WERKINGSVERSLAG Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "WERKINGSVERSLAG 2013. Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid"

Transcriptie

1 WERKINGSVERSLAG 2013 sensoa Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid

2 Colofon Redactie Boris Cruyssaert Ontwerp en opmaak Lieven Jacobs Fotoredactie Lieven Jacobs Druk Drukkerij De Bie Oplage exemplaren Verantwoordelijke uitgever Chris Lambrechts President Building, F. Rooseveltplaats 12 bus Antwerpen Versie Juni 2014 Een uitgave van Sensoa vzw 2014 Sensoa Jongeren LATEN opgroeien tot seksueel gezonde volwassenen Volwassenen ondersteunen in hun seksuele gezondheid Homomannen sensibiliseren en informeren over veilige seks Samenleving klaar maken voor mensen met hiv kwetsbare migranten BASISKENNIS over seksuele gezondheid AANBIEDEN Wegen op het internationale beleid rond seksuele gezondheid Sensoa in cijfers Sensoa dankt

3 Edito // 3 Voorwoord Waarde lezer Voor u ligt alweer een goedgevuld jaarverslag waarschijnlijk het laatste in deze vorm, want ook op dit vlak willen we de digitale weg inslaan. Wat dat in de praktijk betekent, wordt alvast in dit verslag geïllustreerd. Met een bijkomende investering kunnen we het huidige beleid en onze interventies optimaliseren. Het mag ook eens goed nieuws zijn: Vlaanderen doet het niet slecht als het op seksuele gezondheid aankomt. Het aantal tienerzwangerschappen scoort laag in zowat alle internationale vergelijkingen. De maatschappelijke aandacht voor de preventie van seksueel grensoverschrijdend gedrag is sterk toegenomen. Na bijna dertig jaar is er een gecoördineerd hiv-beleid in de maak, met sterke betrokkenheid van alle actoren. En Vlaanderen beschikt nu over de resultaten van Sexpert, een uitgebreid representatief onderzoek naar de seksuele gezondheid van de Vlaming. Dit alles is het resultaat van een bewuste investering in het thema seksuele gezondheid. Het komt er nu op aan deze resultaten te bestendigen. Eind dit jaar verschijnen de oproepen voor partnerorganisaties van de Vlaamse overheid op het vlak van gezondheidspromotie. Het behoud van het huidige niveau van investering is voor ons daarbij het minimum. Ook nieuwe generaties jongeren hebben baat bij een goede relationele en seksuele vorming. Het aantal meldingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel misbruik zal de komende jaren hoog blijven, onder meer door de verhoogde aandacht van de jongste jaren. Het aantal nieuwe hiv- en soa-infecties onder homomannen is nog niet onder controle. Niettemin is het preventiebudget ondertussen reeds meer dan twintig jaar gelijk gebleven terwijl loon- en werkingskosten alleen maar toenemen De huidige budgetten liggen beduidend onder het Europees gemiddelde. Samen met onze collega s durven we daarom een bijkomende investering bepleiten. Zo kunnen we het huidige beleid en onze interventies optimaliseren. Sensoa is al jarenlang dé partnerorganisatie van de Vlaamse overheid voor seksuele gezondheid. We doen dit met hart en ziel en hebben de ambitie om dat ook in de toekomst te zijn. Uw volgehouden steun is daarvoor de noodzakelijke voorwaarde. We willen u daar ook uitdrukkelijk voor danken! We wensen u veel leesplezier Chris Lambrechts en Dirk Pyck, directeurs

4 4 sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Jongeren De relationele en seksuele vorming van jongeren bevorderen.

5 // Jongeren 5 Jongeren laten opgroeien tot seksueel gezonde volwassenen Het gaat goed met de relationele en seksuele gezondheid van Vlaamse jongeren. De meerderheid is blij met zijn of haar seksleven. Al is het moeilijk om veralgemenende uitspraken te doen. De groep toont immers een grote verscheidenheid: er zijn grote verschillen tussen jongeren qua tempo, beleving en gedrag. Toch is niet alles rozengeur en maneschijn. Positief is dat het anticonceptiegebruik bij jongeren hoog is. Vooral de pil is populair. Zo vrijt ongeveer 80% de eerste keer veilig. Al is dat relatief, want slechts 40% gebruikt naast een anticonceptiemiddel ook het condoom. En die dubbele bescherming neemt bij volgende seksuele ervaringen nog af. Nochtans is het dubbel gebruik van anticonceptie en condoom bij jongeren aangewezen. Want de soa chlamydia is aan een opmars bezig. 1 op de 20 jongeren tussen 15 en 24 zou besmet zijn met chlamydia. Hiv is dan weer zeldzaam bij jongeren in het algemeen. Voornamelijk homoseksuele jongens en jongeren van sub-saharaanse afkomst lopen een risico op infectie. Het aantal tienerzwangerschappen blijft laag, zeker onder de 18 jaar. In 2012 kwamen er per 1000 Vlaamse meisjes tussen 10 en 19 jaar 3 geboortes voor. In Vlaanderen is het aantal tienermoeders nog nooit zo laag geweest. En ook het aantal abortussen is niet bijzonder hoog. De daling van het aantal tienermoeders wordt de laatste jaren niet meer gecompenseerd door een stijging van het aantal abortussen. Daarnaast blijkt wel dat een grote groep van de kinderen en jongeren in aanraking komt met seksueel grensoverschrijdend gedrag, heel vaak van andere jongeren. Zowat 20% van de meisjes en 10% van de jongens zou geconfronteerd zijn met dergelijk gedrag. Het gaat voor het merendeel om mannelijke plegers. Blijvende aandacht voor relationele en seksuele vorming (RSV) is dan ook noodzakelijk, en niet alleen om risico s te vermijden. Willen wij dat jongeren opgroeien tot seksueel gezonde volwassenen, dan blijft RSV een essentiële voorwaarde. seksueel misbruik voorkomen Jongeren beschermen tegen seksueel misbruik, dat was het doel van de engagementsverklaring ondertekend door de Vlaamse ministers van welzijn, onderwijs, jeugd en sport. Sensoa kreeg de opdracht mee in te staan voor de uitvoering. Dat gebeurde op basis van het Raamwerk Seksualiteit en Beleid, dat eerder ontwikkeld werd samen met Child Focus. Het Raamwerk kreeg een vertaling op maat van elk van die beleidsdomeinen. Die kwamen tot stand in werkgroepen met mensen uit de sectoren zelf. In 2012 werden de versies voor de sectoren Jeugd, Sport, Kinderopvang en Integrale jeugdzorg gerealiseerd. Zij kregen verder ondersteuning via vormingen en training van trainers. Daarbij worden mensen opgeleid om zelf vormingen te kunnen geven. Vorig jaar ging Sensoa aan de slag samen met vertegenwoordigers uit de onderwijskoepels, pedagogische begeleidingsdiensten en praktijk.

6 6 sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Jongeren De vertaalslag voor onderwijs is voorgesteld in Op vraag van Vlaams minister van welzijn bundelde Sensoa alle informatie van de verschillende beleidsdomeinen in een eindrapport. Eind 2013 presenteerde Sensoa de eerste evaluatie van de resultaten. Relationele en seksuele vorming promoten Sensoa trekt voluit de kaart van relationele en seksuele vorming van jongeren. Elk jaar roepen we op om daarrond te werken tijdens de Week van de Lentekriebels. Onderwijs, jeugdwerk en ouders krijgen tijdens deze week, in de periode van Valentijn, nieuw materiaal aangeboden. De editie van 2013 stond in het teken van weerbaarheid. Zo stelde Sensoa Over de Grens voor, een digitaal lespakket over weerbaarheid met televisiefragmenten van populaire programma s. De ontwikkeling gebeurde samen met de Vlaamse Media Maatschappij (VMMa). Leraars kregen tijdens een studiedag de kans om met het pakket te leren werken. Daarnaast illustreerden een affiche voor lager en één voor secundair onderwijs, ontwikkeld met de hulp van jongeren, wat het betekent om grenzen te stellen en te respecteren. Scholen vroegen meer dan 5000 gratis exemplaren aan. andere jongerenbegeleiders wegwijs in het RSV-aanbod. Ze kunnen op maat zoeken in meer dan 1000 leermiddelen, achtergrondinformatie doornemen en praktische tips verzamelen. Maar evengoed nagaan welke vormingen lopen of andere interessante organisaties en hun aanbod leren kennen. Nieuw materiaal dat terug te vinden is op de site, is SOS SOA. Dat is een vernieuwd lespakket over seksueel overdraagbare aandoeningen en leven met hiv. En Crush, een les- en vormingspakket over alcohol, drugs en seksualiteit, ontwikkeld met de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen. Het is een voorbeeld van een aanpak waarbij verschillende thema s in één pakket worden geïntegreerd. Dat maakt het voor professionals makkelijker om meerdere thema s te behandelen. Seksuelevorming. be gidst doorheen het RSV-aanbod Sluitstuk van de Week van de Lentekriebels 2013 was de voorstelling van de nieuwe site Seksuelevorming.be. Deze maakt leraars en Een automatische koppeling van Seksuelevorming.be aan Klascement.be, een leermiddelennetwerk voor het Vlaamse onderwijs, is voorbereid voor Het eerste jaar kreeg Seksuelevorming.be bezoeken. Ook de collectie van de Sensoa Leermiddelenbank staat op de site. Bij de Leermiddelen-

7 // Jongeren 7 bank kan men terecht voor advies over en het ontlenen van RSV-materiaal. 750 intermediairs maakten er in 2013 gebruik van. Tijdens een speciale Leermiddelendag konden leraars kennismaken via interactieve workshops kennismaken met lesmateriaal voor het buitengewoon onderwijs. +15-brochure, werden via de shop aangevraagd. Daarnaast vonden ook nog 1800 Pil vergeten?-kaartjes hun weg naar jongeren, net als 1600 condoomtips-posters en 1900 chlamydia-affiches. Via 949 condoomaanvragen werden meer dan condooms verspreid. Week van de Lentekriebels focust op weerbaarheid Sensoa werkt niet alleen met leerkrachten of jongerenwerkers, maar richt zich ook rechtstreeks naar jongeren. Zo werd het bestaande digitaal aanbod verder uitgediept. Allesoverseks.be, de site over seks en relaties voor jongeren, kreeg bezoeken. Populairst is de rubriek met zo n 500 getuigenissen van jongeren. Sensoa recruteerde zes nieuwe, jonge Allesoverseks-reporters die meewerken aan de verhalenrubriek. Jongeren hielpen ook mee aan de analyse van de bestaande site. Dat is de eerste stap in een grondige vernieuwingsoperatie van de site in Daarnaast is er nog Dichtbijmijnbedshow.be, de site over seksuele gezondheid en rechten van jongeren in het zuiden. De inhoud van de site kreeg een update. De site ontving bezoeken. Naast het downloadbare materiaal voor begeleiders en jongeren op de sites, stelt Sensoa ook nog steeds gedrukt materiaal ter beschikking exemplaren van de puberbrochure Tag! en stuks van Link, de Het Vlaggensysteem verder uitwerken Het Vlaggensysteem laat toe seksueel getint gedrag van jongeren adequaat te beoordelen. Het is één van de instrumenten van het Raamwerk Seksualiteit en Beleid en de vertalingen voor de verschillende beleidsdomeinen. Na drie jaar was het handboek toe aan een herdruk. Op basis van de ervaringen van de voorbije jaren werd het herwerkt, aangevuld en verfijnd Het Vlaggensysteem vormde ook de basis voor Oké?! Spel over seksueel grensoverschrijdend gedrag. De organisatie Jong & Van Zin begeleidde samen met Sensoa een jonge stagiair die dit spel ontwikkelde om grensoverschrijdend gedrag makkelijker bespreekbaar te maken. Ook het Europese Daphneproject Keep me safe van IPPF EN maakt gebruik van het Vlaggensysteem. Dat project wil de weerbaarheid bij jongeren met een verstandelijke beperking bevorderen.

