Programma van Eisen Locatie

Transcriptie

1 Programma van Eisen Locatie St Josephstraat te Oosterhout Projectnaam Plaats binnen archeologisch proces IVO Proefsleuven (IVO-P) 0 IVO Overig (IVO-O) 0 Opgraven 0 Archeologische begeleiding (AB) Proefsleuvenonderzoek St. Josephstraat te Oosterhout 0 Archeologische begeleiding met beperkte verstoring (AB-bv) Opsteller Naam, adres, telefoon, datum paraaf Auteur Senior KNA-archeoloog Senior KNA-archeoloog (controle/goedkeuring) A. Spoelstra Oranjewoud Postbus AA Heerenveen astrid.spoelstra@oranjewoud.nl G.J.A. Sophie Oranjewoud Postbus AA Oosterhout gerjan.sophie@oranjewoud.nl Regio West-Brabant Mevr. drs. L. Weterings- Korthorst Postbus AM Etten-Leur Opdrachtgever Naam, adres, telefoon, datum paraaf Goedkeuring bevoegde overheid Gemeente 0 Provincie 0 Rijk 0 Overig VORM Ontwikkeling BV T.a.v. dhr J. van Lier Postbus AA Papendrecht +31 (0) j.vanlier@vorm.nl Naam, adres, telefoon, datum paraaf Gemeente Oosterhout Afdeling Stedelijke Ontwikkeling t.a.v. Mevr. drs. Claar Rodenburg Postbus GB Oosterhout

2 Adviseur bevoegde overheid Uitvoerend bedrijf/instelling Regio West-Brabant Mevr. drs. L. Weterings- Korthorst Postbus AM Etten-Leur Naam, adres, telefoon, Naam Contactpersoon Ingenieursbureau Oranjewoud Postbus AA Oosterhout /7135 G. Sophie

3 INHOUDSOPGAVE HOOFDSTUK 1 Administratieve gegevens onderzoeksgebied 5 HOOFDSTUK 2 Aanleiding en motivering van het onderzoek Aanleiding en motivering 5 HOOFDSTUK 3 Eerder uitgevoerd onderzoek 5 HOOFDSTUK 4 Archeologische verwachting Regionale archeologische en cultuurlandschappelijke context Aard en ouderdom van de vindplaats(en) Begrenzing en oppervlakte van de vindplaats(en) Structuren en sporen Anorganische artefacten Organische artefacten Archeozoölogische en botanische resten Archeologische stratigrafie en diepte van vondstlagen Gaafheid en conservering 8 HOOFDSTUK 5 Doelstelling en vraagstelling Doelstelling Relatie met NOaA en/of andere onderzoekskaders Vraagstelling Onderzoeksvragen 8 HOOFDSTUK 6 Methoden en technieken Methoden en technieken Strategie Structuren en grondsporen Aardwetenschappelijk onderzoek Anorganische artefacten Organische artefacten Archeozoölogische en -botanische resten Overige resten Dateringstechieken Beperkingen 12 HOOFDSTUK 7 Uitwerking en conservering Structuren, grondsporen, vondstspreidingen Analyse aardwetenschappelijke gegevens Anorganische artefacten Organische artefacten Archeozoölogische en -botanische resten Beeldrapportage Selectie materiaal Conservering materiaal 14 HOOFDSTUK 8 Deponering Eisen betreffende depot 14 3

4 8.2 Te leveren product 14 HOOFDSTUK 9 Randvoorwaarden en aanvullende eisen Personele randvoorwaarden Overlegmomenten Kwaliteitsbewaking, toezicht, overleg en evaluatie Overige randvoorwaarden en aanvullende eisen 15 HOOFDSTUK 10 Wijzigingen ten opzichte van het vastgestelde PvE Wijzigingen tijdens het veldwerk Belangrijke wijzigingen Procedure van wijziging na de evaluatiefase van het veldwerk Procedure van wijziging tijdens uitwerking en conservering 16 Literatuur en bijlagen 17 Literatuur 16 Bijlagen 17 4

