Evaluatieverslag. pilot onderwijs. 'De Verdieping'

Transcriptie

1 Evaluatieverslag pilot onderwijs 'De Verdieping' Het maken van richtlijnen als didactische werkvorm binnen de psychosomatische gynaecologie H.B.M. van de Wiel (1) juli 2012 J. Wouda (1) W.C.M. Weijmar Schultz (2) D. Wilbers (3) (1) Wenckebach Instituut, UMCG (2) Afd. Obstetrie & Gynaecologie, UMCG (3) Afd. Obstetrie & Gynaecologie, MC Leeuwarden

2 Inhoud Samenvatting 2 1. Inleiding 3 2. Onderwijsopzet Doel van het onderwijs Deelnemers Thema/leerstof Werkvormen Docenten Organisatie 4 3. Uitvoering onderwijs (pilot) 4 4. Evaluatie van het pilot onderwijs Deelnemers Doelstellingen Thema/leerstof Werkvormen Docenten Organisatie 9 5. Conclusie 9 6. Literatuur 10 Bijlage 1a: Evaluatievragenlijst groep Bijlage 1b: Evaluatievragenlijst groep

3 Samenvatting Dit verslag beschrijft de evaluatie van een onderwijsaanbod binnen de opleiding van de aios Obstetrie/Gynaecologie in de Noordoostelijke opleidingsregio (OOR). In dit onderwijs wordt gebruik gemaakt van een nieuwe didactische werkvorm. Het onderwijs had oorspronkelijk als doel om de aios te leren denken en werken volgens het biopsychosociale model en de daarbij behorende richtlijnen. Daarnaast zou ook aandacht worden besteed aan de communicatieve problemen in de spreekkamer bij patiënten met psychosomatische problematiek. Het 'Masterclass' principe zou in het onderwijs als belangrijkste werkvorm worden gehanteerd. Dit principe houdt in dat de aios aan de hand van enkele presentaties door inhoudsdeskundigen zelf richtlijnen maken over het betreffende thema. Het onderwijs zou als pilot worden uitgevoerd voor een groep van ongeveer 12 aios. Het bleek echter mogelijk om het pilot onderwijs in te voegen in het bestaande programma van verplicht cursorisch onderwijs voor de aios. Deze samenwerking met het reguliere onderwijs had enkele grote voordelen. De deelname aan het onderwijs, de bijdrage van deskundigen en een aantal organisatorische zaken waren bij voorbaat verzekerd. Het onderwijs kon daardoor twee maal worden verzorgd voor in totaal 36 aios. De samenwerking kende echter ook enkele nadelen. De oorspronkelijke onderwijsopzet moest ingrijpend worden aangepast. Het thema psychosomatische gynaecologie werd vervangen door het thema cryopreservatie dat in het reguliere onderwijs al op het programma stond. Ook het Masterclass principe kon niet meer volgens plan worden toegepast. Het ochtendprogramma met presentaties lag al vast. Het middagprogramma was wel beschikbaar voor het werken in kleine groepen, maar de opdrachten gingen nu over ethische en communicatieve problemen rond cryopreservatie en waren nauwelijks meer gericht op het maken van eigen richtlijnen. Het resultaat van de middagsessies was dan ook niet meer een verzameling richtlijnen zoals oorspronkelijk beoogd. Beide groepen oordeelden positief over de presentaties in het ochtendprogramma. Het oordeel van de eerste groep (11 deelnemers) over het onderwijs in het middagprogramma was niet erg positief. Voor de tweede groep is op grond van de ervaringen en evaluaties het middagprogramma aangepast en is ook het onderwijsmateriaal verbeterd. Het oordeel van de tweede groep was dan ook positiever dan dat van de eerste groep, ondanks dat de tweede groep uit 25 deelnemers bestond, waardoor er minder gelegenheid was om inzichten en ervaringen met elkaar te delen. Uit de evaluatie viel op te maken dat in het pilot onderwijs het werken volgens het Masterclass principe niet goed uit de verf is gekomen. Tevens bleek dat de speelruimte voor innovatie in het bestaande curriculum beperkt is. Het bestaande programma is al erg vol en biedt weinig ruimte voor aanvulling. Bovendien kent het bestaande programma een bepaalde, voor de aios vertrouwde onderwijsmethodiek. Het implementeren van een nieuwe methodiek is dan niet eenvoudig. 2

