I Datum: - 5 DEC 2008

Transcriptie

1 Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties > Retouradres Postbus EA Den Haag Aan de colleges van B&W en de besturen van de regionale I : - 5 DEC 2008 Directie Politie en Veiligheidsregio's KPMI Schedeldoekshaven EZ Den Haag Postbus EA Den Haag Contactpersoon Niek Mestrum Betreft Aanbiedingsbrief beschouwing veiligh%id brandweerduiken; systeembeschouwing en vervolgacties Geachte heer/mevrouw, Naar aanleiding van enkele (bijna)duikongevallen en het Inspedieprojed van de Arbeidsinspectie bij de brandweer in 2007 bestaat de nodige zorg over de veiligheid van brandweerduikers. Als minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) ben ik van mening dat die veiligheid met voorrang moet worden verbeterd. De Inspectie Openbare Orde en Veiligheid (Inspectie OOV) en de Nederlandse Vereniging voor Brandweerzorg en Rampenbestrijding (NVBR) hebben inmiddels een systeembeschouwing uitgevoerd naar de veiligheid van het brandweerduiken. Deze beschouwing heeft geleid tot het rapport 'Veiligheid brandweerduiken beschouwd'. Dit rapport bied ik u hierbij aan. Het rapport is tevens, voorzien van mijn beleidsreactie, aan de Tweede Kamer aangeboden. In deze brief ga ik kort in op het rapport, de vervolgactiviteiten en de beleidsvoornemens. Ik wil echter benadrukken dat er geen reden is om met het nemen van maatregelen te wachten tot deze activiteiten zijn afgerond. Tijdens de systeembeschouwing is gebleken dat een aantal urgente veiligheidsmaatregelen noodzakelijk is. De Inspectie OOV heeft de regionale en gemeentelijke commandanten van de brandweer met brandweerduikers hierover tussentijds geïnformeerd bij brief van 24 september opmep Ik ga ervan uit dat de urgente veiligheidsmaatregelen nu al worden doorgevoerd en roep u, als verantwoordelijk werkgever, op om erop toe te zien dat deze maatregelen, die beschreven staan in bijlage IV van het rapport, tot het gewenste resultaat leiden. Tevens roep ik u op erop toe te zien dat de duikveiligheid organisatorisch goed is geborgd, effectief wordt aangestuurd en de juiste veiligheidscultuur wordt gerealiseerd. Hierbij breng ik in het bijzonder de adviezen in het rapport in de paragrafen 9.7 (operationeel management), 10.3 a en d tot en met j (bekwaamheid ' duikpersoneel) en 11.8 a tot en met d (beheersmatig management) onder Pagina 1 van 4

2 uw aandacht. Verder wil ik benadrukken dat het rapport ook is bedoeld voor besturen van gemeenten zonder duikploegen, die gebruik maken van duikbijstand uit andere gemeenten. Voorafgaande activiteiten en doel van de systeembeschouwing De Inspectie OOV heeft de besturen van brandweerkorpsen met duikers bij brieven van 20 maart en 6 juni 2008 al geïnformeerd over de mogelijke knelpunten bij de duikveiligheid die op dat moment bekend waren en opgeroepen om waar nodig verbetermaatregelen te treffen. Met de systeembeschouwing is vervolgens nagegaan of de veiligheid voldoende kan worden gewaarborgd met het huidige systeem voor het duiken bij de brandweer. Daarbij is ook met de Arbeidsinspectie en deskundigen van verschillende disciplines afgestemd. Urgente verbetermaatregelen De urgente verbetermaatregelen hebben betrekking op het risico van een acuut gebrek aan ademlucht onder water en onvoldoende mogelijkheden om tijdig het wateroppervlak te bereiken, de effectiviteit van de reserveduiker als noodvoorziening en het risico op vastraken onder water met te weinig mogelijkheden voor de duiker om zichzelf te bevrijden. De urgentie van de maatregelen wordt ook onderschreven door de geraadpleegde deskundigen van het ministerie van Defensie, het Staatstoezicht op de Mijnen en de Arbeidsinspectie. Tevens bestaat over deze punten overeenstemming met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). Met de Inspectie OOV en de NVBR ben ik van mening dat de urgente verbeterpunten met beperkte middelen en in korte tijd kunnen worden doorgevoerd. Overige maatregelen Het rapport bevat ook beschouwingen over het systeem van brandweerduiken, het operationele en beheersmatige veiligheidsmanagement en de bekwaamheid van het duikpersoneel. Hierin worden concrete adviezen alsmede een set van sturingsindicatoren voor de veiligheid van het brandweerduiken aangereikt. De beschouwingen van het operationeel veiligheidsmanagement en de bekwaamheid hebben ook betrekking op de bevelvoerders en officieren van dienst van korpsen die voor waterongevallen gebruik maken van duikploegen van buurgemeenten of van de regio. De resultaten van de systeembeschouwing zijn op 30 oktober 2008 gepresenteerd tijdens een symposium over de veiligheid van het brandweerduiken. Dit symposium was gericht op de commandanten, hoofden repressie, veiligheidsdeskundigen, duikcoördinatoren en duikinstructeurs van de brandweer. Pagina 2 van 4