5 HOOFDSTUK 1 ADMINISTRATIEVE GEGEVENS ONDERZOEKSGEBIED Projectnaam Provincie Gemeente Plaats Toponiem Kaartbladnummer Proefsleuvenonderzoek St Josephstraat te Oosterhout Noord-Brabant Oosterhout Oosterhout St Josephstraat 44D x,y coördinaten NO: / ZO: / NW: / ZW: / CMA/AMK-status Terrein van hoge archeologische waarde Archis-monumentnummer 44D-009 Archis-waarnemingsnummer Oppervlakte plangebied 1,6 hectare (deelgebied A 0,6 ha., deelgebied B 1,0 ha) Oppervlakte onderzoeksgebied Idem Huidig grondgebruik Braakliggend HOOFDSTUK 2 AANLEIDING EN MOTIVERING VAN HET ONDERZOEK 2.1 Aanleiding en motivering Het plangebied betreft een herontwikkeling waar woningen gebouwd gaan worden. Hierbij kunnen eventueel aanwezige archeologische resten (deels) worden aangetast en verstoord. Het doel van het proefsleuvenonderzoek is het vaststellen van de locatie, omvang, aard, datering en conservering van eventuele archeologische vindplaatsen. De verzamelde gegevens dienen een inhoudelijke en kwalitatieve waardering van eventuele vindplaatsen mogelijk te maken. De bij het proefsleuvenonderzoek te verzamelen gegevens dienen voorts uitgangspunt te zijn bij het bepalen van de strategie van eventueel vervolgonderzoek of behoud ter plaatse. HOOFDSTUK 3 EERDER UITGEVOERD ONDERZOEK Soort onderzoek In het plangebied heeft eerder archeologisch onderzoek plaatsgevonden. In april 2010 is ten behoeve van beide locaties een bureauonderzoek uitgevoerd. Het doel van het onderzoek was het opstellen van een gebiedsspecifiek verwachtingsmodel. Op basis van de resultaten van het bureauonderzoek is geconcludeerd dat het plangebied in de oude stadskern van Oosterhout ligt. Dit gebied wordt aangemerkt als een monumentaal terrein met een hoge archeologische waarde. In de nabijheid van het plangebied zijn veel archeologische waarnemingen bekend daterend van de IJzertijd tot en met de Romeinse tijd en van de Middeleeuwen tot en met de Nieuwe tijd. In het 5

6 Uitvoerder Uitvoeringsperiode April 2010 plangebied zijn aanwijzingen gevonden voor een mogelijke pottenbakkerij-industrie. Uit historische kaarten en geschriften is bekend dat het gebied in de omgeving van de markt, waaronder het plangebied, tot de oudste groeikernen van Oosterhout behoort. Tevens is hier in de Late Middeleeuwen de pottenbakkerij en steenbakkerij-industrie opgekomen. Ondanks de waarschijnlijk hoge mate van verstoring als gevolg van de ligging in de bebouwde kom, is het waarschijnlijk dat in het plangebied nog intacte zones aanwezig zijn. Indien dit het geval is, dan geldt ter plaatse een hoge archeologische verwachting ten aanzien van vindplaatsen. Het selectieadvies luidde dan ook de aan- op afwezigheid van vindplaatsen vast te stellen door middel van een inventariserend veldonderzoek. Ingenieursbureau Oranjewoud Rapportage Spoelstra, L. & H. Koopmanschap, Bureauonderzoek ten behoeve van de herontwikkeling van de St. Josephstraat (Locatie A) te Oosterhout. Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/29, Heerenveen Vondsten/documentatie - Spoelstra, L. & H. Koopmanschap, Bureauonderzoek ten behoeve van de herontwikkeling van de St. Josephstraat (Locatie B) te Oosterhout. Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/52, Heerenveen. HOOFDSTUK 4 ARCHEOLOGISCHE VERWACHTING 4.1 Regionale archeologische en cultuurlandschappelijke context Het plangebied maakt onderdeel uit van de laatmiddeleeuwse dorpskern van Oosterhout (Leijsen), die van oorsprong bestaat uit een open structuur, waarbij de bebouwing zich langs meerdere wegen concentreerde.dit is ook het geval in de omgeving van het plangebied, waar de bewoning zich langs de Leijsenhoek concentreert. De achtererven waren over het algemeen onbebouwd en in gebruik als akker of tuin (akkercomplex. Dit laatste hangt ook samen met de pottenbakkersindustrie, die hier vanaf de 13e eeuw opbloeide: vanwege het brandgevaar konden en mochten de potterbakkersbedrijven niet te dicht bij andere gebouwen staan. In het plangebied is bebouwing. In de nabije omgeving van het plangebied zijn eveneens pottenbakkerijen aanwezig (zie afbeelding 1) 6

7 Pottenbakkerij Pottenbakkerij 4.2 Aard en ouderdom van de vindplaats(en) Op basis van de resultaten van de eerder uitgevoerde onderzoeken worden vooral archeologische resten uit de volle- en late middeleeuwen verwacht, evenals resten uit de nieuwe tijd. Resten uit de IJzertijd en Romeinse periode kunnen daarnaast ook nog binnen het plangebied voorkomen. Het complextype bestaat uit dat van laatmiddeleeuwse bewoningstype. Dit kan bestaan uit (huis)plattegronden, (afval)kuilen, greppels, dierbegravingen, sloten en fundamenten van structuren in houtbouw. 4.3 Begrenzing en oppervlakte van de vindplaats(en) Het zal gaan om vindplaatsen met een omvang die gelijk staat aan de oppervlakte van het plangebied en uit vindplaatsen met een oppervlakte tot 2000m2, zijnde huisplaatsen uit de IJzertijd tot en met de Nieuwe tijd. 4.4 Structuren en sporen Zie complextype 4.5 Anorganische artefacten Aardewerk, sintelmateriaal, glas en metaal 4.6 Organische artefacten Botmateriaal. Omdat botmateriaal slecht in zand slecht geconserveerd blijft, zullen eventueel aanwezige botresten vooral van subrecente datum zijn. Zie ook paragraaf