4 1. Inleiding De OOR heeft subsidie toegekend voor het project "De Verdieping". Dit project behelst de ontwikkeling, uitvoering en evaluatie van cursorisch onderwijs binnen de opleiding van de aios Obstetrie/Gynaecologie, waarin gebruik wordt gemaakt van een nieuwe didactische werkvorm. Deze werkvorm levert een pakket richtlijnen op dat de aios kunnen gebruiken in hun werk. Bovendien kunnen de aios deze richtlijnen naar believen aanpassen aan veranderende inzichten en aan hun eigen behoeften. De didactische werkvorm wordt hieronder uitgebreid beschreven (zie 2.4). Het project "De verdieping" is een samenwerkingsverband tussen het Wenckebach Instituut, UMCG, de afdeling Obstetrie/Gynaecologie van het Medisch Centrum Leeuwarden en de afdeling Obstetrie/Gynaecologie van het UMCG. De projectgroep bestaat uit: - Prof. dr. H.B.M. van de Wiel, Wenckebach Instituut, UMCG - Prof. dr. W.C.M. Weijmar Schultz, Obstetrie/Gynaecologie, UMCG - Dr. D. Wilbers, Obstetrie/Gynaecologie, MCL In paragraaf 2 van dit verslag wordt beschreven hoe het onderwijsaanbod oorspronkelijk was opgezet. Paragraaf 3 beschrijft de pilot van het onderwijs op 9 maart en 13 april Paragraaf 4 doet verslag van de evaluatie van dit pilot onderwijs. Paragraaf 5 bevat de conclusies en aanbevelingen. 2. Onderwijsopzet 2.1 Doel van het onderwijs Na het volgen van het onderwijs kunnen de aios: - het biopsychosociaal denken en werken toepassen in de klinische praktijk; - denken in termen van en werken volgens richtlijnen; - algemene kennis en richtlijnen over psychosomatische problematiek binnen de gynaecologie vertalen naar richtlijnen voor de eigen werksituatie. 2.2 Deelnemers Het onderwijs staat open voor alle aios die in opleiding zijn tot gynaecoloog binnen de regio Noord- Oost (OOR). Voor de pilot van het onderwijs werd in eerste instantie gedacht aan een groep van maximaal 12 aios als deelnemers. De deelnemers krijgen vooraf informatie over het onderwijs. Voorafgaande aan het onderwijs worden enkele persoonlijke gegevens van de deelnemers verzameld (zie 4.1). 2.3 Thema/leerstof Als thema is gekozen voor de biopsychosociale aanpak van een aantal veel voorkomende problemen binnen de gynaecologie, zoals focale vulvitis, PMS/PMDD, PND en seksuele problematiek. De gepresenteerde leerstof is uiteraard in overeenstemming is met de huidige (wetenschappelijke) inzichten over psychosomatische gynaecologie. Aangezien de diagnostiek en behandeling van bovenstaande onderwerpen een sterk appèl doen op de communicatieve competentie van de aios zal in het onderwijs ook aandacht worden besteed aan de communicatieve vaardigheden van het RULO model [Wouda, 2011]: - het bewaken van het gespreksverloop en van de verstandhouding - actief luisteren - effectief uitleg geven - gebruik maken van beïnvloedende technieken (adviseren, counselen, overtuigen, steun bieden). 3

