbuiten wordt vier keer per uur gereden. De vervoersvraag is laag tussen de spitsen: van 9 uur tot 16 uur zijn de bezettingen dusdanig laag dat een lagere frequentie nog altijd aansluit bij de behoefte. Voorstel is dan ook om de frequentie te verlagen naar vier peer keer uur. De vrijgekomen capaciteit gebruikt HTM om extra ritten in te kunnen zetten op de drukke trajecten, zoals beschreven bij de overige maatregelen. Factsheet maatregel 9 Verlaagde frequentie dalperiode in zomerdienst op rustige lijnen Lijnen Effect maatregel Reizigers ervaren minder vertrekmomenten T11, T12, T15, T17 Effect DRU s (t.o.v. jaardienst 2017) Effect DIRKs (t.o.v. jaardienst 2017) Effect op maximale voertuiginzet (t.o.v. huidig) - Effect Beheer en Onderhoud Assets - Aanpassingen aan infrastructuur - Tabel 15: Factsheet maatregel Langer doorrijden vanaf Scheveningen Om het uitgaanspubliek op Scheveningen te bedienen wordt de dienst op donderdagen, vrijdagen en zaterdagen opgerekt, waardoor de laatste ritten een half uur later vertrekken vanaf Scheveningen. Deze ritten van tramlijnen 1 en 9 rijden tot station Hollands Spoor zodat de reizigers kunnen overstappen op de (nacht)bussen en (nacht)treinen. 26

25 Factsheet maatregel 10 Extra ritten na 24u vanaf Scheveningen Lijnen Effect maatregel Uitgaanspubliek kan op een later tijdstip nog richting het centrum reizen op uitgaansavonden T1 en T9 Effect DRU s (t.o.v. jaardienst 2017) +500 Effect DIRKs (t.o.v. jaardienst 2017) Effect op maximale voertuiginzet (t.o.v. huidig) - Effect Beheer en Onderhoud Assets - Aanpassingen aan infrastructuur - Tabel 16: Factsheet maatregel Flexibele inzet bij niet structurele drukte Den Haag kent een grote variatie aan momenten waarbij extra inzet van openbaar vervoer is gewenst. HTM vervoert de grote groepen reizigers graag zo snel mogelijk van en naar evenementen en andere festiviteiten, zoals theatervoorstellingen en congressen. Daarnaast zet HTM extra in op stranddagen om bezoekers van en naar Scheveningen te brengen. Tijdens buitendienststellingen zal HTM soms extra inzetten om de hinder voor de reizigers minimaal te laten zijn. Om in te kunnen spelen op deze niet structurele drukte zet HTM tot 1% van haar productieomvang in, zoals afgesproken met MRDH. Factsheet maatregel 11 Flexibele inzet tijdens niet structurele drukte Lijnen Effect maatregel Snel van/naar evenementen, theatervoorstellingen en congressen, meer vertrekmomenten en minder volle voertuigen op stranddagen, minder hinder tijdens buitendienststellingen Wisselend Effect DRU s (t.o.v. jaardienst 2017) Effect DIRKs (t.o.v. jaardienst 2017) Effect op maximale voertuiginzet (t.o.v. huidig) - Effect Beheer en Onderhoud Assets - Aanpassingen aan infrastructuur - Tabel 17: Factsheet maatregel 11 27