8 4.7 Archeozoölogische en botanische resten Botmateriaal, archeobotanische rijke lagen, zaden en pitten, pollen, en hout 4.8 Archeologische stratigrafie en diepte van vondstlagen Het plangebied is op de geomorfologische en bodemkaart niet gekarteerd door de ligging in de bebouwde kom van Oosterhout. Op basis van het eerder uitgevoerde onderzoek gaat het om een dekzandgebied, waarop mogelijk een plaggendek aanwezig is. De dikte van het plaggendek ter plaatse van het plangebied is niet bekend. In de regel blijven archeologische resten onder een dergelijk dek goed geconserveerd. De diepteligging van de verwachte sporen zal tussen de 0,4 en 0,8 meter minus maaiveld variëren. 4.9 Gaafheid en conservering De bodem is in het plangebied mogelijk enigszins verstoord als gevolg van agrarische activiteiten. Met name als gevolg van ploegen kan de top van de C-horizont zijn verstoord. De mate van verstoring wordt als matig ingeschat. Langs de Leijsenhoek zal de verstoring aanzienlijker zijn, als gevolg van kabels en leidingen uit het recente verleden. HOOFDSTUK 5 DOELSTELLING EN VRAAGSTELLING 5.1 Doelstelling Het doel van het proefsleuvenonderzoek is het vaststellen van de locatie, omvang, aard, datering en conservering van eventuele archeologische vindplaatsen. De verzamelde gegevens dienen een inhoudelijke en kwalitatieve waardering van eventuele vindplaatsen mogelijk te maken. De bij het proefsleuvenonderzoek te verzamelen gegevens dienen voorts uitgangspunt te zijn bij het bepalen van de strategie van eventueel vervolgonderzoek of behoud ter plaatse. 5.2 Relatie met NOaA en/of andere onderzoekskaders Het plangebied valt onder Archeoregio nummer 4, het Brabantse Zandgebied en heeft binding met hoofdstuk 22. Dit omdat het archeoregio 4 beschrijft in het tijdsbestek van de middeleeuwen en de nieuwe tijd. Aangezien het onderzoek proefsleuven betreft en uit het vooronderzoek niet voldoende duidelijk is wat een potentiele vindplaats behelst is een verbinding met de NOaA thans niet relevant 5.3 Vraagstelling Zie: onderzoeksvragen (par. 5.4) 5.4 Onderzoeksvragen 1. Zijn er in de ondergrond archeologische resten in de vorm van grondsporen of andere resten zoals vuursteenconcentraties of gebouwplattegronden aanwezig? 2. Wat is de aard, omvang, datering en conserveringstoestand van de archeologische resten, grondsporen en structuren? Wat kan er in dit verband worden gezegd over de archeologische verwachting in de wijdere omgeving van het plangebied? 3. Wat is de ruimtelijke spreiding van de archeologische resten en sporen, zowel horizontaal als verticaal/stratigrafisch? 4. Wat is de geologische/bodemkundige opbouw van het onderzoeksgebied? 5. Wanneer is het plaggendek ontstaan? 6. Welke materiaalcategorieën zijn aanwezig en wat is hun conserveringstoestand? 8