8 8 sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Jongeren In Nederland zullen partners Movisie en Rutgers WPF een doorontwikkeling maken voor de residentiële jeugdzorg. Sensoa bereidt ook de publicatie van Buiten de lijnen voor, een adaptie voor jongeren met specifieke ontwikkelingsproblemen. Luisteren naar jongeren en samenwerken Sensoa organiseerde vier maal het Forum Jongeren, Relaties en Seksualiteit waarin meer dan 30 organisaties vertegenwoordigd zijn. Bedoeling is vlot informatie te laten doorstromen en makkelijker samen te werken, zoals voor de Week van de Lentekriebels. Via een afgevaardigde in de commissie gezondheid van de Vlaamse Onderwijsraad, werkte Sensoa mee aan het gezondheidsbeleid op scholen. Daarnaast schreef Sensoa ook mee aan nieuwe standaarden en richtlijnen voor RSV binnen het internationale expertennetwerk van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Het Vlaggensysteem intrigeert en komt duidelijk tegemoet aan een reële nood. Meer dan de helft van de 78 vormingen op maat handelden over seksueel grensoverschrijdend gedrag en het Vlaggensysteem of het Raamwerk. Daarmee bereikten we 2879 deelnemers. Sensoa werkt niet alleen samen met andere (jongeren)organisaties, jongeren participeren ook in de organisatie. Ze werkten mee aan Allesoverseks.be en verenigden zich in de Ei-cel. Daarnaast zetelen er jongeren in de algemene vergadering en de raad van bestuur van Sensoa. Het Vlaams Soa-overleg stelde een dossier op om de terugbetaling van vaccinatie van jongens tegen het humaan papillomavirus te bepleiten. Sensoa organiseert en zit dit overleg voor. Binnen de consensusvergadering van het RIZIV rond hormonale anticonceptie mocht Sensoa in de jury zetelen als vertegenwoordiger van het publiek. De jury stelde na afloop objectieve richtlijnen op, bijvoorbeeld inzake het voorschrijfgedrag van artsen. Mede dankzij het advocacywerk van Sensoa kreeg de terugbetalingsmaatregel voor anticonceptie aan jongeren onder de 21 jaar een structurele verankering in het RIZIV-budget.

9 // Jongeren 9 16,5 % heeft ervaring met seksueel grensoverschrijdend gedrag voor 18 jaar 16,5% 1 op 10 mannen 1 op 5 vrouwen 8 % heeft ervaring met seksueel grensoverschrijdend gedrag na 18 jaar 8% 1 op 40 mannen 1 op 7 vrouwen Bijna 6 op de 7 plegers is een bekende 16,5% onbekende 25% familielid 14% onbekende 20% partner voor 18 jaar 33,5% andere bekende 25% kennis 21% andere bekende na 18 jaar 16,5% kennis Infographic Seksueel grensoverschrijdend gedrag - bron: Sexpert resultaten (Nuysse et al., 2013) 27% ex partner

10 10 sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Volwassenen Het brede publiek informeren over seksuele gezondheid

11 // Volwassenen 11 Volwassenen ondersteunen in hun seksuele gezondheid Sensoa richt zich tot volwassen Vlamingen, de groep vanaf 25 jaar. Die groep is niet alleen superdivers, er is ook nog werk aan de winkel. Zo kiezen nogal wat vrouwen voor anticonceptie die niet aangepast is aan hun behoeften. Tien procent van de pilgebruiksters ervaart het gebruik ervan als moeilijk. Dit vergroot de kans op foutief gebruik. Dat resulteert vaak in zwangerschappen die niet gewenst zijn. 1 op 3 van de ongeplande zwangerschappen wordt als ongewenst ervaren. Bijna drie vierde van de abortussen gebeurt bij vrouwen tussen 20 en 34 jaar. Jongvolwassenen, de groep tussen 18 en 30, denken dat ze zelf geen risico lopen op een soa-besmetting. Nochtans blijft het aantal besmettingen met chlamydia bij deze groep relatief hoog. Veilig vrijen betekent voor hen vooral zich beschermen tegen een ongeplande zwangerschap. Het condoom, dat beschermt tegen soa s, wordt dan ook snel vervangen door andere vormen van anticonceptie. Infecties met hiv komen relatief weinig voor bij heteroseksuele volwassenen. Onderzoek toont aan dat heel wat volwassenen als jongere, maar ook na hun achttiende, geconfronteerd zijn met seksueel grensoverschrijdend gedrag. Volwassenen willen niet alleen zichzelf informeren, als ouders willen ze ook hun kinderen zo goed mogelijk opvoeden. En daar hoort ook seksuele opvoeding bij. Ouders hebben daar veel vragen bij en geven aan dat zij behoefte hebben aan ondersteuning om daar goed op te kunnen inspelen. Informeren via de digitale weg Seksualiteit.be is sinds 2011 dé informatiebron over seksuele gezondheid voor volwassenen. De site kreeg er een pak nieuwe artikels bij over relaties, prostitutie, partnergeweld, seksuele disfuncties en seks na de bevalling. Daarvoor werd samengewerkt met de Vlaamse Vereniging voor Seksuologie en Ghapro, de organisatie voor sekswerkers. Om de site aantrekkelijker te maken, illustreerden we driekwart van de artikels en herwerkten we de homepage voor een vlottere navigatie. Seksualiteit.be is aangepast aan mobiel internet Minstens even belangrijk was het responsief maken van de site. Gezien mobiel internet langzamerhand de standaard wordt, is het belangrijk dat de site zich aanpast aan het formaat van het apparaat waarop hij bekeken wordt. Seksualiteit.be, net als de andere sites van Sensoa, is nu vlot op tablet en smartphone te bekijken. Extra pluspunt is dat dit ook zorgt voor een betere ranking in Google, zodat de site hoger in de zoekresultaten terechtkomt. Voor 2014 staat een evaluatie van Seksualiteit.be, Levenmethiv.be en Seksuelevorming.be op het programma.

12 12 sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Volwassenen Promoten via online campagne Net als bij de eerste promotiecampagne in 2012 werd ook deze keer het concept voor de campagne intern bedacht. Inhoudelijk liet de campagne zich inspireren door het Sexpert-onderzoek. De campagne kaart thema s aan als frequentie van seks, anticonceptiekeuze, soa-testen en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Dagelijks, wekelijks of maandelijks zin met een publicatie en een symposium. Aan beide werkte Sensoa mee. Ook zorgde Sensoa voor informatie-uitwisseling tussen wetenschappers en de mensen op het terrein. De bevindingen werden onder meer verwerkt in de site Seksualiteit.be. Sensoa droeg verder zijn steentje bij aan het formuleren van beleidsaanbevelingen. Ten slotte kreeg het tweede deel van het onderzoek, gericht op holebi s en allochtonen inhoudelijke input De campagne was in een retrojasje gestoken en stelde intrigerende vragen. Nieuw was de mediakeuze: de campagne liep exclusief online met banners op de zeer populaire site Gezondheid.be. Met succes, want de bezoekersaantallen waren tegen eind 2013 al gestegen met 43% ten opzichte van oktober, de maand voor de start van de campagne. De site sloot het jaar af met in totaal bezoeken. Voor 2014 staat een redactionele samenwerking met Gezondheid.be op het programma. Om de statistieken beter te kunnen analyseren, volgden alle sitebeheerders een opleiding in Google Analytics. Sexpert-resultaten ontsluiten De resultaten van Sexpert, het grootschalige wetenschappelijk onderzoek naar het seksleven van de Vlaming, werden verder ontsloten Communiceren naar volwassenen De huisarts kan een belangrijke rol spelen in het bespreken van aspecten van seksuele gezondheid. Maar voor veel artsen is dat niet vanzelfsprekend en in de opleiding of nascholing komt het amper aan bod. Sensoa voerde een terreinverkenning uit om na te gaan hoe en met wie dit best kan aangepakt worden. Dit zal de basis vormen voor een project in 2014.

13 // Volwassenen 13 Sensoa verspreidt zijn boodschappen naar een groot publiek ook via de pers. Sensoa kwam aan bod in 106 items in kranten en tijdschriften, plus 48 items op nieuwssites of mediasites. Tel daarbij nog de radio- en televisie-interviews en de impact van de pers als essentieel communicatiekanaal is duidelijk. Sensoa.be kreeg maandelijks gemiddeld bezoeken. De nieuwsbrief die 8 maal per jaar verschijnt, kwam bij 3500 abonnees in de inbox. Voer voor discussie is de mate waarin sociale media een hulpmiddel kunnen vormen voor social-profitorganisaties. Sensoa is nu aanwezig op Facebook, Twitter en LinkedIn met meerdere accounts. Sociale media-expert Gerrie Smits kwam de sterktes en zwaktes en de do s en don ts uiteenzetten voor iedereen die intern betrokken is. Op basis van zijn analyse en de screening door de facebookpaginaverantwoordelijken zelf, werd een aanzet van strategie uitgewerkt. Deze strategie zal verder ontwikkeld en geïmplementeerd worden in op 4 zwangerschappen is ongepland Van de ongeplande zwangerschappen is: 37% 37% eerst ongewenst, later gewenst 30,5% 30,5% gewenst 30,5% 30,5% blijvend ongewenst Infographic Ongepland zwanger - bron: Sexpert resultaten (Nuysse et al., 2013)

14 14 sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Homomannen De impact van hiv en soa s op de seksuele gezondheid van homomannen beperken

15 // Homomannen 15 Homomannen sensibiliseren en informeren over veilige seks De laatste jaren stabiliseerde het aantal hiv-diagnoses onder mannen die seks hebben met mannen zich, op een hoog niveau. Twee derde van de besmettingen met hiv bij Belgische mannen vindt plaats via homoseksuele weg. Minstens 5% van de Belgische homomannen heeft hiv. De eerste hoogbesmettelijke weken van de hiv-infectie zijn wellicht verantwoordelijk voor 50 % en meer van de nieuwe infecties. Ongeveer 15% van de hiv-positieve homomannen in Vlaanderen weet niet dat hij hiv heeft. De helft van de infecties vindt wellicht plaats tussen vaste partners. Soa s komen veel voor onder homomannen: 1 op 7 homomannen die zich lieten testen op soa s had ook effectief één of meerdere soa s. Ook het aantal gevallen waarbij meerdere soa s tegelijk vastgesteld worden, neemt toe. Sinds midden de jaren 1990 komen syfilis en gonorroe opnieuw meer voor. Dat is slecht nieuws om twee redenen: een besmetting met een soa zorgt ervoor dat men makkelijker besmet raakt met hiv. Daarnaast vergroot een soa bij een hivpositieve persoon de kans dat hij hiv doorgeeft bij een onbeschermd seksueel contact. Ondanks die cijfers is hiv grotendeels onzichtbaar bij homomannen. Veel mannen geven aan dat ze niemand kennen met hiv. Weinig mensen komen naar buiten met een positieve hiv-status ( disclosure ). Dat vraagt dus om een moeilijk evenwicht in de preventieboodschap. Een te afschrikwekkend beeld van hiv staat openheid en de wil zich te laten testen, in de weg. Maar een te positief beeld van leven met hiv kan aanleiding geven tot onbeschermd vrijen. World Outgames Antwerp aangrijpen Van eind juli tot begin augustus 2013 was Antwerpen gaststad voor de World Outgames, een vierjaarlijkse internationale sportmanifestatie voor holebi s. Enkele duizenden sporters en tienduizenden bezoekers namen deel aan de sportmanifestaties, de mensenrechtenconferentie en de vele randevenementen. Om voluit te kunnen sensibiliseren op alle evenementen, wierf Sensoa 30 extra vrijwilligers. Campagne sportief aangekleed voor World Outgames Zij gingen aan de slag in de Rainbow Village. Daar konden bezoekers zich laten testen op hiv met een speekseltest dankzij samenwerkingen met Out of the Closet van de Aids Healthcare Foundation en Swab2Know van het Instituut voor Tropische Geneeskunde. Speciaal voor de World Outgames stak Sensoa een eerdere promotiecampagne om zich regelmatig te testen op soa s en hiv in een sportief jasje. De slogans waren in het Nederlands en het Engels, de beelden toonden rolmodellen uit de gay community: boogschutter Ivan Denis en de voorzitters van de holebisportvereniging Active Company en de organisatie van Afrikaanse asielzoekers Why Me. De campagne kreeg ook een hoge zicht-

