FEEDING & EATING DISORDERS. Eten, Eetproblemen en Gedachtes. K 00 Pica (eating nonfood)

Transcriptie

1 Programma Welkom & Introductie Geloof niet alles wat je denkt! Introductie Workshop Cognitieve Gedragstherapie voor Eetproblemen Ofwel: een hapje proeven van cognitieve gedragstherapie Eten, Eetproblemen en Gedachtes (Hoe) Kun je Eetproblemen behandelen? Cognitieve Gedragstherapie (CGT) voor Eetproblemen: oefenen Vragen en Afsluiting Dr. Sandra Mulkens & Dr. Lotte Lemmens Department of Clinical Psychological Science Themamiddag De Psychologie van Eten 5 Juni 2016 GGD Geleen CGT v oor Eetproblemen Wij zijn wij? CGT v oor Eetproblemen Wie zijn jullie? Even inventariseren: Wat brengt je hier? Professionele interesse: ik werk in de (Geestelijke) Gezondheidszorg Persoonlijke interesse Dr. Sandra Mulkens Dr. Lotte Lemmens Onderzoeker/Docent Klinisch Psycholoog/Psychotherapeut Onderzoeker/Docent Gedragswetenschapper F aculty of Psychology and Neuroscience Heb je ervaring met cognitieve gedragstherapie (CGT)? Ja, ik weet dat het iets is met gedachtes Ja, ik ken de basisprincipes Ja, ik werk(te) ermee als professional Ja, ik heb het zelf geleerd binnen mijn behandeling Nee F aculty of Psychology and Neuroscience CGT v oor Eetproblemen FEEDING & EATING DISORDERS CGT voor K 00 Pica (eating nonfood) Wat zijn? K 01 Rumination Disorder (regurgitation: re-chewed, re-swallowed, spit out) K 02 Avoidant/Restrictive Food Intake Disorder (e.g., picky eating) K 03 Anorexia Nervosa Eten, Eetproblemen en Gedachtes K 04 Bulimia Nervosa K 05 Binge Eating Disorder K 06 Other Specified Feeding or Eating Disorder (atypical AN/BN/BED, purging disorder, night eating syndrome) F aculty of Psychology and Neuroscience K 07 Unspecified Feeding or Eating Disorder (clinical eating or feeding problems, not meeting full criteria, e.g. impossible to diagnose) 1

2 Anorexia Nervosa Boulimia Nervosa Ondergewicht (BMI* <17) Angst om in gewicht toe te nemen Lichaam bepaalt zelfwaardering Lichaamsbeeld niet realistisch Beseft ernst laag gewicht niet Restricters vs Binge-purgers Eetbuien : Veel eten in korte tijd Controleverlies Compensatie: Braken, Laxeren Vasten, Lijnen Extreem sporten Lichaamsbeeld bepaalt zelfwaardering *BMI= kg / (m)2 Binge Eating Disorder (Eetbuistoornis) Algemene kenmerken eetstoornissen Eetbuien Veel eten Snel eten Onprettig vol Geen fysieke honger Geen compensatie Voelt zich rot over eetbuien (schuldig, depressief, ellendig) Lage zelfwaardering Negatief affect / depressie Angst Perfectionisme (met name bij AN) Faalangst Interpersoonlijke problemen Persoonlijkheidsproblematiek Eetproblemen Life-Time Prevalentie à Hoe vaak komt het voor? Anorexia Nervosa: 0,6-0,9% (vrouwen) Boulimia nervosa: 1 1,5% (vrouwen) Eetbuistoornis: 3-3,5% (vrouwen) (minder streng oz: 5,5%) Eetbuistoornis in behandeling (voor gewichtsverlies): 5 10% En hoe zit dat dan met Obesitas? 2

3 Eetproblemen Obesitas = ander woord voor flink overgewicht (BMI > 30) Soms echte eetstoornis aanwezig (eetbuienstoornis) à gevolg is obesitas Teveel eten = ook eetprobleem Teveel eten = is gedrag Gedrag wordt gestuurd door gedachtes en gevoelens Dysfunctionele gedachtesook bij obesitas, zoals Ik kan het maar beter opeten, anders moet ik het weggooien. Als ik 2 boterhammen eet, kom ik gelijk 1 kilo bij. Aangeboden gebak mag je niet afslaan Als ik meer dan X kilo weeg, ben ik als persoon minder waard. Als ik afwijk van mijn eetplanning is het verpest en kan ik net zo goed doorgaan met eten. Als ik hard heb gewerkt mag ik mezelf belonen met iets lekkers Behandeling (Hoe) Kun je Eetproblemen behandelen? Wat is Cognitieve Gedragstherapie? Anders leren denken over lichaam en gewicht Anders leren denken over eten en eetregels (wat mag en wat moet ) Positiever leren kijken naar zichzelf Anders leren eten Leren omgaan met enorme trek om te eten / enorme trek voorkomen Oefeningen om anders te denken Oefeningen om anders te doen Thuis en in de kliniek Cognitieve Gedragstherapie = meest effectief Vrijwilliger Gezocht 3

4 Niet de situatie veroorzaakt wat je voelt en doet, maar de gedachte in/over de situatie Hart, Zweten, Trillen Vrijwilliger gezocht Oh nee he! Angstig Vermijden Een ander voorbeeld Hart s laat over Vrijwilliger gezocht Oh leuk! Blij Stel je voor.. Je ligt s avonds in bed en hoort in de kamer iets kapot vallen Kies mij! Gedachte Gevoel - Gedrag 4