9 7. Wat is de fysieke kwaliteit van sporen en vondsten per site? 8. Bevatten de in de proefsleuven nader onderzochte sporen goed geconserveerde plaeo-ecologische of zooacheologische resten, al dan niet verbrand of verkoold? 9. Hoe kunnen de aangetroffen sites gewaardeerd worden op basis van de fysieke en archeologische inhoudelijke kwaliteit? 10. Wat kan op basis van de bodemprofielen en vondsten gezegd worden over de ontginnings- en bewoningsgeschiedenis van het gebied? 11. Wanneer zijn de archeologische sites als woonplaats of anderszins in ongebruik geraakt? Specifieke onderzoeksvragen: 12. Zijn er archeologische resten aanwezig die kunnen worden gerelateerd aan de potterbakkersindustrie in dit gebied? 13. Hoe voegen de resultaten van dit sleuvenonderzoek toe aan hetgeen we nu al weten van de bewoning en het gebruik van de Leijsenakkers? HOOFDSTUK 6 METHODEN EN TECHNIEKEN 6.1 Methoden en technieken 1. De bovengrond wordt verwijderd waarbij de bouwvoor gescheiden wordt gehouden van de overige grond en als laatste wordt teruggestort. De laatste 25 cm boven het archeologisch leesbaar vlak wordt bovendien met een metaaldetector geïnspecteerd op metaalvondsten. Na inspectie wordt laagsgewijs verder verdiept tot op het niveau waarop sporen duidelijk zichtbaar zijn. 2. In principe wordt één vlak op spoorniveau getekend en beschreven. Het archeologisch leesbare vlak wordt waar nodig geschaafd. Daarna wordt gefotografeerd, ingekrast, beschreven en getekend op schaal 1:50, of de sporen worden met een robotic Total station ingemeten. NAP-waarden worden gemeten in het midden van elke sleuf met intervallen van 5 meter. 3. Van iedere proefsleuf worden voorts representatieve overzichtsfoto s gemaakt van het opgravingsvlak. 4. Per proefsleuf worden voldoende sporen (waaronder paalkuilen, greppels en afvalkuilen) gecoupeerd, ten einde inzicht te krijgen in de aard, ouderdom en conservering van de sporen. De selectie van de te documenteren sporen geschiedt naar inzicht van de leidinggevend archeoloog in het veld. Hierbij gelden deo onderzoeksvragen als uitgangspunt. Greppels worden in een sleuf altijd gecoupeerd, getekend en beschreven. Eventuele grafstructuren blijven in principe bewaard en komen in aanmerking voor behoud in situ. 5. Indien waterputten of verdiepte stalgedeeltes worden aangetroffen, dan wordt de diepte hiervan door middel van een Edelmanboor en/of guts vastgesteld. In principe worden waterputten in deze fase van het onderzoek niet gecoupeerd. 6. Het vlak, tussenvlak en de stort worden afgezocht met een metaaldetector. De beoordeling van de metaalvondsten geschiedt door de ter plaatse werkzame veldarcheoloog. 7. Stortvondsten worden per sleuflengte van 25 meter verzameld en geregistreerd. 8. Spoorvondsten worden per spoor per laag verzameld. 9. Aanleg- en vlakvondsten (geen metaal of vuursteen) worden verzameld per 5 m strekkende proefsleuf (= 20 m 2 ). Indien duidelijke concentraties vondsten worden aangetroffen, dan per concentratie. De begrenzing van deze concentratie wordt aangegeven op de veldtekening. 10. Metaal en vuursteen, indien niet een concentratie gelegen, worden als puntvondst ingemeten en gedocumenteerd op de veldtekening. 11. Eventuele vondsten uit profielen worden stratigrafisch verzameld. 12. Bij het aantreffen van archeologische resten die, gezien de initiele verwachting, niet verwacht werden (vuursteensites, grote hoeveelheden metaalvondsten), 9

10 wordt de opdrachtgever en het bevoegde gezag of diens adviseur, zo spoedig mogelijk op de hoogte gesteld. 13. Metaalvondsten en vondsten van organisch materiaal dienen, voorzover behoudenswaardig, geconserveerd te worden. Representatieve stukken dienen in overleg met het Provinciaal Depot voor Bodemvondsten te s-hertogenbosch eventueel ook gerestaureerd worden. De behoudenswaardigheid wordt door de senior-archeoloog in samenspraak met het bevoegd gezag vastgesteld. Let wel, anders dan bij de enkele als representatieve aangeduide vondsten, betreft het hier conservering en nadrukkelijk geen restauratie. Conservering en restauratie kunnen alleen bij hiertoe gespecialiseerde bedrijven worden uitgevoerd. Binnen de proefsleuf wordt in principe één opgravingsvlak aangelegd. Een tussenvlak dient te worden aangelegd op het niveau waarop de eerste archeologisch relevante resten en/of sporen worden aangetroffen. Vanaf hier wordt vervolgens schavenderwijs met de graafmachine verdiept. Het onderzoek wordt uitgevoerd met een graafmachine met een gladde bak. Indien noodzakelijk wordt een tweede vlak aangelegd, dit ter beoordeling van de ter plaatse aanwezige KNA-archeoloog in overleg met de senior archeoloog. Tijdens het veldwerk worden (digitale) detailfoto's en overzichtfoto's genomen van de werkzaamheden voor publicatiedoeleinden voor de opdrachtgever en bevoegd gezag. Dit op een resolutie van tenminste 5 megapixels. Het veldwerk en documentatie worden uitgevoerd conform de KNA Strategie Ten behoeve van het onderzoek worden zeven (7) proefsleuven aangelegd. De afmetingen daarvan bedragen 50 m bij 4m. Hiermee wordt circa 9,5 % van het totale plangebied onderzocht. Daarnaast kan 200 vierkante meter worden ingezet, dit ter beoordeling van de leidinggevend archeoloog in het veld. Deze extra meters kunnen worden benut voor het begrenzen van een eventuele vindplaats of ter beantwoording van (één van de) onderzoeksvr(a)ag(en). De proefsleuven worden aangelegd met behulp van een hydraulische kraan met een gladde, tandeloze bak. Per proefsleuf wordt één opgravingsvlak aangelegd. Indien bij aanleg blijkt dat sprake is van verstoring mag de breedte van de proefsleuven aangepast worden naar 2 m. In elk deelgebied wordt tenminste van één proefsleuf één lengteprofiel compleet gedocumenteerd, zodat een goed beeld ontstaat van de geomorfologische- en bodemkundige situatie in het plangebied. Dit ter beoordeling van de leidinggevend archeoloog in het veld. Indien blijkt dat de bodemopbouw over het hele profiel gelijk is kan worden volstaan met om de 25 meter een profielopname van een meter breedte, met een minimum van 3 profielopnames per proefsleuf. In de overige proefsleuven dienen profielopnames gedocumenteerd te worden. Deze profielopnames worden om de 25 meter geplaatst, waarbij een minimum van drie per proefsleuf wordt gehanteerd Het onderzoek wordt uitgevoerd overeenkomstig het protocol IVO-P onder KNA 3.2., de minimumeisen van de provincie Noord-Brabant en dit PvE. 6.3 Structuren en grondsporen Archeologische sporen en structuren worden gedocumenteerd, ingemeten, gefotografeerd en getekend. De volgende werkzaamheden vinden (tenminste) plaats: 1-Inmeten aan de hand van een lokaal meetsysteem in X-, Y-, en Z-waarden, dan wel met robotic Total station. 10