16 16 sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Homomannen baarheid tijdens The Belgian Pride (Brussel) en Antwerp Pride. mogelijkheid tot seks ter plaatse zorgen ervoor dat er steeds ter plaatse condooms en glijmiddel op waterbasis beschikbaar zijn voor hun klanten Zowat alle uitbaters werd een- of meermaals bezocht door de terreinwerkers van Sensoa. In 35 homohoreca-zaken vonden safe sex promoacties plaats. Sensoa leverde condooms en zakjes glijmiddel tegen een aantrekkelijke prijs. Inrichters van holebifuiven vroegen bij Sensoa 14 fuifpakketten aan met preventiemateriaal en condooms Voor, tijdens en na de World Outgames liep ook een proefproject van Sensoa en de Dienst Gezondheid van de Stad Antwerpen. Antwerpse horecagelegenheden waar seks ter plaatse mogelijk is, ontvingen gedurende drie maanden in totaal gratis condooms en zakjes glijmiddel. Zo konden ze de voordelen van gratis condoomverstrekking aan de klanten ondervinden. Alle bars en clubs zegden toe en evalueerden daarna het proefproject positief. Alle uitbaters verklaarden de gratis dienst verder te willen zetten op eigen kosten. Aanwezig zijn in de uitgaanswereld Meer dan driekwart van de Vlaamse en Brusselse homohoreca-uitbaters engageert zich in het Safe Sex Zone-project van Sensoa. Zij zorgen ervoor dat de publicaties van Sensoa in hun zaak een hoge zichtbaarheid krijgen. Alle Vlaamse uitbaters van homohoreca met 405 Sensoa-vrijwilligers trokken ook mee naar de horeca voor het Europese prevalentieonderzoek SIALON II. Zij ondersteunden 405 testmomenten waarbij speekselstalen en enquêtes werden afgenomen. De stalen werden getest op hiv. Personen die deelnamen, konden later bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde of het ELISA Centrum in Brussel het resultaat vernemen. Ook extra Swab- 2Know-sessies konden rekenen op begeleiding van de Sensoa-vrijwilligers. Sensibiliseren via diverse wegen Naast de Testen? Gewoon Doen! -campagne, sensibiliseerde Sensoa ook via kortere campagnes. Daarin werden thema s als solidariteit met mensen met hiv en openheid over de hiv-status aangekaart. Sensoa leverde ook teksten, advertenties en banners aan voor gay magazines en sites. De website Mannenseks.be werd doorgelicht, de structuur herwerkt en de teksten herschreven. In 2014 wordt de vernieuwde site op een nieuw technisch platform gelanceerd.

17 // Homomannen Ook met andere organisaties gingen we in zee om 1 december niet onopgemerkt te laten voorbijgaan. Personeelsleden van Sensoa zwommen in de gesponsorde zwemmarathon Swim4Life. Sensoa bouwde ook een netwerk van culturele centra en socioculturele organisaties uit om de rode lintjes mee te helpen verdelen lintjes werden zo verspreid. Enkele stand-upcomedians droegen het lintje of riepen via Facebook mee op de profielfoto met het rode lintje aan te kleden. Belga Gehuwde mannen en allochtonen in homosauna s sensibiliseren is niet evident. Zij kunnen immers geen gedrukt materiaal mee naar huis nemen. Samen met Ex Aequo bereidde Sensoa daarom een project voor met preventieboodschappen op stickers in lockers dat in 2014 uitgevoerd wordt. In partnerschap werken Çavaria is al jaren een belangrijke partner van Sensoa, net als onze Franstalige collega s van Plate-forme Prévention Sida. Sensoa ondersteunde de acties omtrent Wereldaidsdag van beide organisaties. Sensoa-medewerkers en vrijwilligers verdeelden rode lintjes in treinen metrostations in Brussel en Sensoa liep mee in de traditionele solidariteitsmars. Opgemerkte gasten in de mars waren premier Di Rupo en minister van volksgezondheid Onkelinx. Sensoa is een actief lid van het in 2012 opgestarte BREACH (Belgium Research on AIDS and HIV Consortium). Dit netwerk brengt alle Belgische aidsreferentielaboratoria en aidsreferentiecentra bij elkaar. Samen met het Instituut voor Tropische Geneeskunde werd in de schoot van BREACH de Public Health Working Group opgericht. De leden daarvan waren zeer actief betrokken bij het uitwerken van het hiv-plan. Sensoa nam ook het voorzitterschap van deze groep waar. 470 Ook met de bedrijfswereld werd samengewerkt. Zo participeerde Sensoa in een stuurgroep van een initiatief van een farmaceutisch bedrijf dat uitgroeide tot de European HIV Testing week. In dat project zat onder meer een digitale toolbox voor organisaties om rond testen te sensibiliseren. Meer dan 470 organisaties uit Europa, waaronder Sensoa, maakten daarvan gebruik en namen deel.

18 18 sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Mensen met hiv De integratie van mensen met hiv bevorderen en de impact van hiv op hun seksuele gezondheid beperken

19 // Mensen met hiv 19 Samenleving klaar maken voor mensen met hiv In 2012 werden mensen met hiv opgevolgd in de zeven aidsreferentiecentra (ARC) van België. Door de huidige medicatie is hiv een chronische aandoening geworden. Mensen met hiv hebben na de diagnose een toekomstperspectief en staan voor de uitdaging hiv te integreren in hun leven. Hoewel mensen met hiv vanuit diverse hoeken op ondersteuning kunnen rekenen, is hiv in onze samenleving nog steeds verbonden met stigma en taboe. Ook binnen de zorgsector bestaat er nog onwennigheid over de omgang met mensen die leven met hiv. Angst, onwetendheid en vooroordelen spelen daar een rol in. Vaak voelen mensen met hiv zich gestigmatiseerd en gediscrimineerd. Met als gevolg dat vertellen over de hivstatus niet evident is. Op verschillende momenten staan mensen met hiv voor de afweging of ze hun hivstatus al dan niet geheim houden. Bij het aangaan van nieuwe relatie, bij nieuwe job, bij een nieuwe zorgverlener. Hiv heeft als seksueel overdraagbare aandoening ook een impact op de seksualiteitsbeleving van mensen met hiv. Uit onderzoek blijkt dat de grootste bezorgdheid van mensen met hiv zich net daar situeert: de angst om een partner te infecteren. Mensen met hiv hebben nood aan ondersteuning én hiv-professionelen zijn vragende partij om tools aangereikt te krijgen om deze ondersteuning aan te kunnen bieden. Uit een bevraging van mensen met hiv komt naar voren dat zij op internet, naast medische informatie, vooral informatie over seks, relaties en veilig vrijen willen. Ook bestaat de nood aan online getuigenissen, links en doorverwijsadressen. Informeren via Levenmethiv.be In aanloop naar 1 december, Wereldaidsdag, lanceerde Sensoa twee nieuwe onderdelen op Levenmethiv.be. Het luik Ik ben professioneel biedt heel wat specifieke informatie over wat men beroepsmatig moet weten over hiv en hoe daarmee om te gaan in een professionele context. Maar ook partners, vrienden, ouders en familie van mensen met hiv hebben nood aan informatie. Voor hen is er sindsdien het luik Ik ken iemand met hiv op de site De website kreeg gemiddeld 2600 bezoeken per maand. In de plaats van de papieren nieuwsbrief kwam er een elektronische versie, waarvoor 170 mensen zich inschreven. De uitbreiding van de site kreeg extra mediaaandacht door er onderzoeksgegevens (in samenwerking met de UGent) over het meedelen van de hiv-status op het werk, aan te koppelen. Ook opmerkelijk was de samenwerking met het Museum aan de Stroom (MAS) in Antwerpen. Zij kregen officieel een quilt, een gedenkdoek voor een persoon overleden aan aids, overhandigd, om op te nemen in hun vaste collectie. Vanaf 2014 zal het MAS alle quilts overnemen en als ontleenpunt fungeren. In diezelfde periode kwamen er ook veel vragen van de pers naar getuigenissen van mensen met hiv. Sensoa probeerde daar zo goed

20 20 sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Mensen met hiv mogelijk op in te spelen en reageerde ook indien nodig op berichtgeving in de media. Een groeiend aantal mensen met hiv wil ook getuigen, hetzij in de pers hetzij op de site of in scholen. zogenaamde intake-gesprekken. 104 dossiers werden opgevolgd. Levenmethiv.be ook voor professionelen en de omgeving van mensen met hiv Sensoa fungeerde ook als meldpunt voor discriminatie of schending van de privacy vanwege hiv en aids. Daarvoor werken we samen met het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding. Acht dossiers werden opgemaakt, 2 handelden over hiv en werken, 2 over pesten, 2 rond criminalisering van mensen met hiv en 2 rond toegang tot zorg. Sensoa bood daarbij vooral informatie en bemiddeling. Disclosure, of het uitkomen voor de eigen hiv-status, is dan ook één van de thema s waarop Sensoa in 2014 verder wil inzetten. Dat thema werd voorbereid en een eerste realisatie waren vier solidariteitsaffiches. Wil jij het horen? Want ik wil het zeggen! luidt het, een oproep voor meer openheid naar mensen met hiv in de samenleving. Ondersteunen en op weg helpen Sensoa kreeg 534 individuele vragen binnen via zijn helpdesk van de Positieve Lijn. De helft werd gesteld door mensen met hiv. Belangrijkste thema s blijven leven met hiv, seksualiteit en medische thema s. Daarnaast voerde Sensoa 106 eerste gesprekken, de Werk maken van advocacy Sensoa sloot zich aan bij het pleidooi van het UZ Gent voor een verplichte hiv-test voor daders van een verkrachting. Zo n test kan het slachtoffer behoeden voor een onnodig belastende behandeling met hiv-remmende medicatie. Daaruit resulteerde een wetsvoorstel. waarbij Sensoa enkele kritische kanttekeningen plaatste. Sommige bepalingen konden leiden tot criminalisering van hiv-overdracht. Sensoa nam deel aan de halfjaarlijkse bijeenkomsten van het Civil Society Forum. Dat adviseert de Europese Commissie over het aidsbeleid vanuit het standpunt van het werkveld. Op vraag van het Instituut voor Tropische Geneeskunde vertegenwoordigt Sensoa de doelgroepen in de stuurgroep van HIVERA. Dat is een Europees netwerk dat wetenschappelijk onderzoek rond hiv wil promoten door een betere internationale samenwerking.