5 2.4 Werkvormen De belangrijkste werkvorm is het Masterclass-principe [Wiel 2009] bestaande uit een plenaire bijeenkomst, reflectie in subgroepen, zelfwerkzaamheid (huiswerk) en terugkoppeling 'op afstand'. Tijdens de plenaire bijeenkomst wordt 'state of the art' kennis over de biopsychosociale benadering van gynaecologische problematiek gepresenteerd door experts op het gebied van de psychosociale gynaecologie in een presentatie van maximaal 45 min. De docenten geven hierin enkele voorbeelden van het 'vertalen' van de kennis naar concrete praktijksituaties. Vervolgens reflecteren de aios in subgroepen van drie à vier deelnemers kritisch op de aangeboden informatie en stellen desgewenst vragen aan de docent die rondloopt. De bijeenkomst wordt afgesloten met een plenaire instructie over een huiswerkopdracht om de verworven inzichten uit te werken tot concrete richtlijnen voor de aanpak van psychosociale problematiek op de afdeling waar de aios op dat moment stage lopen. De informatie in de richtlijnen dient te voldoen aan de volgende eisen: * inhoudelijk 'state of the art' zowel wetenschappelijk aangetoond als ook door de beroepsgroep erkend; * niet alleen richtlijnen voor medisch denken en handelen, maar ook voor de communicatie met patiënten en andere hulpverleners en voor de organisatie van de zorg; * direct te gebruiken in de eigen werksituatie. Bovendien dient de vormgeving van de richtlijnen overeen te komen met de officiële richtlijnen van de beroepsgroep, i.c. de NVOG. 2.5 Docenten De projectgroep nodigt experts op het gebied van de psychosomatische gynaecologie uit om als docenten op te treden in de Masterclasses. De keuze van docenten hangt evenwel niet alleen af van hun inhoudelijke expertise, maar ook van hun didactische kwaliteiten en van hun ervaring binnen de gynaecologische zorg. Met de docenten wordt vooraf overlegd over de inhoud van hun bijdrage en over hun andere werkzaamheden zoals het beantwoorden van vragen van de aios en het beoordelen van de presentaties van de aios. 2.6 Organisatie De verantwoordelijkheid voor de inhoudelijke en didactische invulling en voor de organisatie van het onderwijs berust bij de projectgroep die de subsidie heeft aangevraagd bij de OOR. Een aantal organisatorische taken zijn ondergebracht bij het Wenckebach Instituut van het UMCG, zoals het contact onderhouden met de deelnemers en met de docenten, regelen van lokaties en faciliteiten, administratieve en technische ondersteuning en financieel beheer. Het onderwijs zal tweemaal worden verzorgd: éénmaal voor de aios die werkzaam zijn in Friesland en éénmaal voor de aios in Groningen (UMCG, Martini). Tenminste één van de leden van de projectgroep is aanwezig bij deze bijeenkomsten. Afwijkingen van het programma en eventuele problemen tijdens de uitvoering worden direct teruggekoppeld naar de overige leden van de projectgroep. 3. Uitvoering onderwijs (pilot) De aios die in opleiding zijn tot gynaecoloog in de regio Groningen, nemen deel aan een verplicht onderwijsprogramma (clusteronderwijs). Tot dit onderwijs behoort een dag over voortplantingsgeneeskunde (VPG). Deze dag staat onder auspiciën van de Werkgroep Psychosomatische Obstetrie & Gynaecologie (WPOG), een officiële werkgroep van de NVOG. In 4