26 6. Afstemmingen tussen lijnen Bij het opstellen van de dienstregeling houdt HTM rekening met afstemmingen in de dienstregeling. Bij een afstemming worden de vertrektijden in de dienstregeling zo goed mogelijk afgestemd op overige lijnen en modaliteiten. Op deze manier wordt de deur-tot-deur reis zo goed mogelijk gefaciliteerd. Op basis van reizigersaantallen is gekeken waar de meeste HTM-reizigers overstappen binnen het tramnetwerk. Daarnaast heeft HTM gekeken naar het aantal overstappers op HTMbuzz, NS en andere vervoerders. Hieruit blijkt dat station Den Haag Centraal en station Hollands Spoor de belangrijkste knooppunten zijn in het netwerk. Veel van de overstappers op deze stations zijn afkomstig uit de Intercitytreinen vanuit Leiden en Rotterdam. Deze treinen en ook de betreffende trams hebben dusdanig hoge frequenties dat afstemmen op elkaar niet nodig is. Een groot deel van de dag is de frequentie van alle tramlijnen en de beide RandstadRail lijnen zodanig hoog dat wachttijden gemiddeld niet langer dan 10 minuten duren. Reizigers ervaren daardoor geen dusdanig hogere wachttijden bij vertraging doordat al snel een volgend voertuig komt. Wachten op vertraagde ritten en reizigers heeft een negatief effect op de totale reizigersstromen. Het gehele netwerk zal dan last ondervinden van een enkele vertraging. Logische intervallen tussen parallel lopende tramlijnen is daarom belangrijker om te voorzien in de gehele vervoersvraag. Bij het opstellen van de dienstregeling houdt HTM rekening met de volgende afstemmingen: - Intervallen op het samenloopdeel van RR, - Intervallen in de tramtunnel Grote Markt, - Intervallen RR4 en RR4k, - Intervallen RR3 en RR3k, - Intervallen T9 en T9k, - Intervallen T11 en T12 op samenloopdeel tussen station Hollands Spoor en Delftselaan, - Afstemming T1 en T19 op Nieuwe Plantage (tot verlenging T19 naar station Delft), - Afstemming T16 op Sprinter op station Moerwijk, - Afstemming exacte tijdstippen extra ritten T1k op station Hollands Spoor. 28

27 7. Overzicht aangepaste dienstregelingen 2018 De dienstregeling van 2018 loopt van zondag 20 augustus 2017 tot en met zaterdag 8 december De jaardienst wordt in de zomerperiode gedurende 7 weken onderbroken door de zomerdienst (7 juli 2018 tot en met 26 augustus 2018). Daarnaast wordt in de jaardienst een aantal aanpassingen opgenomen om aan te sluiten bij de specifieke vervoersvraag. Op bijzondere (feest)dagen worden de volgende aanpassingen gedaan in de dienstregeling: 2018 Datum Aanpassing dienstregeling 1 e Kerstdag 25 december 2017 Zondagse dienst 2 e Kerstdag 26 december 2017 Zondagse dienst Oudejaarsdag 31 december 2017 Einde om 20.00u Nieuwjaarsdag 1 januari 2018 Start 9.00u 1 e Paasdag 1 april 2018 Zondagse dienst 2 e Paasdag 2 april 2018 Zondagse dienst Koningsdag 27 april 2018 Zaterdagse dienst Hemelvaartsdag 10 mei 2018 Zondagse dienst 1 e Pinksterdag 20 mei 2018 Zondagse dienst 2 e Pinksterdag 21 mei 2018 Zondagse dienst Tabel 18: Overzicht feestdagen 2018 Tijdens de feestdagen wordt het aanbod afgeschaald omdat de vraag lager is dan normaal. Tijdens evenementen wordt er juist meer ingezet om aan te sluiten bij de specifieke vervoersvraag. Het aanbod wordt afgestemd op de vervoersvraag en zal erop gericht zijn om de bezoekers zo snel mogelijk van en naar het evenement te vervoeren. In onderstaande tabel staan de bij ons bekende evenementen die significante impact hebben op onze exploitatie. Daarnaast is het zeer waarschijnlijk dat er gedurende het jaar nog meer evenementen bekend worden gemaakt waarbij HTM extra zal inzetten. 29