11 2- Tekenen; 3- Fotograferen; 4- Nummeren van de sporen; 5- Voor overige werkzaamheden wordt verwezen naar de KNA, versie 3.2.; 6- Een voor de beantwoording van de onderzoeksvragen representatieve hoeveelheid sporen dienen worden gecoupeerd en afgewerkt. Indien het aantal sporen gering is of de aard van de sporen erg onduidelijk is, moet getracht worden om door middel van het couperen en afwerken van de sporen toch zo veel mogelijk informatie te verkrijgen om de onderzoeksvragen te kunnen beantwoorden en een waardering van de vindplaats mogelijk te maken. 7- Bij het aantreffen van vermoedelijke structuren dient het couperen en afwerken van sporen daarvan, tot een enkel spoor beperkt te blijven indien daaruit voldoende informatie over aard, datering en kwaliteit van de structuur verkregen wordt. Met andere woorden: sporen en structuren worden uitgewerkt tot het niveau dat benodigd is voor het beantwoorden van de onderzoeksvragen. 8- In vermoedelijke waterputten dient altijd een boring te worden gezet en dient een profielbeschrijving te worden gemaakt. De beschrijving wordt idealiter gebaseerd op een gutsboring. Daarnaast wordt een boring gezet met een Edelmanboor (diameter 15 cm) ten behoeve van het verkrijgen van dateerbaar vondstmateriaal. De opgeboorde grond wordt daartoe gezeefd op een zeef met een maaswijdte van 4mm. 6.4 Aardwetenschappelijk onderzoek Het lengteprofiel of de profielopnamen dienen te worden gedocumenteerd conform NEN Het documenteren van de bodemopbouw gebeurd door een archeoloog met ervaring in het Brabantse zandgebied. 6.5 Anorganische artefacten Materiaal van archeologisch aantoonbaar belang dient te worden verzameld. De onderzoeksvragen zijn hierbij leidend. Zie verder de specificaties in de KNA 3.2. en paragraaf Organische artefacten Voor deze vondsten geldt dat er een selectie dient plaats te vinden op basis van de vondstomstandigheden, tijdsperiode en eventuele bijzonderheid. Indien putconstructies en/of kleine organische objecten worden aangetroffen zullen deze conform de SIKB leidraad voor kwetsbaar vondstmateriaal (de 'waaier') behandeld moeten worden. 6.7 Archeozoölogische en -botanische resten Er is niet gekozen voor een vastomlijnd bemonsteringsprogramma. De reden hiervoor is dat nog niet geheel duidelijk is wat de aard van de eventueel aanwezige archeologische sporen is. In eerste instantie zal aan de hand van paleo-ecologische monsters de conserveringsgraad van organische resten in grondsporen worden gekwalificeerd. Indien monsters ook voldoende resten bevatten, kan tevens de 'rijkdom' aan paleo-ecologische informatie worden vastgesteld en in het geval van de aanwezigheid van goed geconserveerde greppels en putten dient naar gelang de vondstomstandigheden en tijdsperiode pollen- en zadenanalyses te worden genomen. De analyse van de monsters zal moeten worden uitgevoerd op het niveau van een Quick-scan zoals die gebruikelijk is voor paleo-ecologisch onderzoek in een waarderende fase van een archeologisch onderzoek. Vooralsnog dient te worden uitgegaan van het nemen van maximaal vijf monsters van 5 liter uit sporen met de meest kansrijke vullingen. Zie verder de specificaties in de KNA