3 Vervolgactiviteiten De NVBR voert de resultaten van de systeembeschouwing momenteel door in de Leidraad Bestrijding Waterongevallen door de brandweer en de model Werkinstructie duiken brandweer. Het Nederlands Bureau Brandweerexamens werkt aan het aanpassen van de examens en de hercertificering op korte termijn en het Nederlands Instituut voor fysieke veiligheid aan de aanpassing van de leerstof en de oefenkaarten. Er is de afgelopen maanden hard gewerkt om de kans op herhaling van ongevallen bij het brandweerduiken zoveel mogelijk te verkleinen. Nu zijn de verantwoordelijke werkgevers en de commandanten van de korpsen die duiken aan zet. Dat geldt overigens ook voor andere betrokken partijen zoals opleidingsinstituten en de arbodiensten die op grond van de Arbeidsomstandighedenwet risico-inventarisaties en -evaluaties beoordelen. Arbodiensten die worden ingeschakeld voor het brandweerduiken moeten goed op de hoogte zijn van de risico's van het brandweerduiken en de beheersing hiervan. Beleid De Inspectie OOV en de NVBR hebben de praktijk van het brandweerduiken grondig beschouwd. Ik ben dan ook zeer erkentelijk voor deze systeembeschouwing en ondersteun de resultaten van harte. De brandweer heeft als wettelijk vastgestelde taak het redden van mens en dier. Veelvuldig raken in Nederland mensen en dieren op het water in nood of zij raken door een ongeval te water. De brandweer moet ook in die situaties levensreddend kunnen optreden. Hiervoor zijn duikteams nodig. De brandweer is de enige organisatie die in staat is op ieder tijdstip duikers ter plaatse te hebben om nog levensreddend te kunnen optreden. De extra fysieke veiligheid die de brandweer hiermee biedt is een belangrijke meerwaarde voor de maatschappij. Deze meerwaarde moet echter wel geleverd kunnen worden in een veilige context voor de brandweerduikers, waarbinnen de gemeentelijke en regionale korpsen de risico's voldoende beheersen. De veiligheid van brandweerduikers moet ook in de toekomst geborgd blijven. De bestuurlijke maatregelen waartoe de Inspectie OOV in dat kader oproept (zoals een landelijke coördinatie en een totaalkader voor veilig duiken) vergen echter afstemming en een degelijke bestuurlijke inbedding. Ik zal in de komende maanden in nauw overleg met de minister van SZW, de VNG, het Veiligheidsberaad en de NVBR nadere beleidsmaatregelen ontwikkelen. Over de uitkomsten zal ik u begin 2009 berichten. Na het verschijnen van het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid naar aanleiding van het duikongeval te Terneuzen, dat medio april 2009 wordt verwacht, zal ik u hierop mijn reactie geven. Indien het rapport daartoe aanleiding geeft, zal ik aanvullende beleidsmaatregelen nemen. Pagina 3 van 4

4 Tot slot De minister van SZW heeft dit voorjaar naar aanleiding van ongevallen bij het brandweerduiken aan de Tweede Kamer toegezegd dat de Arbeidsinspectie alle brandweerkorpsen met duikers zal inspecteren op duikveiligheid. Dit inspectieproject is reeds gestart. Daarbij worden alle brandweerkorpsen met duikers geïnspecteerd. Ook de implementatie van de eerdergenoemde urgente verbetermaatregelen wordt hierin meegenomen. Een afschrift van deze brief gaat naar de gemeenteraden en de commandanten van de gemeentelijke en regionale brandweren. Indien u extra exemplaren van het rapport wilt ontvangen, dan kunt u contact opnemen met mevrouw Mila Prahladsingh (mila.prahladsingh@minbzk.nl). Het rapport is ook te downloaden van de website van de Inspectie OOV, DE MINISTER VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES, Pagina 4 van 4