21 // Mensen met hiv 21 Hiv-plan mee vormgeven 2013 was ook het jaar van het Belgische hivplan. Dit overkoepelend actieplan werd opgesteld door iedereen die in België werkt rond hiv en aids, artsen, belangengroepen, wetenschappers én mensen met hiv zelf. Sensoa werkte actief mee aan het hiv-plan dat alle inspanningen rond preventie en zorg bundelt en de bakens uitzet voor de toekomst. 58 Concreet nam Sensoa deel aan groepsgesprekken, participeerde in overleg en discussies van verschillende werkgroepen, begeleidde workshops en zorgde voor input en feedback. Het resultaat is een ambitieus, omvattend plan dat de meest actuele trends en informatie rond de aidsproblematiek bevat en een accurate stand van zaken geeft. Het plan bevat 58 voorstellen voor verschillende acties waarmee een antwoord wordt gegeven op de hiv- en aidsproblematiek in België. Een centraal element daarin is combinatiepreventie, het gezamenlijk en afgestemd inzetten op verschillende strategieën voor hiv-preventie. Concreet betekent dit dat hivpreventie een combinatie moet zijn van interventies die zowel op structureel, medische en gedragsmatig niveau inspelen. Sensoa onderschrijft deze aanpak, waarbij gedragsinterventies voor mensen met hiv als een essentieel onderdeel van hiv-preventie wordt beschouwd. Inzetten op de ondersteuning van mensen met hiv om hiv te integreren in hun leven, veilig te vrijen, medicatie trouw in te nemen, zijn belangrijke strategieën om het aantal nieuwe hiv infecties terug te dringen. Voorts zet Sensoa ook in op het structureel aanpakken van stigma en discriminatie. De eerste weken na een besmetting vermenigvuldigt hiv zich snel en is er veel virus in het lichaam 50 % van de nieuwe besmettingen zou overgedragen worden tijdens deze eerste periode Op het juiste moment met medicatie starten en de behandeling goed volgen, doet de hoeveelheid virus zo dalen dat de infectie niet meer door een klassieke test kan aangetoond worden

22 22 sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Kwetsbare migranten Interventies rond seksuele gezondheid naar kwetsbare migranten versterken Kwetsbare migranten basiskennis over seksuele gezondheid aanbieden Onder kwetsbare migranten verstaat Sensoa nieuwkomers die verplicht een inburgeringstraject volgen, asielzoekers, mensen zonder wettig verblijf en kwetsbare migranten uit EU-landen, waaronder Roma. Uit onderzoek blijkt dat een kwart van de tienermoeders in Vlaanderen niet de Belgische nationaliteit heeft bij de geboorte van hun kind. Binnen de groep moeders met vreemde afkomst vormen de meisjes uit het Midden-Oosten (vooral Turkije), uit Oost-Europa (vooral ex-joegoslavië) en uit Noord-Afrika (vooral Marokko) de grootste groepen. De Oost-Europese moeders zijn vaker jong, laag geschoold, werkloos en geven geen gegevens van de vader van het kind op bij de registratie. Dat doet vermoeden dat er geen of een problematisch contact is. 55% van de nieuwe hiv-diagnoses in 2012 werd vastgesteld bij niet- Belgen, waarvan 62% afkomstig is uit sub-saharaans Afrika. Volgens het SOA-peilnetwerk is 36% van de patiënten met een soa niet-belgisch.

23 // Kwetsbare migranten 23 Naar schatting waren in 2012 in België vrouwen die eerder het slachtoffer werden van vrouwelijke genitale verminking. Informeren via professionals Uit een behoefteanalyse in Vlaanderen en Duitsland bleek dat er weinig correcte basisinformatie over seksuele gezondheid beschikbaar is in de taal van kwetsbare migranten. In het bijzonder bleek er een gebrek aan informatie die specifiek is voor de regio. Bijvoorbeeld over de beschikbaarheid van anticonceptie en wetgeving ter plekke. Professionelen van hun kant vragen een digitaal instrument om gesprekken en lessen met kwetsbare migranten over seksuele gezondheid te ondersteunen. Sensoa nam daarom samen met de Bundeszentrale für Gesundheitliche Aufklärung(het Duits Federaal Agentschap voor gezondheidspromotie) het initiatief om een meertalige, visuele website te ontwikkelen. De site zal informatie in het Nederlands, Duits, Frans, Engels, Russisch, Turks, Arabisch, Farsi, Bulgaars, Pools, Roemeens en Albanees aanbieden. Er is speciale aandacht voor uitgebreid beeldmateriaal en een eenvoudige navigatie met iconen. De lancering van de site is gepland in In 2013 ging het project van start met het ontwikkelen van een stijlgids voor zowel het taalgebruik als het visueel materiaal. Die gids dient als leidraad voor iedereen die aan de site meewerkt. Sensoa werkte ook een terminologielijst uit met 240 termen over seksuele gezondheid en hun definities. Deze lijst werd in alle talen vertaald en de meest gevoelige termen werden door meerdere vertalers gereviseerd. Vertalers hebben zo een goede basis om de webteksten neutraal, correct en consistent te vertalen. De lijst zal ook als vertaalmodule en als begrippenlijst op de site voorkomen. De thema s en onderwerpen van de site werden vastgelegd. Lichaam, gezinsplanning en zwangerschap, infecties, seksualiteit, relaties en rechten en wet vormen de zes thematische blokken. Sensoa koos het webbureau dat de site zal ontwikkelen. Samen werd beslist over de functionaliteiten van de site en hoe de site het best wordt opgebouwd. Een tekenaar werd aangesteld om de navigatie-iconen te creëren. De iconen werden al getest op duidelijkheid en eenduidigheid bij de doelgroep. Het netwerk van professionelen die werken met kwetsbare migranten werd op de hoogte gehouden van het project met twee nieuwsbrieven. Contact houden via netwerken 48 deelnemers volgden de Netwerkdag seksuele Gezondheid en Kwetsbare Migranten, georganiseerd door Sensoa en het HIV-SAM project van het Instituut voor Tropische Geneeskunde. Na twee plenaire sessies over het Sexpert-onderzoek en een nieuw model van interculturele communicatie, was er in de namiddag tijd voor workshops. Later werd ook een vorming rond homoseksualiteit en kwetsbare migranten georganiseerd. De inhoud daarvan werd mee bepaald door medewerkers van Why me, gecoacht door Sensoa om de vorming te begeleiden. Op vraag van het Agentschap Inburgering verbeterde Sensoa de teksten over seksuele gezondheid op hun site en gaf advies over helder communiceren met de doelgroep.

24 24 sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Internationaal Aandacht voor seksuele en reproductieve gezondheid en rechten in het internationale beleid stimuleren

25 Wegen op het internationale beleid rond seksuele gezondheid In tijden van besparing is het uitdagend om overheden warm te maken om te investeren in seksuele en reproductieve gezondheid. Zo bespaarde de Belgische ontwikkelingssamenwerking ook op seksuele gezondheid. De focus ligt vooral op de versterking van de gezondheidssector, maar daarmee is gezondheidspromotie en ziektepreventie nog niet gegarandeerd. Het is bovendien onduidelijk of zulke investeringen ook positieve gevolgen hebben voor de seksuele en reproductieve gezondheid en rechten van kwetsbare groepen zoals de allerarmsten, jongeren, homomannen Pleiten in België Sensoa gaat er voor: België op internationaal vlak een voortrekkersrol laten spelen op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten. Beleidswerk van Sensoa achter de schermen resulteerde alvast in inclusie van deze thema s in een nieuwe wet op de ontwikkelingssamenwerking. Zo erkent de wet het verband tussen seksuele en reproductieve gezondheid en rechten en duurzame ontwikkeling en armoedebestrijding. Een verduidelijkend voorbeeld: inzetten op een betere beschikbaarheid van anticonceptie kan een serieuze impact hebben op armoede. // Internationaal Reproductieve gezondheid was ook het thema van een actie in het kader van Moederdag. Elke dag sterven wereldwijd 800 vrouwen aan de gevolgen van hun zwangerschap of bevalling. Daarom zorgde Sensoa ervoor dat minister van ontwikkelingssamenwerking Labille van de Parlementairen voor de Millenniumdoelstellingen een Roze Doos kreeg. Daarin zaten niet de traditionele producten en kortingsbonnen voor toekomstige moeders, maar wel condooms, anticonceptie en hiv-medicatie. Dat zijn middelen essentieel in het voorkomen van moedersterfte. De minister bevestigde daarop het Belgische engagement in de strijd tegen moedersterfte en de aanpak van hiv en aids. België pleitbezorger voor seksuele gezondheid en rechten bij de verenigde naties Het federale parlement nam een resolutie aan die het belang van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten voor ontwikkeling in de verf zet en de Belgische regering oproept om daarvan een prioriteit te maken in de onderhandelingen over de opvolger van de Millenniumdoelstellingen, na Sensoa hielp mee de resolutie voor te bereiden. De Parlementairen voor de Millenniumdoelstellingen spelen een essentiële rol, reden waarom Sensoa de coördinatie op zich neemt. De groep telt meer dan dertig leden

26 26 sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Internationaal uit alle democratische partijen en houdt seksuele en reproductieve gezondheid hoog op de politieke agenda. Om hun engagement nog te versterken, faciliteerde Sensoa voor hen studiereizen naar Mozambique, Peru, Bolivia en Oeganda en deelname aan de VNvrouwenrechtenconferentie. Ook op Wereldaidsdag, 1 december, staken de Parlementairen de handen uit de mouwen en speldden diverse ministers een rood lintje op. Dat is het internationale symbool voor solidariteit met mensen met hiv en aids. Dankzij de samenwerking met Designers Against Aids kregen ze hulp van een bijzonder opvallend figuur: het Belgisch topmodel Hannelore Knuts. Doel van de actie was op te roepen tot internationale solidariteit in de strijd tegen hiv. Internationaal netwerken Twintig jaar na het aannemen van het Actieprogramma op de internationale VN-conferentie voor Bevolking en Ontwikkeling in Caïro, is dit referentiedocument aan evaluatie toe. Dit gebeurt onder meer op basis van de regionale conferentie van het VN-bevolkingsfonds UNFPA over de situatie in Europa. Daar viel een opgemerkt pleidooi te horen voor vrouwenrechten, rechten van seksuele minderheden en toegankelijke informatie en diensten voor jongeren. Spreker van dienst was de Belgische vertegenwoordiger, aangemoedigd door Sensoa. EuroNGOs, het consortium Countdown 2015 Europe en IPPF, de International Planned Parenthood Federation, was Sensoa actief rond de Europese en internationale beslissingen. Sensoa werkt niet alleen samen met, maar is ook een actief lid van IPPF. Dat is de grootste niet-gouvernementele organisatie die ijvert voor seksuele en reproductieve gezondheid en rechten. Verschillende bestuurders zijn betrokken bij de organisatie. Ook één van de leden van de jongerengroep binnen Sensoa (de Ei-cel) was actief als lid van het Steering Committee van YSAFE, het jongerennetwerk van IPPF. Sensoa nam ook actief zijn rol op in EuroNGOs,het Europees netwerk van organisaties die ijveren voor seksuele en reproductieve gezondheid. Geen overbodige luxe om op Europees vlak de handen in elkaar te slaan. De besluitvorming rond de thema s schuift op naar het Europees niveau en de conservatieve oppositie tegen seksuele en reproductieve gezondheid groeit. Samen met

27 // Internationaal 27 Wereldwijd: 222 miljoen vrouwen die een zwangerschap willen vermijden of uitstellen, kunnen niet beschikken over anticonceptie 1 meisje op 5 wordt zwanger voor ze 18 is 800 vrouwen sterven dagelijks aan complicaties tijdens de zwangerschap of bevalling x10

28 28 sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Cijfers Sensoa in cijfers Uitgaven euro Productie- en loonkosten fondsenwerving euro euro Zorgfonds Diverse kosten euro Andere werkingskosten euro Personeelskosten euro Kosten voor algemeen beheer Inkomsten euro Inkomsten fondsenwerving euro Werkingsopbrengsten euro Diverse opbrengsten euro Convenant Vlaamse Gemeenschap De ratio van de fondsenwervingskosten t.o.v. de fondsenwervingsinkomsten bedraagt 4%. Een uitgebreid financieel verslag kan u raadplegen op