6 overleg met de WPOG werd besloten de krachten te bundelen en het pilot onderwijs te laten samenvallen met de geplande WPOG onderwijsdag. Op deze manier kon met de onderwijsinnovatie worden geëxperimenteerd zonder dat dit een verzwaring van de onderwijslast van de aios zou betekenen. De onderwijsdag is op 9 maart verzorgd voor 11 aios. Op 13 april volgde een vergelijkbare onderwijsdag voor 25 aios. Het ochtendprogramma van de WPOG onderwijsdag was al vastgelegd en bevatte lezingen over diverse aspecten van cryopreservatie (biologie, kliniek en juridische aspecten). Het middagprogramma zou oorspronkelijk worden verzorgd door leden van de WPOG en bevatte een bijdrage over IVF en Stress, een bijdrage van een vertegenwoordigster van de patiëntenvereniging Freya en een diskussie van de aios in subgroepen over ethische dilemma's rond IVF aan de hand van verschillende casus. In overleg met Dr. C. Vos van de WPOG is het middagprogramma van 9 maart aangepast zodat de aios zouden werken aan het ontwikkelen van richtlijnen conform het Masterclass principe. De voordrachten in het ochtendprogramma over cryopreservatie vormden de daarvoor benodigde 'state-of-the-art' presentatie. Het middagprogramma werd besteed aan het ontwikkelen van richtlijnen op het gebied van voortplantingsgeneeskunde met accent op ethiek en communicatie. Vooraf hebben enkele aios drie casus gemaakt waarin een aantal ethische en communicatieve dilemma's naar voren kwamen die (kunnen) optreden bij VPG problematiek. In het middagprogramma is aan de hand van deze casuistiek in subgroepen gewerkt aan het ontwikkelen van richtlijnen, waarbij iedere subgroep een andere casus voor zijn rekening nam. De uitkomsten zijn plenair besproken en de resultaten zijn op de internetsite gezet. Op grond van de ervaringen met het programma op 9 maart (zie evaluatie), is het programma voor 13 april aangepast. Met name de opdrachten voor het werken in de subgroepen zijn duidelijker geformuleerd. Ook zijn de opdrachten voor het ethisch beraad en de opdrachten over communicatie verdeeld over twee gescheiden sessies met daartussen een plenaire terugkoppeling en verdere toelichting op de communicatieopdrachten. Tevens zijn er twee casus toegevoegd aangezien de groep van 25 aios werd verdeeld over 5 subgroepen. Ook van deze groep zijn de resultaten van de discussies op de internetsite gezet. 4. Evaluatie van het pilot onderwijs Aangezien het onderwijs een pilot betrof, heeft de evaluatie zich beperkt tot de volgende vragen [Wiel 2008]: - hoe was de deelname aan het onderwijs; - is het onderwijs verlopen zoals beoogd (procesevaluatie); - in hoeverre was het onderwijs uitvoerbaar (feasibility); - wat vonden de deelnemers van het onderwijs. Gezien de beperkte opzet van het onderwijs en van de evaluatie was het niet mogelijk verdergaande evaluatievragen naar veranderingen in kennis en gedrag van de deelnemers te beantwoorden. Aan het einde van de onderwijsdag hebben de deelnemers een evaluatielijst beantwoord. In de evaluatielijst werd een oordeel gevraagd over de diverse aspecten van het onderwijs. Deze beoordeling was telkens op een 10-puntsschaal (rapportcijfer). De evaluatie had alleen betrekking op het pilot onderwijs in het middagprogramma. Wel is in de evaluatie de waardering voor het ochtendprogramma als geheel meegenomen teneinde dit oordeel te kunnen vergelijken met het oordeel over (de verschillende onderdelen van) het middagprogramma. De afzonderlijke presentaties in het ochtendprogramma zijn door de deelnemende aios apart geëvalueerd op dezelfde manier (via internet) als voor andere onderdelen van het clusteronderwijs. Op grond van de ervaringen van de eerste cursusdag is de evaluatielijst enigszins aangepast. Bijlage 1 bevat de evaluatielijsten voor de eerste en voor de tweede cursusdag. 5

7 4.1 Deelnemers Vrijwel alle aios in opleiding tot gynaecoloog in de regio Noordoost Nederland (OOR) hebben deelgenomen aan het pilot onderwijs. Aan het begin van de onderwijsdag hebben de deelnemers een vragenlijst ingevuld over hun (voor)opleiding, hun klinische ervaring en hun wensen en verwachtingen t.a.v. de onderwijsdag. Tabel 1 geeft een overzicht van enkele kenmerken van deze aios. Aantal deelnemers 9 maart april Geslacht man 8 vrouw 28 Aantal jaren in O/G opleiding Aantal maanden klinisch werkzaam voor start opleiding Aanvullend onderwijs over ethiek en/of communicatie gehad? Gemiddelde 2.8 Stdev (range) 1.93 (0-6) Gemiddelde 26.4 Stdev (range) 20.8 (84-0) ja 16 nee 18 Tot de deelnemers behoorden zowel beginnende aios met weinig klinische ervaring als ook aios met een vrijwel voltooide opleiding en veel klinische ervaring. Bijna de helft van de aios (16) had na het artsexamen aanvullend onderwijs gevolgd in psychosomatische O&G en/of ethiek en/of communicatie. In de meeste gevallen betrof dit het communicatieonderwijs van het Wenckebach Instituut. Vier aios hadden aan het ethiek onderwijs van het clusteronderwijs meegedaan. De verwachtingen van de deelnemers over het nut van deze onderwijsdag waren gematigd positief (gemiddeld cijfer 6.4 op een 10-puntsschaal). De jongere aios verwachtten er meer van dan de oudere aios (correlatie: -.42). 19 aios hebben thema's genoemd die men graag op deze onderwijsdag behandeld zou zien. De wensen van deze aios waren gelijkelijk verdeeld over medisch-inhoudelijke (9), ethische (7) en communicatieve thema's (9). Door de vraagstelling in de voormeting bij de eerste groep hadden de aios van deze groep meer wensen t.a.v. psychosomatische thema's zoals onbegrepen buikpijnklachten en de psychische gevolgen van chronische klachten. Voor de tweede groep was de vraag meer toegespitst op het thema cryopreservatie en lagen de wensen ook in het verlengde van dit thema met een gelijke belangstelling voor ethiek en voor communicatie. 4.2 Doelstellingen 6