12 Botmateriaal wordt uitsluitend verzameld indien sprake is van determineerbare resten, en/of indien het botmateriaal bijdraagt aan de beantwoording van de onderzoeksvragen. In geval van het aantreffen van begravingen (crematies, inhumaties, complete skeletten) wordt contact gelegd met opdrachtgever, bevoegde overheid en/of diens adviseur. Op basis van het overleg met de (adviseur van) bevoegde overheid wordt een strategie bepaald voor de omgang met deze resten. Deze situatie kan aanleiding geven tot meerwerk. 6.8 Overige resten n.v.t Dateringstechieken Er worden in dit stadium geen monsters genomen voor 14C- of dendrochronologische dateringen. Ecologische monsters ten behoeve van een waardestelling van de archeologische resten hoeven slechts steekproefsgewijs te worden genomen indien ecologisch veelbelovende sporen (kenmerkend door veel houtskool of extreem goede conservering onder natte omstandigheden) gecoupeerd zijn die bovendien op basis van vondsten gedateerd kunnen worden Beperkingen In het bijgevoegde puttenplan (bijlage 2) is de voorlopige ligging van de proefsleuven weergegeven. De uiteindelijke ligging van de sleuven is afhankelijk van de lokale omstandigheden, in het bijzonder de ligging van gebouwen en verhardingen. Met name in het noordelijke gedeelte van het plangebied is sprake van verhardingen, die niet mogen worden verstoord tijdens de proefsleuven. Eventuele wijzigingen in het puttenplan worden van te voren doorgegeven aan de opdrachtgever en de bevoegde overheid Evaluatie veldwerk Na afloop van het veldwerk vind een evaluatie plaats tussen de uitvoerder en de bevoegde overheid (en/of diens archeologisch adviseur). In dit geval volstaat een telefonisch overleg,waarin verslag wordt gedaan van de voorlopige conclusies en aanbevelingen worden geformuleerd. Ook wordt hierin besproken of C14- of dendrochronologische dateringen noodzakelijk zijn, en welke vondsten in aanmerking komen voor conservering (conserveringsvoorstel). De bevindingen uit het evaluatieoverleg kunnen leiden tot meerwerk, waarvan de opdrachtgever onverwijld op de hoogte wordt gesteld. HOOFDSTUK 7 UITWERKING EN CONSERVERING Na afloop van het veldwerk worden de resultaten van het onderzoek vastgelegd in een rapportage. De inhoudelijke eisen die zijn vastgelegd in de KNA, dit PvE en de afspraken uit het evaluatie-overleg vormen hiervoor de leidraad. 7.1 Structuren, grondsporen, vondstspreidingen Grondsporen worden uitgewerkt tot op een niveau dat nodig is voor de beantwoording van de onderzoeksvragen. Tevens worden alle structuren en belangrijke sporen beschreven en gedateerd. Ook de aard van vondstconcentraties wordt beschreven en gedateerd. 12

13 7.2 Analyse aardewetenschappelijke gegevens De aardkundige situatie van het plangebied wordt uitgeschreven in het rapport op basis van de bevindingen in het veld. De inzet van een fysisch-geograaf wordt niet noodzakelijk geacht, wanneer een archeoloog met een ruime ervaring van bodemkundige en fysisch geografische processen aanwezig is. 7.3 Anorganische artefacten De vondsten worden per materiaalcategorie beschreven conform de daarvoor gebruikelijke determinaties (ten minste conform ABR), geteld en eventueel gewogen. Ook hiervoor geldt dat de vondsten dienen te worden uitgewerkt tot op het niveau dat nodig is voor de beantwoording van de onderzoeksvragen, en bij (vergankelijke) vondsten dient in eerste instantie minimaal gezorgd te worden voor stabilisering van de staat waarin ze zijn gevonden 7.4 Organische artefacten De vondsten worden per materiaalcategorie beschreven conform de daarvoor gebruikelijke determinaties (ten minste conform ABR), geteld en eventueel gewogen. Ook hiervoor geldt dat de vondsten dienen te worden uitgewerkt tot op het niveau dat nodig is voor de beantwoording van de onderzoeksvragen, en bij (vergankelijke) vondsten dient in eerste instantie minimaal gezorgd te worden voor stabilisering van de staat waarin ze zijn gevonden. 7.5 Archeozoölogische en -botanische resten De vondsten worden per materiaalcategorie beschreven conform de daarvoor gebruikelijke determinaties (ten minste conform ABR), geteld en eventueel gewogen. Ook hiervoor geldt dat de vondsten dienen te worden uitgewerkt tot op het niveau dat nodig is voor de beantwoording van de onderzoeksvragen, en bij (vergankelijke) vondsten dient in eerste instantie minimaal gezorgd te worden voor stabilisering van de staat waarin ze zijn gevonden. De keuze voor het wel of niet inzetten van monsters dient te worden ingegeven voor vondsten van bovengemeentelijk belang of waarde en objecten die potentieel een antwoord kunnen geven op de gestelde onderzoeksvragen in dit PvE. In overleg met de bevoegde overheid dient te worden bezien of de uitwerking van paleoecologische monsters (archeo-botanisch) kunnen worden ingebracht in het provinciaal gesubsidieerde onderzoeksprogramma. Indien dit het geval is zullen de resultaten van dit onderzoek geen onderdeel uit maken van het rapport over de opgraving maar verschijnen als een afzonderlijk rapport. Dit omdat verwacht mag worden dat het traject van aanvraag, toekenning, uitvoer en verslaglegging langer zal duren dan de voltooiing van het rapport 7.6 Beeldrapportage In het rapport worden ten minsten opgenomen: een locatiekaart, een overzicht van de aangelegde put(ten), een overzicht van de aangetroffen sporen en structuren (uitgesplitst per periode), de gedocumenteerde vlaktekening(en) en profieltekeningen. Hiernaast dienen belangrijke sporen en structuren (en vondsten) met foto's en tekeningen te worden verduidelijkt. 13