5 Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Retouradres Postbus EA Den Haag Aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Postbus EA Den Haag Directie Politie en Veiligheidsregio's KPMI Schedeldoekshaven EZ Den Haag Postbus EA Den Haag Contactpersoon Niek Mestrum Betreft Aanbiedingsbrief Tweede Kamer beschouwing IOOV brandweerduiken Hierbij bied ik uw Kamer het rapport van de Inspectie Openbare Orde en Veiligheid (Inspectie OOV) over de systeembeschouwing naar de veiligheid van het brandweerduiken en het daarbij horende voorgenomen beleid aan. Aanleiding en het doel van de systeembeschouwing De Inspectie OOV heeft naar aanleiding van het duikongeval in Terneuzen op 12 maart 2008 en vergelijkbare eerdere ongevallen, samen met de Nederlandse Vereniging voor Brandweerzorg en Rampenbestrijding (NVBR) en in afstemming met de Arbeidsinspectie rond de zomer van 2008 een systeembeschouwing uitgevoerd naar de veiligheid van het brandweerduiken. Het doel van de systeembeschouwing is om tekortkomingen bij het brandweerduiken op te sporen en weg te nemen teneinde duikongevallen zoveel als mogelijk te voorkomen. De beschouwing gaat in op de vraag of de veiligheid van brandweerduikers met het huidige systeem van brandweerduiken voldoende wordt gewaarborgd, en welke aanpassingen nodig zijn. Het huidige systeem stoelt op de arbowetgeving en heeft een specifieke uitwerking in brandweerwetgeving en brancherichtlijnen. De gemeenten en korpsen met brandweerduikers zijn al in maart en juni van 2008 door de Inspectie OOV geïnformeerd over de op dat moment gebleken risico's uit de ongevallen te Terneuzen en Urk, en opgeroepen om gepaste maatregelen te nemen. De Inspectie heeft, in overleg met de NVBR en de Arbeidsinspectie, het brandweerveld bij brief van 25 september 2008 over de meest urgente verbeterpunten uit de systeembeschouwing geïnformeerd. Daarbij heeft de Inspectie OOV de noodzaak benadrukt van het met spoed uitvoeren van die verbeteringen. De systeembeschouwing is in oktober afgerond en op 30 oktober met een symposium aan het brandweerveld gepresenteerd. Bevindingen van de systeembeschouwing De systeembeschouwing laat zien dat een praktijk van brandweerduiken is ontstaan waarin de veiligheid bij duikarbeid niet voldoende geborgd is. Genoemde oorzaken zijn: technische onvolkomenheden, onvoldoende vaardigheid in het uitvoeren van noodhandelingen en -procedures, onderschatting van de risico's, beperkte uitwisseling tussen brandweerkorpsen, ontbreken van goede centrale kaders en onvoldoende landelijke coördinatie en uniformiteit. Gemeenten en Pagina 1 van 3