8 In verband met aansluiting bij het reeds geplande clusteronderwijs, is de doelstelling van het onderwijs aangepast. Het onderwijs kreeg nu als doelstelling om op basis van de kennis over cryopreservatie die werd aangereikt in het ochtendprogramma, ethische en communicatieve richtlijnen te ontwikkelen voor voortplantingsgeneeskundige behandelingen, die de aios in de eigen werksituatie zouden kunnen gebruiken. Helaas is de evaluatievraag in hoeverre deze doelen zijn bereikt, slechts door 7 deelnemers beantwoord (gem. oordeel = 7.1). Deze respons is niet representatief. De deelnemers hebben daarnaast een oordeel gegeven over het nut van het onderwijs. Met name de eerste groep was zeer positief over de presentaties in het ochtendprogramma (gem. oordeel = 8.7). De tweede groep vond deze presentaties minder nuttig (gem. oordeel = 7.7) 1. Uit de evaluatie blijkt dat de ochtendpresentaties nuttiger werden gevonden (gem. oordeel = 8.0) dan men vooraf had verwacht (verwachte nut = 6.4, zie 4.1). Over het nut van de diverse onderdelen van het middagprogramma waren beide groepen minder positief (gem. oordeel = 6.7). Dit oordeel komt overeen met de verwachtingen hierover. De antwoorden op de vraag welk gedeelte of welke gebeurtenis van de onderwijsdag men zich zal blijven herinneren, onderstrepen bovengenoemde bevindingen. Het meest werden één of meer presentaties genoemd (23 maal). Het werken aan de ethische en communicatieve opdrachten werd resp. 5 en 3 maal genoemd. 4.3 Thema/leerstof Door de aanpassing aan het thema van het clusteronderwijs verschilde het thema van het pilot onderwijs van het oorspronkelijke thema. Het thema 'cryopreservatie' heeft zeker raakvlakken met de psychosomatische gynaecologie, maar is niet een voor de hand liggend thema uit dit aandachtsgebied. Voor de eerste groep was er 'smiddags wel een korte presentatie over IVF en stress, maar beide groepen hebben zich in het middagprogramma beziggehouden met ethische dilemma's en communicatieve problemen rond cryopreservatie. De biopsychosociale invalshoek van gynaecologische problematiek is daardoor weinig aan bod gekomen. Voor de eerste groep sloot het thema ook niet goed aan bij de wensen, omdat bij de inventarisatie hiervan nog niet de specifieke invalshoek van de cryopreservatie was aangegeven. De tweede groep was hierover vooraf beter geïnformeerd. 4.4 Werkvormen De beoogde werkvorm volgens het Masterclass principe is in deze pilot beperkt toegepast. Het ochtendprogramma bevatte vier presentaties over verschillende aspecten van cryopreservatie met een totale duur van bijna 3 uur i.p.v. één presentatie van 45 minuten over een psychosomatisch thema uit de obstetrie en gynaecologie, zoals de oorspronkelijke opzet aangeeft. In het middagprogramma zijn de aios weliswaar in subgroepen bezig geweest met ethische dilemma's en met de communicatieve obstakels die hieruit voortvloeien, maar deze diskussies hebben slechts in beperkte mate geleid tot duidelijke en praktisch bruikbare richtlijnen. Gezien de volheid van het reguliere opleidingstraject hebben de aios ook geen huiswerk meegekregen en hebben ze dus ook niet individueel een vademacum hoeven/kunnen maken over de biopsychosociale aanpak van een aandoening uit hun eigen klinische praktijk. Een echte richtlijn over de diagnostiek en behandeling van psychosomatische aandoeningen is dan ook niet tot stand gekomen. Aangezien het in dit pilot onderwijs didactisch gezien primair ging om het proces en niet om de uitkomst, is dat op zich geen 1 Wanneer in dit verslag wordt gesproken van een verschil, dan wordt daarmee altijd een statistisch sigificant verschil (T-toets, p <.01) bedoeld. 7