14 7.7 Selectie materiaal Van de vondsten dient in eerste instantie de staat waarin ze gevonden zijn, gestabiliseerd te worden. Na evaluatie van het veldwerk wordt, in overleg met o.a. het bevoegd gezag, bepaald welk materiaal in aanmerking komt voor duurzame conservering of zelfs restauratie. Zie verder CvAK-leidraad 7.8 Conservering materiaal zie paragraaf Verschijning en oplaag eindrapport Van het eindrapport zal in eerste instantie een digitaal concept in pdf-formaat worden geleverd aan de opdrachtgever en het bevoegd gezag of diens adviseur. Na bespreking met (de adviseur van) het bevoegd gezag en eventuele aanpassingen wordt het rapport definitief gemaakt. Van het definitieve rapport zullen 5 exemplaren worden geleverd aan de opdrachtgever waarvan één aan de gemeente als bevoegde overheid. De adviseur van de bevoegde overheid ontvangt eveneens één analoog en één digitaal exemplaar. Om de inhoud van het rapport te laten aansluiten op het beleid van de overheid (en conform de KNA 3.2.) zal daarnaast 1 exemplaar aan het archismeldpunt worden toegezonden, als ook een digitaal exemplaar voor de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, 1 exemplaar aan de Provincie Noord-Brabant, en 1 exemplaar aan de Koninklijke Bibliotheek verstuurd worden. Tevens zal (bij het aantreffen van vondsten en structuren) een exemplaar aan het provinciaal archeologisch depot worden gezonden als verplicht onderdeel van de deponering. Tenslotte wordt één exemplaar van het rapport verzonden aan de lokale heemkundekring. De conceptrapportage is uiterlijk 8 weken na afronding van de veldwerkzaamheden beschikbaar voor de opdrachtgever. Het rapport wordt ter beoordeling verzonden aan de gemeente Oosterhout als bevoegde overheid. HOOFDSTUK 8 DEPONERING 8.1 Eisen betreffende depot De vondsten en de opgravingdocumentatie worden binnen twee jaar na afronding van het onderzoek conform de daarvoor geldende richtlijnen, overgedragen aan het provinciaal depot voor bodemvondsten van de provincie Noord-Brabant op voorwaarden van dit depot. Op grond van een evaluatie tijdens de uitwerking kan, na overleg met het bevoegd gezag en de opdrachtgever, een selectie worden gemaakt van materiaal dat voor conservering in aanmerking komt. Deze selectie kan ook in een later stadium plaatsvinden, doch alleen indien daarvoor in aanmerking komend vondstmateriaal reeds dusdanig is opgeslagen dat er sprake is van een tijdelijke opslag waaronder geen achteruitgang van de staat van het materiaal op kan treden. 8.2 Te leveren product 14