6 korpsen moeten volgens de Inspectie OOV dan ook bij zichzelf te rade gaan of zij de risico's van het brandweerduiken voldoende kunnen beheersen. Dat is een belangrijke voorwaarde voor het verantwoord uitvoeren van de duiktaak De systeembeschouwing biedt een helder inzicht in de concrete en urgente maatregelen en voorzieningen die noodzakelijk zijn om veilig te duiken. De beschouwing geeft inzicht in de veilige uitvoering van een aantal kritische handelingen en biedt de brandweerkorpsen daarmee de mogelijkheid om op korte termijn de veiligheid bij het duiken te verhogen. Naast deze operationele maatregelen constateert de Inspectie OOV in haar rapport dat momenteel onvoldoende sprake is van een goed veiligheidsmanagement en -beleid. Een deugdelijk model voor risicoinventarisatie en -evaluatie en voor de aansturing en borging van de veiligheidszorg voor reddingduiken ontbreekt. Verder is een cultuur van veiligheidsbewustzijn en procedurediscipline noodzakelijk voor de effectiviteit van een systeem van procedures, instructie, toezicht en evaluatie. Er wordt geconstateerd dat deze 'cultuur' onvoldoende ontwikkeld is. Een goede veiligheidscultuur is een voorwaarde voor veilig gedrag van de duikers. In de systeembeschouwing wordt tevens geconstateerd dat een landelijke coördinatie en een algemeen geaccepteerd totaalkader voor veilig duiken ontbreken. De landelijke sturing op technische ontwikkelingen en de vertaling daarvan in leidraden, werkinstructies, leerstofmodules en examens is voor nu onvoldoende. Dit belemmert de éénduidige interpretatie en een goede naleving van wet- en regelgeving. Daarvoor zal de landelijke sturing professioneel ingericht en het lerend vermogen versterkt dienen te worden door uitwisseling van kennis en ervaring. Ven/olgacties De NVBR voert de resultaten van de systeembeschouwing nu al door in brancherichtlijnen zoals de Leidraad Bestrijding Waterongevallen en de Werkinstructie duiken. Het Nederlands instituut voor fysieke veiligheid (Nifv) werkt aan de aanpassing van de leerstof en de oefenkaarten en het Nederlands bureau brandweerexamens (Nbbe) is al ver met het aanpassen van de examens en de hercertificering op korte termijn. De Arbeidsinspectie is recent een inspectieproject gestart naar de veiligheid van ondermeer het brandweerduiken. Daarbij worden alle brandweerkorpsen met duikers geïnspecteerd. Ook de implementatie van de eerdergenoemde urgente verbetermaatregelen wordt hierin meegenomen. Ook de Onderzoeksraad voor Veiligheid doet onderzoek naar de borging van de veiligheid van brandweerduikers. Het resultaat van dit onderzoek wordt medio april 2009 verwacht. Beleids~actie De Inspectie OOV en de NVBR hebben de praktijk van het brandweerduiken grondig beschouwd. Ik ben dan ook zeer erkentelijk voor deze openhartige beschouwing en ondersteun de bevindingen van harte. Pagina 2 van 3

7 De brandweer heeft als wettelijk vastgestelde taak het redden van mens en dier. Veelvuldig raken in Nederland mensen en dieren op het water in nood of zij raken door een ongeval te water. De brandweer moet ook in die situaties levensreddend kunnen optreden. Hiervoor zijn duikteams nodig. De brandweer is de enige organisatie die in staat is op ieder tijdstip duikers ter plaatse te hebben om nog levensreddend te kunnen optreden. De extra fysieke veiligheid die de brandweer hiermee biedt is een belangrijke meerwaarde voor de maatschappij. Deze meerwaarde moet echter wel geleverd kunnen worden in een veilige context voor de brandweerduikers, waarbinnen de gemeentelijke en regionale korpsen de risico's voldoende beheersen Het is met het oog op de veiligheid van de brandweerduikers van het grootste belang dat de duikende brandweerkorpsen de aangereikte urgente maatregelen met voorrang invoeren. De aansturing en het toezicht op de feitelijke realisatie door werkgevers en de commandanten van de korpsen die duiken is daarbij essentieel. Ik heb de werkgevers gevraagd hier op toe te zien. De werkgevers zijn op basis van de arbeidsomstandighedenwet immers verantwoordelijk voor de veiligheid en gezondheid van de werknemers. De veiligheid van brandweerduikers moet ook in de toekomst geborgd blijven. De bestuurlijke maatregelen waartoe de Inspectie OOV in dat kader oproept (zoals een landelijke coördinatie en een totaalkader voor veilig duiken) vergen echter afstemming en een degelijke bestuurlijke inbedding. Daarom is het rapport van de systeembeschouwing, behalve aan de colleges van B&W en de besturen van de regionale brandweren, separaat aangeboden aan de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en het Veiligheidsberaad. Ik zal in de komende maanden in nauw overleg met de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), het Veiligheidsberaad en de NVBR nadere beleidsmaatregelen ontwikkelen. Over de uitkomsten zal ik u begin 2009 berichten. Na het verschijnen van het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid, dat medio april 2009 wordt verwacht, zal ik u hierop mijn reactie geven en, indien het rapport daartoe aanleiding geeft, aanvullende beleidsmaatregelen nemen. DE MINISTER VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES Mevrouw ddg. ter Horst Pagina 3 van 3