28 2018 Datum Aanpassing dienstregeling Live on the Beach 8-9 september 2017 Extra ritten van/naar Scheveningen Prinsjesdag 19 september 2017 Aangepaste routes Vredesloop 23 september 2017 Aangepaste routes Intocht Sinterklaas 18 november 2017 Aangepaste routes Red Bull Knock Out 19 november 2017 Extra ritten van/naar Scheveningen Nieuwjaarsduik 1 januari 2018 Extra ritten van/naar Scheveningen CPC loop Maart 2018 Aangepaste routes Life I live 26 april 2018 Extra late ritten van/naar centrum Veteranendag Juni 2018 Aangepaste routes Night at the Park Juni 2018 Extra ritten van/naar Zuiderpark Parkpop Juni 2018 Extra ritten van/naar Zuiderpark Vuurwerkfestival Augustus 2018 Extra ritten van/naar Scheveningen Prinsjesdag September 2018 Aangepaste routes Vredesloop September 2018 Aangepaste routes Intocht Sinterklaas November 2018 Aangepaste routes Tabel 19: Overzicht evenementen 2018 Naast de aangepaste dienstregelingen voor feestdagen en evenementen, zal de dienstregeling ook aangepast worden tijdens buitendienststellingen. Een aantal buitendienststellingen zijn al bekend. De werkzaamheden voor de herinrichting van Stationsplein Hollands Spoor starten gedurende dienstregeling 2017 en zullen ook tijdens dienstregeling 2018 plaatsvinden, in het derde en vierde kwartaal van Lijnen die normaliter over het Stationsplein gaan zullen omgeleid dan wel verknoopt worden. Daarnaast zal de calamiteitenroute Prinsegracht Centraal Station worden aangepakt in het derde en vierde kwartaal van 2017, wat effect heeft op de route van tram 16. In Delft wordt gedurende dienstregeling 2018 nieuwe railinfrastructuur in gebruik genomen (de tailtrack Westvest), waardoor tram 19 door kan gaan rijden naar Station Delft. Door alle aanpassingen, zoals benoemd in dit hoofdstuk, is HTM genoodzaakt de dienstregeling van tijd tot tijd aan te passen. De wijzigingsmomenten worden zoveel als mogelijk ontleed aan de reguliere wijzigingsmomenten in het vervoerplan, zoals de invoering van de zomerdienstregeling. Op deze manier worden de wijzigingsmomenten zorgvuldig gepland en nauw in de gaten gehouden, zodat dit tot minimale last voor de reizigers leidt. Hierdoor ontstaan tijdperiodes waarin de grote variëteit aan interne en externe projecten kan worden uitgevoerd. Het geeft ook nadrukkelijk invulling aan ordening van de vele wijzigingen. HTM realiseert hiermee synergie tussen het beheer-, planning-, productie- en communicatieproces met als resultaat een kwalitatief hoogwaardig product met zo hoog mogelijke voorspelbaarheid voor onze reizigers. 30

29 8. Verlenging T19 naar station Delft Na uitvoerige werkzaamheden zal het rond de jaarwisseling 2017/2018 mogelijk worden om naar station Delft door te rijden met tramlijn 19. Dan zal namelijk de zogeheten tailtrack bij het station beschikbaar zijn, waardoor tweerichting materieel daar kan keren. De verlenging van halte Nieuwe Plantage naar station Delft is ongeveer 1,5 kilometer lang en de reistijd bedraagt ongeveer 5 minuten. Om deze verlenging ook in de dienstregeling mogelijk te maken zullen er extra DIRKs ingezet moeten worden. Figuur 2: Verlenging tramlijn 19 naar station Delft (aangegeven met zwarte lijn) Vanuit de nieuwe concessie is de afspraak gemaakt met MRDH dat netwerkuitbreidingen, zoals de verlenging naar station Delft, los van de bestaande productieomvang worden bekeken. Afspraken over de financiering van de verlenging moeten nog gemaakt worden. Om ervoor te zorgen doorgereden kan worden naar station Delft, ook wanneer de financiering vanuit MRDH nog niet rond is, stelt HTM een dienstregeling wijziging voor die de benodigde aantal DIRKs vrijmaakt voor de verlengde exploitatie. Deze verlengde exploitatie kost DIRKs op jaarbasis. Voorstel is om de uitbreiding te compenseren door een maatregel op tramlijn 19. Voor de verlenging kan capaciteit vrijgemaakt worden door de frequentie in de daluren en het weekend te verlagen naar driemaal per uur. Dit zal, ook met de verlenging naar station Delft, voldoende capaciteit bieden voor de reizigers. Deze maatregel wordt alleen doorgevoerd wanneer HTM zelf de uitbreiding moet bekostigen. 31