15 Bij het eindrapport hoort een bewijs (af te geven door de het depot van de provincie Noord-Brabant) van overdracht van vondsten en documentatie. HOOFDSTUK 9 RANDVOORWAARDEN EN AANVULLENDE EISEN 9.1 Personele randvoorwaarden Het veldonderzoek dient te worden uitgevoerd onder aansturing van een senior-knaarcheoloog. Deze heeft aantoonbaar ruime ervaring en specialistische gebieds- en periodekennis en is aanwezig bij de aanleg van het eerste vlak. Tijdens de werkzaamheden zal tenminste één archeoloog met de classificatie KNAarcheoloog in het veld aanwezig zijn met kennis van de middeleeuwse zandgronden in de omgeving van Oosterhout Deze KNA-archeoloog wordt in het veld ondersteund door een junior archeoloog en/of een veldtechnicus. Het opnemen van profiel dient te worden gedaan door een archeoloog met een ruime ervaring van bodemkundige en fysisch geografische processen. De inzet van een fysischgeograaf wordt alleen noodzakelijk geacht wanneer daar in het veld aanleiding toe is. Voor de uitwerking van (menselijke) bot- of crematieresten dient overleg plaats te vinden met een ter zake kundig specialist. 9.2 Overlegmomenten Indien tijdens het veldwerk vondsten en/of structuren worden gedaan waarvan de omvang, aard of complexiteit niet voorzien was, wordt contact opgenomen met de opdrachtgever en (de adviseur van) het bevoegd gezag. Samen met hem/haar zal bepaald worden wat de te volgen strategie wordt. Direct na afloop van het veldwerk vindt het evaluatieoverleg plaats. 9.3 Kwaliteitsbewaking, toezicht, overleg en evaluatie Tijdens het uitvoeren van het veldwerk worden door de verantwoordelijke archeoloog dag- en weekrapporten opgemaakt waarin de vordering van de werkzaamheden, de personele inzet, de verwerking en de opslag van kwetsbare materialen, de wetenschappelijke of technische ontwikkelingen en de inhoudelijke keuzes worden opgenomen. Indien om praktische redenen of vanwege sterk gewijzigde omstandigheden afwijking van het PvE noodzakelijk is, dient met zowel de opdrachtgever en het bevoegd gezag overleg te worden gepleegd.dit PvE dient tijdens het veldwerk op de werklocatie aanwezig te zijn. Direct na afloop van het veldwerk vindt het evaluatieoverleg plaats, waarna wordt gestart met de administratieve uitwerking. 9.4 Overige randvoorwaarden en aanvullende eisen Uitvoering veldwerk geschiedt waarschijnlijk in het eerste kwartaal van 2011 en zal ongeveer vijf tot zes dagen (afhankelijk van spoordichtheid) in beslag nemen. Het onderzoek dient te worden uitgevoerd conform de richtlijnen in de KNA 3.2, de minimumeisen van de provincie Noord-brabant en dit PvE door een bedrijf of instelling met een door de RCE verleende opgravingsvergunning. Voor alle situaties waarin dit PvE niet voorziet, zijn de procesbeschrijvingen en specificaties in de KNA van toepassing; 15

16 Dit PvE betreft de eisen die vanwege het archeologisch belang aan het onderzoek worden gesteld. Dit laat onverlet dat wettelijke en andere regelgeving aangaande het uitvoeren van werkzaamheden in moeten worden gevolgd (o.a. Arbo-wet); De opdrachtgever is verantwoordelijk voor de toegankelijkheid van het terrein, evenals voor de plaatsing van afzettingen, vergunningen, betredingstoestemmingen etc. HOOFDSTUK 10 WIJZIGINGEN TEN OPZICHTE VAN HET VASTGESTELDE PVE 10.1 Wijzigingen tijdens het veldwerk Indien om praktische redenen of vanwege sterk gewijzigde omstandigheden afwijking van het PvE noodzakelijk is, dient met zowel de opdrachtgever en de bevoegde overheid overleg te worden gepleegd. In het bijgevoegde puttenplan is de voorlopige locatie van de putten weergegeven. De uiteindelijke locatie van de putten is afhankelijk van de lokale omstandigheden. Met name in het noordelijke gedeelte van het plangebied dienen de bestaande verhardingen intact te blijven Belangrijke wijzigingen Alle wijzigingen in het onderhavige PvE worden van te voren besproken met de bevoegde overheid Procedure van wijziging na de evaluatiefase van het veldwerk Als er na het veldwerk nog ingrijpende wijzigingen optreden n.a.v. de vraagstellingen, methodiek van uitwerking, conservering of rapportage, dient dit met de opdrachtgever en bevoegde overheid te worden besproken Procedure van wijziging tijdens uitwerking en conservering Als er na het veldwerk nog ingrijpende wijzigingen optreden n.a.v. de methodiek van uitwerking en rapportage, dient dit met de opdrachtgever en bevoegde overheid te worden besproken. LITERATUUR EN BIJLAGEN Literatuur Spoelstra, L. & H. Koopmanschap, Bureauonderzoek ten behoeve van de herontwikkeling van de St. Josephstraat (Locatie B) te Oosterhout. Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/52, Heerenveen Spoelstra, L. & H. Koopmanschap, Bureauonderzoek ten behoeve van de herontwikkeling van de St. Josephstraat (Locatie A) te Oosterhout. Archeologische Rapporten Oranjewoud 2010/29, Heerenveen. Verwers, W.J.H., 1992: Native houseplans from the Roman period in Boxtel and Oosterhout (pp , m.n ). Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 40/1990. Amersfoort

17 Bijlagen 1- Locatie plangebied 2- Locatie proefsleuven binnen het plangebied 17

18 18

19 Bijlage 1; Locatie plangebied, rood omkaderd (bron: Topografische Dienst Kadster, Emmen) 19

20 20

21 Bijlage 2 - Puttenplan (bron: opdrachtgever) 21

22 22