29 // Met dank 29 Sensoa dankt Sensoa kon zijn werk verrichten dankzij de substantiële steun van de Vlaamse minister voor welzijn, volksgezondheid en gezin en het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid. Om onze projecten te kunnen realiseren, doet Sensoa een beroep op sponsoring en steun. Sensoa streeft hierbij naar een duurzaam partnerschap dat voor alle betrokkenen een meerwaarde biedt. Dossier per dossier wordt bekeken hoe dit concreet vorm kan krijgen. Bij samenwerking met bedrijven hanteert Sensoa een duidelijke ethische code. Als expertisecentrum bewaakt Sensoa zo de kwaliteit én de onafhankelijkheid van zijn werk. Met dank aan: Vlaamse Gemeenschapscommissie Brussels Hoofdstedelijk Gewest Europese Commissie Directoraat-Generaal Volksgezondheid International Aids Vaccine Initiative International Partnership for Microbicides International Planned Parenthood Federation IPPF European Network IPPF+ Vlaamse Overheid, Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (WVG), Afdeling beleidsontwikkeling, Team Integrale Jeugdhulp Vlaamse Regering, Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media Departement Onderwijs en Vorming Agentschap Sociaal-Cultureel werk voor jeugd en volwassenen Vlaams Agentschap voor Internationale Samenwerking Directie-Generaal Ontwikkelingssamenwerking Instituut voor de Aanmoediging van Innovatie door Wetenschap en Technologie in Vlaanderen Departement Internationaal Vlaanderen Afdeling Buitenlandse Zaken Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen Provincie Antwerpen Provincie Limburg, Provinciaal Steunpunt Onderwijs Welbevinden Provincie Vlaams-Brabant, Diversiteit en Gelijke kansen Stad Antwerpen Stad Gent Stad Oud-Turnhout UNFPA, het Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties Bundeszentrale für Gesundheitliche Aufklärung vzw Positief Beheer Antwerp Diner Abbvie Bristol-Myers Squibb MSD Belgium Gilead Reckitt Benckiser Janssen VIIV Healthcare Ook de volgende mensen en organisaties hebben onze activiteiten gesteund: AMSAB, Ann Buysse, Alexis Dewaele en het Sexpert onderzoeksteam van de Universiteit Gent, Ambrassade, Annemie Deloose, Artesis Hogeschool, Artevelde Hogeschool, artsen en alle medewerkers van de aidsreferentiecentra, Asielcentrum Broechem, Belgisch Ontwikkelingsagentschap, Boys Project, BREACH, Casa Rosa, Carine Dewilde, Çavaria, Centra voor Algemeen Welzijnswerk en de Jongerenadviescentra, Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding, Child Focus, Condomerie, De Wereld van Kina, DocAtlas, dr. Patrick Sweetlove, dr. Anne Verougstraete, dr. Dirk Avonts, dr. Filip Moerman, dr. Jozefien de Rooze, dr. Lieve Peremans, dr. Johan Van Sintejan, dr. Luc Debaene, dr. Kristin Hendrickx, dr. Mireille Merckx, Eekhoutcentrum, Effeta, Ella kenniscentrum gender en identiteit, Eurosupport 6-team, EATG European Aids Treatment Group, Ex Aequo, Fedasil en de Rode Kruiscentra, Flair, Fonds Suzan Daniel, gezondheidsbibs van de CM, Gezondheid.be, GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap en Nascholing GO!, Greet De Kesel, Het Holebihuis, Het Nieuwe Huis, Het Regenbooghuis, Het Roze Huis, Hivmix, Huisartsengroep Zurenborg, ICES, INCH, Internationaal Centrum voor Ethiek in de Sport, International Centre for Reproductive Health, Joepie, Jong & Van Zin en de jeugdadviseurs, Kristin Janssens en

30 30 sensoa WERKINGSVERSLAG 2013 // Met dank Lou Repetur, Jongerengids.be, het Kinderrechtencommissariaat, Klascement, Klasse, Kleur Bekennen, Koninklijke Apothekersvereniging Antwerpen, Koninklijk Atheneum Antwerpen, Kruispunt Migratie Integratie, leden van de Be-Cause Health Werkgroep Seksuele en Reproductieve Gezondheid en Rechten, leden van de Be-Cause Health Werkgroep AIDS, leden van de feedbackgroepen Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag bij Jongeren, Buiten de Lijnen, Over de Grens, leden van het Forum Jongeren, Relaties en Seksualiteit, leden van de werkgroep counseling MSM met hiv, leraars van de Antwerpse Provinciale Scholen, leraars die getuigden voor seksueleviorming. be en hun directies, Lokale Politie Antwerpen, Luna vzw, Maks!, Marijke Weewauters, Marjolein De Wilde (UA), medewerkers van ITG - HIV/SAM, Mediaraven, Medimmigrant, MNM, MOVISIE, Nationale Vrouwenraad, OCMW Antwerpen, de onthaalbureaus, OVSG, Parlementairen voor de Millenniumdoelstellingen, Platform Abortion Rights, Polaris, POV, PRIDE, Ros Vzw, Rutgers WPF, Sam Geuens, Safe Sex Zone-homohoreca, Stephanie Vanpoucke, Technopolis, Tegenstroom, UNAIDS, Universiteit Antwerpen, Universiteit Gent, UZ Antwerpen, UZ Gent, UZ Leuven, UZ Brussel, VUB, Sint-Pieters Ziekenhuis, VAD, Valerie Del Re, VCOK, VIGeZ, Vlaams Forum Kindermishandeling, Vlaams Patiënten Platform, VMG, Vonx, VSKO, Wel Jong Niet Hetero, Werkgroep Relationele en Seksuele Vorming en de werkgroep e-vragen, Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid afdeling epidemiologie, Werkgroep Raamwerk voor het Onderwijs, Wetenschapswinkel Antwerpen, Wetenschapswinkel Brussel, WeZooz.be, WHO Expertgroup On SRE, Wim Vanden Berghe, Wivina Vandersteen, Zap, ZiZo... We danken ook de vele organisatoren van benefietactiviteiten en de schenkers van Sensoa, de getuigen in de media, de freelancers, de leden van de Ei-cel, de leden van de Raad van Bestuur, de Algemene Vergadering en de medewerkers en alle vrijwilligers van Sensoa.

31 Maak de beste keuze met seksualiteit.be

32 Meteen mee met Sensoa! Met dit jaarverslag bent u opnieuw op de hoogte van het reilen en zeilen bij Sensoa. Wilt u het allemaal wat sneller weten, dan is er de digitale Sensoa Nieuwsbrief. Die vindt u acht maal per jaar in uw mailbox en houdt u op de hoogte van nieuwe publicaties, acties of campagnes van Sensoa, de agenda, oproepen Schrijf u nu in via en lees hoe Sensoa Vlaanderen seksueel gezond(er) maakt. Via facebook.com/sensoa krijgt u bijna dagelijks updates

nr. 126 van JORIS POSCHET datum: 17 november 2014 aan JO VANDEURZEN Preventiebeleid hiv en soa s - Stand van zaken

nr. 126 van JORIS POSCHET datum: 17 november 2014 aan JO VANDEURZEN Preventiebeleid hiv en soa s - Stand van zaken SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 126 van JORIS POSCHET datum: 17 november 2014 aan JO VANDEURZEN VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN Preventiebeleid hiv en soa s - Stand van zaken Het Wetenschappelijk

Nadere informatie

Vlaams Parlement - Vragen en Antwoorden - Nr.1 - Oktober 2008-621-

Vlaams Parlement - Vragen en Antwoorden - Nr.1 - Oktober 2008-621- Vlaams Parlement - Vragen en Antwoorden - Nr.1 - Oktober 2008-621- VLAAMS PARLEMENT SCHRIFTELIJKE VRAGEN STEVEN VANACKERE VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN Vraag nr. 321 van 9 september

Nadere informatie

Ghapro. In dit nummer. Newsflash. December 2015 Jaargang 1, nr.2. Nieuwsbrief voor gerantes. Belangrijke gebeurtenissen in de prostitutiewereld

Ghapro. In dit nummer. Newsflash. December 2015 Jaargang 1, nr.2. Nieuwsbrief voor gerantes. Belangrijke gebeurtenissen in de prostitutiewereld Ghapro Newsflash December 2015 Jaargang 1, nr.2 Nieuwsbrief voor gerantes In dit nummer Belangrijke gebeurtenissen in de prostitutiewereld - Debat 11 december 2015 - Swingers onderzoek Nieuwe acties Ghapro

Nadere informatie

jaarrapport 2012 sensoa Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid

jaarrapport 2012 sensoa Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid jaarrapport 2012 sensoa Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid Colofon Redactie Boris Cruyssaert Ontwerp en opmaak Lieven Jacobs Fotoredactie Lieven Jacobs Druk Drukkerij De Bie Oplage 1.400

Nadere informatie

Allemaal (een beetje) anders Jongeren, seksualiteit en culturele diversiteit

Allemaal (een beetje) anders Jongeren, seksualiteit en culturele diversiteit Permanente Vorming Actuele Filosofie 2007-2008 Seksualiteit, Globalisering en Ethiek Allemaal (een beetje) anders Jongeren, seksualiteit en culturele diversiteit Telidja Klaï Sensoa & Vrije Universiteit

Nadere informatie

De Belgische Ontwikkelingssamenwerking op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten

De Belgische Ontwikkelingssamenwerking op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten De Belgische Ontwikkelingssamenwerking op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten UNICEF De situatie in de wereld Jaarlijks 1 sterven naar schatting 290.000 vrouwen tijdens hun zwangerschap,

Nadere informatie

1.1. Onze missie is: werken aan het normaliseren van hiv door het stigma aan te pakken.

1.1. Onze missie is: werken aan het normaliseren van hiv door het stigma aan te pakken. BELEIDSKADER 2015-2019 STICHTING HELLO GORGEOUS Titel: Doe normaal over hiv! Inleiding In Nederland leven naar schatting 25.000 mensen met hiv, waarvan 6.000 niet op de hoogte zijn van hun hiv-status.

Nadere informatie

jaarrapport 2011 sensoa Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid

jaarrapport 2011 sensoa Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid jaarrapport 2011 sensoa Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid Colofon Redactie Boris Cruyssaert Ontwerp en opmaak Lieven Jacobs Fotoredactie Lieven Jacobs Druk Drukkerij De Bie Oplage 1.400

Nadere informatie

Voorstel van resolutie. betreffende een meer doeltreffende preventie van vrouwelijke genitale verminking in Vlaanderen

Voorstel van resolutie. betreffende een meer doeltreffende preventie van vrouwelijke genitale verminking in Vlaanderen stuk ingediend op 1680 (2011-2012) Nr. 1 19 juni 2012 (2011-2012) Voorstel van resolutie van de dames Marijke Dillen, Gerda Van Steenberge en Linda Vissers en de heren Frank Creyelman, Filip Dewinter,

Nadere informatie

Seksuele gezondheid in Nederland 2017

Seksuele gezondheid in Nederland 2017 Seksuele gezondheid in Nederland 2017 Samenvatting Seksuele gezondheid in Nederland 2017 is een grootschalig representatief onderzoek naar de seksuele gezondheid van volwassenen van 18 tot 80 jaar in Nederland.

Nadere informatie

Studiedag 30 nov 2012 Gezondheidsgedrag van jongeren feiten en praktijk. Workshop 3: relationele en seksuele opvoeding Lies Verhetsel

Studiedag 30 nov 2012 Gezondheidsgedrag van jongeren feiten en praktijk. Workshop 3: relationele en seksuele opvoeding Lies Verhetsel Studiedag 30 nov 2012 Gezondheidsgedrag van jongeren feiten en praktijk Workshop 3: relationele en seksuele opvoeding Lies Verhetsel Juli 2011 Anne Hublet -> Lies Verhetsel De nieuwe cijfers vertonen een

Nadere informatie

1 jaar Zoet Zwanger: Vlaanderen in actie tegen diabetes

1 jaar Zoet Zwanger: Vlaanderen in actie tegen diabetes Kabinet Jo Vandeurzen Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin 11 oktober 2010 1 jaar Zoet Zwanger: Vlaanderen in actie tegen diabetes Het project Zoet Zwanger moet vrouwen die zwangerschapsdiabetes

Nadere informatie

Cultuursensitieve seksuele en reproductieve gezondheidsvoorlichting

Cultuursensitieve seksuele en reproductieve gezondheidsvoorlichting Cultuursensitieve seksuele en reproductieve gezondheidsvoorlichting Hanan Ben Abdeslam Expertisecentrum kraamzorg Volle Maan Ontwikkeld ism VGC Inhoud 1. Opzet 2. Projectdoel en projectresultaat 3. Inzichten

Nadere informatie

Nationaal Actieplan. Soa, hiv en seksuele gezondheid. Doelstellingen

Nationaal Actieplan. Soa, hiv en seksuele gezondheid. Doelstellingen Nationaal Actieplan Soa, hiv en seksuele gezondheid Doelstellingen Pijlers actieplan Seksuele vorming Preventie opsporing en behandeling van soa Preventie opsporing en behandeling van hiv Preventie van