9 probleem. Conform de subsidie aanvraag is het resultaat van alle discussies, zoals concept richtlijnen en tips voor de klinische praktijk, op de website geplaatst. Er wordt nog nagegaan in hoeverre deze website door de aios en eventueel ook door anderen wordt bekeken. Het oordeel van de eerste groep over het nut van de diverse werkvormen in het middagprogramma was niet erg positief. Onderstaande tabel toont het gemiddelde oordeel van de eerste groep: Werkvormen: Instructie over het maken van richtlijnen 5.4 Richtlijnen ontwikkelen in een subgroep 5.9 Feedback krijgen op de door onze groep ontwikkelde richtlijnen 6.6 Bespreken van richtlijnen die door andere groepen zijn ontwikkeld 6.7 Beschikbaar zijn van de richtlijnen op een website 5.5 Totaal: 6.0 De tweede groep was gematigd positief over het nut van de diverse onderdelen van het aangepaste middagprogramma. Onderstaande tabel toont het gemiddelde oordeel van de tweede groep over de diverse onderdelen: Onderdeel/werkvorm: Presentatie van patiëntenvereniging Freya 7.3 Opdracht over ethische afwegingen en keuzes t.a.v. cryopreservatie 7.2 Opdracht over communicatieve obstakels en oplossingen in gesprekken met patiënten over cryopreservatie 6.8 Plenaire bespreking van ethische en communicatieve aanwijzingen en tips 6.7 Totaal: 7.0 Omdat niet alleen het programma, maar ook de evaluatielijst is aangepast voor de tweede groep, zijn de uitkomsten van de eerste en tweede groep niet goed met elkaar te vergelijken. Wel kan worden geconcludeerd dat de tweede groep het middagprogramma in z'n geheel nuttiger vond dan de eerste groep (gem. oordeel = 7.0 v.s. 6.0) In de evaluatie is aan de aios gevraagd om suggesties te geven voor het verbeteren van de effectiviteit en efficiëntie van het programma. 21 aios hebben suggesties gegeven. Onderstaande tabel geeft een overzicht. Over de casuïstiek waarmee in de subgroepen werd gewerkt, waren de meningen van zowel de deelnemers als van de begeleiders verdeeld. Sommige casus leenden zich uitstekend voor een discussie over ethische dilemma's. Ze waren realistisch en klinisch relevant en de belangen van de verschillende betrokken partijen, zoals het ongeboren kind, de (draag)ouders, artsen, ziekenhuis en maatschappij, konden goed worden geanalyseerd. Andere casus bleken niet realistisch en/of geen ethische dilemma's met zich mee te brengen. Suggesties over: Aantal 8