5 Kenmerken automatische gedachtes Cognitieve Gedragstherapie Iedereen heeft ze Kunnen zowel positief als neutraal of negatief zijn Sterk beïnvloed door leerervaringen Komen heel snel en direct na een gebeurtenis op Zijn beknopt en specifiek Zijn niet het gevolg van zorgvuldige overdenking Kunnen meer of minder waar zijn Worden vaak aangenomen als een waarheid, terwijl een reality check nodig is Klopt deze gedachte wel? Identificeren van disfunctionele automatische gedachtes / leefregels Toetsen in hoeverre gedachtes overeenkomen met de werkelijkheid Kritische vragen stellen over de gedachtes / Klopt deze gedachte wel? Meer realistische /helpende gedachtes formuleren Leven volgens de nieuwe gedachtes (gedachte toepassen). In situaties waarin het eetprobleem de kop opsteekt. CGT is dus geen cursus positief denken, maar een reality check! Enkele voorbeelden van situaties: Bij het zien van uw eigen lichaam (spiegel, vrijen, douche) Als andere mensen grote delen van uw lichaam kunnen zien (zwembad) Als u bij anderen op bezoek gaat of naar een feestje gaat Als u samen met anderen moet eten, bijv. in een restaurant Als u kleding moet gaan kopen Als de zomer er weer aankomt Als u een sterke drang ervaart om te eten Als u in een eetbui zit of vlak na een eetbui Als u alleen bent Als u zich verveelt, of niets te doen heeft In situatie waarin het eetprobleem de kop opsteekt. Kernvraag: wat ging er door je hoofd? Woorden, beelden, gevoel Hoe geloofwaardig is de gedachte (0-100)? 5

6 De 4 G s Gebeurtenis Gedachte Gevoel Gedrag De 5 b s: Bang Boos Blij Bedroefd Bah Gebeurtenis Welke gebeurtenis ging vooraf aan het onplezierige gevoel? Ik heb een koekje gegeten terwijl ik me had voorgenomen vandaag niet te snoepen. Automatische gedachtes Welke gedachte(s) en/of beeld(en) ging(en) door uw hoofd? Hoe geloofwaardig waren deze (0-10 0)? Stommerik! Waarom doe je dat nu! Dat was niet het plan. Ik kan nu eigenlijk net zo goed dooreten. Nu is het toch al verpest. Weet je wat, laat maar zitten voor vandaag. Ik begin morgen wel weer opnieuw. Gevoelens Welke emotie(s) voelde u op dat moment (boos, bang, bedroefd etc)? Hoe Intens was/waren deze emotie(s) (0-100)? Boos (70) Waren er ook lichamelijke sensaties aanwezig (zo ja, welke?) Hart klopt sneller Gedrag Wat deed u? Het halve pak koekjes leeg eten. Gedachtes Toetsen Oefening Gedachtes toetsen Gebeurtenis Welke gebeurtenis ging vooraf aan het onplezierige gevoel? Automatische gedachtes Welke gedachte(s) en/of beeld(en) ging(en) door uw hoofd? Hoe geloofwaardig waren deze (0-10 0)? Gevoelens Welke emotie(s) voelde u op dat moment (boos, bang, bedroefd etc)? Hoe Intens was/waren deze emotie(s) (0-100)? Kritische vragen stellen over de gedachte Welk bewijs heb ik dat deze gedachte waar is? Welk bewijs heb ik dat deze gedachte niet helemaal waar is? Is er een alternatieve verklaring mogelijk? Wat is het effect van geloven in de automatische gedachte? Helpt het? Wat zou er gebeuren als ik mijn denken zou veranderen? Wat zou ik mijn vriend(in) vertellen als hij/zij in dezelfde situatie zou zijn? Waren er ook lichamelijke sensaties aanwezig (zo ja, welke?) Gedrag Wat deed u? Gedragsexperiment doen Gedachtes toetsen Gedachtes Toetsen Oefening Gedachtes veranderen Gedachtes veranderen Als ik me niet aan mijn eetplan heb gehouden, dan is het verpest en kan ik net zo goed doorgaan met eten. Dan begin ik morgen wel weer opnieuw. VOOR TEGEN Disfunctionele gedachte vervangen door meer realistische gedachte Gedachte is - Realistisch - Genuanceerd - Geformuleerd in eigen woorden - Geloofwaardig 6

7 Gedachtes veranderen Gedachtes veranderen Oefening Cognitieve Gedragstherapie samengevat Geen lesje positief denken!!!! Maar: Als ik me niet aan mijn eetplan heb gehouden, dan is het verpest en kan ik net zo goed doorgaan met eten. Dan begin ik morgen wel weer opnieuw. Realistisch Genuanceerd - Geformuleerd in eigen woorden Geloofwaardig Identificeren van disfunctionele (=hinderlijke) automatische gedachtes Toetsen van disfunctionele automatische gedachtes Door: Kritische vragen stellen & Gedragsexperimenten Indien nodig vervangen door realistischere / meer helpende gedachtes Vaak deze nieuwe gedachte denken in de moeilijke situaties Je gedrag verandert dan dus ook! Je gevoel gaat op den duur mee veranderen Je nieuwe, realistische gedachte wordt dan ook automatischer Gedrag is beter vol te houden Je bereikt gedragsverandering! (Geen eetbuien meer? Geen compensatiegedrag? Minder eten? Meer bewegen?) Meer informatie? Behandeling? Voor professionals ibooks Leren Om Niet Te Eten (Jansen & Mulkens) à zie ook infomarkt Voor andere geïnteresseerden Beck s Dieetoplossing (Judith Beck) Leven met een Eetstoornis (Jansen & Elgersma) Boulimia nervosa, eetbuistoornis: Virenze-Riagg Maastricht Virenze Hoensbroek Vragen? S.Mulkens@Maastrichtuniversity.nl Lotte.Lemmens@Maastrichtuniversity.nl 7