Nadere informatie

Cultuursensitieve seksuele en reproductieve gezondheidsvoorlichting

Cultuursensitieve seksuele en reproductieve gezondheidsvoorlichting Cultuursensitieve seksuele en reproductieve gezondheidsvoorlichting Hanan Ben Abdeslam Expertisecentrum kraamzorg Volle Maan Ontwikkeld ism VGC Inhoud 1. Opzet 2. Projectdoel en projectresultaat 3. Inzichten

Nadere informatie

Voorstel van resolutie. betreffende het uitwerken van een meer doelmatig en doeltreffend hiv- en aidsbeleid

Voorstel van resolutie. betreffende het uitwerken van een meer doelmatig en doeltreffend hiv- en aidsbeleid stuk ingediend op 1354 (2011-2012) Nr. 1 9 november 2011 (2011-2012) Voorstel van resolutie van de heer Jan Roegiers, de dames Cindy Franssen, Lies Jans en Mia De Vits, de heer Tom Dehaene en de dames

Nadere informatie

Werkinstructie benaderen intermediairs Sense

Werkinstructie benaderen intermediairs Sense Werkinstructie benaderen intermediairs Sense BIJLAGE 7 Voorbeeld van de opzet van de presentatie in PowerPoint BIJLAGE 7 VOORBEELD VAN DE OPZET VAN DE PRESENTATIE IN POWERPOINT] 1 WERKINSTRUCTIE BENADEREN

Nadere informatie

Homomannen en hiv in België / Vlaanderen. ITG Zorg en Preventie: De Multidisciplinaire Aanpak 23 januari 2019

Homomannen en hiv in België / Vlaanderen. ITG Zorg en Preventie: De Multidisciplinaire Aanpak 23 januari 2019 Homomannen en hiv in België / Vlaanderen ITG Zorg en Preventie: De Multidisciplinaire Aanpak 23 januari 2019 + Relaties + Hiv + Combinatiepreventie Testen Behandelen Condooms - PrEP + Gay Scene + Sensoa

Nadere informatie

Alles op alles voor veilig bloed

Alles op alles voor veilig bloed Alles op alles voor veilig bloed www.rodekruis.be Paraat. Altijd, overal. Veilig bloed door tests en donorselectie De Dienst voor het Bloed van het Rode Kruis is verantwoordelijk voor de veiligheid van

Nadere informatie

Jaarcijfers 2012. Regionaal Centrum voor Seksuele Gezondheid zuidelijk Zuid-Holland. GGD Hollands Midden GGD Rotterdam-Rijnmond GGD Zuid-Holland-Zuid

Jaarcijfers 2012. Regionaal Centrum voor Seksuele Gezondheid zuidelijk Zuid-Holland. GGD Hollands Midden GGD Rotterdam-Rijnmond GGD Zuid-Holland-Zuid Regionaal Centrum voor Seksuele Gezondheid zuidelijk Zuid-Holland GGD Hollands Midden GGD Rotterdam-Rijnmond GGD Zuid-Holland-Zuid Juni 2013 Samenstelling: Hannelore Götz, arts Maatschappij en Gezondheid

Nadere informatie

MSM (mannen die seks hebben met mannen) & HIV infectie Debat

MSM (mannen die seks hebben met mannen) & HIV infectie Debat MSM (mannen die seks hebben met mannen) & HIV infectie Debat Organisatie Instituut voor Tropische Geneeskunde, ITG MSM (mannen die seks hebben met mannen) & hiv-infectie Moderatie Filip Moerman, infectioloog,

Nadere informatie

Voorstel van resolutie. betreffende het voorkomen van hiv-besmettingen en aids

Voorstel van resolutie. betreffende het voorkomen van hiv-besmettingen en aids stuk ingediend op 415 (2009-2010) Nr. 1 4 maart 2010 (2009-2010) Voorstel van resolutie van de dames Irina De Knop, Ulla Werbrouck en Elisabeth Meuleman, de heer Herman Schueremans en de dames Vera Van

Nadere informatie

Handreiking Seksualiteit

Handreiking Seksualiteit Handreiking Seksualiteit Mannelijke seksualiteit speelt een centrale rol in belangrijke maatschappelijke vraagstukken rondom seksualisering, pornoficatie, en grensoverschrijdend gedrag. Emancipatiebeleid

Nadere informatie

BELANGRIJKSTE BEVINDINGEN

BELANGRIJKSTE BEVINDINGEN APRIL 213 INHOUD Het doel van de thermometer is een eerste berichtgeving over de stand van zaken in 212 over seksuele gezondheid in Nederland. De thermometer bevat nieuwe gegevens van de soa-centra, aangiftecijfers,

Nadere informatie

Slotcongres. Vlaggensysteem RJ

Slotcongres. Vlaggensysteem RJ Slotcongres Vlaggensysteem RJ Workshop Buiten de Lijnen s-hertogenbosch, Avans Hogeschool, 6 april 2017 Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door gelden van Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek

Nadere informatie

Borstkankeropsporing in de beleids- en beheerscyclus van gemeenten en OCMW s (BBC)

Borstkankeropsporing in de beleids- en beheerscyclus van gemeenten en OCMW s (BBC) Borstkankeropsporing in de beleids- en beheerscyclus van gemeenten en OCMW s (BBC) Borstkankeropsporing in de BBC Situering Het Vlaams bevolkingsonderzoek naar borstkanker is een initiatief van de Vlaamse

Nadere informatie

Zorgcentrum na seksueel geweld. Pilootproject

Zorgcentrum na seksueel geweld. Pilootproject Zorgcentrum na seksueel geweld Pilootproject 2017-18 Wat is seksueel geweld? iedere vorm van ongewenst seksueel contact Verkrachting: seksuele penetratie zonder toestemming van het slachtoffer met bv penis,

Nadere informatie

Persmededeling. Eén centraal meldpunt voor geweld en misbruik

Persmededeling. Eén centraal meldpunt voor geweld en misbruik Kabinet Jo Vandeurzen Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin 8 maart 2012 Persmededeling Eén centraal meldpunt voor geweld en misbruik Vanaf 13 maart bestaat er 1 centraal telefoonnummer

Nadere informatie

SEXPERT. Seksuele gezondheid in Vlaanderen

SEXPERT. Seksuele gezondheid in Vlaanderen SEXPERT Seksuele gezondheid in Vlaanderen Introductie SEXPERT Opdrachtgever IWT - Strategisch Basis Onderzoek 4 onderzoeksgroepen van de universiteiten Gent en Leuven en het UZ Gent Bevraging bij 1. Nederlandstaligen

Nadere informatie

Ghapro. Newsflash. In dit nummer. Juni 2015 Jaargang 1, nr.1. Nieuwsbrief voor Gerantes. Sekswerkers in Vlaanderen. Medische resultaten

Ghapro. Newsflash. In dit nummer. Juni 2015 Jaargang 1, nr.1. Nieuwsbrief voor Gerantes. Sekswerkers in Vlaanderen. Medische resultaten Ghapro Newsflash Juni 2015 Jaargang 1, nr.1 Nieuwsbrief voor Gerantes In dit nummer Sekswerkers in Vlaanderen Een diverse groep Medische resultaten Wat zijn de trends? Gonorroe in de keel Wat zijn de risico

Nadere informatie

Sensoa 360 Jaarrapport 2010

Sensoa 360 Jaarrapport 2010 Naar een nieuw strategisch plan Voor elk actieterrein is een concreet actieplan uitgeschreven. We hebben dit werkingsverslag alvast ingedeeld volgens de nieuwe structuur, en geven al een blik op onze plannen

Nadere informatie

recht? Doortje Braeken Septem ber 2008 From choice, a world of possibilities

recht? Doortje Braeken Septem ber 2008 From choice, a world of possibilities Jongeren en Anticonceptie: een verworven recht? Doortje Braeken Ede Septem ber 2008 From choice, a world of possibilities 15 jaar na Cairo: ICPD: de Global Teenager Anticonceptie een verworven recht? Feiten

Nadere informatie

PLANNING 2013 - VOLGENS RESULTAATSGEBIEDEN CONVENANT

PLANNING 2013 - VOLGENS RESULTAATSGEBIEDEN CONVENANT JAARPLAN 2013 PLANNING 2013 - VOLGENS RESULTAATSGEBIEDEN CONVENANT GOEDGEKEURD DOOR AGENTSCHAP OP 3/12/2012 EN DOOR HET KABINET OP 18/01/2013 R 1 INFORMATIE, DOCUMENTATIE, ADVIES ALGEMEEN Adviesvragen

Nadere informatie

VLAAMSE OUDERENRAAD. Advies 2009/1 Sport en Bewegen voor ouderen. Vlaamse Ouderenraad 25 maart 2009 Koloniënstraat bus Brussel

VLAAMSE OUDERENRAAD. Advies 2009/1 Sport en Bewegen voor ouderen. Vlaamse Ouderenraad 25 maart 2009 Koloniënstraat bus Brussel VLAAMSE OUDERENRAAD Advies 2009/1 Sport en Bewegen voor ouderen Vlaamse Ouderenraad 25 maart 2009 Koloniënstraat 18-24 bus 7 1000 Brussel VLAAMSE OUDERENRAAD Advies 2009/1 Sport en Bewegen voor ouderen

Nadere informatie

Federaal Plan Armoedebestrijding. Reactie van BAPN vzw. Belgisch Platform tegen Armoede en Sociale Uitsluiting EU2020 30/11/2012

Federaal Plan Armoedebestrijding. Reactie van BAPN vzw. Belgisch Platform tegen Armoede en Sociale Uitsluiting EU2020 30/11/2012 Belgisch Platform tegen Armoede en Sociale Uitsluiting EU2020 30/11/2012 Federaal Plan Armoedebestrijding Reactie van BAPN vzw BAPN vzw Belgisch Netwerk Armoedebestrijding Vooruitgangstraat 333/6 1030

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2006 2007 29 220 Seksueel overdraagbare aandoeningen (Soa) Nr. 9 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT Aan de Voorzitter van

Nadere informatie

Jaarcijfers 2013 Regionaal Centrum voor Seksuele Gezondheid zuidelijk Zuid-Holland

Jaarcijfers 2013 Regionaal Centrum voor Seksuele Gezondheid zuidelijk Zuid-Holland Regionaal Centrum voor Seksuele Gezondheid zuidelijk Zuid-Holland GGD Hollands Midden GGD Rotterdam-Rijnmond Dienst Gezondheid & Jeugd ZHZ 1 Samenstelling: Hannelore Götz, arts Maatschappij en Gezondheid,

Nadere informatie

Structureel meer aandacht voor jeugdinformatie

Structureel meer aandacht voor jeugdinformatie ADVIES 1606 Structureel meer aandacht voor jeugdinformatie Datum: 6 april 2016 Voorzitter: Nozizwe Dube Aanwezigen: Al Hilou Fatimah, Aernouts Fried, Baetens Jo, De Mesmaeker Mathias, De Vilder Gilles,

Nadere informatie

Bespreekbaar maken van seksuele gezondheid

Bespreekbaar maken van seksuele gezondheid Bespreekbaar maken van seksuele gezondheid Met behulp van het Onder vier ogen stappenplan Dr Sarah Swannet en seksuoloog Ruth Borms 1 Overzicht DEEL 1 DEEL 2 DEEL 3 DEEL 4 Welkom en start Onder vier ogen

Nadere informatie

Nieuwsbrief #3 Preventie. CAW Noord-West-Vlaanderen

Nieuwsbrief #3 Preventie. CAW Noord-West-Vlaanderen Nieuwsbrief #3 Preventie CAW Noord-West-Vlaanderen VOORWOORD Op het einde van een eerder rustige en bij tijden Het Preventieteam ontwikkelde op vraag van de Stad zonnige zomervakantie werd Brugge opgeschrikt

Nadere informatie

Culturele diversiteit en interculturele bemiddeling in de ziekenhuizen. Zohra Chbaral 1

Culturele diversiteit en interculturele bemiddeling in de ziekenhuizen. Zohra Chbaral 1 Culturele diversiteit en interculturele bemiddeling in de ziekenhuizen Zohra Chbaral 1 Vooreerst bedanken we de interculturele bemiddelaars, de coördinatoren interculturele bemiddeling die ons de gegevens

Nadere informatie

Testen op soa: hoe, wat, waar?