10 Meer plenair werken, m.n. casus bespreking en ethisch beraad 13 Actiever (ochtend)programma, korter, evenwichtiger, meer afwisseling Meer laten voorbereiden, m.n. casusbesprekingen (huiswerk vooraf) Duidelijker instructies over opdrachten (alleen door eerste groep genoemd) Communicatieopdracht aanpassen c.q. laten vervallen (alleen door tweede groep genoemd) Betere begeleiding van het werken in de subgroepen 2 Beter aansluiten bij ervaring van de aios, aanpassen aan het opleidingsniveau Praktische wensen en tips, zoals betere ventilatie in de onderwijsruimte (tweede groep), andere dag kiezen (niet vrijdag) en het verstrekken van uitrijkaarten Docenten Met de docenten van het ochtendprogramma is vooraf vrijwel geen overleg geweest over de afstemming van het ochtendprogramma en het middagprogramma. De docenten van het ochtendprogramma hebben ook geen rol gespeeld als begeleider in het middagprogramma. De subgroepen in het middagprogramma zijn begeleid door andere docenten waarvan er slechts een enkeling expertise en klinische ervaring had op het gebied van cryopreservatie. 4.6 Organisatie Het clusteronderwijs werd georganiseerd door medewerkers van de afdeling Obestetrie & Gynaecologie van het UMCG. Het pilot onderwijs sloot zoals gezegd daarbij aan. Organisatorische zaken zoals het contact met de deelnemers en met de docenten, administratieve zaken en de reserveringen van ruimtes, faciliteiten en catering, lagen daardoor in eerste instantie buiten het blikveld van de projectgroep. Omdat de eerste groep vrij klein was gaf dat geen problemen. Voor de tweede groep van 25 deelnemers moesten er echter diverse zaken anders of extra worden geregeld. Dat koste wat moeite, maar is uiteindelijk wel goedgekomen. 5. Conclusie In de evaluatie stonden de volgende vragen centraal: - hoe was de deelname aan het onderwijs; - is het onderwijs verlopen zoals beoogd (procesevaluatie); - in hoeverre was het onderwijs uitvoerbaar (feasibility); - wat vonden de deelnemers van het onderwijs. Door aan te sluiten bij het bestaande, verplicht clusteronderwijs voor de aios konden een aantal problemen worden omzeild die zich vaak voordoen als men nieuw onderwijs aanbiedt. Het werven van de deelnemers was geen probleem, de bijdrage van deskundige docenten was gegarandeerd en de 9

11 administratie en logistiek werd door een bestaande organisatie geregeld. Het pilot onderwijs was daardoor goed uitvoerbaar. Anderzijds maakte de samenwerking met het bestaande clusteronderwijs het pilot onderwijs wel kwetsbaar. Mede omdat de beslissing om aan te sluiten bij het clusteronderwijs, vrij kort voor de eerste onderwijsdag werd genomen, liet de afstemming tussen het ochtendprogramma en het middagprogramma te wensen over. Kenmerkende onderdelen van het Masterclass principe konden daardoor niet worden gerealiseerd en er was ook onvoldoende tijd/gelegenheid om het onderwijsmateriaal dat nodig is voor het werken in de subgroepen (instructies, casuïstiek) goed voor te bereiden. Uit de evaluatieresultaten valt dan ook op te maken dat in het pilot onderwijs het werken volgens het Masterclass principe niet goed uit de verf is gekomen. De aios vonden het ochtendprogramma wel boeiend, maar ook te passief en (daardoor) te lang duren. Het werken in de subgroepen in het middagprogramma kon hen minder bekoren en heeft ook niet het gewenste resultaat opgeleverd, nl. praktisch bruikbare richtlijnen. De aios wilden meer afwisseling tussen luisteren en zelf bezig zijn, duidelijker instructies over de opdrachten, betere/intensievere begeleiding bij de opdrachten en meer tijd voor het ethisch beraad met vooral meer uitwisseling van resultaten tussen de groepen. Achteraf bleek ook dat de speelruimte voor innovatie in het bestaande curriculum beperkt is. De aios hebben niet alleen een relatief vol cursorisch onderwijsprogramma, maar ook een bepaald verwachtingspatroon over het onderwijs. Het doorbreken van dit geijkte patroon vraagt om meer voorbereiding en mogelijk ook om meer kleinschaligheid dan in deze pilot kon worden gerealiseerd. 6. Literatuur - Wiel HBM van de, Goris J. Innovation in medical postgraduate education: a pilot study. (2009). J Psychosom Obst Gynec, 30:1-4 - Wiel HBM van de, Wouda JC. Evaluative studies in (medical) education. (2008). J Psychosom Obst Gynecol, 29:1-2 - Wouda JC, Zandbelt LC, Smets EMA, Wiel HBM van de. Assessment of physician competency in patient education: reliability and validity of a model-based instrument. (2011). Pat Educ Couns, 85:

12 Bijlage 1a: Evaluatievragenlijst groep Het onderwijs had tot doel om ethische en communicatieve richtlijnen te ontwikkelen over VPG die u in de eigen werksituatie kunt gebruiken. In hoeverre zijn de doelen voor deze onderwijsmiddag voor u gerealiseerd? Graag uw (rapport)cijfer (1 = volstrekt niets bereikt, 5 = wel wat bereikt, maar ook veel blijven liggen, 10 = alle doelen gerealiseerd). Geef s.v.p. uw waardering voor de diverse onderdelen van deze onderwijsdag d.m.v. een (rapport)cijfer (1 = volstrekt nutteloos = absoluut onmisbaar) Onderdeel: 2. Presentaties over VPG in de ochtend 3. Instructie over het maken van richtlijnen 4. Richtlijnen ontwikkelen in een subgroep 5. Feedback krijgen van anderen over de door ons ontwikkelde richtlijnen 6. Bespreken van richtlijnen die door andere groepen zijn ontwikkeld 7. Het beschikbaar stellen/komen van richtlijnen op de website 8. Terugkijkend op deze onderwijsdag en alles wat u daarvoor moest doen, in hoeverre vond u de inspanning dan de moeite waard? Graag uw (rapport)cijfer: (1 = volstrekte tijdverspilling/heeft niets opgeleverd, 5 = wel resultaat, maar ook wel veel inspanning, 10 = optimaal resultaat, gezien de inspanning). 9. Welk gedeelte of welke gebeurtenis van deze onderwijsdag zult u zich blijven herinneren? 10. In hoeverre zou u een collega aanraden om aan deze onderwijsdag deel te nemen? Graag uw (rapport)cijfer: (1 = absoluut afraden, 5 = niet bijzonder, maar ook niet vervelend, 10 = absolute aanrader) 11 Zie Ommezijde

13 11. Hoe zou de effectiviteit van deze onderwijsdag kunnen worden vergroot? 12. Hoe zou de efficiëntie van deze onderwijsdag (= hetzelfde of nog meer bereiken met minder inspanning) kunnen worden vergroot? 13. Graag ook eventuele andere suggesties voor verbetering van deze manier onderwijsdag Bedankt voor uw medewerking! 12

14 Bijlage 1b: Evaluatievragenlijst groep Het onderwijs had tot doel om praktische richtlijnen (aanwijzingen, tips) te ontwikkelen over cryopreservatie behandeling die u in de eigen werksituatie kunt gebruiken. Het accent lag daarbij op de ethische en communicatieve aspecten in de spreekkamer. In hoeverre zijn de doelen voor deze onderwijsdag voor u gerealiseerd? Graag uw (rapport)cijfer (1 = volstrekt niets bereikt, 5 = wel wat bereikt, maar ook veel blijven liggen, 10 = alle doelen gerealiseerd). Geef s.v.p. uw waardering voor de diverse onderdelen van deze onderwijsdag d.m.v. een (rapport)cijfer (1 = volstrekt nutteloos = absoluut onmisbaar) Onderdeel: 2. Presentaties over cryopreservatie: (cryobiologie, spoed-ivf, wetgeving, NVOG richtlijnen, logistiek) 3. Presentatie van patiëntenvereniging Freya 4. Opdracht (in subgroep) over ethische afwegingen en keuzes t.a.v. cryopreservatie 5. Opdracht (in subgroep) over communicatieve obstakels en oplossingen in gesprekken met patiënten over cryopreservatie 6. Plenaire bespreking van ethische en communicatieve aanwijzingen en tips 7. Terugkijkend op deze onderwijsdag en alles wat u daarvoor moest doen, in hoeverre vond u de inspanning dan de moeite waard? Graag uw (rapport)cijfer: (1 = volstrekte tijdverspilling/heeft niets opgeleverd, 5 = wel resultaat, maar ook wel veel inspanning, 10 = optimaal resultaat, gezien de inspanning). 8. Welk gedeelte of welke gebeurtenis van deze onderwijsdag zult u zich blijven herinneren? 9. In hoeverre zou u een collega aanraden om aan deze onderwijsdag deel te nemen? Graag uw (rapport)cijfer: (1 = absoluut afraden, 5 = niet bijzonder, maar ook niet vervelend, 10 = absolute aanrader) Zie Ommezijde 13

15 10. Hoe zou de effectiviteit van deze onderwijsdag kunnen worden vergroot? 11. Hoe zou de efficiëntie van deze onderwijsdag (= hetzelfde of nog meer bereiken met minder inspanning) kunnen worden vergroot? 12. Graag ook eventuele andere suggesties voor verbetering van deze manier onderwijsdag Bedankt voor uw medewerking! 14