Testen op soa: hoe, wat, waar? Testen op soa: hoe, wat, waar? Tom Platteau Seksuoloog ITG/Helpcenter tplatteau@itg.be Overzicht van de presentatie Soa en hiv in België Preventie en plaats van testen Uitdagingen voor soa-bestrijding

Nadere informatie

Elke dag Fietsen, elke dag Winnen

Elke dag Fietsen, elke dag Winnen Elke dag Fietsen, elke dag Winnen Eindrapport Met Belgerinkel naar de Winkel 26 april - 31 mei 2014 1 Inhoudstafel Met Belgerinkel naar de Winkel 2014 - een jaar van vernieuwing Aantal deelnemers Profiel

Nadere informatie

Advies opgemaakt door Vlaams Instituut Gezond Leven, VAD, Sensoa en VWVJ

Advies opgemaakt door Vlaams Instituut Gezond Leven, VAD, Sensoa en VWVJ Advies op het voorontwerp van decreet betreffende de leerlingenbegeleiding in het basisonderwijs, het secundair onderwijs en de centra voor leerlingenbegeleiding. Advies opgemaakt door Vlaams Instituut

Nadere informatie

Voorstelling jaarverslag Kinderrechtencommissariaat

Voorstelling jaarverslag Kinderrechtencommissariaat Speech Sven Gatz Minister van Cultuur, Media, Jeugd en Brussel Voorstelling jaarverslag Kinderrechtencommissariaat 2017-2018 Brussel, woensdag 21 november 2018 Voorzitter, collega s, dames en heren, -

Nadere informatie

Zet je in als vrijwilliger voor Plan België. Foto: Plan / Denis Closon

Zet je in als vrijwilliger voor Plan België. Foto: Plan / Denis Closon Foto: Plan / Denis Closon Zet je in als vrijwilliger voor Plan België Foto: Plan / Daniel Silva het Plan Zet je in als vrijwilliger voor Plan België en verander de toekomst van kinderen en hun gemeenschap

Nadere informatie

Webpakket Sensoa Documentatiecentrum HIV en SOA September 2010

Webpakket Sensoa Documentatiecentrum HIV en SOA September 2010 Webpakket Sensoa Documentatiecentrum HIV en SOA September 2010 documentatiecentrum www.sensoa.be/documentatiecentrum Meersstraat 138d / 9000 Gent / 09 241 54 67 Dit elektronisch informatiepakket geeft

Nadere informatie

Jaarcijfers 2013. Regionaal Centrum voor Seksuele Gezondheid zuidelijk Zuid-Holland

Jaarcijfers 2013. Regionaal Centrum voor Seksuele Gezondheid zuidelijk Zuid-Holland Regionaal Centrum voor Seksuele Gezondheid zuidelijk Zuid-Holland GGD Hollands Midden GGD Rotterdam-Rijnmond Dienst Gezondheid & Jeugd ZHZ April 2014 Samenstelling: Hannelore Götz, arts Maatschappij en

Nadere informatie

Aanbod Sociaal adviseurs. Team vervolgtraject Maatschappelijke Participatie

Aanbod Sociaal adviseurs. Team vervolgtraject Maatschappelijke Participatie Aanbod Sociaal adviseurs Team vervolgtraject Maatschappelijke Participatie Sociaal adviseurs Vrijwilligers Organiseren homeparties Informeren en verwijzen door In de eigen taal Bij mensen thuis of op een

Nadere informatie

Je bent pas meter of peter geworden van een SOS kind. wat nu?

Je bent pas meter of peter geworden van een SOS kind. wat nu? Je bent pas meter of peter geworden van een SOS kind. wat nu? Proficiat & bedankt! Je bent pas meter of peter geworden van een SOS kind. Fantastisch dat je je zo wil engageren om samen met ons kwetsbare

Nadere informatie

SEXPERT II. Studie bij Vlamingen van Turkse origine

SEXPERT II. Studie bij Vlamingen van Turkse origine SEXPERT II Studie bij Vlamingen van Turkse origine Introductie Waarom? Gebrek aan betrouwbare gegevens Maatschappelijk relevant Hoe? Deelnemers toevallig uitgekozen Interviews bij respondenten thuis Drietalige

Nadere informatie

Cultuur sensitief counselen over hiv ( testen) bij Subsaharaanse Afrikaanse migranten (SAM)

Cultuur sensitief counselen over hiv ( testen) bij Subsaharaanse Afrikaanse migranten (SAM) Cultuur sensitief counselen over hiv ( testen) bij Subsaharaanse Afrikaanse migranten (SAM) Dr Kristien Wouters, Dr Christiana Nöstlinger Instituut voor Tropische Geneeskunde / Helpcenter ITG Avondseminarie

Nadere informatie

bouwstenen cultuursensitieve-def.indd 4

bouwstenen cultuursensitieve-def.indd 4 bouwstenen cultuursensitieve-def.indd 4 11/03/16 12:27 5 Voorwoord Vlaanderen evolueert naar een superdiverse samenleving. Dit brengt grote uitdagingen met zich mee ook voor het beleidsdomein Welzijn,

Nadere informatie

Deelrapportage met resultaten uit de gezondheidsenquête volwassenen/ouderen 2010

Deelrapportage met resultaten uit de gezondheidsenquête volwassenen/ouderen 2010 Seksualiteit Deelrapportage met resultaten uit de gezondheidsenquête volwassenen/ouderen 2010 In de gezondheidsenquête is een aantal vragen opgenomen over seksuele gezondheid 1. Friezen van 19 tot en met

Nadere informatie

Naam : Klas : Datum :

Naam : Klas : Datum : Duurzame ontwikkeling Over duurzame ontwikkeling circuleren inmiddels honderden definities. Vaak wordt de internationaal aanvaarde definitie uit het rapport "Our Common Future" (Brundtland-rapport, 1987)

Nadere informatie

Master in de seksuologie

Master in de seksuologie Master in de seksuologie Faculteit Geneeskunde Kiezen voor de opleiding seksuologie De seksuologie is een erg jonge wetenschap amper iets meer dan een eeuw oud, waarvan de ontwikkeling lang heeft geleden

Nadere informatie

SOA IN ANTWERPEN (EN OMSTREKEN)

SOA IN ANTWERPEN (EN OMSTREKEN) SOA IN ANTWERPEN (EN OMSTREKEN) Geneeskundige dagen van Antwerpen 16 september 2017 Dr Tine Cornelissen Ghapro vzw Dr Karen Smets Huisarts/Domus Medica In de praktijk Ik had me graag eens helemaal laten

Nadere informatie

Verslag sessie 3: seksueel grensoverschrijdend gedrag

Verslag sessie 3: seksueel grensoverschrijdend gedrag Verslag sessie 3: seksueel grensoverschrijdend gedrag a. Reactie discuttant (Erika Frans) De resultaten van Sexpert zijn gelijklopend met eerder onderzoek: o Meer vrouwen dan mannen zijn het slachtoffer

Nadere informatie

Jaarverslag EXPOO 2014

Jaarverslag EXPOO 2014 Jaarverslag EXPOO 2014 EXPOO, het Expertisecentrum Opvoedingsondersteuning van de Vlaamse overheid, bouwt mee aan een positieve leefomgeving waar het voor kinderen en jongeren goed is om op te groeien.

Nadere informatie

Het klopt in mijn hoofd!

Het klopt in mijn hoofd! PERSBERICHT Brussel, 21 september 2011 Het klopt in mijn hoofd! Sinds 2009 vulden ruim 140.000 mensen de zelftest in over mentaal welbevinden op de website van de Vlaamse overheid, www.fitinjehoofd.be.

Nadere informatie

MAATSCHAPPELIJKE ORGANISATIES IN BELGIË EERSTE RESULTATEN

MAATSCHAPPELIJKE ORGANISATIES IN BELGIË EERSTE RESULTATEN MAATSCHAPPELIJKE ORGANISATIES IN BELGIË EERSTE RESULTATEN Frederik Heylen Jan Beyers Te gebruiken referentie: HEYLEN F. & BEYERS J. (2016). MAATSCHAPPELIJKE ORGANISATIES IN BELGIË: EERSTE RESULTATEN. UNIVERSITEIT

Nadere informatie

Wie zijn wij? Overal leesbaar

Wie zijn wij? Overal leesbaar Wie zijn wij? Metaal360 is hét kennisplatform op het gebied van metaalbewerking, innovaties en verspaning in Nederland en België. Wij houden u altijd op de hoogte van de laatste trends en ontwikkelingen

Nadere informatie

GEZONDHEIDSENQUETE 2013

GEZONDHEIDSENQUETE 2013 GEZONDHEIDSENQUETE 2013 RAPPORT 5: PREVENTIE Stefaan Demarest, Rana Charafeddine (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat

Nadere informatie

ONE TEAM ONE FAMILY. waar staan we? TEAM

ONE TEAM ONE FAMILY. waar staan we? TEAM ONE TEAM ONE FAMILY waar staan we? TEAM 2017-2018 www.knackvolley.be Wat is KNACK VOLLEY Roeselare voor jou? een plaats waar kinderen en jongeren veilig sporten, waar plezier gemaakt wordt, waar jouw mening

Nadere informatie

In de les praten over relaties en seksualiteit. Hoe maak je het makkelijk en leuk!

In de les praten over relaties en seksualiteit. Hoe maak je het makkelijk en leuk! In de les praten over relaties en seksualiteit Hoe maak je het makkelijk en leuk! Hoe kunt u leerlingen ondersteunen en leert u hen verantwoorde keuzes te maken op het gebied van relaties en seksualiteit?

Nadere informatie

Observatorium voor Gezondheid en Welzijn OPERATIONEEL PLAN 2011-2014

Observatorium voor Gezondheid en Welzijn OPERATIONEEL PLAN 2011-2014 Observatorium voor Gezondheid en Welzijn OPERATIONEEL PLAN 2011-2014 1. OPDRACHTEN VAN HET OBSERVATORIUM VOOR GEZONDHEID EN WELZIJN 1.1 Wettelijke basis De opdrachten van het Observatorium staan opgesomd

Nadere informatie

Juridische en bio-ethische aspecten hiv. Casussen, panel & feedback zaal 17 mei 2017

Juridische en bio-ethische aspecten hiv. Casussen, panel & feedback zaal 17 mei 2017 Juridische en bio-ethische aspecten hiv Casussen, panel & feedback zaal 17 mei 2017 Werkwijze Casussen Aangebracht Eric Florence, ITG Feedback Juridisch Nick van Gelder UA& Federaal Agentschap Geneesmiddelen&

Nadere informatie

IEMAND VAN JE FAMILIE

IEMAND VAN JE FAMILIE POLITIE STEUNKAARTJE IEMAND VAN JE FAMILIE STEUNKAARTJE IEMAND VAN JE GEZIN STEUNKAARTJE JE VERKERING STEUNKAARTJE BESTE VRIEND/VRIENDIN STEUNKAARTJE HUISARTS STEUNKAARTJE (LEERLING)BEGELEIDER STEUNKAARTJE

Nadere informatie

Onderzoek Veilig of niet?

Onderzoek Veilig of niet? Onderzoek Veilig of niet? 06 februari 2013 Over het onderzoek Aan dit online onderzoek, gehouden van 24 januari tot 04 februari 2013, deden 2.261 jongeren mee. Het onderzoek is gehouden in samenwerking

Nadere informatie

Resultaten Klantenonderzoek

Resultaten Klantenonderzoek Resultaten Klantenonderzoek Vorig jaar konden jullie een online vragenlijst invullen over gezondheid, uitbuiting en het wettelijke kader omtrent klanten in de prostitutie. Via deze weg willen we jullie

Nadere informatie

3. Inspraak - Participatie aan het beleid

3. Inspraak - Participatie aan het beleid kwaad berokkenen. Vaak is de zorgverlener zich dus niet bewust van de gevolgen van zijn handelingen (vandaar de be tussen haakjes). Voor Vlaanderen bestaat er een Vlaams Meldpunt Ouderenmis(be)handeling.

Nadere informatie

Seks onder je 25 e. Onderzoek naar de seksuele gezondheid van jarigen in Gelderland-Zuid

Seks onder je 25 e. Onderzoek naar de seksuele gezondheid van jarigen in Gelderland-Zuid Seks onder je 25 e Onderzoek naar de seksuele gezondheid van 17-25 jarigen in Gelderland-Zuid Onderzoek naar relaties en seks Seks onder je 25e is een onderzoek van Rutgers en Soa Aids Nederland. In 2016

Nadere informatie

Testen op HIV, ja of nee?

Testen op HIV, ja of nee? Afdeling Verloskunde, locatie AZU Testen op HIV, ja of nee? Informatie voor zwangere vrouwen Wat is HIV, wat is aids en wat zijn de gevolgen tijdens de zwangerschap. HIV is het virus dat de ziekte aids

Nadere informatie

Niet Normaal. Hetero s zijn niet normaal, ze zijn gewoon met meer.

Niet Normaal. Hetero s zijn niet normaal, ze zijn gewoon met meer. LEIDRAAD VOOR BEGELEIDERS Niet Normaal Hetero s zijn niet normaal, ze zijn gewoon met meer. Het project Niet Normaal wil seksuele diversiteit bespreekbaar maken bij (Gentse) jongeren van 14 tot 18 jaar.

Nadere informatie

pagina Colofon 3 Voorwoord 5 Overzicht bijeenkomsten 7 Aandachtspunten bij de bijeenkomsten en checklist 9

pagina Colofon 3 Voorwoord 5 Overzicht bijeenkomsten 7 Aandachtspunten bij de bijeenkomsten en checklist 9 Inhoudsopgave pagina Colofon 3 Voorwoord 5 Overzicht bijeenkomsten 7 Aandachtspunten bij de bijeenkomsten en checklist 9 Bijeenkomst 1: Seksuele ontwikkeling 13 t/m 62 Bijeenkomst 2: Vriendschap, relaties

Nadere informatie

We could not observe large positive changes [ ]. Youth did not significantly reduce sexual activity, and condom use at last seks only increased

We could not observe large positive changes [ ]. Youth did not significantly reduce sexual activity, and condom use at last seks only increased H I V We could not observe large positive changes [ ]. Youth did not significantly reduce sexual activity, and condom use at last seks only increased notably among males. Only one study reported a positive

Nadere informatie

PARTNERGEWELD VROUWELIJKE GENITALE VERMINKINGEN GEDWONGEN HUWELIJKEN EERGERELATEERD GEWELD SEKSUEEL GEWELD EN PROSTITUTIE

PARTNERGEWELD VROUWELIJKE GENITALE VERMINKINGEN GEDWONGEN HUWELIJKEN EERGERELATEERD GEWELD SEKSUEEL GEWELD EN PROSTITUTIE NATIONAAL ACTIEPLAN TER BESTRIJDING VAN ALLE VORMEN VAN GENDERGERELATEERD GEWELD 2015-2019 PARTNERGEWELD VROUWELIJKE GENITALE VERMINKINGEN GEDWONGEN HUWELIJKEN EERGERELATEERD GEWELD SEKSUEEL GEWELD EN

Nadere informatie

achtergrond, net zoals dat we mensen niet willen reduceren tot hun hiv-status. Zet daarom altijd mensen voorop.

achtergrond, net zoals dat we mensen niet willen reduceren tot hun hiv-status. Zet daarom altijd mensen voorop. Deze taalwijzer is een hulpmiddel voor mensen die schrijven over hiv en/of aids. Net zoals taal verandert zullen we deze taalwijzer ook constant updaten. Voor vragen over het gebruik van bepaalde termen

Nadere informatie

ENGAGEMENTSVERKLARING TER BESCHERMING VAN DE SEKSUELE INTEGRITEIT VAN DE MINDERJARIGE IN DE JEUGDSECTOR

ENGAGEMENTSVERKLARING TER BESCHERMING VAN DE SEKSUELE INTEGRITEIT VAN DE MINDERJARIGE IN DE JEUGDSECTOR ENGAGEMENTSVERKLARING TER BESCHERMING VAN DE SEKSUELE INTEGRITEIT VAN DE MINDERJARIGE IN DE JEUGDSECTOR UITGANGSPUNTEN Met deze engagementsverklaring verbinden wij ons ertoe de lichamelijke en seksuele

Nadere informatie

Onderzoek Wereldproblemen en Seks

Onderzoek Wereldproblemen en Seks Onderzoek Wereldproblemen en Seks 1V Jongerenpanel 24 oktober 2014 Over dit onderzoek Aan dit online onderzoek in samenwerking met dance4life, gehouden van 15 tot en met 23 oktober 2014, deden 1641 jongeren

Nadere informatie

Wie zijn wij? Overal leesbaar

Wie zijn wij? Overal leesbaar Wie zijn wij? Facade360 is de digitale bestemming voor de gevelbouw, architectuur en design in Nederland en België. Ons online kennisplatform belicht alle facetten op het gebied van gevelbouw. De redactie

Nadere informatie

Open Data in België en Vlaanderen; Interessante complexiteit. Noël Van Herreweghe

Open Data in België en Vlaanderen; Interessante complexiteit. Noël Van Herreweghe Open Data in België en Vlaanderen; Interessante complexiteit Noël Van Herreweghe 1 Inhoud: 1.Open data in de Belgische en Vlaamse context 2. Hoe zien wij open data in Vlaanderen 3. Status open data in

Nadere informatie

Diverse school, diverse kansen

Diverse school, diverse kansen Diverse school, diverse kansen Stel je buur de volgende 3 vragen: 1. Hoe kom jij in aanraking met diversiteit in onderwijs? 2. Wat is het eerste gevoel dat jij hebt wanneer je denkt aan diversiteit? 3.

Nadere informatie

APRIL 2014. Pagina 1 van 9

APRIL 2014. Pagina 1 van 9 APRIL 214 Inhoud Het doel van de thermometer is een eerste berichtgeving over de stand van zaken in 213 over seksuele gezondheid in Nederland. De thermometer bevat nieuwe gegevens van de centra seksuele

Nadere informatie

Verslag sessie 1: Seksuele start

Verslag sessie 1: Seksuele start Verslag sessie 1: Seksuele start a. Reactie discuttant (Lies Verhetsel): Enkele opvallende resultaten: o De resultaten van de seksuele startleeftijd lijken het effect van de mei 68/pil-generatie te tonen.

Nadere informatie

Helpcenter Jaarverslag Resources: Overzicht activiteiten

Helpcenter Jaarverslag Resources: Overzicht activiteiten Helpcenter Jaarverslag 2015 De conventie met het Riziv eindigde eind 2011. De financiering van het helpcenter werd van dan af verdergezet met eigen financiering, in afwachting van een nieuw besluit van

Nadere informatie

Inleiding... 2 Projecten en acties in Kennisuitwisseling over opvoedingsondersteuning... 3

Inleiding... 2 Projecten en acties in Kennisuitwisseling over opvoedingsondersteuning... 3 Jaarverslag 2012 Inhoudstafel Inhoudsopgave Inleiding... 2 Projecten en acties in 2012... 3 Kennisuitwisseling over opvoedingsondersteuning... 3 Websitebezoek en elektronische nieuwsbrieven Beschrijving

Nadere informatie

Visie Taalstimulering en meertaligheid Kind en Gezin

Visie Taalstimulering en meertaligheid Kind en Gezin Visie Taalstimulering en meertaligheid Kind en Gezin VLOR studiedag 3 februari 2012 Taal = hot item Arme peuters ook taalarm (16/03/2009) Steeds minder baby s met Nederlands als thuistaal geboren (4/12/2010)

Nadere informatie

INLEIDING. Wat is het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting?

INLEIDING. Wat is het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting? INLEIDING Wat is het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting? Het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting werd in 1999

Nadere informatie

Voor ik naar hier kwam, heb ik nog even een kijkje genomen op de. organisaties, vzw s die al dan niet dringend op zoek zijn naar

Voor ik naar hier kwam, heb ik nog even een kijkje genomen op de. organisaties, vzw s die al dan niet dringend op zoek zijn naar Vrijdag 3 december 2010 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Belgische medialaunch Europees Jaar 2011 Vrijwilligerswerk (enkel het gesproken woord telt) Dames

Nadere informatie

Seksuele Gezondheid. Thermometer 2014 Cijfers over soa s en seksualiteitsvragen van de GGD en Oost-Nederland

Seksuele Gezondheid. Thermometer 2014 Cijfers over soa s en seksualiteitsvragen van de GGD en Oost-Nederland 1 Seksuele Gezondheid Thermometer Cijfers over soa s en seksualiteitsvragen van de GGD en Oost-Nederland 2 Nog volop werk aan de winkel! Dit is alweer de zesde Thermometer Seksuele Gezondheid voor Oost-Nederland

Nadere informatie

Huis Sofia 22 november 2011

Huis Sofia 22 november 2011 Huis Sofia 22 november 2011 Overzicht presentatie Antwerpen in cijfers OCMW Antwerpen in cijfers Studenten in Antwerpen Strategische visie en doelstelling Visie en uitgangspunten Wie woont er? Wat betekent

Nadere informatie

Combinatiepreventie voor hiv

Combinatiepreventie voor hiv Combinatiepreventie voor hiv GEDRAGSMATIGE ASPECTEN STRUCTURELE DIMENSIE Tom Platteau Seksuoloog ITG DEPARTMENT OF CLINICAL SCIENCES Verminderen van transmissie door onveilig gedrag aan te pakken Voorbeelden?

Nadere informatie

Sponsordossier. Hartelijk dank voor uw steun en sponsoring vanwege de Epilepsie Liga. Fietsevenement Never falling down

Sponsordossier. Hartelijk dank voor uw steun en sponsoring vanwege de Epilepsie Liga. Fietsevenement Never falling down Vlaamse Liga tegen Epilepsie Martelaarslaan 204B 9000 Gent Tel: 09.235.74.89 ww.epilepsieliga.be Hartelijk dank voor uw steun en sponsoring vanwege de Epilepsie Liga Sponsordossier Fietsevenement Never

Nadere informatie

Dossier Mediacoach 2015

Dossier Mediacoach 2015 Dossier Mediacoach 2015 Mediacoach is een opleiding voor professionelen die werken met jongeren en/of volwassenen en die mediawijsheid willen integreren in hun eigen beroepspraktijk. Mediawijsheid is onontbeerlijk

Nadere informatie

achtergrond, net zoals dat we mensen niet willen reduceren tot hun hiv-status. Zet daarom altijd mensen voorop.

achtergrond, net zoals dat we mensen niet willen reduceren tot hun hiv-status. Zet daarom altijd mensen voorop. Deze taalwijzer is een hulpmiddel voor mensen die schrijven over hiv en/of aids. Net zoals taal verandert zullen we deze taalwijzer ook constant updaten. Voor vragen over het gebruik van bepaalde termen

Nadere informatie

Community / Etnische websites

Community / Etnische websites Community / Etnische websites Jos Poelman, Programma Jongeren Soa Aids Nederland Nationaal Congres Soa* Hiv* Seks* 1 dec. 2014 Community / Etnische websites Voorbeelden: Maroc.nl, Hababam.nl, Kitatin.com,

Nadere informatie

Maatschappelijke uitdagingen voor brede scholen

Maatschappelijke uitdagingen voor brede scholen Maatschappelijke uitdagingen voor brede scholen Inspiratiedag Brede School - 29 april 2014 - BRONKS Programma armoedebestrijding cijfers Armoede in Kortrijk In Kortrijk leven in 2011 11.227 inwoners in

Nadere informatie

ADVIES Europese Jongerenhoofdstad

ADVIES Europese Jongerenhoofdstad ADVIES Europese Jongerenhoofdstad Het European Youth Forum werkt in het voorjaar van 2008 het idee van een Europese jongerenhoofdstad verder uit. De Vlaamse Jeugdraad geeft zijn standpunt over dit idee.

Nadere informatie